* * *





Îëåêñ³é îëêîâ





Ìåðòâ³ êâ³òè





I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

Õ

ÕI

ÕII

ÕIII

IVX

ÕV

ÕVI

ÕVII

ÕVIII

XIX

ÕX

ÕXI

ÕXII

ÕÕIII

ÕÕIV

ÕÕV

ÕÕVI

ÕÕVII

ÕÕVIII

ÕÕIX

ÕÕX

ÕÕXI

XXXII

XXXIII

XXXIV

XXXV

XXXVI

XXXVII

XXXVIII

XXXIX

XXXX

XXXXI

XXXXII

XXXXIII

XXXXIV

XXXXV

XXXXVI

XXXXVII

XXXXVIII

XXXXIX

L

LI

LII

LIII

LIV

LV

LVI

LVII

LVIII

LIX

Åïiëîã





I




Îïåðàöi¿ áóâàþòü ðiçí³.

Ãåòü-÷èñòî «íiÿêi» - òàê, íà ãîäèíêó, êîëè ïðàöþþòü ëèøå ðóêè, à â öåé ÷àñ ìîæåø ðîçïîâiäàòè àíåêäîòè, âiä ÿêèõ ïîãèãèêóþòü àñèñòåíò, àíåñòåçiîëîã i ìåäñåñòðè - óñi, õòî ïåðåáóâàº ïîðó÷. I âñå íàñòiëüêè äîâåäåíî äî àâòîìàòèçìó, ùî ïàöiºíò, ÿêáè íå áóâ ïiä íàðêîçîì, ìiã áè ïðîéíÿòèñÿ ñïîêîºì i âïåâíåíiñòþ. ßêùî ó öåé ÷àñ õòîñü iç âiääiëåííÿ çàçèðàº â îïåðàö³éíó i ïîâiäîìëÿº, ùî âàì ïðèíåñëè ëèñòà, ÿêèé íàäiéøîâ ïîøòîþ íà ëiêàðíþ, îäðàçó âñÿ óâàãà ïåðåíîñèòüñÿ òóäè. «iä êîõàíêè, íå iíàêøå!» (÷îãî æ òîäi íå äîäîìó?!) «Ìîãîðè÷ âèñòàâëÿé íåãàéíî!» (iíàêøå çàãóáèòüñÿ, ïîìíåòüñÿ, âèÿâèòüñÿ íå òèì i ò. ä.) «iääàé íà ïåðåâiðêó!» (à ÿêùî òàì «áiëèé ïîðîøîê» âiä Áåí Ëàäåíà?) Ñëîâîì, óñÿ óâàãà â òàêèõ âèïàäêàõ ëèøå íà ëèñò, àäæå ðóêè ïðàöþþòü ñàìi.

Áóâàþòü iíàêøi. Òi, ÿêi ïðèìóøóþòü ìîáiëiçóâàòè óñi çíàííÿ i âìiííÿ. Òîäi âæå íå äî ïîáðåõåíüîê. Òèøà àæ íàïðóæóº, ëèøå áðÿçêàþòü iíñòðóìåíòè i ïðîñêàêóþòü ñêóïi òà êîðîòêi ðåïëiêè êîëåã ïðî ñèòóàöiþ íà îïåðàöiéíîìó ñòîëi. Òîäi ñòàº ïî-ñïðàâæíüîìó öiêàâî. Òîäi âiä÷óâàºø, ùî äiéñíî ÷îãîñü âàðòèé i âiä òåáå áàãàòî çàëåæèòü. I ïîâiäîìëåííÿ ïðî ëèñò ó òàêèõ âèïàäêàõ âèêëèêàº ó âiäïîâiäü ëèøå ëàêîíi÷íå: «Äÿêóþ, ïîêëàäiòü íà ìié ñòië», õî÷ ìàºòüñÿ íà óâàçi çîâñiì iíøå: «×îãî ëiçåòå ó òàêèé ìîìåíò?»

À áóâàþòü ùå iíàêøi. Öå êîëè íàâêîëî óñå ëiòàº é âàëèòüñÿ, à ñèòóàöiÿ íàñòiëüêè ñêëàäíà é íåñòàíäàðòíà, ùî òè öüîãî íå áà÷èø i íå ÷óºø, òîìó ùî ç ãîëîâîþ òàì, ó ïðÿìîìó ðîçóìiííi «ó êîìóñü». Êîëè íi ðóêè, íi ðîçóì íå âñòèãàþòü, i ó ñâiäîìiñòü ïîâíèì õîäîì ëiçóòü äóìêè, ùî ìîæå ñòàòèñÿ íåïîïðàâíå: ñìåðòü ïàöiºíòà «íà ñòîë³«, à âàì äîâåäåòüñÿ ñïiëêóâàòèñÿ ç éîãî ðîäè÷àìè, à ïîòiì äîâãî i íóäíî äîâîäèòè ÷èíîâíèêàì âiä ìåäèöèíè, ùî âæå íi÷îãî íå ìîæíà áóëî âäiÿòè. Òóò óæå ïðîñòî íå ìîæåø ñïðèéíÿòè iíôîðìàöiþ ïðî ÿêèéñü ëèñò, i âîíà ó êðàùîìó ðàçi âiäêëàäàºòüñÿ äåñü ãëèáîêî íà ðiâíi ïiäñâiäîìîãî.

Äîñüîãîäíi Ñòàñ ïîäiëÿâ óñi õiðóðãi÷íi îïåðàöi¿ ñàìå òàê, õî÷, çâiñíî, â îôiöiéíié ìåäèöèíi ïîäiáíîãî ïîäiëó íå iñíóâàëî. I ëèøå òåïåð ùîéíî âiäêðèâ äëÿ ñåáå ùå îäèí - ÷åòâåðòèé òèï. Öå áóâ ïî ñóòi òîé ñàìèé òðåòié, àëå çà óìîâè, êîëè ùå é òåáå ñàìîãî òàê äiñòàëî æèòòÿ, ùî íåìàº æîäíèõ ìîðàëüíèõ ñèë, i ïåðåáóâàºø ó ñòàíi, ÿêèé íå äîçâîëÿº áðàòèñÿ äî îïåðàöi¿ íàâiòü ïåðøîãî òèïó.

Áóâ ìîìåíò, êîëè íàâiòü ïîäóìàëîñÿ, ùî áóëî á íåïîãàíî i ñàìîìó çàðàç çàãíóòèñÿ òóò, ïðîñòî çà ñòîëîì. Çíèêëè á íàðàç óñi ïðîáëåìè, ùî ëåæàòü âàæêèì êàìåíåì. Òà é òèì ìåä÷èíóøàì, ùî «ãðèçóòü» ïàïåðè, íå áóëî á iç êîãî ïîòiì æèëè òÿãòè. Îòî áè «ôàêíóâ» ¿ì, íå òå ùî ïî ëiêîòü, ïî ñàìå ïëå÷å! Ìîâëÿâ, òåïåð øóêàéòå, õëîïöi, «âèííîãî», àæ çàñðiòüñÿ. Îñü âií ÿ, òðóäiòüñÿ íà çäîðîâ'ÿ. Àëå öå… òàê, ìîæíà äîçâîëèòè ñîái ëèøå òîäi, êîëè òîé, õòî ëåæèòü çàðàç íà ñòîëi, íà íüîìó é çàëèøèòüñÿ. À äîòè íàâiòü íå âàðòî äîïóñêàòè ïîäiáíèõ äóìîê.

Ïàöiºíò íå ïîìåð.

ßêèìîñü äèâîì.

Îïåðàöiÿ ÷åòâåðòîãî òèïó çàêií÷èëàñÿ…

Êàòàëêà òîðîõêîòiëà êîðèäîðîì, âiäâîçÿ÷è ùîéíî ïðîîïåðîâàíîãî ïàöiºíòà äî âiääiëåííÿ ðåàíiìàöi¿, êîëè Ñòàñ óâiéøîâ äî îðäèíàòîðñüêî¿, çà÷èíÿþ÷è çà ñîáîþ äâåði. Ó ãîëîâi - ïîâíèé áåçëàä.

Îáiéøëîñÿ.

Ïîêè îáiéøëîñÿ. Õòîçíà, ÿê ùå ïîâåðíåòüñÿ…

Íi, âñå-òàêè «ç ãðóáøîãî» îáiéøëîñÿ. Õâîðîãî, ÿêèé ìàéæå íå ìàâ æîäíîãî øàíñó, æèâèì âèâåçëè ç îïåðàöiéíî¿. Öå âæå íåìàëî.

Î-î-î…

ií óïàâ ó ñâîº êðiñëî i çàêóðèâ. Çàðàç. Ïðèéòè äî òÿìè. Ïîòiì âèïèòè êàâè - îäíàêîâî ñïàòè âæå íå ñâiòèòü. Ïîòiì ñïîêiéíî ñiñòè, âïîðÿäêóâàòè äóìêè i íàïèñàòè ïðîòîêîë îïåðàöi¿. Òàê, ùîá íiÿêà ñâîëîòà íå äîêîëóïàëàñÿ íàâiòü äî êîìè, àäæå õòî çíàº, ÿê óñå ùå ïîâåðíåòüñÿ.

Íi÷îãî-íi÷îãî. Íi÷ ïîïåðåäó. À ÿê çìîðèòü çîâñiì, äèâàí ó êóòêó. ×îãî éòè äîäîìó? Ùî âií òàì çàáóâ? À çàðàç äâàäöÿòü õâèëèí, óâiéòè â êîëiþ.

Ëèñò ëåæàâ íà ñòîëi ïîâåðõ êèíóòèõ ùå âäåíü ïàïåðiâ. Ëèøå òåïåð ïðèãàäàâñÿ ìîìåíò, êîëè õòîñü çàçèðíóâ äî îïåðàöiéíî¿, ïîâiäîìèâøè ïðî íüîãî. Òðåáà æ… ií âèòÿã iç øóõëÿäè ñòàðèé, ìàéæå àíòèêâàðíèé ñêàëüïåëü i ðîçòÿâ êîíâåðò ç äåùî ðîçìàöüêàíèì øòåìïåëåì, ðîçáèðàòè äðiáíi áóêâè íà ÿêîìó íå õîòiëîñÿ ïðè òüìÿíîìó ñâiòëi. Ïîäóìàëîñü, ùî öå íàéiìîâiðíiøå ÿêèéñü ðàõóíîê.

Ó ëiâîìó âåðõíüîìó êóòêó ëèñòà êðàñóâàâñÿ ùå îäèí øòàìï - áiëüøèé, ðiçíîêîëüîðîâèé, ç áëèñêó÷èìè åëåìåíòàìè - íîòàðiàëüíèé, à âiä ïåðøèõ ïðî÷èòàíèõ ðÿäêiâ î÷i ïî÷àëè ðîçïëþùóâàòèñÿ, à äóìêè âiäâîëiêàòèñÿ âiä ùîéíî ïåðåæèòîãî.

…àì íåîáõiäíî çâåðíóòèñÿ äî ïðèâàòíîãî íîòàðióñà Øåâ÷èêà Ï. Ä. äëÿ âèðiøåííÿ ñïðàâ, ïîâ'ÿçàíèõ çi ñïàäêîì…

Äóìêè ïî÷àëè îæèâàòè. ií íå ìàâ ðîäè÷iâ ó ìiñòi Ãàëè÷ Iâàíî-Ôðàíêiâñüêî¿ îáëàñòi, çâiäêè íàäiéøîâ ëèñò. ßêèé ùå ñïàäîê? À ìîæå, öå âçàãàëi íå éîìó? Ïîìèëêà? Øâèäøå çà âñå. Òà ñëîâî «ñïàäîê» ïðèâîðîæóº ìèìîâîëi… Ðóêà ñàìà ïîòÿãëàñÿ äî òåëåôîíà ó êèøåíi õàëàòà.

«Çàðàç âèÿâèòüñÿ «áóëüêîþ», - ïîäóìàâ Ñòàñ. À ó ãîëîâi õî÷-íå-õî÷ ïðîíîñèëèñÿ íåâiäîìî êîëè i âiä êîãî ïî÷óòi ïðèêëàäè íàäõîäæåíüçi Øòàòiâ âåëè÷åçíèõ ñïàäêiâ äî ëþäåé, ùî íàâiòü íå ïiäîçðþâàëè ïðî iñíóâàííÿ ÿêèõîñü òàì ðîäè÷iâ…

«Íó, òàê óæå çðàçó i çi Øòàòiâ»…

iäêëàâøè òåëåôîí, âií ïðîãóëÿâñÿ äî ðåàíiìàöi¿, äå ùîéíî âêëàëè ïàöiºíòà, çàâàðèâ-òàêè êàâè, i ëèøå ïiñëÿ öüîãî íàáðàâ êîìáiíàöiþ öèôð. Íîìåð ïðèâàòíîãî íîòàðióñà Øåâ÷èêà Ïåòðà Äàíèëîâè÷à íàëåæàâ ìîáiëüíîìó îïåðàòîðó, òîæ, iìîâiðíî ìîæíà äîäçâîíèòèñÿ íàâiòü òàêî¿ ãîäèíè.

- ß - Êîâà÷ Ñòàíiñëàâ Iâàíîâè÷. iä âàñ ìåíi íàäiéøîâ ëèñò, - ïðèâiòàâøèñü, ïðîìîâèâ Ñòàñ.

Ñåðöå çðàäíèöüêè òüîõêàëî.

- Äóæå ïðèºìíî, - âiäïîâiëè íà òîìó êiíöi. - Òîäi äàâàéòå äîìîâèìîñÿ ïðî çóñòði÷. Ãàäàþ, âàì íåîáõiäíî ïðè¿õàòè ñþäè, äî íàñ.

- Ïî÷åêàéòå, à ìîæå öå ÿêàñü ïîìèëêà? ß íà÷å íå ïàì'ÿòàþ ðîäè÷iâ ó âàøîìó ìiñòi…

- Ó íàøié ñëóæái ïîìèëîê íå áóâàº, - áåçàïåëÿöiéíî âiäïîâiâ íîòàðióñ.

- Ó íàøié òàêîæ… - ìóðêíóâ ñàì äî ñåáå Ñòàñ. - Ëèøå õàëàòíiñòü i çëî÷èííi äi¿…

- Õå… íó òàê… ß ðîçóìiþ, âè ç ïî÷óòòÿì ãóìîðó! - äîòåï ÿâíî ñïîäîáàâñÿ íîòàðióñó. - Íó, íà ùàñòÿ, âií âàñ ïàì'ÿòàâ. Çàðàç… Ìèðîíåíêî Òàðàñ Àíäðiéîâè÷. Ïîìåð òðè òèæíi òîìó. Ó çàïîâiòi âêàçàâ âàñ.

- À… õì…- áiëüøå íi÷îãî Ñòàñ íå ñïðîìiãñÿ ñêàçàòè, ïåðåòðóøóþ÷è â åêñòðåíîìó ïîðÿäêó àííàëè âëàñíî¿ ïàì'ÿòi.

- Íó âè æ - Êîâà÷ Ñòàíiñëàâ Iâàíîâè÷, - âiâ äàëi íîòàðióñ, - ëiêàð, à âàø áàòüêî - Êîâà÷ Iâàí Äàíèëîâè÷, ïåäàãîã çà îñâiòîþ, iñòîðèê çà ôàõîì, çà æèòòÿ ïðàöþâàâ ó÷èòåëåì ó âiííèöüêié øêîëi, ïîìåð ó äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòîìó ðîöi. Óñå ïðàâèëüíî?

- Òàê… íà÷åáòî…

- À Ìèðîíåíêî Òàðàñ Àíäðiéîâè÷ áóâ äâîþðiäíèì áðàòîì âàøîãî ïîêiéíîãî áàòüêà.

Òiëüêè òåïåð íàðåøòi ñïðàöþâàëà ïàì'ÿòü. Ùå òà, äèòÿ÷à, àäæå ïiçíiøå òîãî äÿäüêà Òàðàñà áà÷èòè é íå äîâîäèëîñÿ. Ëèøå áàòüêî êiëüêà ðàçiâ îòðèìóâàâ âiä íüîãî ëèñòè. Óñå. Äÿäüêî Òàðàñ…

- I… ïðî ùî æ iäåòüñÿ? - çàïèòàâ Ñòàñ, ùå íå âiðÿ÷è, ùî îò çàðàç éîìó ìàº ùîñü âïàñòè ïðîñòî ç íåáà.

- Iäåòüñÿ ïðî áóäèíîê, - âiäïîâiâ ñïîêiéíî ñïiâðîçìîâíèê. - Òîæ äàâàéòå äîìîâèìîñÿ ïðî ÷àñ íàøî¿ çóñòði÷i.

Æèòòÿ äiéñíî âêîòðå âèÿâèëîñÿ çåáðîþ. Óñå òàê. ×îðíi ñìóãè çàâæäè ìåæóþòü iç áiëèìè. Ãîëîâíå - ëèøå òðèìàòè ïðàâèëüíèé êóðñ, àáè íå iòè çäîâæ.





II




Ñòàðå ìiñòå÷êî çàõiäíÿöüêîãî òèïó ðîçêèíóëîñÿ ó ìiæãið'¿, çàëàçÿ÷è êðèâèìè âóëè÷êàìè äîãîðè - äå âèùå, äå íèæ÷å. Öåíòð, ùî çóìiâ çáåðåãòè ðåøòêè iñòîði¿, íå äèâëÿ÷èñü íà æàõëèâèé ïëàñòèêîâèé «ºâðîäåêîð», áàçàðíà ïëîùà ç ÷èñëåííèìè ïàâiëüéîí÷èêàìè ïiäïðèºìöiâ, âèáèòèé íåðiâíèé àñôàëüò, áðóêiâêà íîâà é ñòàðà, ïî ÿêié, ñõîæå, ¿çäèëè ùå àâñòðiéñüêi ãåðöîãè i ÿêó ç îãëÿäó íà òå, ñêiëüêè âîíà ïðîëåæàëà âæå, à îòæå, i ïðîëåæèòü iùå, áîÿëèñÿ ÷iïàòè…

Íîòàðiàëüíà êîíòîðà ðîçòàøîâóâàëàñÿ ó áóäèíêó ïîðó÷ ç ìiñüêîþ ðàäîþ, ¿¿ âiêíà âèõîäèëè íà íåâåëè÷êèé ñêâåð ç ôîíòàíîì, ùî íå ïðàöþâàâ, ñóäÿ÷è ç âèãëÿäó, ÿê ìiíiìóì âiä áðåæíºâñüêèõ ÷àñiâ.

Øåâ÷èê áóâ íåâèñîêèì ìîòîðíèì ÷îëîâi÷êîì. èìóøåíî ïîñìiõàþ÷èñü, íîòàðióñ ïðîâiâ éîãî äî îêðåìîãî êàáiíåòó i áåç çàéâèõ êîìåíòàðiâ ðîçêðèâ òåêó.

- Îñü çàïîâiò, ïðî ÿêèé iäåòüñÿ. Ïðîøó îçíàéîìèòèñÿ. Îñü… äîâîëi íåîðäèíàðíî, ÿê äëÿ íàøèõ óìîâ… Àëå áóäèíîê ïðàêòè÷íî ó öåíòði, ñòàðèé, òà öiëêîì íi÷îãåíüêèé. Êóïöÿ ïîòiì çíàéäåòå áåç ïðîáëåì… Íó, âè ÷èòàéòå.

Ñòàñ çàëèøèâñÿ íà ñàìîòi.

Öå áóëà êñåðîêîïiÿ çàïîâiòó. Áóäèíîê äiéñíî ïàäàâ éîìó ïðîñòî ç íåáà. Äóìêè ðî¿ëèñÿ. Õî÷ ÿêèé, íàâiòü àâàðiéíèé, öå ìiíiìóì ï'ÿòíàäöÿòü-äâàäöÿòü «øòóê» çåëåíèõ. Î, Ãîñïîäè… Íó íåâæå… Òà, ÷èì äàëi âií îçíàéîìëþâàâñÿ ç äîêóìåíòîì, ïîäèâ óñå áiëüøå âiäòèñêàâ óáiê âiä÷óòòÿ îòî¿ ðàäiñíî¿ íåäîâiðè.

ß, Ìèðîíåíêî Òàðàñ Àíäðiéîâè÷, ó ðàçi ìîº¿ ñìåðòi, çàïîâiäàþ ìié áóäèíîê iç ïðèñàäèáíîþ äiëÿíêîþ, ùî íà âóëèöi Êîíîâàëüöÿ, 18, ÿê i âñå, ùî º ó íüîìó, Êîâà÷ó Ñòàíiñëàâó Iâàíîâè÷ó, ÿêèé äîâîäèòüñÿ ìåíi äâîþðiäíèì ïëåìiííèêîì ïî áàòüêîâié ëiíi¿.

Çà ìî¿ì áàæàííÿì, óñå çãàäàíå ðóõîìå i íåðóõîìå ìàéíî ïåðåõîäèòü ó âëàñíiñòü Êîâà÷à Ñòàíiñëàâà Iâàíîâè÷à ëèøå ó òîìó ðàçi, ÿêùî âií óïðîäîâæ îäíîãî ðîêó ïiñëÿ ìîº¿ ñìåðòi þðèäè÷íî i ôàêòè÷íî ïðîæèâàòèìå ó âêàçàíîìó áóäèíêó, íå çäiéñíþþ÷è êàïiòàëüíîãî ðåìîíòó i íå çìiíþþ÷è iíòåð'ºðó êiìíàò.

Ó ðàçi, ÿêùî öèõ óìîâ íå áóäå äîòðèìàíî, óñå çãàäàíå ìàéíî ìàº ïåðåéòè ó âëàñíiñòü Ìóðàøåâè÷ Íåîíiëè Éîñèïiâíè, ÿêà ïðîæèâàº…

Ïîäèâ íàðîñòàâ, êîëè Ñòàñ ÷èòàâ ðÿäêè ïðî òå, ùî çãàäàíà æiíêà º âèêîíàâöåì çàïîâiòó i ìàº ïðàâî îãëÿäàòè áóäèíîê, àáè ïåðåñâiä÷èòèñÿ ó äîòðèìàííi ñïàäêîºìöåì ïîñòàâëåíèõ óìîâ. I ó âèïàäêó, ÿêùî ÷èíèòèìå îïið öüîìó, âií àâòîìàòè÷íî ïîçáóâàºòüñÿ ïðàâà ñïàäêóâàííÿ. Çàãàëîì çàïîâiò áóâ äîâîëi ñêëàäíèì äîêóìåíòîì iç áàãàòüìà óìîâàìè òà ïiäïóíêòàìè, çðîçóìiòè ÿêi íå òàê i ïðîñòî.

Øåâ÷èê óâiéøîâ òiº¿ õâèëèíè, êîëè Ñòàñ âñòèã ïðî÷èòàòè éîãî âäðóãå, i ðóêà ñàìà ïîòÿãëàñÿ äî âîëîññÿ. ×óõàòè ãîëîâó òóò áóëî âiä ÷îãî. Òîìó, âèïèâøè íàøâèäêî ÷àøêó êàâè ó áàði çà ðîãîì, Ñòàñ ïîïðÿìóâàâ íà âóëèöþ Êîíîâàëüöÿ.

Áóäèíîê âèÿâèâñÿ äîâîëi ïîõìóðîþ ñiðîþ ñïîðóäîþ, ÿê ïîÿñíþâàâ íîòàðióñ, ùå «ïîëüñüêî¿«ïîáóäîâè. Ïðÿìi, äåùî íåîòåñàíi ôîðìè ç ïðîñòèìè êàðíèçàìè i âèñîêèìè âiêíàìè âèðîñòàëè íàä êîâàíîþ ñòàðîþ îãîðîæåþ, ÿêié, ùîïðàâäà, áóëî ùå iðæàâiòè é iðæàâiòè. Êàì'ÿíà ÷àñòèíà îãîðîæi, çìóðîâàíà ç áóòîâîãî êàìåíþ, ìàëà ðàçîì iç çàëiçîì ïåðåæèòè ùå íå îäíîãî ñïàäêîºìöÿ. Ïðèìiòèâíà, ïðîñòà ãëàäêà é ñiðà øòóêàòóðêà òðèìàëàñÿ ìiöíî, íå çáèðàþ÷èñü íiäå ëóùèòèñÿ ÷è âiäëiòàòè. Äàõ óçàãàëi âèãëÿäàâ ÿê íîâèé. î÷åâèäü, «ðiäíèé» çîâñiì çîãíèâ, i ãîñïîäàð çíàéøîâ ìîæëèâiñòü ïåðåêðèòè áóäèíîê. Îöèíêîâàíà áëÿõà âèáëèñêóâàëà íàâiòü ó òàêèé ïîõìóðèé äåíü.

Òîðêíóâøè õâiðòêó, Ñòàñ ïåðåêîíàâñÿ, ùî âîíà íà çàìêó. Òîìó, îçèðíóâøèñü ùå ðàç íà ïðÿìîêóòíi êîëîíè, ÿêi ïiäïèðàëè ´àíîê, ðóøèâ äî ìàøèíè. Ó ãîëîâi âñå ïëóòàëîñÿ i çàâàæàëî çîñåðåäèòèñÿ. Òîìó é íåîäðàçó «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» ðóøèëà ç ìiñöÿ.





III




Îëåã âèãëÿäàâ íåçâîðóøíî. ìîñòèâøèñü çà ñòîëîì, äå äâà äíi òîìó ñèäiâ Ñòàñ, âií ÷èòàâ çàïîâiò, ðîáëÿ÷è ÷àñ âiä ÷àñó ìiìi÷íi æåñòè, çðîçóìiëi ëèøå íîòàðióñó, àäæå íà îáëè÷÷i îñòàííüîãî îäðàçó æ ç'ÿâëÿëèñÿ âiäïîâiäíi. Ñòàñ âiäêèíóâñÿ íà äèâàíi i ïåðiîäè÷íî ïî÷èíàâ áàðàáàíèòè ïàëüöÿìè ïî ì'ÿêèõ ïîðó÷÷ÿõ - áëàãî, öå íiêîìó íå çàâàæàëî.

Äâàäöÿòü õâèëèí òîìó, âiäðåêîìåíäóâàâøèñü i ïîêàçàâøè ïàíó Øåâ÷èêó ñâîº àäâîêàòñüêå ïîñâiä÷åííÿ, Îëåã çàãëèáèâñÿ ó äîêóìåíò. Öiêàâî, ùî ñêàæå âií òåïåð? Äâà ìiñÿöi òîìó i ùîäî çîâñiì iíøîãî ïðèâîäó Îëåã çàÿâèâ íåäâîçíà÷íî: «Ñòàðèé, íàì íiÿê íå âèãðàòè öüîãî ïðîöåñó. Ïîâið ìåíi. Áåðè «òà÷êó», ïîêè òàòóñü íå ïåðåäóìàâ, i âàëè ïiä òðè ÷îðòè ç öiº¿ ñiìåéêè. ßê íà ìåíå, êðàùå âñå æèòòÿ ñïàòè íà çàäíüîìó ñèäiííi «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòî¿«, àíiæ áà÷èòè ¿õíi ïèêè».

Ç îäíîãî áîêó, ïðèÿòåëü ìàâ ðàöiþ. À ç iíøîãî… Íå õîòiëîñÿ ïðèâñåëþäíî âèçíàâàòè ñåáå öiëêîâèòèì áîâäóðîì. Òèì ïà÷å, âíóòðiøíié ãîëîñ, ÿêèé - íiäå íå ïîäiíåøñÿ - ùå çi ñòóäåíòñüêèõ ðîêiâ êðèêîì êðè÷àâ ïðîòè, çàðàç íà÷å çëîâòiøàâñÿ, íàãàäóþ÷è: «À ÿ æ êàçàâ òîái… Òåïåð ëèøèøñÿ ãîëèé-áîñèé ó ñâî¿ òðèäöÿòü øiñòü!»

îíè ïðèñiëè ó áàði çà ðîãîì, äå Ñòàñ äâà äíi òîìó ïèâ êàâó, ùîïðàâäà, öüîãî ðàçó ñåðéîçíiøå - ç âiäáèâíèìè òà ãîðiëêîþ. ëàñíå, çàáàâëÿâñÿ Îëåã. Ñòàñ çàìîâèâ ñîái ëèøå ñòî êîíüÿêó, ÿêîãî ãîäèíêè çà òðè íå ìàâ áè âëîâèòè æîäåí äà¿øíèé àïàðàò.

- Òî ùî ðîáèòè? - ïî÷àâ âií. - Ùî, äiéñíî ìèðíèì øëÿõîì? - öi ïðèêði ïðîáëåìè íå äàâàëè ñïîêîþ íàâiòü ïîïðè ïåðñïåêòèâè ñòàòè áàãàòèì ñïàäêîºìöåì.

- À… òè âñå ïðî ñâîº… - çäèâóâàâñÿ Îëåã. - Íó ìè æ äîðîãîþ óñå âèðiøèëè. Ïîâið, íå âèãðàºìî íi÷îãî. Òàì ñòàðèé ñåðéîçíi ìåõàíiçìè çàäiÿâ. Íó, îòðèìàºø ïiñëÿ äâîði÷íî¿ «âiéíè» ïî ñóäàõ êiìíàòó ó ¿õíüîìó «åäåìi», òàê íà ðîçìií âîíè îäíàêîâî íå ïîãîäÿòüñÿ i òÿãòèìåòüñÿ öå âi÷íî. Ñòàñèêó, ó òðèäöÿòü øiñòü ùå ìîæíà ïî÷àòè ñïî÷àòêó. Ïîâið ìåíi. Çàáèðàé ÷îòèðè êîëåñà ïðàêòè÷íî íîâèõ, ïîêè âîíè íå ïåðåäóìàëè, i ïîøëè ¿õ óñiõ íàçàâæäè. Äiòåé íå ìàºø - íiêîìó çëå íå çðîáèø. Ðîçëó÷àòèñÿ ïîòðiáíî êóëüòóðíî. - ií íàëèâ òåïåð óæå ñàì.

- Ãàðàçä, - ìàõíóâ ðóêîþ Ñòàñ. - Ïðîñòî… Íå éäå âîíî ç ãîëîâè. Ïðèêðî. Äàâàé ïî ñïðàâi. Ùîñü âèéäå ç öüîãî?

- À ÷îìó æ íå âèéäå? - íå çðîçóìiâ Îëåã. - Òîái, ââàæàé, áàãàòñòâî ç íåáà âïàëî. ßêðàç ó âàæêèé ìîìåíò æèòòÿ. ß äóìàþ, òàêèé áóäèíîê… íó, ùî íå êàæè - öåíòð ìiñòå÷êà äîâîëi ÷èñòåíüêîãî, áóäiâëÿ äîáðîòíà… Ãàç, âîäà, êàíàëiçàöiÿ… Íåõàé òàì óñåðåäèíi íàâiòü ãîëi ñòiíè, îäíàêîâî «êóñêiâ» ñîðîê çåëåíèõ. Íå ìåíøå. Öå æ íà äîðîçi íå âàëÿºòüñÿ!

- Ñîðîê??. - íà÷å íå âiðÿ÷è, ïîâòîðèâ Ñòàñ.

- À òè äóìàâ ñêiëüêè? Ïîòiì êâàðòèðó ñîái êóïèø, äå çàõî÷åø.

- ß ïðî iíøå ïèòàþ, - ïåðåáèâ Ñòàñ. - Ùî öå çà òàêèé çàïîâiò ÷óäåðíàöüêèé? Ùî âîíî îçíà÷àº? ß âæå ç äîñâiäó çíàþ, ùî ÿê ó äîêóìåíòi áàãàòî ðiçíèõ óìîâ, òî ïîòiì íi÷îãî íå äîá'ºøñÿ. Áóäóòü iç òåáå æèëè òÿãòè i íi÷îãî íå îòðèìàºø.

- Òà ÷îìó æ?! - âèãóêíóâ Îëåã. - Òè ùî ìåíi íå âiðèø? Íó… - âií òiëüêè ðîçâiâ ðóêàìè, - ïîøóêàé iíøîãî àäâîêàòà. - Òàì, äå ñïðàâà áåçíàäiéíà, ÿ òîái çðàçó ñêàçàâ. À òóò… Ñòàñèêó, ìè æ çàðàç ó âñüîìó äî Çàõîäó òÿãíåìîñÿ. Òè á áà÷èâ, ÿêi òåïåð çàïîâiòè áóâàþòü! Íi÷îãî òóò àæ òàêîãî íåìàº. Íó, ïî¿õàëè øàðàáàíè ó òâîãî äÿäüêà íà ñòàðîñòi. Òî é ùî? Äî ðå÷i, çà ÷èííèì çàêîíîäàâñòâîì, òè îäíàêîâî íå ìàòèìåø ïðàâà ðîçïîðÿäæàòèñÿ ìàéíîì äî ïiâðîêó, õàé ùî íàïèñàâ ïðî öå ïîêiéíèé äÿäå÷êî. Ïiâðîêó íå çìîæåø ïðîäàòè, õî÷ ÿê áè õîòiâ. Òîæ óñüîãî é äèâíîãî ëèøå òå, ùî öåé òåðìií ïîêiéíèé âèðiøèâ ïðîñòî ïîäâî¿òè.

- À íà ôiãà âîíî éîìó? - íå âãàâàâ Ñòàñ. - Îò ñêàæè, íà ôiãà?

- Ïîäóìàºì… - ñêîð÷èâ áàãàòîçíà÷íó ì³íó Îëåã. - àðiàíòiâ çàãàëîì íåìàëî, ó òîìó ÷èñëi é äîâîëi íåïðèºìíèõ.

- Íàïðèêëàä?

- Íàïðèêëàä, ñïðàâäi «ïîãíàâ» íà ñòàðiñòü i âèðiøèâ ðîçâàæèòèñÿ ïiñëÿ âëàñíî¿ êîí÷èíè, ùîá âàì, íàùàäêàì, æèòòÿ ìåäîì íå çäàâàëîñÿ. À äëÿ òîãî â iíøîãî ÿêîãîñü íîòàðióñà ñêëàâ iíøèé çàïîâiò, çà ÿêèì áóäèíîê ìàº âiäiéòè êîìóñü iíøîìó. Íàâiòü òié æå Ìóðàøåâè÷, ÷è ÿê ¿¿ òàì. Îò òîäi ó âàñ i ïî÷íåòüñÿ âåñåëå æèòòÿ…

- Íîðìàëüíî… - ïîõèòàâ ãîëîâîþ Ñòàñ.

- Ñòàðiñòü - âîíà ãiðøå äèòèíñòâà, - âiâ ñâîº¿ Îëåã. - Ëþäè òàêå ÷óäÿòü! Îò óÿâè ñîái, áàòüêî òâié çà æèòòÿ ç íèì ùîñü íå ïîäiëèâ. À ïîòiì ïîìåð. I äÿäå÷êî òâié ïîêiéíèé òàê i íå îòðèìàâ ñàòèñôàêöi¿. Òà é ñàìîìó ÷àñ óæå ëèæi «òóäè» ìàñòèòè. Äàé õî÷ íàùàäêàì éîãî íà ïðîùàííÿ ãðèçîòè ïiäêèíó…

- Òè òàê íiáè âiäìîâëÿºø ìåíå. À ôàêòè÷íî ïðîæèâàòè - öå ÿê?

- Íi÷îãî íå âiäìîâëÿþ. Ìàëþþ éìîâiðíi ïåðñïåêòèâè. À «ôàêòè÷íî» - îçíà÷àº çàõîäèø i æèâåø. Çàáîðîíèòè íå ìàþòü ïðàâà, àäæå íà òåáå çàïîâiò. Ïðîïèøåøñÿ ïîêè ùî â iíøîìó ìiñöi. À ìèíå ïiâðîêó, âæå ìàòèìåø ïðàâî ïðîïèñêè ó áóäèíêó. Äî ðå÷i, ÿêáè õòî ïîòiì çíàéøîâñÿ, äëÿ ñóäó öå ìàòèìå çíà÷åííÿ. Æèâ, áóâ ïðîïèñàíèé, äîãëÿäàâ… À ùå ïiâðîêó - i ïðîäàºø. Ïîêóïöiâ ìîæåø óæå ïiäøóêóâàòè. Ãàäàºø, îòàê âîíî ïðîñòî - âçÿâ i ïðîäàâ? Ãîëîâíå - óñå íîòàðiàëüíî çàñâiä÷åíî. Óñå ç þðèäè÷íîãî ïîãëÿäó íåäâîçíà÷íî. Òèì ïà÷å, ó ñòàðîãî ñïðàâäi íåìàº áëèæ÷èõ ðîäè÷iâ. Öå âçàãàëi íåéìîâiðíà óäà÷à. Òðàïëÿºòüñÿ æ òàêå… ×îìó íå çi ìíîþ…

- Ãàðàçä, - ïåðåðâàâ éîãî ðîçäóìè Ñòàñ. - À ñêàæè ìåíi - îñü ÿ, ïðèïóñòèìî, ÷åðãóþ öiëó íi÷. Òèì ÷àñîì õòîñü çàöiêàâëåíèé âäèðàºòüñÿ äî áóäèíêó, ïåðåñóâàº ìåáëi. Çðàíêó ïðèõîæó, à ìàäàì Ìóðàøåâè÷ çi ñâiäêàìè òóò ÿê òóò: «Äîçâîëüòå ïîäèâèòèñÿ, ùî ó õàòi ðîáèòüñÿ». I ùî?

- Íó, òè âæå… - ðîçâiâ ðóêàìè Îëåã. - Öå âæå çëàì! Çëî÷èí! ßêùî òàê ðîçì³ðêîâóâàòè, òî i ñîðîê òèñÿ÷, ÿêi ó òåáå â êèøåíi ãîòiâêîþ ëåæàòèìóòü, òàêîæ ìîæóòü ïîöóïèòè! Òà é ïðè ïîðÿäêàõ íàøèõ ãðîøi, ùî ó áàíêó íà òâîºìó ðàõóíêó ëåæàòü, íå çíàòè ÷è òè ¿õ çàâòðà òàê ïðîñòî çàáåðåø. Íó, òè ñêàæåø… Ïîáà÷èâøè òàêå, îäðàçó òåëåôîíóºø äî âiääiëêó ìiëiöi¿, ñêëàäàºòüñÿ ïðîòîêîë, à öå âæå äîêóìåíò, äîêàç äëÿ áóäü-ÿêîãî ñóäó. Òà òè öiëêîâèòó äóðíþ ãîðîäèø! Ïñà çàâåäè, íiõòî äî òåáå íå âëiçå. Ñèãíàëiçàöiþ ïîñòàâ…

- Ùî æ ìåíi ðîáèòè? - öÿ ïåðñïåêòèâà ÷îìóñü íiÿê íå õîòiëà âêëàäàòèñÿ ó ãîëîâi. - ¯õàòè ñþäè i æèòè öiëèé ðiê? À çà ÿêi øèøi?

- À òóò ùî, ëiêàðíi íåìàº? - íå çðîçóìiâ Îëåã. - ßêà òîái ðiçíèöÿ, äå ðiçàòè?

- Ñâèíåé ïåðåä Ðiçäâîì ðiæóòü, - áóðêíóâ Ñòàñ. - Ëþäåé - îïåðóþòü.

- Íó äîáðå, äîáðå, - ìàõíóâ ðóêîþ ïðèÿòåëü, øóêàþ÷è î÷èìà áàðìåíà.

- À ÿêùî ó íüîãî, íó, òîáòî äÿäüêà Òàðàñà, âñå-òàêè çíàéäåòüñÿ õòîñü iç áëèæ÷èõ ðîäè÷iâ? Ùå é íå äàé Áîã iç äðóãèì çàïîâiòîì. Òè æ êàçàâ… ×îìóñü æå âií ïðèçíà÷èâ îöåé ðiê! ×îìó íå îäðàçó ïåðåïèñàâ áóäèíîê íà ìåíå?

Íà öå Îëåã ëèøå ñòîìëåíî çâiâ î÷i:

- Íó òî âiäìîâñÿ! Iäè äî öüîãî Øåâ÷èêà i âiäìîâñÿ. iäìîâèøñÿ? Îòî æ áî. À â ðàçi âèíèêíåííÿ ÿêî¿ñü íåïåâíî¿ ñèòóàöi¿ º ÿ. Óïîðàºìîñü. Òè âðàõóé ùå îäíå. Äàòó ñêëàäàííÿ çàïîâiòó áà÷èø? À äàòà ñìåðòi? Î! Øàðèø? Ëþäèíà âiä÷óëà íàáëèæåííÿ êiñòëÿâî¿ i áiãîì ñêëàëà çàïîâiò. I çðàçó áàáàõ - äî ïðàîòöiâ. Ñàìå òàêà ñèòóàöiÿ âèìàëüîâóºòüñÿ. Çàâòðà-ïîçàâòðà éîìó ùå ãiðøå ñòàëî i áóëî âæå íå äî òîãî, ùîá ïåðåäóìóâàòè. Ãàäàþ, ÿêùî äðóãèé äîêóìåíò º, òî äàòîâàíèé âií çíà÷íî ðàíiøå, à öå äàº ïåðåâàãó òîái. Ïîòiì âèäiëèø ìåíi êóòî÷îê ó ñâî¿é ïîõìóðié ñïîðóäi, ÿê æiíêà ç äîìó âèæåíå.

I Îëåã, ðîçïëèâøèñü ó ïîñìiøöi, ïîëÿñêàâ ïðèÿòåëÿ ïî ïëå÷àõ. Éîìó áóëî âæå äîñèòü.





IV




Áóäèíîê äèõíóâ íåâiäîìiñòþ, ñèðóâàòîþ çàòõëiñòþ çà÷èíåíèõ êiìíàò i ÿêèìîñü îñîáëèâèì çàïàõîì. Êîæíîìó æèòëó ïðèòàìàííèé ñâié çàïàõ. Ìàâ éîãî i öåé áóäèíîê. Äâåði ðèïíóëè, Ñòàñ ïåðåñòóïèâ ïîðiã. Ñåðöå ÷îìóñü êàëàòàëî.

Ó êiìíàòàõ íå áóëî áåçëàäó, íàâïàêè, õòîñü ïîïðèáèðàâ, çà÷èíÿþ÷è äâåði âîñòàííº. Ïðîñòi õiäíèêè ëåæàëè ðîçïðàâëåíèìè, ÿê i ïîäóøêè íà ºäèíîìó ëiæêó, à òî÷íiøå - âåëåòåíñüêîìó äèâàíi áåç ñïèíêè i ïåðèë. Íà ñòîëi ó êóõíi ñêðîìíà ñêàòåðòèíà, ó ñòàðèõ øàôàõ ÷èñòèé ïîñóä. Æîäíèõ çàëèøêiâ ïðîäóêòiâ. Ïîõîäèâøè ïî êóõíi, Ñòàñ íå çíàéøîâ íàâiòü ñîëi.

Óñå ïîâíiñòþ âiäïîâiäàëî ñâiòëèíàì, ÿêi âií òðèìàâ ó ðóêàõ. Öå áóëè äðóãi åêçåìïëÿðè i íà íèõ, òàê ñàìî, ÿê i íà òèõ, ùî çàëèøèëèñÿ ó Øåâ÷èêà, ñòîÿëè íîòàðiàëüí³ ïå÷àòêè. Ïîõîäèâøè ïî áóäèíêó, Ñòàñ ïåðåêîíàâñÿ ó ïîâíié âiäïîâiäíîñòi ðîçòàøóâàííÿ ìåáëiâ, ÿê i íà ôîòî.

Äîâåëîñÿ îáëàçèòè ãîðèùå, íà ÿêîìó áóëà ùå é ìàíñàðäíà êiìíàòà, i ïiäâàë - ãëèáîêèé, âèêëàäåíèé áóòîâèì êàìåíåì, òàêèì, ÿê îãîðîæà. Óñå öå áóëî ùå «ðiäíèì». ßê ñêàçàâ ïàí Øåâ÷èê - ïîëüñüêå. Óñå áóëî ñòàðå, àëå íàäiéíå. Ïðàöþâàëè êîìóíiêàöi¿, âiä÷èíÿëèñÿ é çà÷èíÿëèñÿ çàìêè íà âiêíàõ òà äâåðÿõ.

Áóäèíîê âèãëÿäàâ öiëêîì æèòòºçäàòíèì îðãàíiçìîì, ó ÿêîìó áðàêóâàëî ëèøå… ñåðöÿ. À ñàì âií - ÷óæîðiäíèì îðãàíîì, ÿêèé çáèðàëèñÿ òðàíñïëàíòóâàòè òóäè. Ðiê - äîâîëi ðîçïîâñþäæåíèé òåðìií ó òðàíñïëàíòîëîãi¿. Ïåðåñàäæåíèé îðãàí ìàº âëàñòèâiñòü âiäòîðãàòèñÿ. I êîëè âåäóòü ìîâó ïðî öå, ÷àñòî êàæóòü «äî ðîêó», «ïiñëÿ ðîêó». ×è íå ç öèõ ìiðêóâàíü êîëèøíié ãîñïîäàð ïðèçíà÷èâ ði÷íèé òåðìií?

Ñòàñ ìèìîâîëi ñòðóñíóâ ãîëîâîþ. Ùî çà äèâíà àíàëîãiÿ… Íàâêîëî íüîãî ëèøå êàì'ÿíi ñòiíè, íå çäàòíi, ÿê çäàâàëîñÿ, õîòiòè i íå õîòiòè, ïðèéìàòè i íå ïðèéìàòè. I çîâñiì íå ÷àñ ïåðåéìàòèñÿ äèâàöòâàìè.

Äëÿ ïî÷àòêó ó ïëàíi íàëàãîäæåííÿ ñòîñóíêiâ iç öèì «îðãàíiçìîì» Ñòàñ âèðiøèâ óïåðøå ïîîáiäàòè ó âëàñíîìó áóäèíêó, ÿêèé, çâiñíî, ùå íå áóâ ïî-ñïðàâæíüîìó éîãî. Àëå ç ÷îãîñü ïîòðiáíî ïî÷èíàòè. ¯ñòè íå íàäòî õîòiëîñÿ i âií, ïîðiçàâøè ñèð, çàâàðèâ êàâè ó ÿêiéñü ôàÿíñîâié ïîñóäèíi, ùî íàéêðàùå ïiäõîäèëà äëÿ öüîãî.

Áàãàòî ùî çäàâàëîñÿ äèâíèì, àëå îäíà îáñòàâèíà îäðàçó êèíóëàñÿ â î÷i. Ó áóäèíêó íå áóëî íi÷îãî, ùî íàãàäóâàëî á ïðî ïîìåðëîãî ãîñïîäàðÿ. Îäÿã, ôîòîãðàôi¿, ëèñòè, ÿêiñü çàïèñè… Óñå öå ìàëî á äåñü òóò ëåæàòè! À ÿêùî íå óñå, òî õî÷à á ùîñü iç òîãî. Ñòàñ îáäèâèâñÿ óâåñü áóäèíîê, íå ïðîïóñòèâøè æîäíîãî çàêóòêà ÷è øàôè.

Íà îäíié ç íèõ, ñòàðîâèííié, ñóäÿ÷è ç âèãëÿäó, âåðõ ìàâ äîâîëi öiêàâó ôîðìó. Îäèí ñóöiëüíèé êàðíèç ïî óñüîìó ïåðèìåòðó ñòâîðþâàâ ïiäâèùåííÿ, à ñàìà ïëîùèíà äåðåâ'ÿíî¿ ïîâåðõí³ áóëà íà÷å ïîãëèáëåíà i õîâàëàñÿ çà íèì. Îòóò ó áëèæíüîìó êóòêó i ñòîÿâ «øàõîâèé» ãîäèííèê. Óçÿâøè, Ñòàñ ðîçäèâèâñÿ éîãî.

Ñïàðåíèé ãîäèííèê, ùî âèêîðèñòîâóºòüñÿ äëÿ ãðè ó øàõè, ó äîðîãîìó ñóâåíiðíîìó âèêîíàííi. Îáèäâà éîãî öèôåðáëàòè áóëè çàâåäåíi, à äàëi ãîäèííèê ïðîñòî çóïèíèëè ó ïðîöåñi ãðè òàê, íà÷å ïàðòiþ äîâåëîñÿ âiäêëàñòè. ×åðâîíèé «ïðàïîðåöü» îäíîãî ç öèôåðáëàòiâ çàãðîçëèâî çàâèñ ïåðåä íàñòóïíèì ïàäiííÿì. Òîé, õòî ãðàâ ïiä íèì, âî÷åâèäü, áóâ ó æîðñòêîìó öåéòíîòi i ðèçèêóâàâ ïðîãðàòè ÷åðåç áðàê ÷àñó. Éîãî ñóïåðíèêó, çãiäíî ç ïîëîæåííÿì ñòðiëîê íà iíøîìó öèôåðáëàòi, çàëèøàëîñÿ íà ðîçäóìè áiëüøå äâîõ ãîäèí. Ó ïîäiáíié ñèòóàöi¿ íàëåæèòü çäàâàòèñÿ. Ïàëüöi íàòèñëè îäíó ç êíîïîê i öèôåðáëàò iç çàâèñëèì «ïðàïîðöåì» îäðàçó ïðîäîâæèâ âiäëiê. Ùå òðîõè. Ùå ÿêóñü õâèëèíó… Íó!

«Ïðàïîðåöü» óïàâ, îãîëîøóþ÷è ïðîãðàø íåâäàõè, é îäíî÷àñíî çàëóíàâ ðiçêèé äçâiíîê, ïðèìóøóþ÷è çäðèãíóòèñÿ âiä íåñïîäiâàíêè. Ïîñòàâèâøè ãîäèííèê íà ìiñöå, Ñòàñ îáëèøèâ íåâ÷àñíi ôàíòàçi¿.

Òî äå æ âîíî - îòå îñîáèñòå?

Íîòàðióñ Øåâ÷èê íåäâîçíà÷íî çàÿâèâ, ùî ðîäè÷iâ ó ïîìåðëîãî íå áóëî. Îêðiì Ñòàñà. Òîäi êîìó öå ìîãëî çíàäîáèòèñÿ? À ìîæå âîíî ëåæèòü ñàìå ó íüîãî, ïðîñòî ìîâà ïðî öå ùå íå çàéøëà? Íiñåíiòíèöÿ. Íó, ôîòîãðàôi¿, äîêóìåíòè, ëèñòè - õòî çíà. À îäÿã?

Ñòóê ó âõiäíi äâåði äîáðÿ÷å ñìèêíóâ çà íåðâè. îíè, âèÿâëÿºòüñÿ, áóëè ó «íàòÿãíóòîìó» ñòàíi. Îò i ïðèéøîâ õòîñü çíàéîìèòèñÿ. Ñòàñ óÿâèâ ñâîþ âäÿãíóòó ó òþíiíã «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòó» íà ïîäâið'¿, ÿêå óñi âæå çâèêëè áà÷èòè ïîðîæí³ì. À ìiñòå÷êî ìàëåíüêå.

ií áóâ îãðÿäíèé - öåé ÷îëîâiê ç âóñàìè ó ëåãêié äæèíñîâié êóðòöi. Î÷i çàöiêàâëåíi, çàâáà÷ëèâèé, íå íàäòî ùèðèé âèðàç.

- Ïðîáà÷òå… è, íàïåâíî, ãîñïîäàð íîâèé… Òàê ìåíi çäàëîñÿ.

- Ïðèïóñòèìî, - óõèëèâñÿ âiä äåòàëåé Ñòàñ. - ×èì, ÿê òî êàæóòü, ìîæó…?

ií ïîñìiõíóâñÿ òðîõè øèðøå i ïðîñòÿã âiçèòíó êàðòêó. àñèëü Iâàíîâè÷ Äàðìîðîç, âëàñíèê ìåðåæi ìàãàçèíiâ «Ëàñîùi» i áàðó «Îëåíà», ìàâ çâè÷êó ïëåñòè ÿçèêîì áàãàòî i íå íàäòî âèðàçíî. Òà ç ïîòîêó ñëiâ óñå-òàêè âäàëîñÿ çðîçóìiòè éîãî îñíîâíó äóìêó.

- Çíàºòå, àñèëþ Iâàíîâè÷ó, - ñêðóøíî ïîõèòàâ ãîëîâîþ Ñòàñ, - ïîêè ùî ãîâîðèòè ïðî öå ðàíî. Àëå âàøó âiçèòiâêó ÿ ñõîâàþ i ìàòèìó íà óâàçi. I ÿêùî äiéñíî âèðiøó ïðîäàâàòè áóäèíîê, âàì ïåðøîìó ïîâiäîìëþ ïðî öå.

Çàäêóþ÷è i ïåðåêîíóþ÷è, ùî êðàùî¿ öiíè ó ìiñòi éîìó íå çàïðîïîíóþòü, áiçíåñìåí çàáðàâñÿ.

- Çàõîäüòå äî íàñ áóäü-êîëè! - âóñàòà ïîñòàòü ìàõíóëà íà ïðîùàííÿ ðóêîþ.

«Øâèäêî», - çäèâóâàâñÿ Ñòàñ, óñâiäîìëþþ÷è, ÿê ìîæå ïîøèðþâàòèñÿ iíôîðìàöiÿ ó ìàëåíüêîìó ìiñòå÷êó. Àëå âèïèòè äðóãó êàâó éîìó âñå-òàêè íå äàëè. Ñòóê öüîãî ðàçó âèÿâèâñÿ îáåðåæíiøèì, òèõiøèì. Òàêèé, ùî ìàâ áè íàëåæàòè æiíöi.

Òàê i º. Òåìíèé êàïåëþøîê íàä ñèâèìè êó÷åðÿìè êèäàâ òiíü íà î÷i. Õóäîðëÿâi ùîêè òðèìàëèñÿ ñïîêiéíî, íà ãóáàõ áóëà ñâiòëà ïîìàäà, ÿêîþ êîðèñòóþòüñÿ ñòàðóøåíöi¿.

- Ïàí Ñòàíiñëàâ Êîâà÷?

- Òàê. À âè, ïðîáà÷òå…

- Ìåíå çâàòè Íåîíiëà Éîñèïiâíà.

- Ìóðàøåâè÷… - ç ðîçóìiííÿì êèâíóâ Ñòàñ.

- Òàê, öå ÿ.

- Íó, ùî æ, ïðîõîäüòå, - âií âiäiéøîâ óáiê, äàþ÷è äîðîãó i óÿâëÿþ÷è, ÿê öÿ ñòàðà øêàïà ïîñóíå çàðàç ïî êiìíàòàõ, çàãëÿäàþ÷è â óñi êóòêè, ÷è âií áóâà íå âñòèã çðîáèòè ºâðîðåìîíòó çà ïiâäíÿ. içèò öiº¿ ïàíi âèÿâèâñÿ íåñïîäiâàíèì, i Ñòàñ çëîâèâ ñåáå íà òîìó, ùî íå âñòèã âèçíà÷èòè ëiíiþ ñâîº¿ ïîâåäiíêè ïðè ñïiëêóâàííi ç íåþ. ií íàâiòü íå ïàì'ÿòàâ ÷è áóâà íå ïîñóíóâ íåîáåðåæíî êóäè ÿêåñü êðiñëî ÷è òóìáó.

îíà íå ïîëiçëà ïî êóòêàõ, à çóïèíèëàñÿ ó ïåðåäïîêî¿.

- Êóäè äîçâîëèòå?

- Íàñêiëüêè ÿ ðîçóìiþ, âàì äîçâîëÿºòüñÿ ñêðiçü… - ðîçâiâ ðóêàìè Ñòàñ, áåðó÷è iíiöiàòèâó.

îíà ëèøå çäèâîâàíî õèòíóëà íà öå ãîëîâîþ, âäàþ÷è íåðîçóìiííÿ.

- Ãàðàçä, ÿ ï'þ êàâó. Ïðîøó âàñ äî êóõíi. Ñêëàäiòü ìåíi êîìïàíiþ, ÿêùî áàæàºòå.

- Õiáà äëÿ ãîäèòüñÿ, - âiäïîâiëà âîíà. - Ùîá íå ñòâîðþâàòè íåçðó÷íîñòi. Ïàíå Ñòàíiñëàâå…

- Ìîæåòå íàçèâàòè ìåíå Ñòàñîì. ß ìîëîäøèé, òà é ó íàøèõ êðàÿõ íåçâè÷íà òàêà ôîðìà çâåðòàííÿ.

- Ãàðàçä, - âiäïîâiëà âîíà, ïðèñóâàþ÷è äî ñåáå ÷àøêó. - Òàê îò, ïàíå Ñòàñå, ÿ õîòiëà á îäðàçó ïðîÿñíèòè ñèòóàöiþ, ùîá ìiæ íàìè ó ìàéáóòíüîìó âèíèêàëî ÿêîìîãà ìåíøå íåïîðîçóìiíü. è æ çáèðàºòåñÿ òóò çàòðèìàòèñÿ?

- Íå âèêëþ÷åíî, - êèâíóâ Ñòàñ, áåðó÷èñü äî êàâè.

- Òàê îò, õî÷ó íàñàìïåðåä ïîïðîñèòè âàñ íå ñòàâèòèñÿ äî ìåíå ÿê äî âîðîãà. Óæå öå âiä÷óâàþ. Íå âàðòî. Òàê ÷è ³íàê, íàì äîâåäåòüñÿ ñïiëêóâàòèñÿ, àëå, ïîâiðòå, ÿ íå çáèðàþñÿ õî÷ ÿêîñü óñêëàäíþâàòè âàì æèòòÿ. Íå ïîäóìàéòå, ùî ÿ âäèðàòèìóñü ó âàøå æèòëî, ñòåæèòèìó çà âàìè. Öå æ âàøå æèòëî, âîíî íàëåæèòü âàì ïî ïðàâó. Ðîçóìiþ, êîæíà ëþäèíà ìàº ïðàâî íà ïðèâàòíå æèòòÿ i íåòàêòîâíî òóäè ëiçòè. Àëå âîäíî÷àñ ÿ äáàòèìó ïðî òå, ùîá âîëþ Òàðàñà Àíäðiéîâè÷à áóëî âèêîíàíî, àäæå âií òàêîæ ìàº íà öå ïðàâî. è îçíàéîìèëèñü iç çàïîâiòîì i ðîçóìiºòå, ïðî ùî ÿ. Òîìó õî÷ó çâåðíóòèñÿ äî âàñ - äàâàéòå âèêîíàºìî ¿¿ ðàçîì, ÿê iíòåëiãåíòíi ëþäè, íå ïñóþ÷è æèòòÿ îäíå îäíîìó. Ïîâiðòå, ÿ çàöiêàâëåíà, ùîá óñå ñàìå òàê i ñòàëîñÿ, ÿê âií áàæàâ.

- ß íå ïðîòè, - çíèçàâ ïëå÷èìà Ñòàñ. - I òàêîæ ñïîäiâàþñÿ, ùî íàøi ñòîñóíêè íå áóäóòü îáòÿæëèâèìè ÿê äëÿ âàñ, òàê i äëÿ ìåíå. çàãàëi-òî… ß âiä÷óâàþ, ùî âè çíàºòå ïðî ìåíå áiëüøå, àíiæ ÿ ïðî âàñ. Õîòiëîñÿ çàïèòàòè, êèì âè äîâîäèëèñÿ äÿäüêó Òàðàñîâi. ßêùî, çâiñíî, öå íå º íåêîðåêòíèì çàïèòàííÿì.

- Òà íi, - ïîõèòàëà ãîëîâîþ âîíà. - ×îãî æ… ß âçàãàëi ôiëîëîã çà îñâiòîþ, âñå æèòòÿ ïðîïðàöþâàëà, àëå ó ìîºìó ñëîâíèêîâîìó çàïàñi íåìàº òàêîãî ñëîâà. ßê âè ââàæàºòå, êèì äîâîäÿòüñÿ îäíå îäíîìó äâîº ñàìîòíiõ ñòàðèõ ëþäåé, ÿêi íå ïîâ'ÿçàíi øëþáîì, ÿêi çà âiêîì óæå íå ìîæóòü ïåðåáóâàòè ó áëèçüêèõ ôiçè÷íèõ ñòîñóíêàõ, ìiæ ÿêèìè íåìàº ãðîøîâèõ âiäíîñèí… ßê öå íàçâàòè? ßêùî äâîº ëþäåé ïðîñòî ïîâàæàþòü i äîâiðÿþòü îäíå îäíîìó íàñòiëüêè, ùîá äîçâîëèòè çâàëèòè íà ñåáå òÿãàð ñàìîòíîñòi iíøîãî?

- Äÿêóþ, çðîçóìiâ, - íiÿêîâî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - À êèì áóâ Òàðàñ Àíäðiéîâè÷ çà æèòòÿ? Ïðîáà÷òå, àëå ìè íå ïiäòðèìóâàëè ñòîñóíêiâ ïiñëÿ ñìåðòi ìî¿õ áàòüêiâ.

- À âè i çà æèòòÿ áàòüêiâ ñòîñóíêiâ íå ïiäòðèìóâàëè, - çàóâàæèëà æiíêà. - àñ öiêàâèòü, äå âií ïðàöþâàâ? Áóâ äèðåêòîðîì ìiñöåâîãî êðàºçíàâ÷îãî ìóçåþ àæ äî âèõîäó íà ïåíñiþ.

îíà çiáðàëàñÿ éòè, i ìàðíî íàìàãàâñÿ Ñòàñ ïðî÷èòàòè ùîñü ó ïîãëÿäi öiº¿ æiíêè - ëèøå ñïîêié, íà ÿêèé çäàòíà ëiòíÿ ëþäèíà.

- Íåîíiëî Éîñèïiâíî, - ïiäâiâñÿ i âií. - À… ùå… äèâíî, àëå æèòëî ó òàêîìó ñòàíi, íiáè ïåðåä öèì… Íó, ñëîâîì, ó áóäèíêó íå çíàéøëîñÿ íi÷îãî, ùî íàãàäóâàëî á ïðî ìîãî äÿäüêà. Íó ñïðàâä³… ií ïîìåð êiëüêà òèæíiâ òîìó, à òóò óçàãàëi íåìàº îñîáèñòèõ ðå÷åé, ôîòîãðàôié, íó, âè ðîçóìiºòå… è òiëüêè íå ïîäóìàéòå, ùî…

- Ïàíå Ñòàñå, - ñïîêiéíî, àëå ðiøó÷å ïåðåáèëà âîíà, - âè æ ïðè¿õàëè ïî áóäèíîê. Òî÷íiøå, ïî ãðîøi, ÿêi âiçüìåòå ÷åðåç ðiê âiä éîãî ïðîäàæó. ß çà òå, ùîá òàê i ñòàëîñÿ, õî÷ ïðè áàæàííi ìîãëà á ñïðîáóâàòè çàâàäèòè âàì. Àëå äëÿ ÷îãî? Òà é âàì íàâiùî òåïåð ñîðî÷êè i ëèñòè ëþäèíè, ÿêà íå öiêàâèëà âàñ ñòiëüêè ðîêiâ? Ïîâòîðþþ ùå ðàç ñâîþ ïðîïîçèöiþ: äàâàéòå âèêîíàºìî óìîâè çàïîâiòó i çàëèøèìîñü ïðè ñâî¿õ iíòåðåñàõ.

- Äàâàéòå, - ïîãîäèâñÿ Ñòàñ. - Òiëüêè îò âè ìî¿ iíòåðåñè çíàºòå, à ÿ âàøi íi.

- Äîòðèìàòè âèêîíàííÿ óìîâ öüîãî çàïîâiòó - îñü ìî¿ iíòåðåñè. ß, äî ðå÷i, òàêîæ ñàìîòíÿ ëþäèíà i íå çíàþ, êîìó ïåðåäàòè ñâîº æèòëî ïiñëÿ ñìåðòi. Òî íàâiùî ìåíi ùå îäèí áóäèíîê? Íàâiùî áàãàòñòâî, ÿêå íå ìîæíà çàáðàòè òóäè? ßêi æ ó ìåíå ùå ìîæóòü áóòè iíòåðåñè?

- Ãàðàçä, - Ñòàñ òiëüêè ðîçâiâ ðóêàìè. - Ðàäèé áóâ ïîçíàéîìèòèñÿ ç âàìè. Ñïîäiâàþñü, âè çàëèøèòå ìåíi ÿêiñü ñâî¿ êîîðäèíàòè íà âèïàäîê… Íó, ðàïòîì ìåíi ïîòðiáíî áóäå ùîñü…

- Çâiñíî.

îíà âèéíÿëà ç ñóìî÷êè ðó÷êó i íàïèñàëà ó áëîêíîòi àäðåñó i äîìàøíié òåëåôîí.

Ïî÷åðê áóâ ðiâíèé òà êàëiãðàôi÷íèé, íà íüîãî çîâñiì íå âïëèâàëî ïîìiòíå âiêîâå òðåìòiííÿ ðóê. Äî êàâè âîíà òàê i íå äîòîðêíóëàñÿ.





V




iä÷óòòÿ, ùî ìóñèòü ùîñü ñòàòèñÿ, ïîñòiéíî ïðèãíi÷óâàëî Ñòàñà. Íà çäîðîâèé ãëóçä âîíî íå áóëî ïiäêðiïëåíå íi÷èì ñåðéîçíèì, i âií ùèðî äèâóâàâñÿ, ùî öi ñòàði ñàìîòíi ñòiíè, êîòði âæå âñòèãëè óâiáðàòè â ñåáå ñèðiñòü ïiñëÿ ñìåðòi ãîñïîäàðÿ, òàê äiþòü íà íüîãî - ëþäèíó â ïðèíöèïi íå âðàçëèâó.

Õî÷à, óñå âiäíîñíî. Íå òàê äàâíî, óæå ìàþ÷è ÷èìàëèé äîñâiä ðîáîòè õiðóðãîì, ÿêèé ìiã íåçâîðóøíî ïðèéìàòè ïiä ÷àñ ÷åðãóâàííÿ ïîøìàòîâàíó ëþäèíó, Ñòàñ ïîòðàïèâ íà àâòîäîðîæíó àâàðiþ. Îòàê ñîái ¿õàâ i ïðè¿õàâ. Óñå ñòàëîñÿ õâèëèíè çà òðè-÷îòèðè äî éîãî ïîÿâè, i ïåðåä î÷èìà ïîñòàëà êàðòèíà, ùî âèêëèêàëà ñïðàâæíié æàõ. Ëþäåé íàìàãàëèñÿ âèòÿãòè ç ìàøèíè òèì, ùî áóëî ïiä ðóêàìè, à âîíè êðè÷àëè òàê, ùî ìîðîç äåð ïî øêiði. I ùå òåêëà êðîâ, ÿêà ó ëiêàðíi íå âèêëèêàëà íi íàéìåíøîãî çäðèãàííÿ. Ñòàñ äîñi äîáðå ïàì'ÿòàº: ðóêè òðåìòÿòü, âiä÷óòòÿ áåçïîðàäíîñòi òà ðîçãóáëåíîñòi, êîëè ñìåðòåëüíî òðàâìîâàíèõ ëþäåé âèòÿãàëè ç ìàøèíè.

I òåïåð ó íîâîìó îòî÷åííi äóðíi äóìêè, îäíà íàïåðåä îäíî¿ ïîëiçëè äî íå îáòÿæåíî¿ çàáîáîíàìè ãîëîâè. Îñü çàðàç, íàïðèêëàä, ÷àñ ëÿãàòè ñïàòè, à ºäèíèì ìiñöåì, äå ìîæíà âêëàñòèñÿ, º îòîé âåëè÷åçíèé äèâàí áåç ñïèíêè. Äóìêà, ùî, ìîæëèâî, ñàìå íà íüîìó ïîìèðàâ ãîñïîäàð, íå äàâàëà ñïîêîþ. À ÿê iíàêøå? Ñòàñ íåñïîäiâàíî çãàäàâ äàâíî ïðî÷èòàíèé ðîìàí ÿêîãîñü iç çàðóáiæíèõ êëàñèêiâ, ÷è íå Ñòiâåíñîíà áóâà. Òàì ëèöàðÿ ðîçìiñòèëè íà íi÷ ó òàêîìó ïðèìiùåííi çàìêó, äå äiéñíî íå áóëî iíøîãî ìiñöÿ äëÿ òîãî, ùîá ïðèëÿãòè óíî÷i. I öå áóëî çðîáëåíî íàâìèñíå, ùîá ó êîòðiéñü òàì ãîäèíi ùîñü óïàëî çãîðè i âií íiêîëè íå ïðîêèíóâñÿ. Íàä äèâàíîì íi÷îãî íå âèñiëî, àëå öÿ äóðíà äóìêà âèÿâèëàñÿ îñîáëèâî íåäîðå÷íîþ. À ìîæå óñå ïiäëàøòîâàíî íàâìèñíî - îöi ÷óäåðíàöüêi óìîâè çàïîâiòó? Ìîæå, âèìîãà íå çìiíþâàòè iíòåð'ºðó êiìíàò i ïåðåñëiäóº ìåòó, ùîá âií ñïàâ ñàìå òóò?

èòÿãøè ç áàãàæíèêà íàäóâíèé ìàòðàö, Ñòàñ ðîçòàøóâàâ éîãî ïiä ñóìiæíîþ ñòiíîþ êiìíàòè. Ó ñàìîìó êóòêó. èãëÿäàëî çðó÷íî. Àëå âêëàâøèñü íà íüîãî, âií ïîáà÷èâ ïåðåä ñîáîþ ïîðîæíié äèâàí, ÿêèé, çäàâàëîñÿ, âèñî÷iâ ëåäü íå äî ñòåëi. Çäàâàëîñÿ - çàïëþù î÷i, ðîçïëþù, i íàñòóïíî¿ ìèòi íà íüîìó ëåæàòèìå… Õòî? Ãîñïîäàð, ùî ïðèéøîâ ç òîãî ñâiòó, ïîçíàéîìèòèñÿ ç íåáîæåì, îõî÷èì äî ëåãêîãî áàãàòñòâà?

Ñïåðåñåðäÿ Ñòàñ ïëþíóâ ïðîñòî íà ïiäëîãó i ïiäâiâñÿ. Íå êîìôîðòíî áóëî ðîçäÿãàòèñÿ ó öié ñèðié òà ïîõìóðié áóäiâëi, òîìó íà íüîìó çàëèøèâñÿ ñïîðòèâíèé êîñòþì. Óâiìêíóâøè ñâiòëî, Ñòàñ âèéøîâ íà ´àíîê i çàêóðèâ. Ñèòóàöiÿ áåç ïåðåáiëüøåííÿ áóëà iäiîòñüêîþ.

Ç ÷îðíîãî íåáà íà àñôàëüò óïàëè ïåðøi êðàïëi, íàñóâàëàñÿ íåãîäà. Àëå íàäâîði áóëî çíà÷íî ïðèºìíiøå, àíiæ óñåðåäèíi. Õî÷ ñïè ó ìàøèíi. Çàðàç Ñòàñ iç ëåãêîþ äóøåþ ïîãîäèâñÿ á íà òàêå. Çà ñîðîê òèñÿ÷ áàêñiâ ìîæíà ïåðåñïàòèñÿ ó ìàøèíi, òèì ïà÷å äîâîëi çðó÷íié äëÿ öüîãî. Îò òiëüêè, ùî êàçàòèìóòü ñóñiäè? Àäæå ãàðàæó íà ïîäâið'¿ «áóäèíêó ç ïðèâèäàìè» íå áóëî. ií ñêðóøíî ïîõèòàâ ãîëîâîþ. Íàâiùî òàê íàçâàâ? I áåç òîãî íóäü áåðå.

I ðàïòîì ùå îäíå íåïðèºìíå âiäêðèòòÿ çàïîâçëî ó éîãî ñâiäîìiñòü. Îò, ÷îðòè… Öüîãî ùå áðàêóâàëî! Íîãè ðîçiãíóëèñÿ ñàìi i, âèêèíóâøè íåäîïàëîê, âií óêîòðå ïiøîâ ïî êiìíàòàõ. Òàê i º. Ó áóäèíêó íå áóëî æîäíî¿ iêîíè, íàâiòü ó øàôi íà ïîëèöi. îíè ùî - òàêîæ íàëåæàëè äî îñîáèñòèõ ðå÷åé ïîìåðëîãî, ÿêi çãðiá íåâiäîìî õòî ïåðåä éîãî ïðè¿çäîì? ×è, ìîæëèâî, ¿õ íå áóëî òóò íiêîëè? ×è äiì çâiëüíèëè âiä îáðàç³â ç ìåòîþ, ùîá ìàëà çìîãó ïîñåëèòèñÿ íå÷èñòü?

Öå áóâ ïîâíèé àáçàö. Õîòiëîñÿ ïðîñòî ïîêðóòèòè ïàëüöåì áiëÿ ñêðîíi. ií òàê i çðîáèâ. Íå äîïîìîãëî. Äóðíóâàòi äóìêè òàê i ëiçëè, çìóøóþ÷è âiä÷óâàòè ïîâíó áåçïîðàäíiñòü ïðîòè íèõ, òàê ñàìî ÿê ó çãàäàíié ñèòóàöi¿ íà äîðîçi.

Çà âiêíîì çàøóìiëî, à ïîòiì áëèñíóëî i âäàðèâ ãðiì. Äçâåíiëî ñêëî. Êîæíèé íîâèé ñïàëàõ áëèñêàâêè áóâ òðèâàëiøèì, à ãóðêiò ãðîìó - áëèæ÷èì, ãó÷íiøèì. Çäàâàëîñÿ, íåáåñà âèëèâàëè ñâié ãíiâ íà öåé íà÷å ïðîêëÿòèé äiì. Íåñïîäiâàíî ëàìïî÷êà ñïàëàõíóëà ÿñêðàâiøå, à ïîòiì çãàñëà. Áóäèíîê ïîãëèíóâ ìîðîê. Ìàöàþ÷è ïî ñòiíàõ i øóêàþ÷è âèõiä, ç ëàéêàìè êðiçü çóáè Ñòàñ ïðîñóâàâñÿ äî äâåðåé. Äîëîíi ïåðåáèðàëè ïî ñòiíàõ, à ñâiäîìiñòü íàïðóæóâàëàñÿ â î÷iêóâàííi íàøòîâõíóòèñÿ çàðàç íà ùîñü âiäïîâiäíå ñèòóàöi¿. Ïàëüöi ìàöàëè òåìðÿâó, ãîòóþ÷èñü çóñòðiòè çàìiñòü íå¿ ÷èºñü âîëîñàòå òiëî… Ãîñïîäè, ÷îãî ðàïòîì âîëîñàòå?!

Ó áàãàæíèêó ëåæàâ ëiõòàð. Çíîâó çàðèïiëè äâåði, i ðàçîì ç âîëîãèì ïîâiòðÿì äî ãðóäåé óâiéøëî ÿêåñü çàñïîêîºííÿ, àäæå ó òåìðÿâó ïîðèíóëè é äîâêîëèøíi âóëèöi. Öå íå áóëè âèòiâêè íå÷èñòi ñòàðîãî áóäèíêó. Ðàäøå íåãàðàçäè êðà¿íè, åêîíîìiêà ÿêî¿ i áåç ñòèõiéíèõ êàòàêëiçìiâ ðîçëàçèòüñÿ ïî øâàõ.





VI




Öåé äåíü ìàâ ñòàòè íàéñïîêiéíiøèì iç íèçêè îñòàííiõ, ïî÷èíàþ÷è ç òîãî, êîëè íà îïåðàöiéíîìó ñòîëi ó iííèöi äèâîì íå ïîìåð õâîðèé, à íà íüîãî â îðäèíàòîðñüêié ÷åêàâ ëèñò âiä íîòàðióñà Øåâ÷èêà. ßê æå iíàêøå, êîëè çàñòóïàºø íà íîâå ìiñöå ðîáîòè, äå òåáå ùå íiõòî íå çíàº. Ó öåé äåíü Ñòàñ ðîçðàõîâóâàâ ïîòèíÿòèñÿ âiääiëåííÿì, ïîçíàéîìèòèñÿ ç êîëåêòèâîì i âèñòàâèòè êàâó çà ïðèõiä áëèæ÷å äî éîãî çàâåðøåííÿ. Òà ñòàëîñÿ iíàêøå.

Ãîëîâíèé ëiêàð, ç ÿêèì óæå äîâåëîñÿ çóñòði÷àòèñÿ ïîïåðåäíüî i ÿêèé ëþáèâ ç áóäü-ÿêîãî ïðèâîäó âiäïóñêàòè ùîñü iðîíi÷íå, öüîãî ðàçó íå ìàâ áàæàííÿ äî çàéâèõ áàëà÷îê.

- Äîêóìåíòè ç óïðàâëiííÿ ìàºòå? - çàïèòàâ îäðàçó, íàâiòü íå äàâøè ðîçòóëèòè ðîòà.

- Ìàþ…

- Äàâàéòå ñþäè. I ÿ âàñ ïðîøó, iäiòü çàðàç äî âiääiëåííÿ. Òàì óæå âçÿëè äî îïåðàöiéíî¿ âàæêîõâîðîãî. Ñåðéîçíà òðàâìà. Ìè âèêëèêàëè áðèãàäó ïî ñàíàâiàöi¿. Çàâiäóâà÷êà ó âiä'¿çäi, õëîïöi ñàìi. Iäiòü, äîïîìàãàéòå, ùî ãîäíi. Ëþñþ, çàâåäè ë³êàðÿ! - îñòàííº àäðåñóâàëîñÿ ñåêðåòàðöi.

Ó âiääiëåííi ÷èíèâñÿ íåàáèÿêèé ðåéâàõ: ñíóâàëè ìåäñåñòðè, ïî ïiäëîçi ãðèìiëè áàëîíè ç êèñíåì, ùî áóëî ÷óòè àæ ñþäè, äiâ÷èíà â îïåðàöiéíié ïiæàìi ïðîìàéíóëà ç äâîìà ôëàêîíàìè êðîâi äëÿ ïåðåëèâàííÿ.

- Ëiëiº Ãíàòiâíî! - êðè÷àëè î÷åâèäíî ó òðóáêó äåñü íà ñåñòðèíñüêîìó ïîñòó. - àñ òåðìiíîâî ïðîñÿòü äî õiðóðãi¿! Òàê, äóæå ïðîñèëè! Óæå!

- Øàíîâíà, - çëîâèâ Ñòàñ çà ðóêó ïåðøó-ëiïøó, - ÿ ïîïðîøó õàëàò ÿêèé-áóäü, i äå ó âàñ îïåðàöiéíà?

Íà íüîãî íàêèíóëè òàêîæ ïåðøå-ëiïøå, Ñòàñ óâiéøîâ äî ïåðåäîïåðàöiéíî¿. Òàì áóëî âñå: ñòóêè, ãðþêè, ëàéêà, äçåëåí÷àííÿ iíñòðóìåíòiâ i íàä óñiì âèðóâàëà õìàðà åìîöié - òàêèõ, ùî òèï îïåðàöi¿ âèçíà÷àâñÿ ùå çäàëåêà i áåçïîìèëêîâî.

- Êîëåãè, ìåíå ïðèñëàâ ãîëîâíèé. iä ñüîãîäíi ïðàöþþ ó âàñ. Êåðóéòå, ÷èì ìîæó äîïîìîãòè.

- Ìèéòåñÿ, äîêòîð, òóò ïîâíèé çàâàë… - ïðîáóðìîòiâ ç-ïiä ìàñêè õòîñü iç õiðóðãiâ.

Òàì ñïðàâäi áóâ ïîâíèé çàâàë. íóòðiøíüî÷åðåâíà êðîâîòå÷à ìàëà çàãðîçëèâi ìàñøòàáè.

- Ïàäiííÿ ç âèñîòè, - ëàêîíi÷íî ïðîìîâèâ êîëåãà íàâïðîòè, ÿêèé áóâ ó öié ñèòóàöi¿ îïåðóþ÷èì.

Íå êàæó÷è àíi ñëîâà, Ñòàñ âêëþ÷èâñÿ ó ðîáîòó äðóãèì àñèñòåíòîì, ùî îäðàçó âèâiëüíèëî ðóêè êîëåçi ëiâîðó÷. Çàëèâàëî äåñü çâåðõó, åëåêòðîâiäñìîêòóâà÷ íå ñïðàâëÿâñÿ.

- Ñåëåçiíêó äèâèëèñÿ? - çàïèòàâ Ñòàñ.

- Óæå çàáðàëè, - êîðîòêî êèíóâ îïåðóþ÷èé. - Çàòèñêà÷ íà íiæöi, îáåðåæíî. Ç ïå÷iíêè ëèº. Ìàñèâíèé ðîçðèâ. Ïðàâà äîëÿ. Òàìïîíàäà íå äàº åôåêòó. Øèëè - ðiæåòüñÿ, ç-çàðàçà…

- À òèñê?

- Áóëî ïî íóëÿõ, - âiäïîâiâ àíåñòåçiîëîã. - Çàðàç ñiìäåñÿò íà ñîðîê. Íå õî÷å òðèìàòè…

- À ñàíàâiàöiÿ êîëè î÷iêóºòüñÿ?

- Ùîéíî âèêëèêàëè. Íå ðàíiøå ÿê çà ãîäèíó.

- Òðåáà çóïèíÿòè, - ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Çâiäòè òå÷å, ãîäèíó íå ïðîòÿãíåìî.

- æå ïðîáóâàëè, - ïîõèòàâ ãîëîâîþ îïåðóþ÷èé, ñèëüíiøå çàòèñêàþ÷è ñåðâåòêè äîãîðè, ó äæåðåëî êðîâîòå÷i.

- Òàê, äàâàéòå, ðîáiòü ùîñü, çóïèíÿéòå êðîâîòå÷ó! - ïiäiãíàâ àíåñòåçiîëîã. - Õâîðîãî òðåáà çíiìàòè çi ñòîëó!

- ßêå çíiìàòè?! Ïå÷iíêà ÿê êàâóí òðiñíóëà!

- Äàâàéòå ñïðîáóºìî, - çàïðîïîíóâàâ Ñòàñ. - Ãiðøå íå áóäå.

- À çâiäêè âè? - çàïèòàâ îïåðóþ÷èé.

- iííèöÿ, îáëàñíà ëiêàðíÿ. Ïîâiðòå, çà ãîäèíó ìè òóò, ÿê áè íå òàìïîíóâàëè, âòðàòèìî íå ìåíøå ëiòðà. À âîíè ïðè¿äóòü - ðîáèòèìóòü òå ñàìå.

- Ïëþñ ãåìîòîðàêñ, - ïiäêàçàâ àíåñòåçiîëîã.

- ª êðîâ ó ïëåâðàëüíié ïîðîæíèíi, íàïåâíî, ùå é ðîçðèâ ëåãåíi, - ïîÿñíèâ àñèñòåíò.

- Òîäi òèì ïà÷å.

- Ãàðàçä, - çãîäèâñÿ îïåðóþ÷èé. - Ó ìåíå ïåðøà êàòåãîðiÿ i íå íàäòî âåëèêèé äîñâiä òàêèõ îïåðàöié. ßêùî âiä÷óâàºòå, ùî çðîáèòå êðàùå, îïåðóéòå.

Êîëåãè íå ïî÷óëè îñîáëèâîãî âàãàííÿ ó éîãî iíòîíàöiÿõ, êîëè îòðèìóâàëè ñòâåðäíó âiäïîâiäü.

Ìàøèíà ñàíàâiàöi¿ âiä'¿õàëà ó íàïðÿìêó îáëàñíîãî öåíòðó. îíè ñòîÿëè óòðüîõ, ðîçãëÿäàþ÷è îäíå îäíîãî âæå áåç ìàñîê.

- Íó, äàâàéòå õî÷ ïî-ëþäñüêè ïîçíàéîìèìîñÿ, ÷è ùî, - çíèçàâ ïëå÷èìà íà÷å ñàì äî ñåáå òîé, êîìó âèïàëî îïåðóâàòè ïåðøèì. - Íàãiðíèé Áîãäàí Ïåòðîâè÷, îðäèíàòîð.

Ñòàñ ïîòèñíóâ ðóêó, õèòíóâøè çäèâîâàíî ãîëîâîþ íà òàêó âè÷åðïíó iíôîðìàöiþ, i îäðàçó îòðèìàâ iíøó:

- Ãàùàê Ñåðãié Ñåðãiéîâè÷, óðãåíòíèé õiðóðã, íó i óðîëîã îäíî÷àñíî.

- Êîâà÷ Ñòàíiñëàâ Iâàíîâè÷. Ìîæíà ïðîñòî Ñòàñ. Ó íàñ áóëî ïðèéíÿòî ìiæ êîëåãàìè áåç îñîáëèâèõ öåðåìîíié, - Ñòàñ ãëèáîêî çiòõíóâ, âiä÷óâàþ÷è, ùî ëèøå òåïåð âiäõîäèòü âiä ùîéíî ïåðåæèòîãî. - iííèöüêà îáëàñíà ëiêàðíÿ, îðäèíàòîð äî íåäàâíüîãî ÷àñó. Òåïåð æèâó ó âàøîìó ìiñòi.

- Ñiì'ÿ? - çàïèòàâ Íàãiðíèé, ÿêèé âèãëÿäàâ ñòàðøèì.

- Ó ïðîöåñi ðîçëó÷åííÿ. Äiòåé, íà ùàñòÿ, íå ìàþ.

- Äiéñíî, - çãîäèâñÿ Íàãiðíèé. - Ó òàêèõ ñïðàâàõ êðàùå âæå áåç íèõ…

- Óçàãàëi-òî, - çàêóðþþ÷è é ñîái, ïðîìîâèâ Ñòàñ, - íå òàê óÿâëÿâ ÿ ñüîãîäíiøíié äåíü. Ïåðøèé äåíü íà íîâîìó ìiñöi çàâæäè õàëÿâà.

- Ùî ïîðîáèø… - Ãàùàê ç ðîçóìiííÿì ïîõèòàâ ãîëîâîþ. - Ìè òàêîæ íå ðîçðàõîâóâàëè îïåðóâàòè ñüîãîäíi òðàâì, íå ñóìiñíèõ iç æèòòÿì. Íàì éîãî íàäîâãî âèñòà÷èòü. Äîáðå, õî÷ çóìiëè æèâèì çi ñòîëó çíÿòè. Äîáðå, ùî áðèãàäà ç îáëàñíî¿ âñòèãëà äî êiíöÿ îïåðàöi¿ ³ ïàö³ºíò ïîìåð çà ¿õíüî¿ ïðèñóòíîñò³. Îäíàêîâî çäîðîâ'ÿ íàì ùå ç'¿äÿòü ÷èíîâíèêè. À ó âàñ ÿê iç öèì áóëî?

- ßê ñêð³çü, - çíèçàâ ïëå÷èìà Ñòàñ. - Êîëè ïîìèðàº õâîðèé ïiñëÿ îïåðàöi¿, õî÷ õòîñü i õî÷ ó ÷îìóñü ïîâèíåí áóòè âèííèé. Íàâiòü ÿêáè õâîðîãî íà îïåðàöiéíèé ñòië áåç ãîëîâè ïðèâåçëè.

Êîëåãè íåâåñåëî ïîñìiõíóëèñÿ.

- Òî ùî, ìîæå õî÷ ñêií÷èòüñÿ öåé äåíü òàê, ÿê ÿ ðîçðàõîâóâàâ?

- À ÿê âè ðîçðàõîâóâàëè?

- Íó, õî÷ êàâè ç íîâèìè êîëåãàìè âèïèòè, - ðîçâiâ ðóêàìè Ñòàñ.

- À öå çàâæäè áóäü ëàñêà, - ðîçïëèâñÿ ó ïîñìiøöi Íàãiðíèé. - Öå ñâÿòå. Íàâiòü ïàëüòî íîâå íå «çàìî÷èø» - ïîðâåòüñÿ.

- Áåç õiðóðãåñè? - çàñóìí³âàâñÿ Ãàùàê.

- Îñîáëèâî ñüîãîäíi… - íàïîëÿãàâ Íàãiðíèé. - Íåðâiâ ñê³ëüêè âèòðàòèëè. ßêèéñü ðåëàêñ ïîòðiáíèé.

- Ìîæå îáðàçèòèñÿ, - ñòîÿâ íà ñâîºìó Ãàùàê. - I íå íà íàñ, à íà íîâîãî ë³êàðÿ.

- À âîíè ïîòiì iíäèâiäóàëüíî, óäâîõ, - ãíóâ ñâîº¿ Áîãäàí.

- Ïðî ùî âè? - íå âèòðèìàâ Ñòàñ.

- Òà íi÷îãî… - íàðåøòi ìàõíóâ ðóêîþ Ãàùàê. - Ãàðàçä, ï'ºìî. Ïðîñòî øåôèíÿ ïðè¿äå, õòîñü ëÿïíå, ùî ìè çà òâié ïðè¿çä «êàâó» ïèëè. I âèõîäèòü, íà÷å, áåç íå¿…

- ßêà øåôèíÿ? - ùå çðàíêó âií ïðîïóñòèâ ïîâç âóõà ñêàçàíå ãîëîâíèì.

- À òîái ùî, íå êàçàëè? Ó íàñ íå ÿê ó ëþäåé - çàâiäóþ-÷à, - Ãàùàê íàãîëîñèâ íà îñòàííüîìó ñêëàä³. - èñëîâëþþ÷èñü òåðìiíîëîãiºþ Áîãäàíà Ïåòðîâè÷à, - Ïàâëîâñüêà Äiàíà àñèëiâíà. Íó, ïðî ðîêè, ÿê äëÿ æiíêè, ãîâîðèòè íå åòè÷íî, à òàê - íå æîíàòà…

- Íå îäðóæåíà, - ïîïðàâèâ Íàãiðíèé. - Òî÷íiøå, ðîçëó÷åíà.

- Äiéñíî, âæå ðîçëó÷åíà, áåçäiòíà, íåùàñëèâà, ó çâ'ÿçêó ç ÷èì ïåðiîäè÷íî áóâàºìî íåùàñëèâèìè é ìè.

- Íå ëþáèòü øåôèíþ, - ðîçâiâ ðóêàìè Áîãäàí. - Íîðìàëüíà áàáà. Ïðîñòî êðóòiøà, íiæ ìè îáèäâà ðàçîì, ïîãîäüñÿ. Íó, i ç ïîâàãîþ òðåáà äî íå¿. Òî ùî?

Êàâà âèéøëà äîâîëi ïðèñòîéíîþ, àáè óâií÷àòè òàêèé íåâäàëèé äåíü, i âîäíî÷àñ äîñòàòíüî ñêðîìíîþ, ùîá íå ñêèäàòèñÿ íà ìîãîðè÷ çà ïðè¿çä, âèïèòèé çà ñïèíîþ øåôèíi. Êàâà ó ïiäñîáöi, ïà÷êà öóêåðîê ³ ïëÿøêà êîíüÿêó, êiëüêà áóòåðáðîäiâ âiä îïåðàöiéíî¿ ìåäñåñòðè Íàäi.

- Íó, íå çíàþ-þ… - ïðîòÿã Íàãiðíèé, âèñëîâëþþ÷è óñiì ñâî¿ì âèãëÿäîì ñóìíiâ, - ÷è öå äîñòàòíÿ ïiäñòàâà äëÿ ïåðå¿çäó. Êèíóòè ðîáîòó â îáëàñíié ëiêàðíi, ùîá îïèíèòèñü ó íàøié äiði? ß, ÷åñíî êàæó÷è, íà òâîºìó ìiñöi ïðîñòî ïðîäàâ áè öþ õàòó, êóïèâ êâàðòèðó ó iííèöi, ÿêóñü êëàñíó… Íå ðîçóìiþ.

- Áóäèíîê ïðîäàòè íàøâèäêóðó÷ - áàãàòî âòðàòèø, - ïîÿñíèâ Ñòàñ, íå çáèðàþ÷èñü ïîñâÿ÷óâàòè êîëåã ó äèâíi íþàíñè çàïîâiòó. - Ùîá çíàéòè âèãiäíîãî êóïöÿ ÷àñ ïîòðiáåí. Íó à ó ìåíå òàì… Íó öå æ íå æèòòÿ - ó êâàðòèði áàòüêiâ äðóæèíè, ç ÿêîþ ðîçëó÷àºøñÿ. Òà é âçàãàëi, çìiíà îòî÷åííÿ. À ÷îãî, ó âàñ òóò íîðìàëüíî. ×îìó êàæåòå, ùî äiðà?

- Íå ïåðåêîíóé éîãî, - ïîðàäèâ Ãàùàê. - Äëÿ ÷îãî? Íåõàé ïðàöþº. Ùå é îæåíèìî éîãî. Ãà? Ó íàñ òóò òàêi àêóëè! Íå çäèâóþñÿ, ÿêùî âæå çàâòðà íà íüîãî ïî÷íåòüñÿ ñïðàâæíº ïîëþâàííÿ.

- Íó, ÿêùî âè âæå âñòèãëè ðîçïàòÿêàòè, ùî ÿ ðîçëó÷àþñü…

- Ïðè ÷îìó òóò! - îáóðèâñÿ Íàãiðíèé. - Öå æ ðàéîí! Òè ùå íå âñòèã ç'ÿâèòèñü, à óñi ïðî òåáå çíàþòü! Ñïåöèôiêà! Êóäèñü ïiøîâ - óñi çíàþòü, íà êîãîñü ïîäèâèâñÿ - òàêîæ óñi çíàþòü. Òóò íå ñõîâàºøñÿ.

- À ùå óäâi÷i ïðèáðåøóòü, - äîäàâ Ãàùàê. - Òóò æèòè íå òàê ïðîñòî. Öå òîái íå iííèöÿ, ùî iäåø âóëèöåþ i óñiì ïî áàðàáàíó, õòî òè. À òóò - ïiäâåçåø ïî äîðîçi ÿêó ìåäñåñòðó, äî¿õàâ äîäîìó, à òåùà âæå â êóðñi. Ñåëî!

- Íi÷îãî, - ìàõíóâ ðóêîþ Ñòàñ, íàëèâàþ÷è. - À õòî öåé ñòàðøèé ÷îëîâiê, òîé, ùî âiäìîâèâñÿ ç íàìè êàâó ïèòè?

- À öå Ðàòóøíÿê, êîëèøíié çàâiäóâà÷, - ïîÿñíèâ Áîãäàí. - Õiðóðãåñà ó íàñ óæå ñiì ðîêiâ. À äî íå¿ âií áóâ. Çàðàç ñòàðèé, ñèäèòü ó ïîëiêëiíiöi, âèíöå ïîòÿãóº. Ïîäàâñÿ îñòàííiì ÷àñîì. Àëå àïåíäèöèò ùå çðîáèòü. Ñüîãîäíi, äî ðå÷i, âií óíî÷i ÷åðãóº.

- àæêèé õàðàêòåð, - ñêðèâèâñÿ Ãàùàê. - Çàíóäà, âñå íîðîâèòü êîìóñü ÿêóñü øïè÷êó âñòàâèòè. Íiáè öå ìè âèííi, ùî éîãî ó ïîëiêëiíiêó ïîïåðëè.

- Äî ðå÷i, ç òâî¿ì äðóæáó âîäèâ! - çãàäàâ Íàãiðíèé. - Óñå â øàõè ðiçàëèñÿ.

- Ç ìî¿ì - êèì? - óòî÷íèâ Ñòàñ.

- Ðîäè÷åì, ÿêèé õàòó òîái ïîäàðóâàâ.

- è i éîãî çíàºòå?!

- À ùî òóò çíàòè… Ìèðîíåíêî - êîëèøíié äèðåêòîð ìóçåþ. Äî ðå÷i, ìóçåé ó íàñ íåïîãàíèé, ñõîäè.

- Õiðóðãåñó ïîïðîñè, íåõàé òåáå çâîäèòü, - âñòàâèâ Ãàùàê. - À ïîòiì íà êàâó. Ìîæå ÿêðàç?

- I íàì ëåãøå ñòàíå, - ïiäòðèìàâ Íàãiðíèé. - Çàäîâîëåíà æiíêà - äîáðà æiíêà.

îíè çàñèäiëèñÿ çà øîñòó, i Ñòàñó ñòàëî âiäîìî, ùî éîãî ïîìåðëèé ðîäè÷ æèâ òèõî i ó ðàéîíi íå çàïàì'ÿòàâñÿ íi÷èì îñîáëèâèì, ùî äiòåé íå ìàâ, ùî íà øàõîâèõ ñïàðòàêiàäàõ çàâæäè áðàâ ïåðøi ìiñöÿ. Ùî âiäîìà éîìó Íåîíiëà Éîñèïiâíà Ìóðàøåâè÷ äî âèõîäó íà ïåíñiþ âèêëàäàëà óêðà¿íñüêó ó ìiñöåâié øêîëi. Ïðî ¿¿ ñòîñóíêè ç ïîìåðëèì æîäåí iç êîëåã íi÷îãî ïåâíîãî ñêàçàòè íå ìiã.





VII




Äåíü áóâ áàãàòèé íà âðàæåííÿ i âiäiáðàâ êóïó ñèë, òîìó Ñòàñ âèðiøèâ ÿêíàéðàíiøå äàòè ñîái êîìàíäó «âiäáié». Áîëiëè íîãè, âñòèãíóâøè âiäâèêíóòè âiä îïåðàöiéíî¿. Òà é ìèíóëà íi÷, çíà÷íó ÷àñòèíó ÿêî¿ âií ïðîâiâ çà êåðìîì, çãàíÿâøè òóäè-íàçàä äî iííèöi, äàâàëà ñåáå çíàòè. À ùå ïîçàìèíóëà, îòà ç ãðîçîþ.

Êîíüÿê i ¿æà õèëèëè äî ñíó, à òiëî ïîòðåáóâàëî ðîçñëàáëåííÿ. Ïîñóíóâøè çíåâàæëèâî íàäóâíèé ìàòðàñ, ÿêèé ùå íå òàê äàâíî ðÿòóâàâ éîãî âiä íåïðèºìíèõ âiä÷óòòiâ ÷óæîãî ëiæêà, âií ïîñòåëèâ-òàêè íà äèâàíi. Òà é íàñòðié âæå áóâ çîâñiì íå òîé, õîòiëîñÿ ëèøå ñêðóøíî õèòíóòè ãîëîâîþ âiä çãàäîê ïðî íåùîäàâíi äóìêè. Áóäèíîê ç ïðèâèäàìè… À ùå âàðòî îáãîâîðèòè ç ïàíi Ìóðàøåâè÷ òåìó âñòàíîâëåííÿ òåëåâiçîðà - ÷è íå òðàêòóâàòèìåòüñÿ öå ÿê çìiíà iíòåð'ºðó. Íå âèòðiùàòèñÿ æ öiëèé ðiê ó öåé âèöâiëèé êèëèì íà ñòiíi!

Çà âiêíîì ïîìàëó ñóòåíiëî, à âií ëåæàâ, ïîðèíóâøè ó äóìêè, i ðîçóìiâ, ùî ìèòòºâî çàñíóòè íå âäàñòüñÿ. Íàñòèðíi äóìêè çíîâó ëiçëè îäíà íàïåðåä îäíî¿. Ùîïðàâäà, âîíè âæå íàáóëè õî÷ ÿêîãîñü çäîðîâîãî ãëóçäó i ïðàêòè÷íîñòi. Íàïðèêëàä, âàðòî áóëî á çàìiíèòè çàìêè âõiäíèõ äâåðåé. Õî÷à á äëÿ òîãî, ùîá õòîñü íå íà÷óäèâ òóò çà éîãî âiäñóòíîñòi. Òà é ïñà íå çàâàäèëî á çàâåñòè. Àëå äå éîãî âçÿòè? Ùåíÿ íå çìîæå ñòîðîæóâàòè, à ïðèðó÷èòè äîðîñëîãî ñîáàêó íå òàê ëåãêî. Ñòîï! Ñèãíàëiçàöiÿ! Êàçàâ æå Îëåã. Íåìàº íi÷îãî ïðîñòiøîãî, àíiæ îáëàäíàòè áóäèíîê îõîðîííîþ ñèñòåìîþ, áàãàòî õòî çàðàç òàê ðîáèòü. Çàÿâà äî ìiëiöi¿ i ÿêèõîñü ïiâòîðè ñîòíi «çåëåíèõ» - ñïðàâó çðîáëåíî. À âçàãàëi ÿêåñü ìîòîðîøíå îòî÷åííÿ. Áóäèíîê íà÷å äåùî îñòîðîíü âiä iíøèõ, ãëèáîêî ó ïîâîðîòi âóëèöi. Çíà÷íî âåñåëiøå æèëîñÿ á, ÿêáè ïiä ðóêàìè áóëà õî÷ ÿêàñü çáðîÿ. Ãàçîâèé ïiñòîëåò, íàïðèêëàä. Äëÿ âëàñíîãî çàñïîêîºííÿ òà âïåâíåíîñòi. Äî ðå÷i, òàêîæ íå âàæêî. Çíîâó-òàêè çàÿâà, äîâiäêà ïðî ñòàí çäîðîâ'ÿ…

Äóìêè ïî÷àëè ïëóòàòèñÿ. Ïðèãàäàëèñÿ ñüîãîäíiøíi ïîäi¿ â îïåðàöiéíié. Éîãî íå ìîæëèâî áóëî âðÿòóâàòè, õàé ùî òàì äóìàþòü. Çàâòðà ïðè¿äå ñóäìåäåêñïåðò, ùå ðàç ðîçiòíå óñå, ùî âîíè òàì òàê ñòàðàííî ïîíàøèâàëè, i êîíñòàòóº íåñóìiñíiñòü òðàâìè iç æèòòÿì. Íå áóäå òóò ÿêîãîñü îñîáëèâîãî «ñìîðîäó». I âñå-òàêè íåïðèºìíî - ïåðøèé äåíü íà íîâîìó ìiñöi ïî÷àâñÿ iç «êàäàâåðà».

içåðóíêè íà êèëèìi âæå ïî÷èíàëè çëèâàòèñÿ â îäíå öiëå i âàæêî ðîçðiçíÿëèñÿ ÷óäåðíàöüêi çàâèòêè. Íàâiùî òàêå ðîáëÿòü íà êèëèìàõ? Ìîæíà æ ïðîñòî - êâiòè, ïåéçàæi… Íà îäíîìó ç âiçåðóíêiâ éîìó ïðèìàðèëàñÿ âóñàòà ïèêà ó øàïöi ç ïàñìàìè, ùîïðàâäà, ç îäíèì âóñîì òà îêîì. Ñïðàâäi ñõîæå! Íà iíøîìó, òðîõè âèùå - ïðîôiëü ëþäñüêîãî îáëè÷÷ÿ, ïðè÷îìó ÿêîãîñü iíäiàíñüêîãî òèïó: îðëèíèé íiñ, ÷îðíå äîâãå âîëîññÿ, òà é êîëið «îáëè÷÷ÿ» áóâ ÷åðâîíÿâî-êîðè÷íåâèé. Íó, âèëèòèé iíäiàíåöü ³ç âiäîìèõ ç äèòèíñòâà ôiëüìiâ, äå óñi ãîëîâíi ðîëi âèêîíóâàâ íåçìiííèé Ãîéêî Ìiòi÷. À â öüîãî «³íä³àíöÿ» ç êèëèìà ôîðìà òiëà áóëà ñïîòâîðåíà. îíî é íå äèâíî, àäæå éîãî äîìàëþâàëà Ñòàñîâà óÿâà, îñîáëèâiñòü ñïðèéíÿòòÿ. «Ðó÷êè» - äóæå êîðîòåíüêi, âèñòðóí÷èëèñÿ êóäèñü íàáîêè, íà÷å âií áóâ ïòàõîì i øèðÿâ äåñü ó íåáåñàõ, îãëÿäàþ÷è ç âèñîòè íåîñÿæíi ïðåði¿. Ñòàñ çàïëþùèâ î÷i, à ðîçïëþùèâøè, âæå íàñèëó âiäøóêàâ éîãî - âiçåðóíêè êèëèìà óñ³ ïåðåïëåëèñÿ.

Äóìêè âiäñòóïèëè.





VIII




îíà áóëà íå òå ùîá âðîäëèâîþ, àëå ÿê æiíêà âèêëèêàëà ñèìïàòiþ. Ãàðíî ñêëàäåíà, ç ïðàâèëüíèìè ðèñàìè îáëè÷÷ÿ… Ïðîòå ùîñü íå äîçâîëÿëî äèâèòèñÿ íà íå¿ ñàìå ÿê íà æiíêó - íàäòî îôiöiéíà, íàäòî ïiäêðåñëåíî îõàéíà, íàäòî «íiìå» îáëè÷÷ÿ i ñòðóíêà ñèëüíà ïîñòàâà ç ðîçãîðíóòèìè ïëå÷èìà. Íà äîäàòîê ïîãëÿä, íàäiéíî çàõèùåíèé çàòåìíåíèìè îêóëÿðàìè.

Êiëüêà îôiöiéíèõ ñëiâ äëÿ ïðèâiòàííÿ i çíàéîìñòâà, äåùî âèìóøåíà ïîñìiøêà. Àëå íiÿêîãî âiä÷óòòÿ çâåðõíîñòi, ÿêå áóâàº ó æiíîê ïðè ïîñàäàõ, êîòði êðiì òîãî ùå é ââàæàþòü ñåáå äîñêîíàëèìè.

Ðîçòèí çàêií÷èâñÿ, ñóäìåäåêñïåðò ïî¿õàâ. Òiëî çàáðàëè ðîäè÷i. Iñòîðiÿ õâîðîáè Ãàëiìóëiíà iêòîðà îëîäèìèðîâè÷à ç îôîðìëåíèìè âèñíîâêàìè ñóäìåäåêñïåðòèçè, ïðî÷èòàíà êiëüêà ðàçiâ, ëåæàëà íà ñòîëi ó çàâiäóâà÷êè.

- Íó ùî æ… Ìàºìî òå, ùî ìàºìî. Óêîòðå íàìàãàþñü äèâèòèñÿ íà íå¿ ç ïîçèöié òèõ, õòî «ðèº«ïàïåðè, i ñåðéîçíèõ ëÿïñóñiâ íå áà÷ó, - âîíà âiäñóíóëà iñòîðiþ õâîðîáè.

- Öå òîìó, ùî íàøîìó áðàòîâi íå äàíî ñòàâàòè íà ¿õíi ïîçèöi¿, - ñêðèâèâñÿ Ãàùàê.

- À îí Ñòàñ Iâàíîâè÷ êàæå, ùî íàâiòü ÿêáè áåç ãîëîâè ïðèâåçëè, îäíàêîâî õî÷ õòîñü i õî÷ ó ÷îìóñü ìàº áóòè âèííèì, - äîäàâ Íàãiðíèé.

- Õå… - ïîñìiõíóëàñÿ Ïàâëîâñüêà. - Äiéñíî. Õî÷à… òàêèõ íàì óæå ïðèâîçèëè, ÿêùî ïàì'ÿòàºòå. Ïðîðâåìîñü i òóò. Áåðiòü, Áîãäàíå Ïåòðîâè÷ó, iñòîðiþ, çäàâàéòå êóäè íàëåæèòü. À àíàìíåç óñå-òàêè òðåáà øèðøå ïèñàòè. Îñîáëèâî ó òàêèõ ïîòåíöiéíî ñìåðòíèõ âèïàäêàõ. Ïðîêóðàòóðà íå ðàç óñå öå ÷èòàòèìå, âîíè æ ëþáëÿòü ïîäðîáèöi. À âè - «ïàäiííÿ ç âèñîòè» i êðàïêà.

- À ùî ÿ ¿ì ìàþ ëåãåíäó ïðî Äåäàëà òà Iêàðà ïåðåïîâiäàòè? - îáóðèâñÿ Áîãäàí.

- Òà íi, àëå õî÷à á - ç ÿêî¿ âèñîòè, ïðè ÿêèõ îáñòàâèíàõ…

- À õòîñü ìiðÿâ? - ñòîÿâ íà ñâîºìó Íàãiðíèé.

- À ùî âñå-òàêè âiäáóëîñÿ? - âòðóòèâñÿ Ñòàñ, ïî÷óâøè, ÿê ðîçãîðÿþòüñÿ ïðèñòðàñòi. - ß, ÷åñíî êàæó÷è, ó òié ìåòóøíi íàâiòü i íå ñïèòàâ…

- Íó òè ùî, íå ÷èòàâ ãðåöüê³ ìiôè? - äîëó÷èâñÿ Ãàùàê. - Õîòiâ ÷îëîâiê äî ñîíå÷êà ïiäíÿòèñÿ, à ìîòîð ïåðåãðiâñÿ, îò òåïåð ìè i ìàºìî îòðèìóâàòè «íà ãîðiõè», à ðîäè÷i - õîâàòè.

- ií áóâ êåðiâíèêîì äèòÿ÷î¿ òóðèñòè÷íî¿ ñåêöi¿, ïîâåäåíèé íà äåëüòàïëàíåðèçìi, - ïîÿñíèâ Íàãiðíèé. - Íó i… Ùàñòÿ çàáðàêëî ó âiäïîâiäàëüíèé ìîìåíò.

- Ó âàñ òóò íå çàñóìóºø, - ïî÷óõàâ ïîòèëèöþ Ñòàñ. - Ñêiëüêè ïðàöþþ, ó öiëié iííèöüêié îáëàñòi íiõòî æîäíîãî ðàçó ç íåáåñ íå ïàäàâ. Ç äàõiâ áóâàëî, à îò ç íåáåñ…

- À ó íàñ òàê º, - ìàõíóëà ðóêîþ øåôèíÿ. - Ëþáèòü íàì ïëàíèäà ñâèíþ ïiäñóíóòè. Ùå âiä ñêàçó íå î÷óõàëèñÿ, ìàºø íîâèé «ïîäàðóíîê».

Ñòàñ ëèøå çàïèòëèâî ïîäèâèâñÿ íà êîëåã.

- Ïiâòîðà ìiñÿöi òîìó, - ïîÿñíèâ Ãàùàê, - ïåñ ïîêóñàâ ìóæèêà. Ïðèâåçëè äî ëiêàðíi, à âií êàòåãîðè÷íî âiäìîâèâñÿ ùåïèòèñÿ. Íó íå õî÷å, ÿê éîãî çìóñèø? ií ÿê äiçíàâñÿ, ùî ïðè öüîìó ïèòè íå ìîæíà, íàâiòü i ÷óòè íå ñõîòiâ. Íó i… Ïåñ, íà ëèõî, ñêàæåíèì âèÿâèâñÿ. Ïåðøèé âèïàäîê ó ðàéîíi çà äâàäöÿòü ï'ÿòü ðîêiâ. Ïðîãðèìiëè ìè íà öiëó îáëàñòü. Äîáðå, ùî «äºäóøêà» Ðàòóøíÿê òàêèé äîòîøíèé i â ìóæèêà ðîçïèñêó âçÿâ ïðî â³äìîâó.

- Òà âñå æ… - çiòõíóëà Ïàâëîâñüêà. - Óñiì ïî äîãàíi, óñiõ íà ÊÅÊ [1]… Êàòåãîði¿ çíiìàòè…

- Íå ñëàáî, - çãîäèâñÿ Ñòàñ. - I ùî, ïîìåð ÷îëîâ'ÿãà?

- À ùî, ó iííèöi âiä ñêàçó îäóæóþòü? Ó íàñ æå æ, âèñëîâëþþ÷èñü òâîºþ ìîâîþ, ÿêùî ïàöiºíò ñàì ñîái ãîëîâó âiäiòíå, òî îäíàêîâî ëiêàð âèíåí, áî íå çóìiâ ïåðåêîíàòè, ùî öå øêiäëèâî, - ïðîêîìåíòóâàâ Ãàùàê.

Äîâåëîñÿ òiëüêè ç ðîçóìiííÿì çiòõíóòè.

Êàâà ç øåôèíåþ íå âèéøëà.

- Ùå âñòèãíåìî, Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, - ìèðîëþáíî ñêàçàëà âîíà. - è æ íå çâ³ëüíþºòåñÿ çàâòðà! I ùå ïðîøó âàñ, ÿêùî öüîãî ìiñÿöÿ îïåðóâàòèìåòå óíî÷i, íà àñèñòåíöiþ âèêëèêàòè ìåíå. Íå îáðàæàéòåñÿ i íå äóìàéòå, ùî öå íåäîâiðà. Ïðîñòî ÿ âiäïîâiäàþ çà ñëóæáó i çâèêëà ñòðàõóâàòèñÿ.

À âå÷ið áóâ íàñè÷åíèé âiçèòàìè.

Ïåðøèì ïðèéøîâ äîáðîäié âèðàçíî àëêîãîëüíî¿ çîâíiøíîñòi. Ç òèõ, õòî ùå íå äiéøîâ äî ñòàíó õóäîáè, àëå «æèâî¿ âîäè» âæå ïîòðåáóâàâ íå ìåíøå íiæ çâè÷àéíî¿.

- À âè ëiêàð, òàê? - øâèäêî i áåç âñòóïó çàïèòàâ âií. - Íó, ÿ çíàþ… Ïëåìiííèê… Àíäðiéîâè÷ ðîçïîâiäàâ ïðî âàñ. Íó… ìè æ ç íèì äðóçi áóëè. Íi, ÿ ìîëîäøèé, àëå… íó, ìè ç íèì øàõiñòè, òàê, ó áóäèíêó êóëüòóðè…

Ðîçïîâiäü iç âèêîðèñòàííÿì ñïåöiàëüíî¿ òåðìiíîëîãi¿ ïðî òå, ùî ïîêiéíèé áóâ ëåäü íå ãðîñìåéñòåðîì, îáiöÿëà çàòÿãòèñÿ, òîìó äîâåëîñÿ íàïðÿìó çàïèòàòè, ùî éîìó ïîòðiáíî.

- àì çàãðîæóº íåáåçïåêà, - âèïàëèâ ãiñòü. - Ñ-ñåðéîçíà. ß êàçàâ - ìè ç Àíäðiéîâè÷åì äðóæèëè. Ïðèéøîâ âàñ ïîïåðåäèòè.

ií ïðîìîâëÿâ îêðåìèìè ôðàçàìè, ÿêi íà÷å ñïî÷àòêó ìàëè ñêëàñòèñÿ ó íüîãî â ãîëîâi, à ïîòiì âèëiòàëè ç ðîòà êóëåìåòíèìè ÷åðãàìè.

Ìåòà éîãî â³çèòó íàìàëþâàëàñÿ îäðàçó. ² âñå æ òàêè íåïðèºìíèé õîëîäîê ó æèâîò³ íå çàáàðèâñÿ ç'ÿâèòèñÿ ï³ñëÿ öèõ ñë³â.

- I â ÷îìó æ âîíà ïîëÿãàº?

- Õòî?

- Íó, íåáåçïåêà.

- À… - âií çðîáèâ íåçãðàáíèé æåñò i, âçÿâøè Ñòàñà çà ëiêîòü, ïîâiâ êóäèñü ó êóò ïîäâið'ÿ, õî÷ ïîðó÷ i òàê íiêîãî íå áóëî. - Çíà÷èòü, ñëóõàéòå… Ïîòðiáíî… ìàëåíüêó äîïîìîãó. Äâàäöÿòü ãðèâåíü… - ãîëîñ éîãî ñòèøèâñÿ ùå áiëüøå, à î÷i íàáóëè íàäçâè÷àéíî ñåðéîçíîãî âèðàçó. - Íå ìåíi, - âií ùèðîñåðäå÷íî ïîêëàâ ðóêó íà ñåðöå. - Ëþäèíi. Çà iíôîðìàöiþ.

- À ÿ ãàäàþ, âàì ïðîñòî íåìàº çà ùî âèïèòè, - ïðèïóñòèâ Ñòàñ.

Çàïåâíåííÿ ÷îëîâ'ÿãè, ùî âií ëåãêî ìîæå âçàãàëi íå ïèòè, äîâåðøèëè ñïðàâó. Ïðîòå â³ä÷óòòÿ ñìîêòàííÿ ïîïiä ãðóäüìè íå çíèêëî. Íîâå îòî÷åííÿ ïðîäîâæóâàëî äåìîíñòðóâàòè ñâîþ òàºìíè÷ó íåïðèâ³òí³ñòü.

- Êîëè õòîñü êîìóñü õî÷å äîïîìîãòè, - ïîâ÷àâ éîãî Ñòàñ, âåäó÷è äî âîðiò, - òî ðîáèòü öå áåçêîðèñíî. À äàì ÿ âàì äâàäöÿòêó - çà ãîäèíó òóò ÷åðãà ñòîÿòèìå, i âñi ç çàñòåðåæåííÿìè ïðî íåáåçïåêó.

Ïîîáiöÿâøè ùå ïðèéòè íà çíàê äðóæáè ç ïîìåðëèì, àëêàø çàáðàâñÿ, íå ïîêðàùèâøè ñâî¿ì âiçèòîì âðàæåííÿ, ÿêå âiä ïî÷àòêó íàâiþâàâ öåé áóäèíîê, çîâñiì íàâïàêè. Ùîñü çàéâå, íåïðèºìíå âñå áiëüøå íàìîòóâàëîñÿ êëóáêîì íà îöi éîãî «ñïàäêîºìíi» ñïðàâè. I âêëàäàþ÷èñü íà ôàìiëüíîìó äèâàíi, Ñòàñ âiä÷óâ öiëêîì çðîçóìiëi ðîçäðàòóâàííÿ i çëiñòü, à òàêîæ áàæàííÿ íàïåðåêið óñüîìó ïðîæèòè òóò ðiê, ïîêàçàâøè ïiñëÿ öüîãî ðóêó íå òå ùî ïî ëiêîòü, ïî ñàìå ïëå÷å âñiì âèííèì ó éîãî çiïñîâàíîìó íàñòðî¿.

Çà ðîêè ôiãóðà ãîñïîäàðÿ òàê âèòèñíóëà äèâàí, ùî ïðóæèíè âèãíóëèñÿ, ñôîðìóâàâøè óëîãîâèíó, ëåæàòè çà ìåæàìè ÿêî¿ ïðîñòî íåìîæëèâî. Ïîãëÿä çíîâó âïåðñÿ ó êèëèì. «Iíäiàíåöü» âiäøóêàâñÿ îäðàçó. Äîâåëîñÿ ùå ðàç çäèâóâàòèñÿ ñõîæîñòi âiçåðóíêiâ ç ïðîôiëåì ëþäñüêîãî îáëè÷÷ÿ, òàêîãî ñïåöèôi÷íîãî.

- Ïðèâiò, - ñêàçàâ éîìó Ñòàñ. - I íà äîáðàíi÷.

Óñi êâiòè ïîðó÷ ñõîâàëè òå, ùî áà÷èëîñÿ ó÷îðà, ïðîòå î÷i íàøóêàëè íîâi çîáðàæåííÿ. Íàïðèêëàä, äâi êâiòêè òàê ðîçêèíóëè ïåëþñòêè, ùî ó êîìáiíàöi¿ ç ¿õíiìè êîëüîðàìè ñòâîðþâàëè âðàæåííÿ äâîõ ëþäñüêèõ ôiãóð. Ñòàñîâi ÷îìóñü çäàëîñÿ - ñòóäåíòiâ ìèíóëîãî ñòîëiòòÿ, à ìîæå ùå é ïîçàìèíóëîãî. Ñàìå òèì ÷àñàì âiäïîâiäàëè ¿õíi çà÷iñêè é îäÿã. Óÿâèëîñÿ, ùî öå íîâîði÷íà íi÷ i âîíè âåñåëÿòüñÿ, áiæàòü êóäèñü, âçÿâøèñü çà ðóêè.

Ñþæåò ìàëþíêà áóâ äîâîëi âåñåëèì, òîìó ñàìå íà íüîìó õîòiëîñÿ é ñêií÷èòè öåé ÷åðãîâèé âå÷iðíié «òåëåñåàíñ», àëå íåñïîäiâàíî î÷i âiäøóêàëè âèùå ïðîôiëü ñòàðå÷îãî îáëè÷÷ÿ, ÿêå, áåçïåðå÷íî, íàëåæàëî æiíöi. Ïîñòàòü ¿¿ âèãëÿäàëà íåçàêií÷åíîþ, àäæå íiã, ïîçà âñÿêå áàæàííÿ, ñêëàñòè iç òèõ êîëüîðîâèõ çàâèòêiâ íå âäàâàëîñÿ. Ç òâåðäèì íàì³ðîì çàñíóòè Ñòàñ çàéìàâñÿ öèì äîâãî i áåçóñïiøíî. Áàáóñÿ çàêií÷óâàëàñÿ äåñü íà ìåæi ãðóäíî¿ êëiòêè i æèâîòà - õî÷ ïëà÷. Çàòå ïîðó÷ iç íåþ îäíà ç ïåëþñòîê íàãàäóâàëà øîêîëàäíå ìîðîçèâî íà ïàëè÷öi. îíî íå áóëî ó íå¿ â ðóöi - ïðîñòî âàëÿëîñÿ ïîðó÷.

Ïîòiì äåñü íèæ÷å ïðîñòóïèëà çíàéîìà «âóñàòà ìîðäà» ó êîøëàòié øàïöi. À âiçåðóíîê íèæ÷å íå¿, ùî ìàâ áè áóòè ëèñòî÷êàìè âiä öiº¿ êâiòêè, çäàâñÿ ñõîæèì íà âóõàòîãî ñîáàêó ÿêî¿ñü ìèñëèâñüêî¿ ïîðîäè. Ïåñ íà÷å ïiäíÿâ ìîðäó i çàâîäèâ íà ïîâíó. Ëèøå çàðàç Ñòàñ çëîâèâ ñåáå íà äóìöi, ùî äiéñíî ÷óº ÿê âèº ñîáàêà. Äåñü ïî ñóñiäñòâó íiÿê íå ìiã çàñïîêî¿òèñÿ ïåñ. Äîâåëîñÿ ïiäâåñòèñÿ i âiä÷èíèòè âiêíî. Íå ïðè÷óëîñÿ. Íàïåâíî, éîãî ïîáèëè àáî çàáóëè íàãîäóâàòè.

«Äóðäîì», - ïðîìîâèâ âií ñàì äî ñåáå, íàòÿãàþ÷è êîâäðó íà ãîëîâó.





IX




- Îò òåïåð óæå âè ïîâíiñòþ ìîæåòå ââàæàòè ñåáå ÷ëåíîì íàøîãî êîëåêòèâó, - ïîñìiõàþ÷èñü, ïðîìîâèëà Ñâiòëàíà.

- À ùî, ÿêáè âàì ñüîãîäíi íå «áàáàõíóëî» å-å… âiñiìíàäöÿòü, òî ÿ á ùå íå ìiã áóòè ïîâíîïðàâíèì?

Îòå «âiñiìíàäöÿòü» çàìiñòü íàëåæíîãî «òðèäöÿòü» ¿é ÿâíî ñïîäîáàëîñÿ, i ñòàðøà ìåäñåñòðà ìèëî ùåáåòàëà ïðî òå, ùî ó ¿õíüîìó âiääiëåííi çâèêëè æèòè âåñåëî i íå ñàìîþ òiëüêè ðîáîòîþ. Îòæå ÷èéñü þâiëåé îäíàêîâî á íå çàáàðèâñÿ.

- Íó ùî, - çóïèíÿþ÷èñü, ïðîìîâèâ Íàãiðíèé, - òóò ðîçõîäèìîñÿ. Ìîëîäi-íåæîíàòi îêðåìî, à òàêi ÿê ìè… - âií áàãàòîçíà÷íî çíèçàâ áðîâàìè.

- àì ùî, ùå ìàëî? - çäèâóâàëàñÿ øåôèíÿ. - Íàâiùî æ ïîëèøàëè?

- Òà äî æiíîê, íå äî ïëÿøêè! - îáóðèâñÿ Ãàùàê. - i÷íî âè íàñ íå òàê ðîçóìiºòå.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, ó íàñ ó âiääiëåííi íàéöiííiøå - çàâiäóþ÷à! - ïëiâ äàëi Íàãiðíèé. - Íå äàé Áîæå çàâòðà íå ç'ÿâèòüñÿ íà ðîáîòi, ç òåáå ñïèòàºìî, êóäè ïîäiâ. Äîâåñòè äî ñàìîãî äîìó!

- Íó ùî æ - ïîêàçóéòå äîðîãó, Äiíî àñèëiâíî. Óïåðåä! - âåñåëî ïðîìîâèâ Ñòàñ, êîëè ðåøòà êîìïàíi¿ çâåðíóëà ó ñâîºìó íàïðÿìêó.

- Òà, âëàñíå, îñîáëèâî¿ ïîòðåáè ó öüîìó íåìàº, - ïîõèòàëà ãîëîâîþ Ïàâëîâñüêà. - Ìåíå òóò çà äåñÿòü ðîêiâ êîæíèé ñîáàêà çíàº. Òàê ùî…

- …ïîäîðîæ íi÷íèì ìiñòîì ó âàøîìó òîâàðèñòâi ìîæå ñóòòºâî ïîïñóâàòè ðåïóòàöiþ, - äîêií÷èâ çà íå¿ Ñòàñ. - Íiÿê íå çâèêíó äî ìiñöåâî¿ ñïåöèôiêè, ïðîáà÷òå.

- Íó ùî âè, - çàñìiÿëàñÿ âîíà. - Ìàëîñÿ íà óâàçi, ùî íiõòî íå îáðàçèòü. ßêáè ÿ çà òàêå õâèëþâàëàñÿ, òî ïiøëà á ñàìà îäðàçó. îíè âæå õâèëèíè çî òðè ìèþòü íàì êiñòêè, ìîæó âàñ çàïåâíèòè. Äóìàþòü, ÷è áóäåòå âè íàïðîøóâàòèñÿ íà ÷àé i ÷è ÿ ïîãîäæóñÿ. À çàâòðà çðàíêó ïðîäîâæàòü óæå íà ðîáîòi. Òîæ ïîòóðáóéòåñÿ ó ïåðøó ÷åðãó ïðî âëàñíó ðåïóòàöiþ.

- Íîðìàëüíî, - âðàæåíî õèòíóâ ãîëîâîþ Ñòàñ. - Àëå ÿ ãàäàþ, òàêà ñóïóòíèöÿ ÿê âè, íå ìîæå çiïñóâàòè ÷èº¿ñü ðåïóòàöi¿. Òèì ïà÷å, ÿ ó âàñ ëþäèíà òèì÷àñîâà.

- I íà ñêiëüêè, ÿêùî íå ñåêðåò? - çàïèòàëà âîíà, çàëèøàþ÷è êîìïëiìåíò áåç óâàãè.

- Ãàäàþ, ðiê-ïiâòîðà. Àëå íå ïåðåæèâàéòå, ÿ íå ç òèõ, õòî ââàæàº, ùî ïiñëÿ ìåíå - õî÷ ïîòîï, - çàñïîêî¿â ¿¿ Ñòàñ.

- Ïðèºìíî ÷óòè, - âîíà çóïèíèëàñÿ. - Íó, äÿêóþ. Òóò ìåíi âæå äiéñíî äâà êðîêè.

- À ùî ÿ ñêàæó çàâòðà êîëåãàì? - íå çãîäèâñÿ Ñòàñ. - è íå ïåðåæèâàéòå, íàïðîøóâàòèñÿ äî íà÷àëüñòâà íå â ìî¿õ ïðèíöèïàõ.

- Ñêàæåòå, ùî äîâåëè. Íå îáðàæàéòåñü. Äiéñíî íå òðåáà. Öå ó âàøèõ iíòåðåñàõ. ßêùî ïiäóòü ÷óòêè, ùî âè ïðîâîäèòå ìåíå äîäîìó, ìåäñåñòðè îáõîäèòèìóòü âàñ äåñÿòîþ äîðîãîþ. Çàëèøèòåñÿ íà ãîëîäíîìó ïàéêó.

- àñ çëÿêàþòüñÿ, - ïðèïóñòèâ Ñòàñ.

- Ñàìå òàê. îíè ìåíå áîÿòüñÿ.

- Ùî æ, äÿêóþ. Öå ïîðÿäíî ç âàøîãî áîêó - íå ïîçáàâëÿòè êîëåãó ïðèºìíèõ ìîìåíòiâ æèòòÿ. Ïîñòàðàþñÿ i âàì âiäïëàòèòè òèì æå.

- Äî çàâòðà, - ïðîìîâèëà âîíà. - åñåëèòèñÿ ìè ëþáèìî, àëå äðóãîãî äíÿ ïðàöþºìî áåç ñêèäîê íà ó÷îðà.

Ñâié áóäèíîê âií ïîáà÷èâ ùå çäàëåêó, òà çáàãíóâ íå îäðàçó. À êîëè çðîçóìiâ, íîãè çóïèíèëèñÿ ñàìi. Áóäèíîê íà÷å âèñòóïàâ iç òåìðÿâè, òîìó ùî çàäíié êóò éîãî áóâ îñâiòëåíèé. I ñâiòëî öå ëèëîñÿ… ç âiêíà íà éîãî çàäíié ñòîðîíi. Öå ìàëà áóòè ïîðîæíÿ êiìíàòà.

Îáåðåæíî, íå êëÿöíóâøè õâiðòêîþ, âií çàéøîâ ó äâið, i, ñòóïàþ÷è òèõî, îáiãíóâ ðiã áóäèíêó. Îñâiòëåíå âiêíî øêðåáîíóëî ïî íåðâàõ, i áåç òîãî íàïðóæåíèõ. Ñòàñ âiä ðîçãóáëåíîñòi ïðèòóëèâñÿ ñïèíîþ äî ñòiíè. Õòîñü ïîáóâàâ óñåðåäèíi i óâiìêíóâ ñâiòëî. À ìîæå âií äîñi òàì?

Íà âiêíi îñâiòëåíî¿ êiìíàòè íå áóëî ôiðàíîê, àäæå Ñòàñ ¿¿ íå âèêîðèñòóâàâ. ií óçàãàëi êiëüêà äíiâ íå çàõîäèâ òóäè i ïðîñòî íå ìiã óâiìêíóòè ñâiòëà. Ñòàòè íà âèñîêèé ôóíäàìåíò i, âçÿâøèñü çà ïiäâiêîííÿ, çàçèðíóòè òóäè?

Íiêîãî.

Ïîâåðíóâøèñü, âií òèõî çàëiç äî áàãàæíèêà ìàøèíè i âèòÿã âàæêó ìîíòèðîâêó, à ïîòiì, òàê i ëèøèâøè êðèøêó âiäêðèòîþ, ïiäíÿâñÿ íà ´àíîê. Ñåðöå çáèðàëîñÿ âèñêî÷èòè, êîëè âçÿâñÿ çà äâåðíó ðó÷êó. Íó!

Äâåði çà÷èíåíi. Êëþ÷ ïðîâåðòàâñÿ òèõî i âñå-òàêè… ßêùî òàì õòîñü º, öå ìàþòü ïî÷óòè. Äâåði âæå íå ðèïiëè, çìàùåíi êiëüêà äíiâ òîìó, i Ñòàñ ïåðåñòóïèâ ïîðiã. ií ïðîñóâàâñÿ ïîâiëüíî, âìèêàþ÷è ñâiòëî ó êiìíàòàõ. Ïîðîæíüî. Íà ïiäëîçi ó òié ñàìié êiìíàòi ëåæàâ ìàëåíüêèé çiæìàêàíèé ïàïiðåöü, ÿêîãî ðàíiøå íå áóëî.

Ñòèñêàþ÷è ó ðóöi ìåòàëåâó çáðîþ, Ñòàñ îáiéøîâ óñå, çàãëÿäàþ÷è ñêðiçü, äå ìîãëà á ñõîâàòèñÿ ëþäèíà. ií áóâ ñàì. Äçâiíîê äî Îëåãà çàéíÿâ êiëüêà õâèëèí, ïiñëÿ ÷îãî íà ìîáiëüíîìó âèñâiòèâñÿ íîìåð «102». À ïîêè äî áóäèíêó ïiä'¿õàâ ìiëiöåéñüêèé «ãàçèê», Ñòàñ óñòèã îáiéòè ùå ðàç êiìíàòè i ïåðåêîíàòèñÿ, ùî íiõòî çà éîãî âiäñóòíîñòi íå äîïîìiã éîìó ïîðóøèòè óìîâè çàïîâiòó. Ìåáëi áóëè ÷iòêî íà ñâî¿õ ìiñöÿõ, ÿê i êèëèìè íà ñòiíàõ, ÿê i ëþñòðè íà ñòåëÿõ.

Ñëiä÷èé ìiñöåâîãî âiääiëêó âíóòðiøíiõ ñïðàâ êàïiòàí ×åïóðíèé óâàæíî âèñëóõàâ óñå, ïîøêðiá ïîòèëèöþ ïiä êàøêåòîì i ñêàçàâ:

- ß âàñ ðîçóìiþ, ïàíå ë³êàðþ. Ìåíi á òàêîæ íå ñïîäîáàëîñÿ, ÿêùî á õòîñü óâiéøîâ äî õàòè çà ìîº¿ âiäñóòíîñòi. Àëå ïîñëóõàéòå ìåíå. è êàæåòå, ó âàñ íi÷îãî íå ïðîïàëî. Òàê?

- Íà÷åáòî, - ïîãîäèâñÿ Ñòàñ.

- I öå íå äîçâîëèòü âiäêðèòè êðèìiíàëüíó ñïðàâó, íàâiòü ÿêùî âè íàïèøåòå çàÿâó.

- Ùî æ, áóäü-êîìó äîçâîëåíî óíî÷i âäèðàòèñÿ äî ìîãî æèòëà? - çàïèòàâ Ñòàñ.

- Çâiñíî, íi. Àëå ó âàñ, íàñêiëüêè ÿ çðîçóìiâ, íåìàº êîíêðåòíî¿ ïiäîçðè, õòî á öå ìiã çðîáèòè, - êàïiòàí áóâ íà äèâî ëîãi÷íèì.

Ñòàñ ëèøå ðîçâiâ ðóêàìè. Ó íüîãî ñïðàâäi íå áóëî ïðèïóùåíü ùîäî öüîãî, êðiì õiáà ùî äóìêè ïðî òå, ùî ñòàðóøåíöiÿ ìîãëà ìàòè êëþ÷ i çàéòè ïîíèøïîðèòè, ïîêè ìàéáóòí³é ãîñïîäàð ïðàöþâàâ. Òà çà âiäñóòíîñòi íåçàïåðå÷íèõ äîêàçiâ êîíôëiêòóâàòè ç íåþ íå õîòiëîñÿ.

- Íàâiùî äîäàâàòè íàì çàéâó ðîáîòó, ÿêùî óñïiõó îäíàêîâî íå äîñÿãíóòè? Ïîâiðòå, ç öüîãî ïàïið÷èêà íåìîæëèâî äiçíàòèñÿ, õòî çàõîäèâ äî õàòè, ÿêùî âçàãàëi çàõîäèâ, - ×åïóðíèé çàïèòëèâî ïîäèâèâñÿ íà ãîñïîäàðÿ.

- ßêùî âè íàòÿêàºòå, ùî ÿ ñàì çàáóâ âèìêíóòè ñâiòëî, - ïðîìîâèâ Ñòàñ, - òî öå âiäïàäàº íà óñi ñòî.

- Íi÷îãî ÿ íå íàòÿêàþ, - âèïðàâèâñÿ ñòàðøèé íàðÿäó, - ïðîñòî ìàëþþ âàì êîíêðåòíi ïåðñïåêòèâè.

- Ìåíi òàêîæ íå õî÷åòüñÿ ìàðíî¿ ðîáîòè, - çãîäèâñÿ ç íèì Ñòàñ. - Àëå òîé, õòî ïðèõîäèâ, ìàâ ÿêèéñü ïåâíèé iíòåðåñ. I õòîçíà ùî ìîæå ñòàòèñÿ äàëi. Òîìó ÿ âñå-òàêè çàëèøó çàÿâó. Öå ïî-ïåðøå. À ïî-äðóãå, ïðîáà÷òå, ÿ äèëåòàíò ó âàøié ñïðàâi, àëå âiäáèòêè ïàëüöiâ ç âèìèêà÷à ìîæåòå çíÿòè? Ùî ÿê ó ìåíå ïîòiì ç'ÿâëÿòüñÿ êîíêðåòíi ïiäîçðè? Ùî ÿê çàâòðà ÿ ïîáà÷ó, ùî âñå-òàêè ùîñü ïðîïàëî?

- Ãàðàçä, - íåâïåâíåíî çíèçàâ ïëå÷èìà êàïiòàí. - Òiëüêè îòðèìàòè ùîñü òîëêîâå iç çàìàöüêàíîãî âèìèêà÷à íàâðÿä ÷è âäàñòüñÿ. Éîãî íå ðàç òîðêàëèñÿ ðóêàìè, â òîìó ÷èñëi é âè. ßê áàæàºòå, ëiêàðþ. À ÷èñòî ïî-ëþäñüêè ÿ á âàì ïîðàäèâ ïðèíàéìíi çàìiíèòè çàìêè ó äâåðÿõ. Êîëè âæå òóò òàêå êî¿òüñÿ…

Ó áóäèíêó çàïàíóâàëà òèøà. ×àñ äóìàòè ïðî ñîí. Çíàéøîâøè ó êëàäîâöi ìåòàëåâèé ëîì, Ñòàñ ïîõèëèâ éîãî íà âõiäíi äâåði. ßêùî á ¿õ ðàïòîì âiä÷èíÿëè, çàëiçÿêà ìàëà çàãóðêîòiòè òàê, ùî ïðîêèíóâñÿ á i ìåðòâèé. Óçàãàëi ñèòóàöiÿ áóëà iäiîòñüêà. Ðîçäðàòóâàííÿ çàïàíóâàëî íàä íèì. «Ðiê ÿ òóò ïðîæèâó, ùî á âè íå ðîáèëè», - ïîäóìàâ Ñòàñ, êëàäó÷è ïiä ïîäóøêó òóðèñòè÷íó ñîêèðó, ÿêà òàêîæ çàâæäè ¿çäèëà ó áàãàæíèêó.

Òà âêëàñòèñÿ òàê øâèäêî íå ñóäèëîñÿ. Çàäçèæ÷àâ ìîáiëüíèé. Íîìåð íåâiäîìèé. Õòî á öå â òàêó ïîðó…

- Àëëî?

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó? Äîáðîãî âå÷îðà. Ïðîáà÷òå çà ïiçíié äçâiíîê, ñïîäiâàþñÿ, ùå íå âêëàëèñÿ.

- Çáèðàâñÿ, - íå êîí÷å ïðèâiòíî áóðêíóâ Ñòàñ. - Õòî öå?

- Ìè ç âàìè ùå íå çíàéîìi, - ïðîçâó÷àëî ó âiäïîâiäü. - Àëå ïîçíàéîìèìîñü îáîâ'ÿçêîâî. I íå òiëüêè…

- Ìè ïîçíàéîìèìîñü çàðàç, iíàêøå ÿ íå ãîâîðèòèìó. Õòî âè?

- Ïàíå Ñòàíiñëàâå, íå ãàðÿ÷êóéòå, - øâèäêî çàñêîðîìîâèâ íåâiäîìèé. - Ç ïåâíèõ ïðè÷èí ÿ ùå íå ìîæó íàçâàòèñÿ, àëå õîòiâ áè âàñ çàñòåðåãòè…

- Äî ïîáà÷åííÿ, - Ñòàñ ðîçäðàòîâàíî ïåðåðâàâ ðîçìîâó.

Òåëåôîí äçâîíèâ ðàç çà ðàçîì. Áîæåâiëëÿ òà é ãîäi. Ñòàñ ùå ðàç âiäïîâiâ.

- Íå ãíiâàéòåñÿ, Ñòàíiñëàâå, i íå êèäàéòå ñëóõàâêè! Ëèøå êiëüêà ñëiâ! ß âàø ïîòåíöiéíèé ïîêóïåöü. Ìîÿ öiíà áóäå íàéêðàùîþ, òîìó…

- Áóäèíîê íå ïðîäàºòüñÿ, - ÷iòêî ïî ñêëàäàõ âèìîâèâ Ñòàñ. - Íiêîëè. Íiêîìó. çàãàëi.

Áàæàííÿ æáóðíóòè òðóáêîþ ó äâåði íå íàëåæàëî äî ðîçóìíèõ. Çîâñiì âèìêíóòèé òåëåôîí òèõî ë³ã ïiä ïîäóøêó. Ãàëè÷ âèÿâèâñÿ âàæêèì ìiñòîì, i æèâóòü òóò âàæêi ëþäè.

Ñîí ÿê ðóêîþ çíÿëî, òîìó äóìêè ó ãîëîâi ïî÷óâàëèñÿ íàäiéíî i áåçïå÷íî. ¯õ íå ÷åêàëà ìèòòºâà ñìåðòü âiä òîãî, ùî ãîñïîäàð ðàïòîâî ïîðèíå ó ñîí. Îòæå, ïåðøå - çðîáèòè äîçâië íà çáðîþ, õî÷à á ãàçîâó. Äðóãå - çàìiíèòè çàìêè ó âõiäíèõ äâåðÿõ. À äàëi - õàé öÿ «íå÷èñòü» êàçèòüñÿ ñêiëüêè õî÷å. Ïîäóìàâøè ùå òðîõè, Ñòàñ âèðiøèâ-òàêè ïîâiñèòè ó õàòi îáðàçè. Ó òàêiì äiëi áóäü-ÿêèé äîäàòêîâèé êîçèð ñòàíå ïðè íàãîäi. Çàâòðà…

«Iíäiàíåöü» âiäøóêàâñÿ ïåðøèì. Ðîçïðàâèâøè ðó÷åíÿòà-êðèëà, âií îãëÿäàâ ç âèñîòè çåìëþ, ãîðäîâèòî ïiäíÿâøè ãîëîâó. Äðóãîþ çíàéøëàñÿ ñòàðà. I î - äèâî! ßê ìîæíà áóëî íå ïîáà÷èòè ¿õ îäðàçó? Íîãè áóëè ïðè íié! Ùîïðàâäà, «ðîñëè» âîíè äîâîëi äèâíî, ïiä êóòîì ìàéæå äåâ'ÿíîñòî ãðàäóñiâ, òîìó i âàæêî âèçíà÷àëèñÿ. Íîãè âèãëÿäàëè äîâîëi ïðèñòîéíî, õî÷à ôiãóðà æiíêè ÷åðåç òàêå ¿õíº ðîçòàøóâàííÿ çäàâàëàñÿ ïåðåëàìàíîþ ïiä ïðÿìèì êóòîì, i ÿêùî á íàõèëÿëàñÿ óïåðåä, òî ñïðèéìàëàñÿ á öiëêîì ïðèðîäíî, àäæå º ó íàøèõ ñåëàõ òàêi çãîðáëåíi áàáóñi, ÿêèì óæå íiêîëè íå ðîçiãíóòèñÿ. ¯¿ æ ôiãóðà íàõèëÿëàñÿ íàçàä. Òàêîãî Ñòàñîâi ó æèòòi áà÷èòè ùå íå äîâîäèëîñÿ.

Ïîòiì çíàéøîâñÿ äÿäüêî ó êîøëàòié øàïöi ç ïñîì, ùî çàâîäèâ äî ìiñÿöÿ. Ñòóäåíòiâ äîâåëîñÿ øóêàòè äîâãî. Î÷i âæå çëèïàëèñÿ, êîëè âîíè âiäíàéøëèñÿ - ó ñàìîìó íèçó. Òiëüêè òåïåð çäàâàëîñÿ, ùî âîíè á'þòüñÿ. Îäèí - êó÷åðÿâèé i ãëàäøèé áóâ ó òié ñàìié ïîçi. Çàòå äðóãèé, ó ñòàðîìîäíîìó êàïåëþñi õòîçíà-ÿêèõ ÷àñiâ íà÷å íàñêàêóâàâ íà íüîãî, á'þ÷è êóëàêîì. ßê íå íàìàãàâñÿ Ñòàñ ãëÿíóòè íà öåé ôðàãìåíò iíàêøå, êàðòèíè íîâîði÷íî¿ ðîçâàãè íå âèéøëî. Î÷i çàïëþùóâàëèñÿ, i õî÷ âóõà ïiäñâiäîìî ÷åêàëè ãóðêîòiííÿ çàëiçà ïî ïiäëîçi, ñîí ïîñòóïîâî îãîðíóâ ñâiäîìiñòü.

«Ïiøëè âè óñi…» - ïîäóìàëîñÿ íàîñòàíîê.





Õ




Äçâiíîê ç ïðîêóðàòóðè íå ñòàâ íåñïîäiâàíêîþ. Çàâiäóâà÷êà óâiéøëà äî îðäèíàòîðñüêî¿ i çàïðîñèëà äî êàáiíåòó - òåëåôîíóâàâ ñàì ðàéîííèé ïðîêóðîð. À çà õâèëèíó ç'ÿñóâàëîñÿ, ùî òåëåôîííîþ ðîçìîâîþ íå îáiéäåòüñÿ.

«Çàêîí» â îñîái îëîäèìèðà Ìàì÷óðà ïðèáóâ øâèäêî, çà ÿêèõîñü äåñÿòü õâèëèí. I ïîêè éîãî âàãiòíà äîíüêà áóëà íà ÓÇÄ òà ¿¿ îãëÿäàâ ãiíåêîëîã, âiäáóëàñÿ ðîçìîâà íàîäèíö³ â îðäèíàòîðñüêié, áëàãî óñi iíøi âñòèãëè ðîçiéòèñÿ.

- ß âçàãàëi-òî ó äðóæíiõ ñòîñóíêàõ iç ïàíi Äiàíîþ, - ïî-äiëîâîìó ïîñìiõíóâñÿ ïðîêóðîð. - Òîìó é äî ¿¿ êîëåã îñîáëèâà óâàãà. Ó íàñ âæå êiëüêà äíiâ ëåæèòü âàøà çàÿâà. Ïîÿñíþ âàì, ÿêùî âè íå çîâñiì ó êóðñi - òå, ùî ç âàìè âiäáóëîñÿ, êâàëiôiêóºòüñÿ ÿê çëî÷èí ïðîòè îñîáè i íàçèâàºòüñÿ íåçàêîííèì ïðîíèêíåííÿì ó âàøå æèòëî. I çàéìàºòüñÿ öèì íå ìiëiöiÿ, à ïðîêóðàòóðà. Ñïðàâà ïîòðàïèëà äî íàøîãî ìîëîäîãî ïðàöiâíèêà, i êîëè ÿ äiçíàâñÿ, ùî âè ïðàöþºòå ðàçîì ç Äiàíîþ àñèëiâíîþ, âèðiøèâ çóñòðiòèñÿ, äî òîãî æ, ìåíi îäíàêîâî ïîòðiáíî áóëî ñþäè.

Ñòàñó äîâåëîñÿ ëèøå ïîäÿêóâàòè.

- Òàê îñü… - ðóõàþ÷è øèðîêèìè âèëèöÿìè, âiâ ñâîº¿ Ìàì÷óð. - Ñêàçàòè ïî ïðàâäi - øàíñiâ æîäíèõ. Íàâiòü ÿêùî ÿ âiçüìó ñïðàâó ïiä ñâié êîíòðîëü. Ïåðåâiðèòè óñå ìiñòî íà iäåíòè÷íiñòü âiäáèòêiâ ïàëüöiâ òèì, ùî ó âàñ íà âèìèêà÷i, íå ðåàëüíî. Êîíêðåòíî æ âè íiêîãî íå ïiäîçðþºòå. Ñïðàâó îäíàêîâî áóäå çàêðèòî çà íåäîâåäåíiñòþ. àì ç öüîãî ÿêàñü êîðèñòü?

- Õòî çíàº, - íåâèçíà÷åíî ïðîòÿã Ñòàñ. - ßê êàðòà ëÿæå ó ìàéáóòíüîìó. À ðàïòîì ñêëàäåòüñÿ òàê, ùî âè æ ñàìi é çàïèòàºòå ìåíå: «Áóëè ïåðåäâiñíèêè ïðîáëåì, òî ÷îãî æ âè íå çâåðòàëèñÿ?».

- ß ðîçóìiþ… - ïðèìðóæèâ î÷i ïðîêóðîð. - Ïîâiðòå, ÿ óñå ðîçóìiþ. Ó íàñ òóò ìàëåíüêå ìiñòî, íàâiòü ìiñòå÷êî, ó ÿêîìó âàæêî ùîñü ïðèõîâàòè, ÿê áè íå õîòiâ. Àëå… Ìîæëèâî, ìåíi âäàñòüñÿ äîïîìîãòè âàì. è çãîäíi, ùîá íàøà ñüîãîäíiøíÿ ðîçìîâà ìàëà, ñêàæiìî òàê, ïðèâàòíèé õàðàêòåð?

Ñâiòëàíà óâiéøëà äî îðäèíàòîðñüêî¿, íåñó÷è äâi ÷àøêè êàâè.

- ß ãàäàþ, öå âiä âàøî¿ ÷àðiâíî¿ øåôèíi, - çðîçóìiâ Ìàì÷óð. - Îñêiëüêè ñàìà ñòàðøà ìåäñåñòðà íåñå.

- ãàäàëè, - ïîñìiõíóëàñÿ âîíà. - Ñìà÷íîãî.

- Íåõàé, - çãîäèâñÿ Ñòàñ. - Äàâàéòå íåîôiöiéíî. ß âàñ ñëóõàþ.

- Ïàíå Êîâà÷, - íàëiã íà ñòië ïðîêóðîð, - ñêàæiòü ìåíi, ó âàøèõ ïëàíàõ ïðîäàòè öåé áóäèíîê? ß ïðàâèé?

- Íó, õàé òàì ùî, çðîáèòè öüîãî çàðàç ÿ íå ìîæó, - ïîñìiõíóâñÿ Ñòàñ.

- Àëå õîòiëè á, - ó ñâîþ ÷åðãó õèòðî ñêðèâèâñÿ Ìàì÷óð. - ßêáè ìîãëè… Íó i çâiñíî, ÿêáè âàì çàïðîïîíóâàëè êðóãëåíüêó ñóìó.

- Íó, íå âèêëþ÷åíî…

Öåé ÷èíîâíèê ç øèðîêèì îáëè÷÷ÿì âiâ ðîçìîâó âïåâíåíî i òî÷íî. Óõèëÿòèñÿ áóëî âàæêî. À ãîâîðèòè ïðî òàêi ðå÷i, ùå é ç òàêèìè ëþäüìè…

- Îòæå, äâi óìîâè, - ïðîäîâæóâàâ ãiñòü, - ùîá ÷èìàëî äàëè i ùîá öå ñòàëî þðèäè÷íî ìîæëèâî. Ïî÷íåìî ç ïåðøî¿. Ñêiëüêè á âè õîòiëè îòðèìàòè çà áóäèíîê?

- Ïîíÿòòÿ íå ìàþ, - ðîçâiâ ðóêàìè Ñòàñ. - ß ó öüîìó äèëåòàíò. Ïîòðiáíî êîíñóëüòóâàòèñÿ, çâàæóâàòè, ïîðiâíþâàòè ðiçíi ïðîïîçèöi¿… è æ ðîçóìiºòå - ñïðàâà ñåðéîçíà, éäåòüñÿ ïðî ÷èìàëi ãðîøi.

- Ðîçóìiþ, - ïîãîäèâñÿ Ìàì÷óð. - À ó ñêiëüêè, ïðîáà÷òå çà òàêó îáiçíàíiñòü, îöiíèâ áóäèíîê âàø äðóã i ìié íåçíàéîìèé êîëåãà, ÿêèé ïðè¿æäæàâ ç âàìè iç iííèöi?

- Î, ÿêà îáiçíàíiñòü, - çäèâîâàíî õèòíóâ ãîëîâîþ Ñòàñ, íàêèäàþ÷è çàéâèõ äåñÿòü «êóñêiâ». - Òèñÿ÷ ï'ÿòäåñÿò, êàçàâ.

Òà ðåàêöiÿ ïðîêóðîðà âèÿâèëàñÿ çâîðîòíîþ.

- Íå áóäó âàñ ââîäèòè â îìàíó. Ìîæëèâî, áóäèíîê âäàëîñÿ á ïðîäàòè i äîðîæ÷å. Ìîæå ùå çî ï'ÿòü òèñÿ÷ âèãðàëè á. Àëå! Ðiê ÷åêàííÿ i äóæå íåïåâíi óìîâè çàïîâiòó. Õòî çíà, ÿê ùå ïîâåðíåòüñÿ i ÿêó ïàïåðîâó òÿãàíèíó äîâåäåòüñÿ âèòðèìàòè. À âæå º ëþäè, ãîòîâi âèïëàòèòè âàì îòèõ ï'ÿòäåñÿò ï'ÿòü. è ÷óëè - âæå, íåãàéíî.

- Àëå æ ÿ íå ìàþ ïðàâà ïðîäàòè áóäèíîê, ÿ…

- Çíàþ, - Ìàì÷óð çàñòåðåæëèâî ïiäíÿâ ïàëåöü, äîïèâàþ÷è êàâó, ó òîé ÷àñ ÿê äðóãà ÷àøêà çàëèøàëàñÿ ëåäü íàäïèòîþ. - Çíàþ! À öüîãî i íå âèìàãàºòüñÿ. Äîñòàòíüî, ùîá âè òiëüêè ïðèïèíèëè áóòè ïðåòåíäåíòîì. Îöå âñå, ùî âàñ îáõîäèòü.

- À ÿê öå? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- Äóæå ïðîñòî. è îôîðìëÿºòå íîòàðiàëüíî ðîçïèñêó, ùî îòðèìàëè âêàçàíó ñóìó çà ìàéáóòíº âiä÷óæåííÿ áóäèíêó íà êîðèñòü êîíêðåòíî¿ ëþäèíè, i ó äåíü ïîâíîãî âñòóïëåííÿ ó ïðàâî âëàñíîñòi çîáîâ'ÿçóºòåñÿ ïåðåäàòè éîãî áåçêîøòîâíî öié ëþäèíi, îôîðìèâøè âiäïîâiäíèé ïàêåò äîêóìåíòiâ. Îòðèìóºòå ï'ÿòäåñÿò ï'ÿòü òèñÿ÷, ÿê òåïåð ìîäíî êàçàòè, çåëåííþ i ¿äåòå äîäîìó. Íó, ìåõàíiçì, ÿêèé óíåìîæëèâëþº, ùîá âàñ ïðè öüîìó, ÿê êàæóòü, «êèíóëè» - öå âæå äåòàëi. Íå äîâiðÿºòå íàì - êëè÷òå ñâîãî äðóãà ïàíà å-å… Îëåãà, ÿêùî íå ïîìèëÿþñÿ… Ñëîâîì, äëÿ þðèñòiâ öå ñïðàâà òåõíiêè. Îñü i âñå.

- À ëþäèíà öÿ, òðåáà äóìàòè, âè? - äèâëÿ÷èñü éîìó â î÷i, çàïèòàâ Ñòàñ.

- À äëÿ âàñ öå ìàº çíà÷åííÿ? - çäèâóâàâñÿ ïðîêóðîð. - àì ïîòðiáíi ãðîøi, àáî?… Õî÷à, ÿêùî ïèòàííÿ ïðèíöèïîâå, òî ñêàæó - íi, íå ÿ. I íàâiòü íå ñâàò i íå áðàò. Ñïîäiâàþñü, âè íå ñòàâèòèìåòå ïèòàííÿ ïðî ìié iíòåðåñ ó öié ñïðàâi. Öå âæå çîâñiì áåçãëóçäî. Äî ðå÷i, ïiäêðåñëþ ùå ðàç ãîëîâíèé âàø çèñê: ãðîøi âè îòðèìóºòå îäðàçó. I äàëi äëÿ âàñ íå ìàº çíà÷åííÿ - âäåðåòüñÿ õòîñü ó äiì i ïåðåñòàâèòü ìåáëi ÷è íi. À òàê - ïîïåðåäó ùå ðiê õâèëþâàííÿ.

Ðóêà ñàìà ïîòÿãëàñÿ äî ïîòèëèöi. Ãðîøi äàâàëè éîìó âæå. Ïðàêòè÷íî. Àëå…

- Äÿêóþ çà ïðîïîçèöiþ, - íàìàãàþ÷èñü çäàâàòèñÿ íåçâîðóøíèì, ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Àëå ó òàêèõ ñïðàâàõ íå ïðèéíÿòî äàâàòè âiäïîâiäü îòàê îäðàçó. Ñêàæiìî òàê, íà äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòü âiäñîòêiâ ÿ çãîäåí. Ïðîòå… íàïåâíî, êiëüêà äíiâ äîâåäåòüñÿ ïî÷åêàòè, ùîá îñòàòî÷íî âìåð îòîé ìié õðîáàê ñóìíiâiâ. Íå ùîäíÿ æ òàêi óãîäè óêëàäàþòüñÿ.

- Çâiñíî! - ïiäíÿâ îáèäâi ðóêè ïðîêóðîð. - Îñü ìîÿ âiçèòiâêà. ×åêàþ âàøîãî äçâiíêà. À ñïðàâà… Íåõàé âåäå, ÿ äóìàþ, ìié ìîëîäèé ñïiâðîáiòíèê. Îäíàêîâî ç íå¿ íi÷îãî íå âèéäå. Àëå ìîº ñïðèÿííÿ çàâæäè i â óñüîìó!

Ëèøå ó êóðèëöi çãàäàëîñÿ. Ó êèøåíi, äå ìàëè ëåæàòè öèãàðêè, ïàëüöi íàìàöàëè òâåðäå. Ìîáiëüíèé! Äèêòîôîí ùå ïðàöþâàâ. «À ÷è ïîòðiáíî?» - òàê äóìàâ Ñòàñ äåñÿòü õâèëèí òîìó, âiä÷èíÿþ÷è äâåði îðäèíàòîðñüêî¿, äå ÷åêàâ Ìàì÷óð. «À õiáà âàæêî?» - âiäïîâiâ òîäi ñàì ñîái. Òåïåð ïðèâiä ïîðàäiòè âëàñíié çàâáà÷ëèâîñòi. Óñå íàâêîëî íà÷å âêðèòå ìîðîêîì. Õòîçíà, êóäè ùå ïîâåðíå, òîìó çàïèñ íåîôiöiéíî¿ ðîçìîâè ç ïðîêóðîðîì íå áóäå çàéâèì. Ãîëîñ Ìàì÷óðà ÷óâñÿ íà äèâî ÷iòêî, ÷àñ çàïèñó çàçíà÷åíèé, ñâiäêè çóñòði÷i òàêîæ º. Íåõàé ëåæèòü. I íåõàé çíàþòü, ùî âií íå òàêèé ïðîñòàê.





ÕI




Îñòàííié øîâ íàêëàäàâñÿ ó ïîâíié òèøi, óòâîðèâøè ðiâíåíüêèé ðÿäî÷îê ðàçîì iç ïîïåðåäíiìè.

- Óñå, - çàäîâîëåíî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - À âè áîÿëèñÿ. Íó ùî, áîëiëî?

îíà ëèøå çàïåðå÷ëèâî ïîõèòàëà ãîëîâîþ.

- Ñòàñèêó Iâàíîâè÷ó! - ïîðó÷ ìîëèòîâíî ñêëàëà ðóêè Àíæåëà. - Íó ÿ ïîáiãëà, áóäü ëàñêà! ß æ ïîòiì, ÿê àâòîáóñ ïðîïóùó, ïiøêè äî ñåëà éòèìó øiñòü êåìå, à ñêîðî òåìíî!

- Iäè âæå, - ñêðèâèâñÿ Ñòàñ. - Áî äiéñíî, ùå õòîñü ïðè÷åïèòüñÿ äîðîãîþ, ìàòèìó ïîòiì íà ñîâiñòi…

- Î! - êàðòèííî âèãóêíóëà ìåäñåñòðà. - Òà ÿêáè ÿ çíàëà, ùî õòîñü ïðè÷åïèòüñÿ, äå á ÿ ïðîñèëàñÿ! Äiæäåø òóò - ïðè÷åïëÿòüñÿ…

- Iäè-iäè. Ñïðàâèìîñÿ óäâîõ? - îñòàííº ïðèçíà÷àëîñÿ ïàöiºíòöi.

- Òà íà÷å âæå ñïðàâèëèñÿ, - ïîëåãøåíî çiòõíóëà òà. - Äÿêóþ.

- Íi, ùå ïîâ'ÿçêà, íå ïîñïiøàéòå. ß çàðàç âàì ïî áëàòó - ìàëåíüêó, åëåãàíòíó, òàêó, ÿê âàøi ïàëü÷èêè.

- À ÿêèé ó íàñ iç âàìè áëàò? - íå çðîçóìiëà âîíà.

- è æ ìåíi äîâiäêó âèïèñóâàëè ó ðàéîííié ðàäi, - çäèâóâàâñÿ Ñòàñ. - Ùî, çàáóëè?

- Íi. ß ãàäàëà, âè òàêîãî íå ïàì'ÿòàºòå.

- Íó ùî âè… - öiëêîì çàêîííèé ñàðêàçì òàê i ïåð ç ëiêàðÿ. - è æ ìåíå äâi äîáè ìàðèíóâàëè. I ïî òðåòüîìó êîëó çàïóñêàëè. Çà ïàïiðåöü ðîçìiðîì äåñÿòü íà ï'ÿòíàäöÿòü - ùå ìåíøèé, àíiæ ëèñòîê ìåäè÷íî¿ êàðòêè. Ãàäàâ, íå âèéäó iç âàøèõ ñòií. ßê òóò çàáóäåø? Äî òîãî æ, ó íàñ, ëiêàðiâ, çíàºòå, îñîáëèâà ëþáîâ äî áþðîêðàòi¿.

Ñòàñ ïðîìîâëÿâ îêðåìèìè ôðàçàìè, ïîïðàâëÿþ÷è íà ¿¿ òåíäiòíié ðó÷öi ïîâ'ÿçêó, à ïîòiì õèòðî ãëÿíóâ íà ïàöiºíòêó. îíà çàøàðiëàñÿ, à ïîãëÿä âïåðñÿ ó çàáèíòîâàíó ðóêó.

- Ó íàñ òàêi çàêîíè, - êèñëî ïðîìîâèëà âîíà. - Ìè ìóñèìî…

- À ó íàñ ùå äóðíiøi çàêîíè â ìåäèöèíi! - ïîâ÷àëüíî çàïåðå÷èâ Ñòàñ, - âçàãàëi äåáiëüíi. Àëå ìè íàìàãàºìîñü ðîáèòè òàê, ùîá ó ïåðøó ÷åðãó ïàö³ºíòó áóëî äîáðå. Äî òîãî æ… Ãàðàçä, íå ìîðî÷òåñÿ. Ïðîñòî ó ìåíå àáñîëþòíà ïàì'ÿòü íà âðîäëèâèõ æiíîê. Òî ïîñìiõíiòüñÿ, ïàíi Îëåíî! Ïðèéìàéòå ðîáîòó!

îíà ñiëà, ïiäòðèìóâàíà íèì çà ñïèíó, àëå îäðàçó ïîäàëàñÿ íàçàä.

- Îëåíî Ïåòðiâíî! Î-î… Ìè æ òàê íå äîìîâëÿëèñÿ. Íó…

Ïåðåêèäàþ÷è ñêëÿíî÷êè ó øàôi, Ñòàñ ðîçêðóòèâ íàøàòèð i ïiäíiñ ¿é äî íîñà. Ëÿñêàòè ïî òàêèõ ùi÷êàõ íå ïiäíiìàëàñÿ ðóêà, òîìó, íàìî÷èâøè ñåðâåòêó, âií òåð ¿é çà âóõàìè i îáëè÷÷ÿ.

- Íó… ÷îãî öå âè? Ó âëàñíîìó êàáiíåòi òàêà ðiøó÷à, à ó ÷óæîìó…

Çà ï'ÿòü õâèëèí âîíà âæå ñèäiëà íà ñòiëü÷èêó, çàïëþùèâøè î÷i i îïóñòèâøè íèçüêî ãîëîâó, ÿê âåëiâ Ñòàñ.

- Íó, ùî?

- Çäàºòüñÿ, ìèíàº.

- ß æ ïðîñèâ íå äèâèòèñÿ òóäè, íà ðóêó, à âè…

- Òà íi, öå íå âiä òîãî, - âîíà ðîçïëþùèëà î÷i i ëåãåíüêî ñòðóñèëà ãîëîâîþ, à çóñòðiâøè çàïèòëèâèé ïîãëÿä ëiêàðÿ, ïîÿñíèëà òðåìòÿ÷èì ãîëîñîì. - Ìåíi ñòàëî ïîãàíî âiä âàøèõ íåâ÷àñíèõ äîðiêàíü, ìiæ iíøèì.

åëèêèé ïàëåöü áóâ íàäiéíî çàáèíòîâàíèé, òîìó ¿¿ ñïðîáè âäÿãíóòè ÷îáiòêè îäíiºþ ðóêîþ âèÿâèëèñÿ áåçóñïiøíèìè. À ÷àñòå äèõàííÿ ñâiä÷èëî, ùî öiº¿ íåïðèºìíîñòi íà ñüîãîäíi ìîæå áóòè ÷åðåç êðàé.

Ñòàñ ïðèñiâ ïåðåä íåþ i âçÿâ ÷îáiòîê ó ðóêè.

- Õî÷åòå âëàøòóâàòè ìåíi óðîê äîáðîãî ñòàâëåííÿ äî êiíöÿ? - çàïèòàëà âîíà.

- Íi, - ó òîí ¿é âiäïîâiâ Ñòàñ. - Õî÷ó âèêîðèñòàòè ñëóæáîâå ñòàíîâèùå ç êîðèñëèâîþ ìåòîþ. äÿãíóòè ÷îáiòêè íà òàêi íiæêè â iíøié ñèòóàöi¿ ìåíi íàâðÿä ÷è ñâiòèòü.

- Îòæå, çáèðàºòåñÿ êîìïëiìåíòàìè çàãëàäèòè ïðîâèíó.

Ñòàñ ìiã çàïðèñÿãíóòèñÿ, ùî îäíà ¿¿ áðîâà ïðè öüîìó êàðòèííî âèãíóëàñÿ.

- Õî÷ó, - ðàäiñíî ïðîìîâèâ âií, ïîñìiõàþ÷èñü. - Àëå âàì, ïàïåðîâèì áþðîêðàòàì, öüîãî íå çðîçóìiòè. Íó ÿê, íå òèñíå ïîâ'ÿçêà? À ÷îáiòêè?

îíà íå ñòðèìàëàñü-òàêè i ïîñìiõíóëàñü ó âiäïîâiäü.

Îëåíà ñòîÿëà âíèçó áiëÿ éîãî ìàøèíè, àëå ïðè íàáëèæåííi Ñòàñà ùå ðàç çàïèòàëà:

- À ìîæå ÿ âñå-òàêè ñàìà?

- Ñiäàéòå, õâîðà, âè áëiäi, íà÷å êðåéäà.

Ó Ãàëè÷i íåìàº äå ðîçiãíàòèñÿ. Ìàøèíà, òàê i íå íàáðàâøè øâèäêîñòi, çóïèíèëàñÿ áiëÿ äâîïîâåðõîâîãî áóäèíêó íà êiëüêà êâàðòèð. ëàñíå, âîäié i íå íàìàãàâñÿ òèñíóòè «ïî ãàçàõ» - êðóòèâ âóëè÷êàìè ïiä êåðiâíèöòâîì ãàðíåíüêî¿ ïàöiºíòêè, õî÷ i áåç òîãî ðîçóìiâ, êóäè ¿õàòè.

- Ó âàñ õî÷ º õòî âäîìà? - çàïèòàâ Ñòàñ, îáëèøàþ÷è æàðòiâëèâèé òîí.

- Òàê. ß êiìíàòó âèíàéìàþ. À ãîñïîäèíÿ ìîÿ çàâæäè âäîìà.

- Ñòåðâîçà? - ç ðîçóìiííÿì çàïèòàâ Ñòàñ.

- Íó ÷îìó! - íå çãîäèëàñÿ Îëåíà. - Íi. Íàâïàêè. Äóæå ïîðÿäíà i ïðèºìíà æiíêà. I äî ìåíå äîáðå ñòàâèòüñÿ. Ìè ðàçîì óæå áàãàòî ðîêiâ.

- À ìîæíà ùîñü âàñ çàïèòàòè? Ìàºòå ç äåñÿòü õâèëèí? Õî÷ó ùå ðàç ñêîðèñòàòèñÿ ñëóæáîâèì ñòàíîâèùåì.

- Çâiñíî!

- è òàì áëèçüêî äî îôîðìëåííÿ âñiëÿêèõ ïàïåðiâ, - ïî÷àâ Ñòàñ. - Ñêàæiòü, ÷àñòî ó âàøîìó ìiñòi ïðîäàþòü i êóïëÿþòü íåðóõîìiñòü?

- Ïîÿñíiòü çàïèòàííÿ, - íå çðîçóìiëà äiâ÷èíà. - Ùî êîíêðåòíî âàñ öiêàâèòü?

- Ùî ëåãøå ó Ãàëè÷i - ïðîäàòè ÷è êóïèòè áóäèíîê?

- Çâiñíî, êóïèòè! - çäèâóâàëàñÿ âîíà. - Ëþäè îñîáëèâî ãðîøåé íå ìàþòü. Õiáà îäèíèöi. À ïðîäàòè… Êóïà ïðîïîçèöié. Íàðîä çà êîðäîí âè¿æäæàº. Ïîìèðàþòü. è æ çíàºòå, ùî íàðîäæóâàíiñòü ó íàñ ìåíøà âiä ñìåðòíîñòi. Íàñåëåííÿ çìåíøóºòüñÿ ùîðîêó. Îò âàì i ðèíîê íåðóõîìîñòi. Ïðîäàþòü áàãàòî, êóïëÿþòü - îäèíèöi. ß îñîáèñòî çíàþ êiëüêîõ, ùî âæå ðîêàìè ïðîäàþòü. Çà áåçöiíü íå õî÷óòü, à ïðèñòîéíó öiíó õòî çàïðîïîíóº! Îí ìî¿ çíàéîìi âæå äâà ðîêè îãîëîøåííÿ ñêðiçü âèñòàâëÿþòü.

- Õìì…

Iíôîðìàöiÿ âèêëèêàëà ðié äóìîê. Çà iñíóþ÷î¿ ó ìiñòi ñèòóàöi¿, ç ÿêî¿ñü òàêî¿ îñîáëèâî¿ ïðè÷èíè «áóäèíîê ç ïðèâèäàìè» áàæàëè ïðèäáàòè áàãàòî ëþäåé. I óñi ïðåòåíäåíòè îáiöÿëè íå îáðàçèòè. Íàòîìiñòü, ñàì äÿäüêî, ñêëàäàþ÷è çàïîâiò, íå áàæàâ, ùîá äiì ïðîäàâñÿ îòàê çðàçó. ×îãî ðàïòîì?

Íå iíàêøå, îáñòàâèíè, ÿêèõ âií ùå íå çíàº.

- Îòæå, ÷îáiòêè âàì çíiìóòü, - âèðiøèâ Ñòàñ. - Ùî æ, ÿ ðàäèé, ùî º êîìó ïðî âàñ ïîäáàòè. À âè ìîæåòå ìåíi çàòåëåôîíóâàòè? Ñüîãîäíi. Ùîá ÿ íå õâèëþâàâñÿ.

îíà âàãàëàñÿ ÿêóñü ñåêóíäó, à ïîòiì çàïèòàëà:

- è ùî, çà âñiõ ïàöiºíòiâ òàê ïåðåæèâàºòå?

- À âè âïåâíåíi, ùî õî÷åòå áóòè «ÿê âñ³»?

îíà íå çíàéøëà, ùî âiäïîâiñòè, i ëèøå êîðîòêî ãëÿíóëà íà íüîãî. Ñòàñ âiäêðèâ áàðäà÷îê i ïîòÿãñÿ çà áëîêíîòîì. Áóëî ïiçíî, âîíà âæå ïîáà÷èëà. Ìàñèâíèé, ÷îðíîãî êîëüîðó ïiñòîëåò îäðàçó êèíóâñÿ â î÷i Îëåíi, âiäáèâàþ÷èñü ó íèõ ïîäèâîì i íàâiòü ïåðåëÿêîì.

- ií íå ñïðàâæíié, - çàñïîêî¿â ¿¿ Ñòàñ, áåðó÷è äî ðóê ñâîþ íîâó «iãðàøêó». - Ãàçîâèé. Çàñiá ñàìîçàõèñòó, ïðî âñÿê âèïàäîê. Ïîäçâîíèòå?

- Äîáðå, - âiäïîâiëà âîíà, õîâàþ÷è ëèñòîê. - Äÿêóþ âàì çà âñå. ß äóæå áîÿëàñÿ. è… äîáðà ëþäèíà.

- I íà òiì ñïàñèái.

Îëåíà âæå òðèìàëàñÿ çà ðó÷êó äâåðöÿò, àëå ïiñëÿ îñòàííiõ éîãî ñëiâ âiäïóñòèëà ¿¿ i çäîðîâîþ ðóêîþ âèéíÿëà iç ñóìî÷êè ãàìàíåöü.

- è ùî ðîáèòå? - âçÿâñÿ çà ãîëîâó Ñòàñ. - ß æ çîâñiì íå òå ìàâ íà óâàçi. Ç âàìè íå ñêó÷èø. - I, çóñòðiâøè ¿¿ íåðîçóìiþ÷èé ïîãëÿä, ïîÿñíèâ: - Ïðîñòî âàø êîìïëiìåíò ó âiäïîâiäü ì-ì… íå çîâñiì ðiâíîöiííèé. Ìî¿ áóëè ì-ì… çíà÷íî âàãîìiøi.

- À ÿ ãàäàþ, íàâïàêè, - ñåðéîçíî ñêàçàëà âîíà. - ðîäëèâèõ æiíîê áàãàòî, äîáðèõ ëþäåé - íå äóæå. Äî òîãî æ, öå íå êîìïëiìåíò.

Çàõîäèòè äî áóäèíêó, ìàþ÷è ó êèøåíi çáðîþ, áóëî íàáàãàòî ñïîê³éí³øå. Íåõàé íà äâåðÿõ òåïåð ñòîÿëè íîâi çàìêè, íåõàé ïiñòîëåò áóâ ëèøå ãàçîâèé - îäíàêîâî. Ïñèõîëîãi÷íà ïiäòðèìêà - âåëèêà ði÷. Ùîðàçó çàõîäÿ÷è, Ñòàñ íåçìiííî ïðîðîáëÿâ îäíó é òó ñàìó ïðîöåäóðó - îãëÿä óñiõ ïðèìiùåíü íà íàÿâíiñòü ñòîðîííiõ ëþäåé, à ïîòiì, âæå ó çâîðîòíié ïîñëiäîâíîñòi, - íà íàÿâíiñòü çìií iíòåð'ºðó. Ëèøå ïiñëÿ îòðèìàííÿ íåãàòèâíîãî ðåçóëüòàòó äîçâîëÿëîñÿ âiäïî÷èâàòè.

å÷ið áóâ ïðèºìíèé. Ñïîãàäè - õâèëþþ÷èìè, à âíóòðiøíié ñòàí ÿêèìîñü… ñòóäåíòñüêèì. Çäàâàëîñÿ, ùî ïîâåðíóëàñÿ þíiñòü. Éîãî íàâiòü íå íàäòî õâèëþâàëî ïèòàííÿ îáõîäó áóäèíêó. Çàòåëåôîíóº ÷è íi. Äiéñíî ñòóäåíòñòâî - iíàêøå íå íàçâåø. Äèòÿ÷èé ñàäîê. Àëå ïðèºìíî. Ãàçåòè íå ÷èòàëèñÿ. Ïðèãîòóâàâ âå÷åðþ, âèìèâ ìàøèíó, òîäi ïîâå÷åðÿâ. Òåëåôîí ìîâ÷àâ.

Åìîöi¿ âëÿãëèñÿ. Íå áóäå íiÿêîãî äçâiíêà. îíà íå ç òèõ. Çàâòðà ïðèéäå i âäàâàòèìå, ùî íå áóëî íiÿêî¿ äîìîâëåíîñòi. À ÿêùî çàïèòàòè, ñêàæå, ùî çàñíóëà àáî íå áóëî ãðîøåé íà ðàõóíêó. Áiëüøiñòü æiíîê òàêi, îñîáëèâî íà ïåðèôåði¿. Íå äàé Áîæå äàòè ïðèâiä äëÿ ñïîä³âàíü.

Àëå ñòóäåíòñüêà þíiñòü äàâíî ìèíóëà. Çâiñíî, òîäi âií ùå äîâãî ÷åêàâ áè, ìîæëèâî, íàâiòü äî ðàíêó i òiøèâ áè ñåáå íàäiºþ, ùî îñü-îñü… Ïîñòåëèâøè, Ñòàñ ïîñòàâèâ òåëåôîííèé äçâiíîê íà ìàêñèìóì i âëiãñÿ. Çàðàäè öiº¿ ïàöiºíòêè âií íå âiäìîâèâñÿ á ïðîêèíóòèñü áóäü-ÿêî¿ ãîäèíè âíî÷i.

Îáëè÷÷ÿ Îëåíè íiÿê íå çãàäóâàëîñÿ. Çàòå ÷îáiòêè… Òà é íiæêè ñòîÿëè ïåðåä î÷èìà. À ðóêè äîáðå ïàì'ÿòàëè òîíêó çàìøó. Ñòàñ ïîâåðíóâñÿ äî ñòiíè, íàìàãàþ÷èñü âiäiãíàòè êàðòèíó. Òàê íå çàñíåø. Àáè âiäâîëiêòèñÿ, î÷i ïî÷àëè âèøóêóâàòè çíàéîìèõ ïåðñîíàæiâ éîãî «âå÷iðíüî¿ êàçêè». Îñü âií, iíäiàíåöü, ÿê çàâæäè çíàéøîâñÿ ïåðøèì. Ãîðäîâèòèé ïðîôiëü éîãî îáëè÷÷ÿ íå çìiíèâñÿ. Äðóãèì âiäøóêàâñÿ îäíîâóñèé ìóæèê ó øàïöi çi ñâî¿ì ïñîì. Çíàéøëàñÿ i ñòàðà ç ìîðîçèâîì, çiãíóòà íàçàä. À îò ñòóäåíòè êóäèñü ïîäiëèñÿ. Ñòàñ ïàì'ÿòàâ ïðèáëèçíå ìiñöå, äå âîíè áiãëè, àëå òàì çàðàç áóëè òiëüêè ïåëþñòêè é ëèñòî÷êè. Íàïåâíî, ñüîãîäíi íå ñóäèëîñÿ éîìó îñòàòî÷íî âñòàíîâèòè - á'þòüñÿ âîíè ÷è âñå-òàêè ñâÿòêóþòü. Àëå âií âïåðòî øóêàâ, îñêiëüêè ñàì ñüîãîäíi áóâ íà÷å ñòóäåíòîì. Çàìiñòü öüîãî ùå íèæ÷å, â îäíîìó ç âiçåðóíêiâ âií ïîáà÷èâ ôðàãìåíò ôiãóðè ëþäèíè ó ãóöóëüñüêîìó âáðàííi. Êåïòàðèê ç îáëÿì³âêîþ i ñâiòëi òàêi øòàíè, íà ÿêi ïðèìîòàí³ ðåìií÷èêè âiä âçóòòÿ. Íó, âèëèòèé ãóöóë!

Ñòàñ ïîñòóïîâî çíàõîäèâ áiëÿ íüîãî ôðàãìåíòè iíøèõ «ãóöóëiâ», àäæå óñi ïåëþñòêè öiº¿ êâiòêè ìàëè îäíàêîâèé ñâiòëèé âiäòiíîê, ìàéæå áiëèé. Îò òiëüêè â iíøèõ ïåëþñòêàõ ëåäü âãàäóâàëèñÿ ëèøå îêðåìi ôðàãìåíòè ëþäñüêèõ ôiãóð - ùîñü áóëî ñõîæå íà ðóêó, ùîñü íà íîãó i óñå ïåðåìiøàíî, íà÷å ó äîáðîòíié ìàçíi àâàíãàðäèñòiâ. Àëå òîé, ïåðøèé, áóâ ìàéæå öiëèé. Íå âèñòà÷àëî òiëüêè… ãîëîâè. I ðàïòîì Ñòàñ ïîáà÷èâ, ùî ÿêðàç ãîëîâîþ i º òîé íåçðîçóìiëèé ïðåäìåò, ÿêèé «ãóöóë» òðèìàº ó çiãíóòié ðóöi - òàê, íà÷å âiéñüêîâèé êàøêåò íà òðàóðíié öåðåìîíi¿. Íi, êðàùå âæå íåõàé ñòîÿòü ïåðåä î÷èìà íiæêè Îëåíè. Ñîí ïî÷àâ îãîðòàòè ñâiäîìiñòü.

Ìèòü, êîëè âií ïî÷óâ öåé çâóê, âiäáèëàñÿ äåñü ãëèáîêî i íàçàâæäè. Óñå íóòðî ðàïòîâî çäðèãíóëîñÿ, íà÷å ãðóäè i æèâ³ò ð³çàíóëà óäàðíà õâèëÿ, ïiñëÿ ÿêî¿ óòâîðþºòüñÿ âàêóóì. Öåé âàêóóì ïðîäîâæóâàâ ãèäêî ñìîêòàòè, íàâiòü òîäi, êîëè Ñòàñ ïåðåêîíóâàâ ñåáå, ùî éîìó ïðè÷óëîñÿ. Äiéñíî, ñüîãîäíi äåíü ïîâåðíåííÿ ó äèòèíñòâî. Ëèøå ïiäëiòêè áîÿòüñÿ, ùî õòîñü º íà äàõó, êîëè ïî íüîìó ñòóêàþòü äçüîáàìè âîðîíè.

Àëå öå íå áóëè âîðîíè. Õòîñü ïåðåéøîâñÿ âïåâíåíèìè êðîêàìè ïî ãîðèùi. Øëàê ðèïiâ ïiä éîãî íîãàìè i êðîêè ðóõàëèñÿ ç îäíîãî êóòà íàä ãîëîâîþ â iíøèé. Ðóêè îäðàçó ñòåðïëè, àëå çóìiëè âiäøóêàòè çáðîþ ïiä ïîäóøêîþ i ïåðåñìèêíóòè çàòâîð. Êëàöíóëî äîâîëi ãó÷íî i Ñòàñ çàòðèìàâ ïîäèõ. À âií õîäèâ. Ïîòiì ùîñü ïîñóíóëîñÿ. Ñëàáåíüêî ãðþêíóëî ó êóòêó íàä ñòiíîþ. Ïîêëàâøè ïiñòîëåò ïîðó÷, Ñòàñ øâèäêî îäÿãíóâ øòàíè.

Íà ãîðèùi õòîñü áóâ. Äàðìà, ùî ó öå äîñi íå âiðèëîñÿ. Êðîêè çàñòèãëè äåñü ïîñåðåäèíi, íàä ñâiòèëüíèêîì, à ïîòiì ðóøèëè óáiê i ñòèõëè. Íàïåâíî, âií ïiøîâ ïî ñòåëi çà ìåæi êiìíàòè. Ðóêà ñàìà ïîòÿãëàñÿ äî òåëåôîíà. Ïàëüöi íàáðàëè «102».

- Äî ìåíå âäåðëèñÿ ñòîðîííi ëþäè, - òèõî ïðîìîâèâ Ñòàñ, íàçèâàþ÷è àäðåñó. - Ïðîøó ïðè¿õàòè, íåãàéíî.

- Öå âè, ë³êàðþ? - ïðîëóíàëî ó âiäïîâiäü. - Ìè âæå ¿çäèëè äî âàñ. Ùî, çíîâó? Ìîæå âàì çäàëîñÿ?

- îíè çàðàç òóò, - ùå òèõiøå ñêàçàâ Ñòàñ. - ß ïðîøó.

- Ãàðàçä, ¿äåìî, - ïiñëÿ ñåêóíäíîãî ðîçäóìó âiäïîâiâ ÷åðãîâèé.

Ó êiìíàòi ñòîÿëà ìåðòâà òèøà. Ñòàñ íåðóõîìî ñèäiâ íà äèâàíi i ëi÷èâ õâèëèíè. Çàðàç. Òîé, õòî áóâ íà ãîðèùi, ïiäiéøîâ äî ñòiíêè ç êèëèìîì i çàñòèã íàä íåþ. Êðîêè ñòàëè òàêèìè, íà÷å âií êðàâñÿ. À ïîòiì òâåðäî ïðîéøîâñÿ äî iíøî¿ ñòiíè. Íàâiòü áóëî ÷óòè, ÿê ÷åðåâèêè øàðêàþòü ïî áåòîíó i çâóê âiääàëÿºòüñÿ. Çàðàç âií ïîáà÷èòü ó âiêîíöå, ÿê ïiä'¿æäæàº ìiëiöåéñüêà ìàøèíà. I òîäi… Ùî? Íå ïîëiçå æ ÷åðåç íüîãî! Ìàëåíüêå âiêíî ñåðåä ãîëî¿ âåðòèêàëüíî¿ ñòiíè íà øåñòèìåòðîâié âèñîòi! ií êèíåòüñÿ äîíèçó, i íàâðÿä ÷è éîãî ñòðèìàþòü äâåði, ùî âåäóòü íà ãîðèùå. Ç íèì äîâåäåòüñÿ çóñòðiòèñÿ.

Çâóê ìîòîðà ç'ÿâèâñÿ çíåíàöüêà, Ñòàñ îäðàçó êèíóâñÿ äî âõiäíèõ äâåðåé, âiä÷èíÿþ÷è ¿õ òà îáåðòàþ÷èñü äî âõîäó íà ãîðèùå. îíè éøëè íå êâàïëÿ÷èñü - òðîº ç ÷åðãîâîãî íàðÿäó. Îäíîãî Ñòàñ óïiçíàâ ùå ç òiº¿ íî÷i, êîëè õòîñü âäèðàâñÿ äî õàòè.

- Ùî òàì, äîêòîð? - çàïèòàâ ñòàðøèé ëåéòåíàíò, ñêîñèâøè î÷i íà ïiñòîëåò ó ðóöi ãîñïîäàðÿ.

- Íà ãîðèùi, - ïðîìîâèâ Ñòàñ, âêàçóþ÷è íà äâåði.

Îäèí çà îäíèì âîíè ïîëiçëè òóäè. Ó æèâîòi ùå âiä÷óâàâñÿ âàêóóì, à ó ãðóäÿõ äàëi òîâêëîñÿ. Íó! Î÷i ïðèêèïiëè äî îòâîðó äâåðåé òà ñõîäiâ, êîëè ïî÷óâñÿ ñòóêiò íiã ìiëiöiÿíòiâ, ÿêi ïîâåðòàëèñÿ.

- Íó i õòî òàì º? - çàïèòàâ ñòàðøèé íàðÿäó.

- Ùî - íiêîãî?! - òiëüêè é âèìîâèâ Ñòàñ.

Ó âiäïîâiäü óñi òðîº ðîçâåëè ðóêàìè. Ñòàñ ïðîæîãîì ìàéíóâ äîãîðè. Ñõîâàòèñÿ òóò ïîçà âñÿêå áàæàííÿ íå áóëî äå. Ïðîñòî íå áóëî! Ñòàðøèé ïiäíÿâñÿ óäðóãå. Çàñóâè íà âiêîíöi áóëè íàäiéíî çàìêíóòèìè. Çàëèøàëîñÿ øêðåáòè ãîëîâó i õîäèòè ó ðîçïà÷i ñàìîìó òèì æå ìàðøðóòîì, äå ï'ÿòü õâèëèí òîìó ãóëÿâ iíøèé. À ó öüîìó Ñòàñ íå ñóìíiâàâñÿ é çàðàç. ií íàâiòü ïðî÷èíèâ äâåðöÿòà äèìîõîäó, ÿêi òàêîæ âèÿâèëèñÿ çà÷èíåíèìè ç áîêó ãîðèùà, îòæå, ó äèìîõîäi òàêîæ íiõòî íå ìiã ñõîâàòèñÿ. Àëå Ñòàñ óñå-òàêè çàïõàâ ãîëîâó i ïîñâiòèâ ëiõòàðåì óíèç i äîãîðè. Ìåíòè ñòîÿëè ïîðó÷ i äèâèëèñÿ íà íüîãî ç ÿâíîþ öiêàâiñòþ.

- Ë³êàðþ, íó âè çàäîâîëåíi? - çàïèòàâ íàðåøòi ñòàðëåé, íå ïðèõîâóþ÷è ïîñìiøêè.

- ií áóâ òóò! - âèãóêíóâ Ñòàñ. - Õîäèâ, ðîçóìiºòå?! Ç êiíöÿ â êiíåöü! I îöåé øëàê, ÿêèì çàñèïàíi ïàíåëi, ðèïiâ ïiä éîãî íîãàìè! Òî â òîìó êóòi, òî â òîìó! ß òâåðåçèé! I ãàëþíiâ ó ìåíå íå áóâàº!

- Íó i äå æ âií ïîäiâñÿ? - ñïîêiéíî çàïèòàâ ñåðæàíò.

- Íå çíàþ! Ìîæå, âií ïî äàõó õîäèâ?

- Äîêòîðå, ïîäèâiòüñÿ, ÿêèé íàõèë äàõó. Äàõ îöèíêîâàíèé. Íåìîæëèâî. À ÿêáè i áóâ õòîñü íà äàõó, áëÿõà á ãðèìiëà! è íiêîëè íå ÷óëè ÿê ãðèìèòü ïîêðiâåëüíà áëÿõà?

- ß òiëüêè ìîæó ñêàçàòè, ùî âií õîäèâ òóò, - áåçïîðàäíî ðîçâiâ ðóêàìè Ñòàñ. - Ìîæå âñòèã âèñêî÷èòè, ïîêè ÿ âàì äâåði âiä÷èíÿâ? Àëå êóäè æ òîäi…

- Íó, ãàðàçä, - çãîäèâñÿ ÷åðãîâèé. - Ó âàñ òàêîæ áóâàþòü áåçïiäñòàâíi âèêëèêè, ÿ çíàþ. Òàêà âæå íàøà ç âàìè ðîáîòà. ß ãàäàþ, ìè íå áóäåìî éîãî ôiêñóâàòè, ïîòiì ñòiëüêè âiäïèñîê…

- Áóäåìî! - âèãóêíóâ Ñòàñ. - Ïîâòîðþþ: ó ìåíå íåìàº ãàëþíiâ. ß ÷óâ, ùî òàì õòîñü º. À êóäè âií ïîäiâñÿ… ÿ íå çíàþ. Àëå òàì õòîñü áóâ, òîìó âèêëèê ïðîøó çàôiêñóâàòè.

îíè ùå êiëüêà õâèëèí áåçóñïiøíî âìîâëÿëè éîãî i ïiøëè.

- Äîêóìåíòè õî÷ ó âàñ ó ïîðÿäêó íà öþ «iãðàøêó»? - çàïèòàâ íà ïðîùàííÿ ñòàðëåé, ùå ðàç êèíóâøè î÷èìà íà ïiñòîëåò.

- Ìîæó ïîêàçàòè.

- Òà íi, ìè âàì âiðèìî.

- Ñïîäiâàþñÿ, ùî íå òiëüêè ó öüîìó, - ïðîìîâèâ Ñòàñ, çà÷èíÿþ÷è äâåði.

Òåëåôîí ðiçîíóâ ïî âóõàõ äçâiíêîì, ïîñòàâëåíèì íà ìàêñèìóì. Òiëî âiäðåàãóâàëî ìèòòºâî. Íåðâè íiêóäèøíi.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, öå Îëåíà. Ïðîáà÷òå, ðàäè Áîãà, ÿ, íàïåâíî, ðîçáóäèëà âàñ.

- Íi, - âiäïîâiâ Ñòàñ. - Ùîñü ñòàëîñÿ? Ó âàñ ïðîáëåìè?

- Íi, âñå ãàðàçä. Ïðîñòî ÿ áóëà âèìó÷åíà, âèïèëà òàáëåòêó âiä áîëþ i çàñíóëà. À ïðîêèíóëàñÿ ùîéíî i… ðîçóìiþ, ùî ïiçíî, àëå æ îáiöÿëà.

- Äÿêóþ, - ñêàçàâ Ñòàñ. - ß äiéñíî ÷åêàâ. ßê âàøà ðóêà?

- Çàðàç íîðìàëüíî. À… ó âàñ íi÷îãî íå òðàïèëîñÿ?

- Ó ìåíå? À ÷îìó âè ïèòàºòå?

- Ïî ãîëîñó çäàëîñÿ, - òèõî ñêàçàëà âîíà. - Íàïåâíî, âñå-òàêè âè ñïàëè, à ÿ ðîçáóäèëà.

- Õì… è äî âñiõ òàêà óâàæíà? - óõèëèâñÿ âiä âiäïîâiäi Ñòàñ.

- À âè… - âîíà íå íàâàæèëàñÿ ïîâòîðèòè éîãî âiäïîâiäü.

- Íi, íå õî÷ó ÿ áóòè «ÿê óñ³». Äÿêóþ, ùî ïîäçâîíèëè. Ïðèõîäüòå çàâòðà, êîëè âàì çðó÷íî.

Ñòàñ ïîêëàâ ñëóõàâêó. ií ìðiÿâ ïðî öþ ðîçìîâó âiäòîäi, ÿê ìèëà ïàöiºíòêà âèéøëà ç ìàøèíè. Àëå çàðàç äçâiíîê áóâ íåäîðå÷íèì i ñïiëêóâàííÿ íå âèéøëî. Ó íüîãî iíøi ïðîáëåìè. Áàæàíà ðîçìîâà íå ïðèíåñëà ïîëåãøåííÿ. Ðîçäðàòîâàíiñòü íå äàñòü çàñíóòè - ñòî âiäñîòêiâ.

Ùî öå áóëî?

Áóäèíîê íà÷å íå õîòiâ âèêîíóâàòè îñòàííþ âîëþ ãîñïîäàðÿ i ïðèéìàòè éîãî. Ìàÿ÷íÿ… Ç ÿêèì çàäîâîëåííÿì âií çäåð áè çàðàç öåé êèëèì, ùîá îòà áåçãîëîâà ÷îðòiâíÿ íå êðóòèëàñÿ â óÿâi! Ïðàâèé áiê òèñíóëè ïðóæèíè i ïðî ñîí íàâiòü íå äóìàëîñÿ. Ùî, ùî ðîáèòè? Êóïèòè íîóòáóê. Òåðìiíîâî. Íàáðàòè êîìï'þòåðíèõ iãðàøîê i òîâêòè ïî êëàâiøàõ. îíî âiäâîëi÷å. Çàõîïëþº - íå òå ñëîâî. Àëå ðàíiøå íà öå çàâæäè áðàêóâàëî ÷àñó. Êîìï'þòåð ãðîìiçäêèé, íå ìåíøèé âiä òåëåâiçîðà. Ïîòiì ïðèéäå ÿêà çàðàçà i äîêîëóïàºòüñÿ, ùî öå çìiíèëî iíòåð'ºð êiìíàòè. À íîóòáóê ëåæàòèìå ó ñóìöi áóäü-äå.

Ùîñü çàñêðèïiëî i êðîêè ïåðåéøëèñÿ ïî ñòåëi ÷iòêî é íåêâàïíî. Ïî-õàçÿéñüêè. ií ñòàâ ó ïðîòèëåæíîìó êóòêó, ïîòîâêñÿ, ãðèìíóâ ÷èìîñü i ïiøîâ óáiê Ñòàñà. Íàä äèâàíîì çóïèíèâñÿ. I òåïåð ñòîÿâ ïðîñòî íàä ãîëîâîþ. Óñå. Çàïàëà òèøà, òiëüêè ãóïàëî, çàãðîæóþ÷è âèñêî÷èòè, âëàñíå ñåðöå. ×îìó âií ñòî¿òü ñàìå òóò? ×îìó?

îíè çàñòèãëè îáèäâà. Îäèí çâåðõó, äðóãèé óíèçó. Öå ñêèäàëîñÿ íà çìàãàííÿ - õòî âèòðèìàº. Íå âèòðèìàâ Ñòàñ. ií ïiäâiâñÿ, âäÿãíóâ øòàíè, ïåðåéøîâ i ñiâ ó êðiñëî ó ïðîòèëåæíîìó êóòêó. Áóëî òèõî. À ïîòiì òîé, íà ãîðèùi, çíîâó ïî÷àâ õîäèòè. Çíîâó çàâìåð i… Çâóê, ÿêèé ïðîëóíàâ ïîòiì, íå ìîæíà áóëî ñïëóòàòè íi ç ÷èì - áàéäóæå, ùî ¿õ ðîçäiëÿëî áåòîííå ïåðåêðèòòÿ!

ií êàøëÿâ. Öå áóâ êàøåëü.

Ðóêà ñòèñêàëà ïiñòîëåò, à äóìêè õàîòè÷íî ñêàêàëè ó ãîëîâi. Õàé òàì ùî ñòàëîñÿ ãîäèíó òîìó, êîëè ïðèáóâ íàðÿä ìiëiöi¿, à çàðàç Ñòàñ íå ñóìíiâàâñÿ íi íà éîòó - íà ãîðèùi ëþäèíà. Êðîêè ðóøèëè óáiê ñóñiäíüî¿ êiìíàòè i ñòèõëè íàäîâãî. ií äàâàâ çìîãó ïðèéíÿòè ðiøåííÿ. ií áóâ òàì.

Ñòàñ íå óÿâëÿâ, ùî éîìó ñêàæóòü, ÿêùî ùå ðàç çàòåëåôîíóâàòè ó âiääiëîê ìiëiöi¿. Àëå ùå âàæ÷å óÿâëÿëîñÿ, ùî ñòàíåòüñÿ, ÿêùî ïðèéíÿòè iíøå ðiøåííÿ - äðóãå i îñòàííº ç óñiõ ìîæëèâèõ. iä÷èíèòè äâåði i ïiäíÿòèñÿ. iä öèõ ì³ðêóâàíü ñòàâàëî äèáêè âîëîññÿ. Ñòàñ ðîçóìiâ, ùî íå çðîáèòü öüîãî, õàé áè íàâiòü ìàâ ñïðàâæíié ïiñòîëåò. Ðàïòîì ñïàëà äóìêà, â³ä ÿêî¿ ðîçëèëîñÿ ïî ðóêàõ òà íîãàõ æàõëèâîþ ñëàáêiñòþ. Öå íàâiòü áóëà íå äóìêà - ÿêåñü iäiîòñüêå ìàðåííÿ: ùî, ÿê âií iç òèõ, êîìó íå ñòðàøíi êóëi?

Çiáðàâøèñü iç äóõîì, Ñòàñ âèñâàðèâ ñåáå, õî÷ íàïåðåä íå âiðèâ ó äiºâiñòü òàêîãî àóòîòðåíiíãó, êîëè êðîêè ïî÷óëèñÿ çíîâó. ií ïiøîâ øâèäêî òà ðiøó÷å, ÿê íiêîëè, ïiøîâ ÷åðåç óñþ ñòåëþ ó íàïðÿìêó êîðèäîðó, à ïîòiì… iä çâóêó, ÿêèé ïî÷óâñÿ äàëi, óñå çîìëiëî - ðèïiííÿ äåðåâ'ÿíèõ ñõîäèíîê ÷óëîñÿ âæå íå êðiçü ñòåëþ, à ç êîðèäîðó, äâåði äî ÿêîãî íå áóëè çà÷èíåíi. ×åðåâèêè ÷îâãàëè ïî êðàÿõ ñõîäèíîê i ñêðèïiííÿ ÷óëîñÿ âñå íèæ÷å é íèæ÷å. Õâèëÿ ñëàáêîñòi ïiäêîòèëàñÿ äî ñàìîãî ãîðëà. Îñü âií çóïèíèâñÿ. Íà íèæíié ñõîäèíöi. Äàëi äâåði. Íå íàäòî íàäiéíi.

Ñòàñ ïiäâiâñÿ. ßêùî äîáðå íàëÿãòè íà íèõ, øëÿõ äî âèõîäó áóäå âiäðiçàíî. Ó ãðóäÿõ áóõàëî. À íàñòóïíî¿ ìèòi ïðîëóíàâ ñòóêiò. ií ñòóêàâ ó äâåði, âèìàãàþ÷è âïóñòèòè. Íà÷å ðîçóìiþ÷è, ùî íàâåðõ äî íüîãî íå çàâiòàþòü. Ïðèéøîâ ñàì. Ðóêè Ñòàñà àâòîìàòè÷íî ïåðåñìèêíóëè çàòâîð. Óäðóãå, çàáóâøè, ùî çàðÿä äàâíî âæå ó ñòâîëi. Ïàòðîí, âèêèíóòèé ìåõàíiçìîì, ãðèìíóâ i ïîêîòèâñÿ ïî ïiäëîçi.

I òîäi çà äâåðèìà çíîâó ïî÷óëèñÿ êðîêè. ií ïiäíiìàâñÿ íà ãîðèùå, íà÷å çðîçóìiâøè íåãîñòèííi íàìiðè, i ñõîäè ðèïiëè âñå âèùå, à çà ÿêóñü ñåêóíäó-äðóãó íîãè ïðîòóïàëè ïî ñòåëi çà ìåæi êiìíàòè. Ãðþêíóëî. Óñå ñòèõëî.

Ñòàñ âèñèäiâ ãîäèíó. Ïîòiì ëiã, íå ðîçäÿãàþ÷èñü i íå âèìèêàþ÷è ñâiòëà. Î÷i âïèðàëèñÿ ó ñòåëþ. Ëîâèâ êîæíå øóðõîòiííÿ çà âiêíîì. Iíîäi âóëèöåþ ïðî¿æäæàëè ìàøèíè, êîâçàþ÷è ïî ñòiíàõ ñâiòëîì ôàð. Ñåðöå ðàõóâàëî ñóêóíäè äî ñâiòàíêó, à ¿õ ùå çàëèøàëîñÿ îé ÿê áàãàòî…





ÕII




- Ìîæå, õî÷åòå ïiòè äîäîìó? - çi ñïiâ÷óòòÿì çàïèòàëà øåôèíÿ.

- ×îãî ðàïòîì? - ñêðèâèâñÿ Ñòàñ.

- Áà÷ó, âàì âàæêî. Íi, Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, ÿ áåç iðîíi¿. Ïî-êîëåæàíñüêè. Ó íàñ ïðèéíÿòî âèðó÷àòè îäíå îäíîãî. Ðîáîòè íåìàº, iäiòü.

- è íàòÿêàºòå, ùî ÿ ïåðåáðàâ ó÷îðà? - çàïèòàâ Ñòàñ, äèâëÿ÷èñü ¿é â î÷i.

- Íó… âèäíî, ÿêùî ÷åñíî.

- Ðîçóìiþ, ìié âèãëÿä íå ñóïåð, - çãîäèâñÿ Ñòàñ, - àëå ó÷îðà ÿ íå âæèâàâ. Íi, ÿ ìîæó ÷àñîì äîçâîëèòè, áóâàº, àëå ÿêùî íå ïèâ ó÷îðà, òî íå ïèâ.

- Ìîæå çàõâîðiëè? - íå âñòóïàëàñÿ Ïàâëîâñüêà.

- Íi. Íå çâåðòàéòå óâàãè.

Ùîñü ïîäiáíå êàçàëè éîìó i Íàãiðíèé ç Ãàùàêîì, àëå Ñòàñ ïîãàíî ÷óâ. Ãîëîâà íà÷å íå ìàëà âàãè, à äóìêè íå ôiêñóâàëèñÿ.

Îëåíêà ç'ÿâèëàñÿ òiëüêè ïî ïåðøié. Íå áóëî âæå íiÿêîãî òðèâîæíîãî î÷iêóâàííÿ, íàâiòü óñâiäîìëåííÿ, ùî îñü âîíà, æiíêà, ÿêà ñïîäîáàëàñÿ, âiäiéøëî êóäèñü íà çàäíié ïëàí.

- ß ùî… ñïiçíèëàñÿ? - çàïèòàëà âîíà, ïîáà÷èâøè éîãî áåç õàëàòà.

- Íi, ïðîñòî ðîáîòè íåìàº, ÿ âæå çiáðàâñÿ éòè, ÷åêàâ òiëüêè íà âàñ.

ií ïîñàäèâ ¿¿ íà òàï÷àí, ñiâ ïîðó÷ i, ðîçìîòàâøè ðóêó, âçÿâ ó ñâî¿. Óñå áóëî ãàðàçä.

- Íå áîëiëî?

- è çíàºòå, íi. Òàêå âðàæåííÿ, ùî ðóêà âçàãàëi çäîðîâà, òiëüêè ïîâ'ÿçêà çàâàæàº.

- ß ñòàðàâñÿ. Ïåðåâ'ÿçêè ùîäíÿ, - ãîâîðèâ Ñòàñ, çàìîòóþ÷è ðóêó. - Áóäó ðàäèé âàñ áà÷èòè. Äçâîíiòü, ïîïåðåäæàéòå êîëè âàì çðó÷íî, ùîá íå ÷åêàëè. Íi, äiéñíî ðàäèé.

îíà ïiøëà äî äâåðåé, àëå ÿêîñü íåðiøó÷å âçÿëàñÿ çà ðó÷êó i îáåðíóëàñÿ äî íüîãî.

- À ó âàñ ñïðàâäi íi÷îãî íå ñòàëîñÿ?

- À ùî, âèäíî?

- Òàê. Äóæå.

- Íi÷îãî òàêîãî. Ïåðåòðåòüñÿ.

- ß… ìîãëà áè áóòè ÷èìîñü êîðèñíîþ?

- Íi, äÿêóþ, - âèäóøèâ ïîñìiøêó Ñòàñ. - Õî÷à, ÿêùî öå ìîæëèâî, âèïèéòå çi ìíîþ êàâè. Ìîæå öå ïiäíiìå ìié ìîðàëüíèé äóõ. Ïðîñòî òàê, íi ïðî ùî íå ðîçïèòóþ÷è. Ó ìåíå ñìà÷íà êàâà. Ñòàâèòè?

- Äîáðå, - çãîäèëàñÿ âîíà.

Êàâó òàê i ïèëè, ìàéæå ìîâ÷êè. Îëåíà ñèäiëà íà ñòiëü÷èêó, áîêîì äî íüîãî, äîâîëi íåçðó÷íî äëÿ òîãî, ùîá çóñòði÷àòèñÿ ïîãëÿäîì. Çàòå Ñòàñ ìàâ íàãîäó ðîçãëÿäàòè ¿¿. Äèâèâñÿ íà íå¿, à äóìêè ïîðèíàëè ó âëàñíi âàæêi ïðîáëåìè.

Çàðàç, óäåíü, êîëè íàâêîëî ñíóâàëè ëþäè, à íàâïðîòè ñèäiëà ÷àðiâíà æiíêà, Ñòàñ îñîáëèâî ðîçóìiâ, ùî âàæêiñòü öèõ ïðîáëåì àæ íiÿê íå ïîâ'ÿçàíà ç iñíóâàííÿì íå÷èñòi àáî ÿêîãîñü ïðîêëÿòòÿ, ïðèâ'ÿçàíîãî äî ñòàðîãî áóäèíêó. Óñå çíà÷íî áàíàëüíiøå. Áóëî á íàäòî ïðîñòî, ÿêùî á ìàéæå øiñòäåñÿò «êóñêiâ» îòàê âçÿëè é âïàëè ç íåáà, ÿê çäàâàëîñÿ çðàçó. Ñõîæå, õòîñü ïðîòè. Àëå êóäè æ âií çóìiâ çàõîâàòèñÿ? Òà é ìåòîäè ó íüîãî ÷è ó íèõ äîâîëi åêçîòè÷íi. ×îãî ÷åêàþòü - ùîá âií âiäìîâèâñÿ âiä ñïàäêó, ïîâiðèâøè ó ÷îðòiâíþ? Õî÷à, íàâiùî æ âiäìîâëÿòèñü? Îí, ïðîêóðîð óæå äàº ãðîøi. I íåõàé ïîòiì ñîái ëîâèòü áàðàáàøêó íà äàõó. Öå éîìó áëèæ÷å çà ôàõîì. Õî÷à ùîñü ïiäêàçóâàëî - i Ìàì÷óð, i áàãàòî iíøèõ ãîòîâi âiäiðâàòè áóäèíîê ç ðóêàìè, íàâiòü çíàþ÷è ïðî «íå÷èñòü».

Ãîëîâà áóëà òàêà ïîðîæíÿ, çäàâàëîñÿ, ùî äóìàòè íi÷èì.

- Äÿêóþ çà êàâó, - ïðîìîâèëà Îëåíà, ñòàâëÿ÷è ÷àøêó.

- Öå ÿ âàì äÿêóþ.

- Ëåãøå ñòàëî? - ¿¿ áðîâà çíîâó ïîïîâçëà äîãîðè.

- ×åñíî - íå äóæå, - âiäïîâiâ Ñòàñ. - Àëå ÿ ñïîäiâàâñÿ. À ìåíi ìîæíà âàì òåëåôîíóâàòè?

- Äçâîíiòü, - ëèøå òåïåð âîíà óïåðøå çà âåñü ÷àñ ãëÿíóëà íà íüîãî.

- À ÿêùî ïðîñòî òàê, íå ëèøå äëÿ òîãî, ùîá çàïèòàòè ïðî çäîðîâ'ÿ?

- Ãàðàçä. Àëå ñïî÷àòêó äîáðå ïîäóìàéòå, ÷è âàì öå ïîòðiáíî. Ñïîäiâàþñü, ÿ âàñ íå îáðàçèëà.





ÕIII




Áóäèíîê çóñòðiâ íàïðóæåíèì ìîâ÷àííÿì. Óâiéøîâøè, Ñòàñ øâèäêî îáiéøîâ êiìíàòè, ñïóñòèâñÿ äî ïiäâàëó, ïîòiì ïiäíÿâñÿ íà ãîðèùå - ïóñòî i òèõî. ií ñòîÿâ ïîñåðåäèíi, ìàðíî íàìàãàþ÷èñü çáàãíóòè, äå ìiã õîâàòèñÿ íåïðîõàíèé íi÷íèé ãiñòü. èõîäèëî - íiäå. Äîâåëîñÿ ïåðåìàöàòè íàâiòü óñþ áëÿõó. Ïîêðiâëÿ ëåæàëà íàäiéíî ç÷åïëåíà, æîäåí ëèñò íå ïiäíiìàâñÿ, íå áóëî øïàðèíè, êðiçü ÿêó ìîæíà çàëiçòè ççîâíi. Òà é ìåíòè áóëè ïðàâi - áëÿõà ïðè íàéìåíøîìó äîòèêó âèäàâàëà òàêèé çâóê, ùî ïî÷óºø îäðàçó. iêíî òàêîæ âiäïàäàëî - íiÿê íå âëiçòè, õiáà ïîñòàâèòè äîâæåëåçíó äðàáèíó. Àëå æ çàìêè çà÷èíåíi çñåðåäèíè! Çàëèøàâñÿ øèðîêèé äèìîõiä, òà é âií ìàâ çàñóâêó!

Ãîëîâà éøëà îáåðòîì, à ðóêè-íîãè ñòàâàëè ñëàáêèìè. Öåé íåäîñèï âiä÷óâàâñÿ çîâñiì iíàêøå, àíiæ ïiñëÿ í³÷íîãî ÷åðãóâàííÿ ó ëiêàðíi. îíî é çðîçóìiëî. Ñòàñ çà÷èíèâ äâåði äî êiìíàòè, ïiäñòàâèâøè ëîì. Ïðè íàéìåíøîìó ðóñi äâåðåé âií óïàäå íà ïiäëîãó. Ïiñòîëåò çíîâó îïèíèâñÿ ïiä ïîäóøêîþ, òåëåôîí - ïîðó÷ íà ñòiëü÷èêó. Î÷i çàïëþùèëèñÿ ìèòòºâî.

ií ïðîêèíóâñÿ âiä ðóõó íà ãîðèùi. Ó êiìíàòi ñòîÿëà òåìðÿâà, îòæå - ùå íå ðàíîê. Çâóêè äîëèíàëè çâåðõó, êðiçü ñòåëþ. Ùîñü ãðþêíóëî i ïîêîòèëîñÿ ïî áåòîíi â íàïðÿìêó ñóñiäíüî¿ êiìíàòè, i îäðàçó òóäè æ ïîòóïàëè íîãè. Ñòàñ ìèòòºâî ñêî÷èâ ç ëiæêà i âçóâñÿ. Øòàíè i òàê áóëè íà íüîìó, àäæå áóäèíîê ïåðåáóâàâ ó «ñòàíi îáëîãè». Êðîêè ïåðåéøëèñÿ íàçàä, î÷åâèäíî, âií ïiäíÿâ òå, ùî ïîêîòèëîñÿ i ïîâåðíóâñÿ. Ñåðöå ãóïàëî íà ïîâíó.

Îáåðåæíî ïåðåñìèêíóâøè çàòâîð, Ñòàñ óçÿâ ïðèõèëåíèé äî äâåðåé ëîìèê i òèõî âèéøîâ ó êîðèäîð. Êëàöíóâøè âèìèêà÷åì, ââiìêíóâ ñâiòëî íà ãîðèùi. Ïåðåõðåñòèâøèñü ó äóìêàõ, Ñòàñ âiäiìêíóâ êîëîäêó i âiä÷èíèâ äâåði. Íàãîði ãðþêíóëî. Íó… Õîäè ñþäè!

Íiõòî íå ïîñïiøàâ ñïóñêàòèñÿ. I âií ç êðèêîì êèíóâñÿ íàãîðó, ãîòîâèé ïîáà÷èòè òàì ùî çàâãîäíî. Ïîáà÷åíå âðàæàëî: íà ãîðèùi íiêîãî íå áóëî. Ñòàñ îáiéøîâ äèìîõiä - ºäèíå ìiñöå, çà ÿêèì ìîæíà ñõîâàòèñÿ. Ïiçíî. iêíî, ÿê çàâæäè çà÷èíåíå çñåðåäèíè. Äâåðöÿòà äèìîõîäó òàêîæ. Äîâåëîñÿ ïîñìèêàòè i òå i òå.

ií ùî - íåâèäèìêà?

Äóìêà ïðî öå çìóñèëà îáåðíóòèñÿ ìèòòºâî. Çà ñïèíîþ íiêîãî íå áóëî. ×îðòè á çàáðàëè… Òàâòîëîãiÿ ÿê íà äèâî äî ìiñöÿ. I ðàïòîì î÷i çíàéøëè íà ïiäëîçi ði÷, âèãëÿä ÿêî¿ âèêëèêàâ çäðèãàííÿ. Ùî öå? Ñåðåä íåïîòðiáíîãî õëàìó, ðîçñòàâëåíîãî ïî êóòêàõ, áëèæ÷å äî ñòiíè âàëÿâñÿ ïîðîæíié i âî÷åâèäü íåïðèäàòíèé äëÿ âèêîðèñòàííÿ ãàçîâèé áàëîí. À ÷è íå ñòîÿâ âií ìèíóëîãî ðàçó áiëÿ ïðîòèëåæíî¿ ñòiíè? Ñõîïèâøè ÷åðâîíèé ãëàäêèé öèëiíäð, Ñòàñ âiäíiñ éîãî òóäè, ïðèõèëèâ äî ñòiíè, à ïîòiì «äîïîìiã» óïàñòè. Ïiäëîãà íà ãîðèùi, áåçïåðå÷íî ìàëà íàõèë, àëå íå íàñòiëüêè, ùîá áàëîí ìiã êîòèòèñÿ ñàì. I âií çíîâó «äîïîìiã» íîãîþ. Òåïåð óæå áàëîí ïîêîòèâñÿ ó íàïðÿìêó êóòà. Çâóê, ç ÿêèì öå âiäáóëîñÿ, áóêâàëüíî ðiçîíóâ ïî íåðâàõ.

èòÿãøè ç iíøîãî êóòà ïîëàìàíèé ñòië áåç íiæîê, Ñòàñ ïðèìîñòèâ éîãî áiëÿ ñòiíè, ïðèòÿã áàëîí i âëàøòóâàâ éîãî íà âåðõó ùîéíî ñòâîðåíî¿ ãiðêè, à ùîá òîé íå ïîêîòèâñÿ ñàì, ïiäñòàâèâ ïiä éîãî êðóãëèé ÷åðâîíèé áiê çiæìàêàíèé øìàò ïàïåðó. Ïîòiì ÷èðêíóâ çàïàëüíè÷êîþ i çáiã äîíèçó, çàòàìóâàâøè ïîäèõ ó ñâî¿é êiìíàòi. Çàðàç çãîðèòü ïàïið. Íó… Ãðþêíóëî i ïîêîòèëîñÿ òî÷íiñiíüêî ÿê ïiâãîäèíè òîìó.

ií ëþòî çàòîïòóâàâ ó øëàê äîãîðÿþ÷i êëàïòi i ðîçóìiâ îäíå - õòîñü ÿêèìîñü ÷èíîì áóâàº íàãîði. Àáî º ïîñòiéíî, ïðîñòî õîâàºòüñÿ. Êóäè?

Çãàäêà ïðèéøëà ðàïòîâî. Ìèíóëîãî ðàçó, êîëè õîäiííÿ ïî ñòåëi ñêií÷èëèñÿ, ïî÷óâñÿ ÿêèéñü ãðþê. I çàðàç, ùîéíî ââiìêíóâ ñâiòëî íà ãîðèùi, à ðóêè âiä÷èíÿëè êîëîäêó äâåðåé, ãðþêíóëî çíîâó, òî÷íiñiíüêî òàê ñàìî, ÿê òîäi. Ãîñïîäè, âií òàêè º! ª ÿêàñü ãåíiàëüíà ñõîâàíêà, êóäè íi÷íèé ãiñòü âñòèãàº âòåêòè. I öåé çâóê âèíèêàº òîäi, ÿê âîíà çà÷èíÿºòüñÿ.

Äå? Ðóêè òà î÷i ïàíi÷íî îáìàöóâàëè óñå ïiäðÿä, óñâiäîìëþþ÷è ìàðíiñòü çóñèëü. Íàñòóïíi ïiâòîðè ãîäèíè ìèíóëè ó áiãàíèíi ñõîäàìè òî äîãîðè, òî äîíèçó iç ìåòðîì ó ðóöi. Ìiðÿþ÷è ïëîùèíó êiìíàò, òîâùèíó ñòií i ïåðåñòiíêiâ, âií øóêàâ ïîòàºìíå ïðèìiùåííÿ. Óñå ñïiâïàäàëî ëåäü íå äî ñàíòèìåòðà. Ïîòàºìíî¿ êiìíàòè, ó ÿêié ìiã áè õòîñü õîâàòèñÿ, ó áóäèíêó áóòè íå ìîãëî.

Óíèçó íà íüîãî ÷åêàëà íîâà áåçñîííà íi÷ - äðóãà ïîñïiëü. Ùàñòÿ, ùî âäàëîñÿ ïåðåêåìàðèòè êiëüêà ãîäèí ïåðåä öèì. Çà÷èíèâøè ãîðèùå, Ñòàñ âàðèâ êàâó. Äðóãèé íåäîïàëîê ëiã ó ïîïiëüíè÷êó, ðîç÷àâëåíèé, ÿê éîãî äóøåâíèé ñòàí.





IVX




Îòåöü Íàçàðié ó ñiðîìó ñìóãàñòîìó ïiäæàêó àæ íiÿê íå íàãàäóâàâ ñâÿùåíèêà. Öå îäðàçó êèíóëîñÿ â î÷i ïiä ÷àñ éîãî ó÷îðàøíüîãî âiçèòó äî ëiêàðíi. Ùå ìåíøå âií ñêèäàâñÿ íà ÷åíöÿ, à ñàìå íèì i áóâ çà ñâiä÷åííÿì Ñâiòëàíè - ñòàðøî¿, ÿêà i ñêëàëà îòöåâi ïðîòåæå. Ãîâîðèâ öåé ÷îëîâiê øâèäêî, òàê ñàìî øâèäêî äóìàâ, à ó ìîâi íå ïðîñêàêóâàëî íi÷îãî òàêîãî, ùî âêàçóâàëî á íà ïðèíàëåæíiñòü äî öåðêâè. Áiëüøå òîãî, Ñòàñ ìiã çàêëàñòèñÿ, ùî áà÷èâ «âîãíèê» â î÷àõ îòöÿ Íàçàðiÿ, êîëè ìiöíà ñòàòóðà Ñâiòëàíè çíèêàëà ó äâåðÿõ îãëÿäîâî¿.

Çâiñíî, «ñêðèïëÿ÷å» êîëiíî ó÷îðà áóëî ëèøå ïðèâîäîì äëÿ çíàéîìñòâà.

- Íó, îò i ÿ, - ïðîìîâèâ îòåöü, ïåðåñòóïàþ÷è ïîðiã. - Ðàç óæå çàïðîñèëè.

- Êàâà, ÷àé… - çàïðîïîíóâàâ Ñòàñ. - Íå çíàþ, ùî ó òóòåøíiõ êðàÿõ ñâÿùåíèêè ï'þòü.

- I êàâó, i ÷àé, i óñå, ùî ìiöíiøå, - ïîñìiõíóâñÿ ÷åðíåöü. - À ÿêùî êàæóòü, ùî íå ï'þòü, òî âè íå âiðòå.

- Îòæå, áðåøóòü, - óòî÷íèâ Ñòàñ. - À ÿê æå…

- Óñi ìè ëþäè… - äèïëîìàòè÷íî ïðîìîâèâ òîé. - À óñi ëþäè ãðiøíi. Áåçãðiøíèõ íå áóâàº.

- Çíà÷èòüñÿ, êîíüÿê, - ðîçâiâ ðóêàìè Ñòàñ.

- Êîíüÿê, òî êîíüÿê, - çíèçàâ ïëå÷èìà ãiñòü. - Õî÷à… è æ çäîãàäàëèñÿ, ùî ÿ íå ïðîñòî íàáèâàþñÿ ó çíàéîìñòâî, à ó ñïðàâi. Íó à ñïðàâè êðàùå âèðiøóâàòè íà òâåðåçó ãîëîâó. Õî÷à, íå áóäó çàïåðå÷óâàòè, çíàéîìñòâî ç âàìè äëÿ ìåíå ïðèºìíå.

- Íó, òîäi òèì ïà÷å êîíüÿê, - Ñòàñ âèòÿã ïëÿøêó i cêëÿíêè. - Çâiñíî, ÿ çäîãàäàâñÿ, õî÷ ñèìóëÿíòîì âàñ íå íàçâåø. Êîëiíî äiéñíî òðåáà ïiäëiêóâàòè. Ìóñèëè âè éîãî äåñü äîáðÿ÷å íàòðóäèòè.

- Ôóíäàìåíò ïiä îãîðîæó çàëèâàâ, - ïîÿñíèâ îòåöü. - Áóëî.

- Ñàìi?

- À ÷îãî… - íå çðîçóìiâ òîé. - Ë³êàðþ, ìîçîëi íà ðóêàõ íå º ãðiõîì. Óñå ðîáëþ âäîìà - i ëîïàòîþ, i ìîëîòêîì. À âçàãàëi öå ó ìåíå ïiñëÿ òðàâìè. Ñèëüíî ÿ ðîêiâ çî äâà ïî íîçi îòðèìàâ. Íà ôóòáîëi. Äóæå âæå õëîïöi âèãðàòè õîòiëè.

- Íå çðîçóìiâ… - Ñòàñ âèòðiùèâñÿ. - è ãðàëè ó ôóòáîë?

- I çàðàç ãðàþ. Ùîíåäiëi íà ñòàäiîíi çáèðàºìîñü. Óñi, õòî áàæàº. Ïðèõîäüòå.

Öåé ïðèêîëüíèé ÷îëîâiê ïåðåõèëèâ êåëèøîê, íå ñìàêóþ÷è, i çàêóñèâ ëèìîíîì.

- À îò ïðèéäó, - ñêàçàâ Ñòàñ. - Òóò áåç ÷îãîñü òàêîãî «ïî¿õàòè» ìîæíà. Îòæå…

- Ãàðàçä, - ïîãîäèâñÿ îòåöü. - Äî ñïðàâè, òî äî ñïðàâè. ß òàê ðîçóìiþ, ùî áóäèíîê âè, øâèäøå çà óñå, êîëèñü ïðîäàâàòèìåòå. Õî÷ó çàïðîïîíóâàòè ñåáå ÿê êóïöÿ.

- Òàê i äóìàâ, - ïðîáóðìîòiâ Ñòàñ, ïîâòîðþþ÷è ó ÷àðêè. - Ùî ÿ âàì íà öå ñêàæó, Íàçàðiþ Ìèðîíîâè÷ó… Ïî-ïåðøå, íå âè ºäèíèé ó öüîìó áàæàííi, à ïî-äðóãå, íàâðÿä ÷è âií âàì ïiäiéäå. Òóò, ñõîæå, ÷îðòè îñåëèëèñÿ. Íó, íå÷èñòà ñèëà òîáòî… - ïîñìiøêà Ñòàñà âèéøëà áåç ïåðåáiëüøåííÿ íåçãðàáíîþ.

Ñâÿùåíèêà òàêà çàÿâî÷êà íå ïðèãîëîìøèëà i âií, íå çìîðãíóâøè, çàïèòàâ:

- Çâiäêè âè âçÿëè?

iä÷óâøè ñåáå ó äóðíóâàòîìó ñòàíîâèùi, Ñòàñ óñå-òàêè ñïðîìiãñÿ ñÿê-òàê ðîçïîâiñòè éîìó ïðî çâóêè íà ãîðèùi, óâiìêíóòå ñâiòëî i ñâî¿ ïðèãîäè ç ìiëiöiºþ, íàìàãàþ÷èñü ïåðåâåñòè öå øâèäøå íà æàðò. Àëå ïàíîòåöü æàðòóâàòè íå çáèðàâñÿ.

- Ãàäàþ, öüîãî íå ìîæå áóòè, - ñêàçàâ âií.

- ßê öå, - íå çðîçóìiâ Ñòàñ. - è õî÷åòå ñêàçàòè, ùî ÿ áðåøó?

- Íi, ÷îãî æ, àëå… Ñêàæiìî òàê - íåïðàâèëüíî ñïðèéìàºòå.

- Òîáòî ó ìåíå õâîðà óÿâà…

- Íó ùî âè! - ïîñìiõíóâñÿ îòåöü Íàçàðié. - Çâiñíî, íå õâîðà. Ïðîñòî äåÿêèõ ðå÷åé íå ðîçóìiºòå. À òîìó íåâiðíî òðàêòóºòå. ßê áè öå ïîÿñíèòè… Íå÷èñòà ñèëà íå ìîæå õîäèòè ïî ãîðèùó i âìèêàòè ñâiòëî. Çàòÿìòå!

- ×îìó? - äóðíóâàòî çàïèòàâ Ñòàñ.

- Õî÷à á òîìó, ùî íå ìàº ðóê.

Ñâÿùåíèê ãîâîðèâ áåç íàéìåíøîãî íàòÿêó íà æàðòè i âiä òîãî ìóðàøêè ïî÷èíàëè çàïîâçàòè çà êîìið i ðóêàâè.

- ßê íåìàº? Ïîÿñíiòü.

- Öå äóõîâíà ñóáñòàíöiÿ. Ðîçóìiºòå? îíà ìîæå ñèäiòè ó âàñ àáî ó ìåíi. Ó êîæíié ëþäèíi. Ñèëè çëà æèâóòü ëèøå ó ÷èºìóñü òiëi òà ðîçóìi. I ÿêùî äiéñíî ñàìå âîíè âèííi ó òèõ ÿâèùàõ, ïðî ÿêi âè ðîçïîâiäàºòå, òî ëèøå òàêèì ÷èíîì - ñòîðîííÿ ëþäèíà, ÿêà ïóñòèëà ¿õ äî ñåáå, óâiéøëà äî âàøîãî áóäèíêó i çðîáèëà öå ðóêàìè àáî íîãàìè. Òiëüêè òàê i íå iíàêøå. À ÷îðòiâ ç ðîãàìè, ÿêi ç'ÿâëÿþòüñÿ íà ãîðèùi, à ïîòiì áåçñëiäíî ùåçàþòü, íå áóâàº, - ñâÿùåíèê ðîçïëèâñÿ ó ùèðié óñìiøöi.

- Íîðìàëüíî, - çäèâóâàâñÿ Ñòàñ. - Êóäè æ òîäi ïîäiëàñÿ öÿ ñòîðîííÿ ëþäèíà? Íå ìîæó çíàéòè, õî÷ ïëà÷.

- À ÿ íå ñêàçàâ, ùî îáîâ'ÿçêîâî òàê óñå âiäáóâàëîñÿ, ëèøå ïðèïóñòèâ, - ïiäíÿâ ïàëåöü îòåöü Íàçàðié. - À íå÷èñòà, ÿê âè êàæåòå, ñèëà ìîæå áóòè i ó âàñ ñàìîìó. I òîäi óñå, ïðî ùî âè ðîçïîâiäàºòå…

- Ïëiä ìîº¿ óÿâè, - çàâåðøèâ äóìêó Ñòàñ. - I ÿê öå çðîáèòè? ßê ¿¿ âèãíàòè?

- iðèòè â Ãîñïîäà Áîãà, - áåçàïåëÿöiéíî çàÿâèâ îòåöü. - Ó äóøi òîãî, ÷èÿ âiðà iñòèííà, íåìàº ìiñöÿ äëÿ òåìíèõ ñèë.

- Óñå öå äóæå íå êîíêðåòíî, - ïîõèòàâ ãîëîâîþ Ñòàñ. - Ìåíi ùî, ïðîñòî çàðàç iòè äî öåðêâè i ìîëèòèñÿ, äîêè íå áóäå ðåçóëüòàòó?

- Òà íi, - ðîçñìiÿâñÿ ñâÿùåíèê. - Öåðêâà - ëèøå çîâíiøíié àòðèáóò âiðè. ßêùî âè ¿¿ âiäâiäóºòå, öå ùå íå îçíà÷àº, ùî âàøà âiðà iñòèííà. Óñå íàáàãàòî ñêëàäíiøå. I âiäêðèþ âàì ùå îäíå: ÷èì äîñêîíàëiøà ç iíòåëåêòóàëüíîãî ïîãëÿäó ëþäèíà, òèì ñêëàäíiøèé i âàæ÷èé ¿¿ øëÿõ äî Áîãà! À âè - ëþäèíà ðîçóìíà.

- Äÿêóþ, - ïîñìiõíóâñÿ é Ñòàñ. - Îáíàäiÿëè. À ÿ ãàäàâ, ïðî÷èòàºòå ìîëèòâó i ïðîáëåìè ñêií÷àòüñÿ.

- Íàâðÿä ÷è, - ïîõèòàâ ãîëîâîþ îòåöü Íàçàðié. - Àëå áóäèíîê âàø êóïëþ ç óñiìà ïðèâèäàìè. Õå-õå… Íàâiòü ÿêùî çà íèõ ùå äîðîæ÷å ñõî÷åòå.

- À íàâiùî âií âàì, îò÷å?

Ñïðîáà çàçèðíóòè â î÷i ãîñòåâi íå äàëà ðåçóëüòàòó. Òîé çiùóëèâñÿ, íå âiäâîäÿ÷è ïîãëÿäó, i õèòðî ïîñìiõíóâñÿ.

- Ïîäîáàºòüñÿ ìåíi. Ñòàðîâèíó ïîëþáëÿþ. Ìiñöå ãàðíå.

- À íå÷èñòü?

- I öå ïëþñ. Êîìó æ iç íåþ áîðîòèñÿ, ÿê íå ìåíi. ßê âiäâåðòàòèñÿ i íå ðîáèòè íi÷îãî - äèâèñü, ïî öiëîìó ìiñòi ðîçïîâçåòüñÿ.

Ñêàçàíî öå áóëî íàäçâè÷àéíî ñåðéîçíî. I íàâiòü íàñòóïíà øèðîêà ïîñìiøêà îòöÿ íå äîïîìîãëà îáåðíóòè ïðîìîâëåíó ôðàçó íà æàðò. Äóìêà, ùî ñâÿùåíèê çáèðàºòüñÿ ïðèäáàòè áóäèíîê ñàìå ç öiº¿ ïðè÷èíè, ç'ÿâèëàñÿ íåñïîäiâàíî i íå çáèðàëàñÿ çíèêàòè.

- Òà é îñâÿòèòè áóäü-ÿêèé äiì ç íå÷èñòþ ÷è áåç - íå çàéâå, ïîâiðòå, - äîäàâ âií. - À ìàòèìåòå áàæàííÿ ïîãîâîðèòè - çàâæäè áóäü ëàñêà. Ó íàñ â ãëèáèíöi íàðîä ùå íå äiéøîâ äî óñâiäîìëåííÿ, ùî äîïîìîãà ïñèõîàíàëiòèêà íå º ÷èìîñü ãàíåáíèì.

- Õìì… îðèãiíàëüíî, - ïðîáóðìîòiâ Ñòàñ. - Öå âè - ïñèõîàíàëiòèê?

- Õîðîøèé ñâÿùåíèê çàâæäè ïîâèíåí áóòè ùå é ïñèõîàíàëiòèêîì, - ïðîñòî âiäïîâiâ Íàçàðié. - Íå ñìiþ ñåáå õâàëèòè, áî öå òàêîæ ãðiõ. Àëå ïðèíàéìíi âiäïîâiäíà îñâiòà ó ìåíå º. Òîæ i âè íå ãðåáóéòå ìîºþ äîïîìîãîþ, ÿêùî âèíèêíå ïîòðåáà.

ií ïiøîâ, çàëèøèâøè ìàëåíüêèé äåøåâèé îáðàçîê íà ïðîñòié êàðòî÷öi - òàêèé, ÿêèé äàðóâàâ óñiì.





ÕV




Óñå, íó ãåòü-÷èñòî âñå ó öåé äåíü ñêëàëîñÿ íà÷å íàâìèñíî.

Óëþáëåíà ïàöiºíòêà ç'ÿâèëàñü, ÿê i îáiöÿëà, áëèçüêî äðóãî¿. Ïåðåâ'ÿçêè ïåðåòâîðèëèñÿ íà ñóòî ñèìâîëi÷íó ïðîöåäóðó, àäæå ðàíà ãî¿ëàñÿ äîáðå. îäà çàêèïàëà. Àíæåëà, ïiäîçðiëî ãëÿíóâøè íà ëiêàðÿ, ïiøëà ðîçïîâiäàòè íîâèíè ïî iíøèõ êàáiíåòàõ.

- Íó, ïðèâiò, - ñêàçàâ Ñòàñ, êîëè ìåäñåñòðà âèéøëà.

- I âàì ïðèâiò, - ïîñìiõíóëàñü Îëåíà.

- Ìîãëè á i íå «âèêàòè» ëiêàðåâi, ç ÿêèì óæå òðåòié ðàç êàâó ï'ºòå.

- Íó ùî âè! - ïðîäîâæóâàëà ñìiÿòèñÿ âîíà. - ßê ìîæíà! Ùî âàøi ìåäñåñòðè ñêàæóòü! Ðåâíóâàòèìóòü.

ií çàâiâ ¿¿ äî ïåðåâ'ÿçî÷íî¿, çàïðîïîíóâàâ ñòiëü÷èê, i, ñiâøè íàâïðîòè äåìîíñòðàòèâíî áëèçüêî, ïî÷àâ ðîçìîòóâàòè áèíò.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó… õòîñü óâiéäå…

- À ìè ïåðåâ'ÿçêó ðîáèìî. Õiáà íi?

¯¿ âîëîññÿ ïàõëî õíîþ i çîâñiì òð³øêè ïàðôóìàìè.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó… Ùî âè ðîáèòå?

- iäâîëiêàþ âàñ âiä ïðîöåäóðè ïåðåâ'ÿçêè. Áî çíîâó çîìëiºòå.

- Ñòà… Íó âè ìåíå äiéñíî âiäâîëiêàºòå! À ÿ õîòiëà ùîñü ïîïðîñèòè.

- ß âåñü óâàãà, - Ñòàñ âèïðîñòàâñÿ i, âçÿâøè ðîçìîòàíó ðóêó ó ñâî¿, ãëÿíóâ íà íå¿.

- Íó ÿ ñåðéîçíî, - ñìiÿëàñÿ âîíà. - Ó ìåíå äåÿêi ïðîáëåìè. Íà ñåñiþ ïîòðiáíî ¿õàòè. À òóò îí…

Îëåíà íàâ÷àëàñÿ çàî÷íî ó Ëüâîâi.

- Îñîáëèâèõ ïðîáëåì íå áà÷ó, - çíèçàâ ïëå÷èìà Ñòàñ. - Ïåðåâ'ÿçêè ìîæåòå ðîáèòè ñàìi. Ðîçìîòàòè, çìàñòèòè ñïèðòîì i çàìîòàòè. Óñÿ ïðîöåäóðà.

- À øâè? Ìåíi òàì áóòè áiëüøå òèæíÿ.

- À øâè çíiìàòè çà ÷îòèðè äíi. Íó, ÿ ãàäàþ, ëüâiâñüêi õiðóðãè ç öèì óïîðàþòüñÿ. Ïiäåòå ó áóäü-ÿêó ïîëiêëiíiêó.

- À òèæäåíü íå ïåðåñòîÿòü? - çàïèòàëà Îëåíà. - Íå õî÷åòüñÿ òàì õîäèòè i øóêàòè.

- Òèæäåíü çàáàãàòî, ìîæóòü íàãíî¿òèñÿ, - ïîÿñíèâ Ñòàñ. - Íåõàé òîäi ëiêàð ïðè¿äå çà âèêëèêîì i çíiìå ¿õ íà ìiñöi.

- Êóäè - äî Ëüâîâà?!

- Íó, íå äî Àìåðèêè æ. Íå áiéòåñÿ. Íà êàâó íàïðîøóâàòèñÿ íå áóäó, - íàâìèñíå ñóâîðî ïðîáóðìîòiâ âií. - Òiëüêè çíiìó é îäðàçó íàçàä.

- Ùî, òî÷íî?

- Òî÷íî, òî÷íî, - âií ïiäâiâñÿ i âiäïóñòèâ ¿¿ âæå ïåðåâ'ÿçàíó ðóêó. - Õî÷ ïîïðîùàòèñÿ äîçâîëèòå?

- Çâè÷àéíî.

ií ðîçëèâ âîäó ïî ÷àøêàõ, à ïîêè êàâà ïàðóâàëà, ïiäiéøîâ i ëåãåíüêî îáiéíÿâ Îëåíó, çíîâó çàíóðèâøè íiñ ó ¿¿ âîëîññÿ.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó…

- è æ äîçâîëèëè!

- Òàê çàðàíî! Íàì ùå êàâó ïèòè!

- À ÿ ìîæó çàáóòè ïîòiì. Ñêëåðîç ó ìåíå. Äèâóþñü, ÿê äîñi íiêîìó ïiíöåòà â æèâîòi íå çàëèøèâ.

Êàâóâàííÿ ìèíóëî øâèäêî, i âií ïîïðîùàâñÿ ùå ðàç.

- Ìè æ… âæå ïðîùàëèñÿ, - íàìàãàëàñÿ ïðîòåñòóâàòè âîíà.

- À ÿ çàáóâ. Êàæó æ - ñêëåðîç. À äî ïî¿çäà ìîæíà âàñ ïiäâåçòè?

- À äóæå õî÷åòå?

- Òàê.

- Òîäi ìîæíà.

Øåôèíÿ ïåðåïèíèëà éîãî ÿêðàç íà âèõîäi ç ïîëiêëiíiêè.

- Íà ëîâöÿ - çâið. Äî âàñ iøëà, Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó. Ìåíå ñüîãîäíi íå áóäå. Òîæ, ÿêùî äîâåäåòüñÿ óíî÷i îïåðóâàòè, âèêëèêàéòå ñîái íà àñèñòåíöiþ Íàãiðíîãî. À ÷îãî âè òàê ïîñìiõàºòåñÿ? Ïàì'ÿòàþ, íàïåðåäîäíi ëåäâå õîäèëè, à ñüîãîäíi òàêèé ùàñëèâèé.

- Òàê äî âàøî¿ æ äîâiðè äîñëóæèâñÿ, - ñêàëàìáóðèâ Ñòàñ. - Îí, óíî÷i õàçÿéíóâàòè ëèøàºòå. Áàæàþ, ùîá ãàðíî ñêëàëîñÿ.

- Äÿêóþ, à… ùî ñêëàëîñÿ? - íå çðîçóìiëà âîíà.

- Íó… òå, ùî âè íà íi÷ íàïëàíóâàëè… - óñå éîãî îáëè÷÷ÿ ïðîìîâèñòî ãîâîðèëî: «Ùî æ òóò ðîçóìiòè».

- Íå õâèëþéòåñÿ, ñêëàäåòüñÿ, - ñåðéîçíî i äîâîëi ñóõî âiäïîâiëà âîíà.

Ñàìå òàê. Ç øåôèíåþ íå âàðòî æàðòóâàòè.

- Îé, Äiàíî àñèëiâíî, - íåñïîäiâàíî çãàäàâ Ñòàñ. - Ó ìåíå òåðìiíîâà ñïðàâà ãîäèíêè äî äåâ'ÿòî¿ âå÷îðà, òî ÿ ç âàøîãî äîçâîëó Ãàùàêà ïîïðîøó ïîáóòè.

- Ðàäè Áîãà, - âîíà ç ðîçóìiííÿì õèòíóëà ãîëîâîþ. - Ãîëîâíå - ùîá ñëóæáà íå ñòðàæäàëà.

Íîãè ñàìi âèíåñëè íà äðóãèé ïîâåðõ. Ìàíäðiâêà ó êîìïàíi¿ ïðåêðàñíî¿ ïàöiºíòêè çàìiñòü âñëóõàííÿ ó ñèðó ìåðòâó òèøó íåïðèâiòíîãî áóäèíêó.

I ïîäîðîæ âèïðàâäàëà óñi íàäi¿. Íåâèìóøåíà ðîçìîâà çàâ'ÿçàëàñÿ âiä ñàìîãî Îëåí÷èíîãî áóäèíêó. îíè ñìiÿëèñü i æàðòóâàëè. À íà âè¿çäi ç Ãàëè÷à Îëåíêà íåñïîäiâàíî âçÿëàñÿ çà ãîëîâó.

- Ùî òðàïèëîñÿ? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- Òà íi÷îãî. Ëèøèëà âäîìà äâà ìîðîçèâà - âàì i ñîái. èáà÷, òîái é ñîái. Äóæå êëàñíå. Çáèðàëàñÿ é çàáóëà.

- À òåïåð éîãî ïîáà÷èëà i çãàäàëà! - Ñòàñ iç ðîçóìiííÿì êèâíóâ íà çàñòèãëèé áiëÿ óçái÷÷ÿ ïiä äåðåâàìè ðîçìàëüîâàíèé ôóðãîí÷èê, ùî âîçèâ ìîðîçèâî. - Çàðàç âèïðàâèìî!

ií çàãàëüìóâàâ i ïî÷àâ çäàâàòè íàçàä.

- Íå òðåáà, çàïiçíèìîñÿ!

Àëå Ñòàñ óæå âiä÷èíÿâ ïàñàæèðñüêi äâåðöÿòà ôóðãîí÷èêà, ñòóêàþ÷è ó âiêíî.

- Ìî¿ âiòàííÿ ó ñëàâíîìó ìiñòi Ãàëè÷i! Øåô, îäíå ìîðîçèâî! Áëàãàþ!

- Ïîðîæíÿê… - ðîçâiâ ðóêàìè âîäié. - Íà áàçó ïîâåðòàþñÿ.

- Îäíå… Äåñü çàâàëÿëîñÿ òàì… Íó äóæå òðåáà!

Çiòõíóâøè, âîäié âèëiç, âiä÷èíèâ ðåôðåæåðàòîð i òèöüíóâ íàäîêó÷ëèâîìó ëiêàðþ õîëîäíèé ïëàñòìàñîâèé ñòàêàí÷èê. Êèíóâøè ãðîøi íà ñèäiííÿ i ïîäÿêóâàâøè, Ñòàñ ïîáiã ÷åðåç äîðîãó.

Êiëîìåòðè äî îáëàñíîãî öåíòðó çäîëàëè øâèäêî, i ïî¿çä îñü-îñü ìàâ ïðèáóòè. îíè ñòîÿëè íà ïåðîíi, äèâëÿ÷èñü ó ñóòiíêàõ îäíå íà îäíîãî.

- Ùàñëèâî¿ äîðîãè, - ïðîùàòèñÿ àæ íiÿê íå õîòiëîñü. - ßêáè íå êëÿòå ÷åðãóâàííÿ, âçàãàëi äîâiç áè òåáå.

- Òè ùî, äàëåêî! ß ñàìà. Äîáåðóñÿ, íå ïåðåæèâàé, - Îëåíêà ïîñìiõíóëàñÿ. - Äÿêóþ çà éîãóðò.

- ßêèé iùå éîãóðò? - íå çðîçóìiâ âií.

- À öå áóëî íå ìîðîçèâî! Éîãóðò. Àëå ñìà÷íèé. Ïðàâäó êàçàâ ÷îëîâiê, ùî íåìàº, à òè ïðè÷åïèâñÿ!

- ß çàòåëåôîíóþ çàâòðà, - ñêàçàâ Ñòàñ. - Çðàíêó.

- Çàïèòàòè ïðî ðóêó? - ¿¿ òîíåíüêà áðîâà, ÿê çàâæäè, çàâîðîæóþ÷è ïîïîâçëà äîãîðè.

- Öå òàêà ìàíåðà ïðè÷àðîâóâàòè ÷îëîâiêiâ?

- Ùî ñàìå? - íå çðîçóìiëà âîíà.

- Îöå… - Ñòàñ òîðêíóâñÿ ïàëüöÿìè ¿¿ áðîâè, ÿêà âæå âñòèãëà îïóñòèòèñÿ íà ìiñöå.

- À ùî, äiº?

- À òî òè íå çíàºø.

Ðóêà çóïèíèëàñÿ íà ùîöi i â³í ëåãåíüêî íàáëèçèâ ¿¿ îáëè÷÷ÿ äî ñåáå.

- Òè ïðèái÷íèê áóðõëèâèõ ðîìàíiâ. À ÿ ìàþ áóòè ïåðøîþ ó öüîìó ìiñòi. Òàê?

- Çâiñíî. Ñàìå çàäëÿ öüîãî ÿ é ïðè¿õàâ.

- À ÿêùî ñåðéîçíî? Äëÿ ÷îãî? ßê òè òóò îïèíèâñÿ?

- Îò ïðè¿äó øâè çíiìàòè i ðîçïîâiì. Àëå äëÿ öüîãî âñå-òàêè äîâåäåòüñÿ âèïèòè çi ìíîþ êàâè.

- Òè õèòðèé, - ïðîìîâèëà âîíà. - iä òàêèõ æiíêè ïëà÷óòü.

- Æiíêè ïëà÷óòü ëèøå ç äóðíîãî ðîçóìó, - óïåâíåíî âiäïîâiâ Ñòàñ.

Äåñü äàëåêî ïî÷óâñÿ ñòóêiò êîëiñ. Ëåäü âiä÷óòíèé, âiäáèâàþ÷èñü ëóíîþ ïî ñòiíàõ âîêçàëó, öåé çâóê ñòâîðþâàâ íàëåæíèé àíòóðàæ, ó ÿêîìó ñàì Áîã âåëiâ ïðîùàòèñÿ. I âîíà äîçâîëèëà öå çðîáèòè. Ñòàñ öiëóâàâ ¿¿ ñëóõíÿíi ãóáè, âiä÷óâàþ÷è íàáëèæåííÿ ÷îãîñü íîâîãî. îíî êðóòèëîñÿ ó ãîëîâi, äåñü íà ïiäõîäi i çàâàæàëî çîñåðåäèòèñü ïîâíiñòþ íà öié áåç ïåðåáiëüøåííÿ áàæàíié æiíöi.

Ïî÷àëàñü ïîñàäêà, i Ñòàñ âiäïóñòèâ ¿¿. æå ó òàìáóði Îëåíà îçèðíóëàñÿ i ïîìàõàëà ðóêîþ. «×îëîâiêè òàêîæ», - âiäïîâiëè ¿¿ î÷i, à øâèäøå ïðîñòî öå éîãî âëàñíà äóìêà íàðåøòi ïðîòîðóâàëà ñîái øëÿõ. Äiéñíî. ×îëîâiêè òàêîæ öèì ãðiøàòü. Òîìó, íåðóõîìî ïîñèäiâøè ç äåñÿòü õâèëèí ó ìàøèíi, âií âèòÿã òåëåôîí i, íàáðàâøè ¿¿ íîìåð, ñêàçàâ ëèøå ÷îòèðè ñëîâà.

- ß ñêó÷èâ çà òîáîþ. Óäà÷i.

Ãàùàê äîáðîñîâiñíî ïåðåïðàöüîâóâàâ çà íîâîãî êîëåãó âæå äâàäöÿòü õâèëèí, êîëè Ñòàñ, âñêî÷èâøè ó áðóäíi øòàíè òà ÷îáîòè, çàõîäèâñÿ ìèòè ìàøèíó. Êîëè íà íié âèñiëî áîëîòî, çàñèíàëîñÿ âàæêî, íàâiòü ÿêáè íiõòî íå õîäèâ ïî ãîðèùi. Çãàäêà ïðî «íå÷èñòü» ç'ÿâèëàñÿ ðàïòîâî, ïîâåðòàþ÷è éîãî ç êàçêè äî ðåàëié. Õòî çíàº, ÿê öiº¿ íî÷i…

Óâåñü áóäèíîê âií ùîéíî ïåðåâiðèâ i éîãî õâèëþâàëî îäíå - ÿê ïîòðàïèòü íà ãîðèùå ëþäèíà, â êîòðó çà âèçíà÷åííÿì îòöÿ Íàçàðiÿ, âñåëèâñÿ ñàòàíà. Ïðî òå, ùî âñåëèòèñÿ ìîãëè ó íüîãî ñàìîãî, ïiäîçð ÷îìóñü íå âèíèêàëî. Íàïåâíî, Áîã òàêè æèâ ó éîãî äóøi, õî÷ i ñïiëêóâàííÿ ç íèì, ÿê ïðàâèëî, âiäáóâàëîñÿ áåç ïîñåðåäíèêà ó ðÿñi.

Çà òàêèìè íàïiâêàëàìáóðíèìè äóìêàìè ïðèéøëè é äîâîëi ñóòòºâi. Íà ãîðèùi õòîñü áóâàâ - ôàêò, õî÷ Ñòàñ i íå çíàéøîâ ïîêè ùî, ÿêèì ÷èíîì íåïðîõàíèé ãiñòü òóäè ïîòðàïëÿâ. Íå äî êiíöÿ çðîçóìiëèìè áóëè é éîãî íàìiðè. Íàëÿêàòè - áåçïåðå÷íî. Äëÿ ÷îãî? Çâiñíî, âèæèòè çâiäñè. Òàêå ïðèïóùåííÿ íàïðîøóâàëîñÿ. èãíàòè. Àëå õòî æ âiäìîâèòüñÿ âiä äàðìîâèõ ãðîøåé? Çàðàäè öüîãî ìîæíà ïîòåðïiòè õîäiííÿ íàä ãîëîâîþ. Îäíàêîâî äiì ïîêè ùî çàêîííî íå ïðîäàòè - õî÷ ÿê áè áàæàâ. Õî÷à… Îäèí êóïåöü óæå º. Ïðîêóðîð. I âàðiàíò, çàïðîïîíîâàíèé íèì, ìàâ áè âëàøòîâóâàòè. èõîäèëî, äi¿ áàðàáàøêè íà ãîðèùi áóëè â éîãî iíòåðåñàõ. ií ãîòîâèé áóâ ïëàòèòè ãðîøi âæå, òiëüêè çà âiäìîâó Ñòàñà, ÿê ïðåòåíäåíòà íà ñïàäîê. Êîæåí ç âiçèòåðiâ íàäòî êâàïèâñÿ êóïèòè «áóäèíîê ç ïðèâèäàìè». Ìàì÷óð, âðàõîâóþ÷è ñâîº ñëóæáîâå ñòàíîâèùå, ùå é ìàâ âiäïîâiäíi ìåõàíiçìè, àáè âèïåðåäèòè iíøèõ.

Êiëüêà ãîäèí òîìó, àáè çãàÿòè ÷àñ, î÷iêóþ÷è, ïîêè Îëåíêà çáåðåòüñÿ, Ñòàñ ïðî¿õàâñÿ Ãàëè÷åì çà êiëüêîìà àäðåñàìè, çà ñêëàäåíèì íåþ ñïèñêîì. Áóäèíêè ïðîäàâàëèñÿ îãî-ãî! Çà ï'ÿòäåñÿò ï'ÿòü òèñÿ÷ ìîæíà áóëî êóïèòè çíà÷íî êðàùèé, àíiæ çàëèøèâ Ìèðîíåíêî. Çíà÷íî. Òîäi ÷îìó òàê áàãàòî îõî÷èõ ïõàëîñÿ îäíå íàïåðåä îäíîãî, àáè ïðèäáàòè öåé?

Òà õiáà æ ìîæëèâî öå çáàãíóòè? À ÿêùî ïiòè äî Íåîíiëè Éîñèïiâíè i ïîðàäèòèñÿ, òàê, ìîâëÿâ, i òàê, äàþòü íå áàãàòî íå ìàëî «çåëåííþ» çà òå, ùîá ÿ âiääàâ éîãî âæå i íå õâèëþâàâñÿ ó ìàéáóòíüîìó ùîäî âàøèõ ìîæëèâèõ ïðåòåíçié. ×îìóñü öÿ æiíêà âèêëèêàëà äîâiðó. Áóëî âiä÷óòòÿ, ùî âîíà íå áðåøå, ïðèíàéìíi, ó òiì, ùî ñêàçàëà éîìó. Àëå…

Çãàäàâ ïðî ãîäèííèê, çíàéäåíèé íà øàôi. Íå äèâíî. Øàõè áóëè æèòòÿì ó ìiíiàòþði. Ïîñòiéíi áàòàëi¿, êîìáiíàöi¿ ó áàæàííi âèãðàòè. À õiä ìîæíà ðîáèòè, ëèøå áóäó÷è óïåâíåíèì ó éîãî ïðàâèëüíîñòi.

Õiä, ùî íàïðîøóâàâñÿ ó öié ñèòóàöi¿, çäàâàâñÿ ºäèíî ïðàâèëüíèì i âçàãàëi åëåìåíòàðíèì ðiøåííÿì. Áiëüøå òîãî, îáiöÿâ øâèäêèé âèãðàø. Ïîêëèêàòè Îëåãà, îáñòàâèòèñÿ íàëåæíèì ÷èíîì, ùîá «íå êèíóëè», i ïîêëàñòè ãðîøi äî êèøåíi. æå. ßêå éîìó äiëî, ùî ïîòiì ñòàíåòüñÿ ç áóäèíêîì i õòî òóò æèòèìå? Íàâiùî éîìó öÿ ìîðîêà ç íå÷èñòþ íåâiäîìî ó ÷è¿é ïîäîái?

«Ìè ÷àñòî ãðiøèìî òèì, ùî äèâèìîñÿ íà âèðiøåííÿ âàæëèâèõ ïèòàíü ëèøå ç âëàñíèõ ïîçèöié, íå äóìàþ÷è ïðî iíøèõ i íàâiòü íå ïiäîçðþºìî, ùî ó òàêîìó ïiäõîäi êðèºòüñÿ ïðè÷èíà íàøèõ æå íàñòóïíèõ íåãàðàçäiâ. Ìàðíî øóêàºìî âëàñíi ïîìèëêè i ïðîðàõóíêè. Óñå æ çíà÷íî ñêëàäíiøå. Àáî, íàâïàêè, ïðîñòiøå. Çëî ïîâåðòàºòüñÿ äî ëþäèíè, íàâiòü òå, ÿêå ñïðè÷èíåíå íåíàâìèñíî». Îò êóäè çàâåëà ôiëîñîôiÿ îòöÿ Íàçàðiÿ.

Ñòàñ ïîñòàâèâ âiäðî, ùiòêó i ðîçiãíóâñÿ. Äî áiñà óñiõ ïðîïîâiäíèêiâ. Çàâòðà ïîäçâîíèòè Îëåãó, ïîêëèêàòè ïðîêóðîðà… ßêîãî áiñà æèòòÿ óñêëàäíþâàòè?! Îò òiëüêè íå ëåæàëà äóøà äî öüîãî áëþñòèòåëÿ çàêîíó. Íå áóëî äîâiðè, íàâïàêè.

×è éòè äî Ìóðàøåâè÷êè i ïîãîâîðèòè íà÷èñòîòó. Ïðîñòî çàðàç. Çíàº âîíà ùîñü òàêå, îé çíàº…

Íi, âñå-òàêè äî ïðîêóðîðà. I íåõàé âèêëàäàº ãðîøi íà ñòië. Îäðàçó. Ïiñëÿ òîãî, ÿê âîíè îïèíÿòüñÿ ó êèøåíi, óñi öi ïðîáëåìè ïðèïèíÿòüñÿ. I îäðàçó äîäîìó. Êóïëÿòè êâàðòèðó, øóêàòè ðîáîòó… Àëå ÷îìóñü æå ðóêè ñòiëüêîõ äàëåêî íå äóðíèõ ëþäåé òÿãíóòüñÿ äî öüîãî áóäèíêó! Êâàïëÿ÷èñü, ìîæíà ïðîãàäàòè.

Òî êóäè?!

Íåõàé íàâiòü º ùîñü âèãiäíå i íå çðîçóìiëå äëÿ íüîãî ó ñòàðîìó áóäèíêó. Òî é ùî? Ïåðñïåêòèâè çàëèøèòèñÿ òóò íàçàâæäè îäíàêîâî íåìàº. Æèòòÿ ó äiði - íå äëÿ íüîãî. Íó, ïðèïóñòèìî, íàâiòü, òîé, õòî âèðâå ñîái öþ õàòèíó, ïîòiì ïåðåïðîäàñòü ¿¿ çà áiëüøi ãðîøi. Íi, òiëüêè ïðèïóñòèìî! Íó é ùî? îíî òîãî âàðòå? Àæ íiÿê. À òàê çàâòðà - ï'ÿòäåñÿò ï'ÿòü «øòóê»… Ïðîñòî ç íåáà! I âñå! Ãðîøi â êèøåíþ - i ãîðè âîíî óñå!

Ìàøèíà ïî÷àëà âèáëèñêóâàòè íîâåíüêîþ ôàðáîþ, i éîãî òåïåð öiêàâèëî ëèøå îäíå - õîäèòèìå ñüîãîäíi ÷è íi. Àäæå çàâòðà-ïîçàâòðà íåçâàíèé ãiñòü íà ãîðèùi áóäå éîìó ïî áàðàáàíó. «Îòàê, äðóæå. Îñòàííþ íi÷ ìè ðàçîì. ßêùî ïîëÿêàòè õî÷åø àáî ùî âè÷óäèòè - ïîñïiøàé, áî…»

Òà äîìèòè îñòàííº êîëåñî, ñõîæå, íå ñóäèëîñÿ. Ïîñòàâèâøè âiäðî íà çåìëþ, ðóêà ïîòÿãëàñÿ äî êèøåíi, àëå öèãàðêè çàëèøèëèñÿ ó õàòi. ×îðòè! ×îìó ðàíiøå, ïiä ÷àñ ðîçìîâè ç ïðîêóðîðîì, íå ïîäóìàëîñÿ ïðî öå?

Çà óìîâàìè, ÿêi ïðîïîíóâàâ Ìàì÷óð, Ñòàñ îòðèìóâàâ ãðîøi íåãàéíî, à ïåðåïèñàòè áóäèíîê çîáîâ'ÿçóâàâñÿ ÷åðåç ðiê, îòðèìàâøè ïðàâî íà öå. Õiáà æ âií çìîæå îòàê âçÿòè ãðîøi é ïî¿õàòè çâiäñè? À óìîâè? ßêùî íå ïðîæèâàòè ó öèõ ñòiíàõ ùîäåííî, Ìóðàøåâè÷êà öå ïîáà÷èòü, çâåðíåòüñÿ êóäè íàëåæèòü i ñòàíå ïåðøîþ ïðåòåíäåíòêîþ íà äiì. Òîé, ùî âæå ïðàêòè÷íî ïðîäàíèé. Ùî òîäi? Ùå ïiä ÷àñ ðîçìîâè ó Ñòàñà âèíèêëî âðàæåííÿ, ùî ïðîêóðîðîâi âiäîìi óìîâè çàïîâiòó. Íà ùî âií òîäi ðîçðàõîâóº?

Òåëåôîí çàâiáðóâàâ ó êèøåíi, ïðîðèâàþ÷èñü çâóêîì íàçîâíi. Öå áóâ Ãàùàê. «Ïiçíî, - ïðîìîâèâ ïîäóìêè Ñòàñ. - Ñõîæå, ãðèìiòè òîái ñüîãîäíi íà ñàìîòi». Òàê âîíî i áóëî. Äåñÿòü õâèëèí òîìó Ãàùàê ïðèéíÿâ ó âiääiëåííÿ æiíêó ó âàæêîìó ñòàíi, ¿¿ çáèëà ìàøèíà. Ðîáîòè ìàëî âèñòà÷èòè íà öiëó íi÷. «Ìîæå âîíî é íà êðàùå», - ïîäóìàëîñÿ íåñàìîõiòü, êîëè äîìèâàâ ïîñïiõîì îñòàííº êîëåñî i áiã çáèðàòèñÿ. Ó áóäèíêó ïàíóâàëà òèøà.





ÕVI




îíè iøëè øâèäêîþ õîäîþ êîðèäîðîì ó íàïðÿìêó ðåàíiìàöi¿ i Ñåðãié ðîçïîâiäàâ íà õîäó ïðî òå, ùî ÷àñ òðàâìóâàííÿ íåâiäîìèé, àäæå íà íå¿ íàòêíóëèñÿ ó òåìðÿâi i âèêëèêàëè «øâèäêó», à ñêiëüêè æiíêà ïðîëåæàëà äî öüîãî…

- Íå áiëüøå ïiâãîäèíè, - ïðèïóñòèâ Ñòàñ. - ßêáè öå ñòàëîñÿ çàâèäíî, ¿¿ á õòîñü ïîáà÷èâ. Çíiìêè ïîðîáèâ?

- Ïðîÿâëÿþòü, çà ïàðó õâèëèí ïðèíåñóòü - ÷åðåï i ãðóäíà êëiòêà…

Ó âiääiëåííi ÀIÒ ïðàöþâàëà âñÿ çìiíà - ïîñòðàæäàëà áóëà ó êîìi. Ñòàñ îáåðåæíî âiäêèíóâ áiëå ïðîñòèðàäëî i îáñòåæèâ ¿¿ æèâiò òà ãðóäíó êëiòêó, ïîñëóõàâ äèõàííÿ. Iøëîñÿ íàñàìïåðåä ïðî ÷åðåïíî-ìîçêîâó òðàâìó.

- Íà ãîëîâi ðàíà íåâåëè÷êà, - ïiäêàçàâ Ãàùàê. - Íàïåâíî, îá ùîñü òóïå âäàðèëàñÿ, êîëè ïàäàëà.

Ñòàñ âiäâiâ ñèâå âîëîññÿ, ùîá îãëÿíóòè ðàíó i… Ëþäèíà ó êîìàòîçíîìó ñòàíi íå ïîäiáíà íà ñåáå. ií ïî÷àâ óïiçíàâàòè ¿¿ ëèøå òåïåð. Ñòðiìêî, i âiä öüîãî ìëiëî ïiä ãðóäüìè.

Öå áóëà òà, ÷èÿ ñìåðòü çíiìàëà áàãàòî éîãî ïðîáëåì. I çàðàç ùå íåìîæëèâî áóëî âòÿìèòè îòå «…äîäàþ÷è ùå áiëüøèõ».

- ßê ¿¿ ïðiçâèùå? - ÷óæèì ãîëîñîì çàïèòàâ Ñòàñ.

- Ìóðàøåâè÷ Íåî…

- Øâèäêî, ñiäàé íà òåëåôîí, âèêëèêàé ñàíàâiàöiþ, - ïî÷óâøè, ùî äèâà íå âiäáóëîñÿ, Ñòàñ óçÿâñÿ íà ïîâíó. - Ñþäè áiãîì íàáîðè ç îïåðàöiéíî¿ äëÿ òîðàêîöåíòåçó. Øåôèíi äçâîíèëè?

- Íåìàº, êàçàëà, ùî íå áóäå.

- Òàê ïî ìîáiëüíîìó!

- Ïîçà çîíîþ…

- Óñå, ðóõàºìîñü! Ïiäêëþ÷àéòåñü íà äðóãó âåíó! Íàãiðíîãî òàêîæ âåçiòü!

Óñå ïðèéøëî â íåñàìîâèòèé ðóõ. Îïåðàöiéíà áóäå ãîòîâà çà ï'ÿòü õâèëèí. Öÿ ïàöiºíòêà íå ïîâèííà ïîìåðòè.

Ïðîòÿãîì äâàäöÿòè õâèëèí âèçíà÷èëèñÿ óñi ïåðñïåêòèâè. Ó õâîðî¿ Ìóðàøåâè÷ áóëà âíóòðiøíüî÷åðåâíà êðîâîòå÷à, ïåðåëîìè íèæíiõ ðåáåð, à ðàçîì ç òèì íàðîñòàâ íàáðÿê ãîëîâíîãî ìîçêó, ñïðè÷èíåíèé âíóòðiøíüî÷åðïíîþ ãåìàòîìîþ. îíà ïîòðåáóâàëà ïðîâåäåííÿ äâîõ îïåðàöié îäíî÷àñíî, òèì ïà÷å ó ñâiòëi ñó÷àñíèõ êàíîíiâ õiðóðãi¿.

Áóëî âiä ÷îãî âçÿòèñÿ çà ãîëîâó. îðäèíàòîðñüêié ëèøå òðîº õiðóðãiâ, i âæå öå óíåìîæëèâëþâàëî ïðîâåäåííÿ ïàðàëåëüíî äâîõ âòðó÷àíü. À ïðèáóòòÿ íåéðîõiðóðãà î÷iêóâàëîñÿ ëèøå çà äâi ãîäèíè.

- Ùî ðîáèìî? - çàïèòàâ Íàãiðíèé. - Àíåñòåçiîëîãè âæå â îïåðàöiéíié. ×àñ íå ÷åêàº.

- Òå, ùî íàëåæèòü, - ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Çóïèíÿºìî êðîâîòå÷ó. Ïðè¿äå íåéðîõiðóðã - ïî÷íå òðåïàíàöiþ, à õòîñü iç íàñ ïåðåéäå äî íüîãî àñèñòóâàòè. Íàøèìè ñèëàìè îäíàêîâî äâi îïåðàöi¿ íàðàç íå âòíóòè.

Íåîíiëà Éîñèïiâíà Ìóðàøåâè÷ ïîìåðëà çà ãîäèíó ïiñëÿ ïî÷àòêó îïåðàöi¿ ïðè ñïðîái õiðóðãiâ âèäàëèòè ïîøêîäæåíó ñåëåçiíêó. Ïå÷iíêîâi ðîçðèâè, áiëüø íåáåçïå÷íi, âæå áóëî ëiêâiäîâàíî. Çóïèíèëîñÿ äèõàííÿ, ç ÷èì àíåñòåçiîëîãi÷íà áðèãàäà óïîðàòèñÿ íå çìîãëà. Íåéðîõiðóðã, ùîéíî ïðèáóâøè i âçÿâøèñü äî ñâîº¿ ñïðàâè, òàê i íå âñòèã çðîáèòè ðîçòèí ÷åðåïíî¿ êîðîáêè.

Êîëè âîíè âèéøëè ç îïåðàöiéíî¿, «ãîñòåé» áóëî ìàëî íå ïiâêîðèäîðó. Ñëiä÷èé ç ïðîêóðàòóðè, çàñòóïíèê íà÷àëüíèêà ðàéîííî¿ ÄÀI, ùå êiëüêà ÷îëîâiê i ïîìïðîêóðîðà. Óñiõ öiêàâèëè îáñòàâèíè îòðèìàííÿ òðàâìè õâîðîþ Ìóðàøåâè÷. I íiõòî ç ëiêàðiâ íå ìiã ó öüîìó äîïîìîãòè, àäæå Íåîíiëà Éîñèïiâíà âiä ìîìåíòó ïîñòóïëåííÿ äî ëiêàðíi íå ïðîìîâèëà æîäíîãî ñëîâà. Íàéöiííiøîþ ó öèõ îáñòàâèíàõ áóëà iíôîðìàöiÿ, ùî íàäiéøëà âiä áðèãàäè «øâèäêî¿«- æiíêà ëåæàëà íà êðàþ äîðîãè, ìàéæå ó êþâåòi. Ñàìå öå, à òàêîæ ìíîæèííèé õàðàêòåð òðàâì, çìóøóâàëî äóìàòè ïðî íà¿çä ìàøèíè.

îíè ðîçãîðíóëè íåàáèÿêó äiÿëüíiñòü. Òàêî¿ îïåðàòèâíîñòi Ñòàñîâi áà÷èòè íå äîâîäèëîñÿ çà óñi ðîêè ðîáîòè. Ñóäìåäåêñïåðòà ïðèâåçëè øâèäêî - ùîéíî âiäáóâ íåéðîõiðóðã. Öiº¿ æ íî÷i ñóäîâèé ìåäèê ïðîâiâ ðîçòèí, ïiä ÷àñ ÿêîãî áóëè ïðèñóòí³ é ó÷àñíèêè îïåðàöi¿. Óñå çíiìàëîñÿ íà öèôðîâó êàìåðó, ïðîòîêîëþâàëîñÿ âiäïîâiäíèì ÷èíîì. Íåîíiëà Éîñèïiâíà Ìóðàøåâè÷ ïîìåðëà âiä íàáðÿêó ãîëîâíîãî ìîçêó, ïîâ'ÿçàíîãî ç âíóòðiøíüî÷åðåïíîþ ãåìàòîìîþ, îòðèìàíîþ âíàñëiäîê òðàâìè ãîëîâè. Êðîâîòå÷à ó æèâîòi, ïîâ'ÿçàíà ç ðîçðèâàìè îðãàíiâ, òàêîæ ìàëà ìiñöå, ïðîòå õâîðà ïîìåðëà íå âiä íå¿. Ïðèíàéìíi òàê çâó÷àâ âèñíîâîê.

Óñå âiäáóâàëîñÿ ñòðiìêî. Î ï'ÿòié ãîäèíi ðàíêó Ñòàñ óæå çàõîäèâ íà ïîäâið'ÿ áóäèíêó, ðîçóìiþ÷è, ùî çàñíóòè íå çìîæå íåçàëåæíî âiä òîãî, õîäèòèìå õòîñü íàãîði ÷è íi. Ó ãîëîâi êî¿ëîñÿ êàçíà-ùî. I ëèøå îäíà äóìêà äîìiíóâàëà. îíà ðîçøòîâõóâàëà iíøi, ñòâîðþþ÷è áåçëàä, íå äàþ÷è ðîçìiðêîâóâàòè. Äóìêà ïðî íåïðèºìíîñòi - òi, ùî ïîïåðåäó.

Ìàøèíà çóïèíèëàñÿ äåñü áiëÿ âîðiò. Ïîòiì íàä'¿õàëà ùå îäíà. Õòîñü çàõîäèâ íà ïîäâið'ÿ. ¯õ áóëî áàãàòî, ìàéæå óñi òi, õòî òîâêñÿ ó âiääiëåííi, ïîêè éøëà îïåðàöiÿ. Ñòàñ âiä÷èíèâ äâåði.

- Äîçâîëèòå óâiéòè?

ií âiäiéøîâ óáiê, ïðîïóñêàþ÷è ñëiä÷èõ ïðîêóðàòóðè. Äâîº ìiëiöiÿíòiâ òàê i çàëèøèëèñÿ íà ïîäâið'¿. Ñàìîãî ïðîêóðîðà íå áóëî.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, ìè ðîçóìiºìî, ùî âè çìó÷èëèñÿ i õîòiëè á âiäïî÷èòè, àëå òàêà âæå íåñòàíäàðòíà ñüîãîäíi ñïðàâà ó íàñ.

- ß ðîçóìiþ, - ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Ñëóõàþ óâàæíî.

- Ìè á õîòiëè çíàòè, ùî âè ðîáèëè ñüîãîäíi âiä ñüîìî¿ äî äåâ'ÿòî¿ âå÷îðà, äå áóëè i õòî öå áà÷èâ.

- À íàâiùî? - çàïèòàâ Ñòàñ, âiä÷óâøè, ÿê îòà íåïðèºìíà õâèëÿ ïî÷èíàº ðîçëèâàòèñÿ ïîïiä ãðóäüìè.

- ßê âàì ñêàçàòè… - çàìèñëèâñÿ ïîìïðîêóðîðà. - Ìè çàéìàºìîñÿ ðîçñëiäóâàííÿì i ïîêè ùî íå ìàºìî íi÷îãî, ùî ìîãëî á äîïîìîãòè, îêðiì… è æ áà÷èëè âóëèöþ, íà ÿêié æèëà Ìóðàøåâè÷?

- Íi, - ïîõèòàâ ãîëîâîþ Ñòàñ. - Çâiäêè? Íiêîëè íå áóâ ó íå¿.

- Íåõàé, - ïèëüíî ãëÿíóâøè íà íüîãî, çãîäèâñÿ ïîìi÷íèê ïðîêóðîðà. - Äî ÷îãî ÿ âåäó, âóëèöÿ êðèâà, ãîðáàòà, äîðîãà ïðåïàðøèâà. Ïî íié íàâiòü ó ñòàíi ñï'ÿíiííÿ øâèäêî íå ¿çäÿòü - êîëåñà ïîâiäëiòàþòü. Õàðàêòåð æå îòðèìàíèõ òðàâì ñâiä÷èòü ïðî òå, ùî óäàð àâòî áóâ äóæå ñèëüíèé. Ðîçóìiºòå, äî ÷îãî ÿ âåäó? Íà¿çä áóëî çäiéñíåíî óìèñíî. Ñëîâîì, íà äàíèé ÷àñ ó íàñ ëèøå îäíà ëþäèíà, ó êîòðî¿ º ìîòèâ äëÿ ñêîºííÿ öüîãî çëî÷èíó. Íà æàëü, öÿ ëþäèíà - âè. Ìè áóëè á ðàäi ïåðåêîíàòèñÿ ó âàøié íåïðè÷åòíîñòi i âèáà÷èòèñÿ. Çðîçóìiéòå, ñëóæáà…

- ß ðîçóìiþ, - ïðîáóðìîòiâ Ñòàñ. - Íàâiòü çíàþ, äå âè âçÿëè òàêó àáñóðäíó äóìêó ïðî ìîòèâè. ß ¿çäèâ äî îáëàñíîãî öåíòðó íà âîêçàë, âiäâîçèâ ñâîþ çíàéîìó äî ïî¿çäà. Ïðîêîï÷óê Îëåíó Ïåòðiâíó. îíà ïî¿õàëà íà ñåñiþ äî Ëüâîâà, äå çàî÷íî íàâ÷àºòüñÿ. îíà ìîæå ïiäòâåðäèòè. Ïðîâiäíè÷êà ç ¿¿ âàãîíà òàêîæ áà÷èëà, ÿê ìè ïðîùàëèñÿ.

Ñòàñ íàçâàâ ÷àñ âiäïðàâêè ïîòÿãà.

- À íàçàä? Ïîâåðòàëèñÿ âè ñàìi? - çàïèòàâ ïîìïðîêóðîðà.

- Ñàì. Àëå ùå î ñüîìié äåñÿòü ÿ áóâ íà âîêçàëi! Öüîìó º ñâiäêè. À ñþäè ãîäèíó ¿õàòè.

- Îò âè é ïðè¿õàëè íà òó ãîäèíó, ÿêà íàñ öiêàâèòü. I ùî ðîáèëè? - äîëó÷èâñÿ ñëiä÷èé.

- Ìàøèíó ìèâ. Ëþäè õîäèëè âóëèöåþ ïîïðè âîðîòà i áà÷èëè. Íå çíàþ õòî òàêi, àëå áà÷èëè. Öå æ ìîæíà âñòàíîâèòè. iòàëèñÿ, ÿ âiäïîâiäàâ. Òîæ…

- Ìè ðîçóìiºìî, - ïðîäîâæóâàâ íàêðó÷óâàòè ïîìïðîêóðîðà. - I âñòàíîâèìî. À îò äî öüîãî ìîìåíòó? Õòî áà÷èâ, ÿê âè â'¿õàëè ó ìiñòî i äiñòàëèñÿ äî áóäèíêó, íå íà¿õàâøè ïðè öüîìó íà ïîñòðàæäàëó?

- Íó, âè äàºòå… - ðîçãóáèâñÿ Ñòàñ. - À õòî æ öå ìiã áà÷èòè? Ç ÿêèõ ïið ëþäèíà ââàæàºòüñÿ âèííîþ íà òié ïiäñòàâi, ùî âiäñóòíi äîêàçè ¿¿ íåïðè÷åòíîñòi?

- À ìè íå ñòâåðäæóºìî, ùî âè âèííi, - çíîâó âòðóòèâñÿ ñëiä÷èé. - Ëèøå ïðèïóñêàºìî òàêèé âàðiàíò. Äîâåäiòü, ùî òàêîãî íå ìîæå áóòè.

- Äî ðå÷i, à ìàøèíó âè íàâiùî îäðàçó êèíóëèñÿ ìèòè? Òàê æå âèõîäèòü? Òiëüêè-íî çà¿õàëè íà ïîäâið'ÿ i îäðàçó ïî÷àëè ìèòè. Ùî çìèâàëè?

- Øàíîâíi, ùî öå çà íà¿çä? - îáóðèâñÿ Ñòàñ. - ß ùî, âèíåí, ùî ó âàñ ï³äîçðþâàíîãî íåìàº? è ùî, õî÷åòå ç ìåíå öàïà-âiäáóâàéëà çðîáèòè? Íå íàéøëè êðàùî¿ êàíäèäàòóðè?

- Íó, ÿêùî ó äàíié ñèòóàöi¿ âçàãàëi äîðå÷íî æàðòóâàòè, òî âè äiéñíî íàéêðàùèé êàíäèäàò äëÿ öüîãî. Àëå ìè íå õî÷åìî. Ìè ëèøå ìóñèìî ïåðåâiðèòè. I ìèòòÿ ìàøèíè âèãëÿäàº áiëüø íiæ ïiäîçðiëî. Äîùiâ, áîëîòà îñòàííiì ÷àñîì íå áóëî…

- Òî é ùî? - âñå áiëüøå íåðâóâàâñÿ Ñòàñ. - Ëþäèíà íå ìàº ïðàâà ìèòè ìàøèíó? Íàâiòü äâi÷i íà äåíü ìîæó, ÿêùî áàæàþ. è íà ìàøèíó ïîäèâiòüñÿ - âîíà æ âèëèçàíà i äîãëÿíóòà!

Øïîðòàþ÷èñü ó õiäíèêàõ, âií ïîñóíóâ íàäâið, çàïðîøóþ÷è iíøèõ.

- Ïîäèâiòüñÿ! Õòî ùå òàê äîãëÿäàº ìàøèíó? I âè äèâóºòåñÿ, ùî ÿ ¿¿ ìèþ ùîäíÿ. ª ëþäè, ÿê³ òèæíÿìè õîäÿòü ó «ñòîÿ÷èõ» øêàðïåòêàõ. À âè óñ³, ñïîä³âàþñÿ, ùîäíÿ ì³íÿºòå. Òî ùî âèõîäèòü - âè çëîä³¿ ³ âáèâö³? Òèì ïà÷å, ÷åðãóâàííÿ ó ìåíå ñüîãîäíi, êîëåãà íà äâi ãîäèíè çãîäèâñÿ çàìiíèòè, îò i ïîñïiøàâ ÿ óñå ÷èìøâèäøå çàêií÷èòè. Òà âè óÿâiòü, òðàâìóâàòè ëþäèíó ñåðéîçíî - öå æ ïîâèííi òàêi ñëiäè çàëèøèòèñÿ, ùî íå çìèºø! À âè äóðíèöi ãîâîðèòå…

- Íó, ìàøèíêà äiéñíî äîãëÿíóòà, - çãîäèâñÿ ñëiä÷èé. - À äå âè îöåé òþíiíã êóïëÿëè? Íiêîëè íå áà÷èâ òàêîãî äî «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòî¿«. Òàêèìè òðóáàìè âìàñòèòè - íà ìàøèíi íàâiòü çíàêó íå çàëèøèòüñÿ.

- Äiéñíî, - ïiäòðèìàâ äà¿øíèê, - ìàøèíà ìàº âèñîêó ïîñàäêó, æiíêà, íàâïàêè, íåâèñîêà. Óäàð ìàâ áè ïðèéòèñÿ äåñü òàê… Ñëîâîì, íà êàïîò ïiñëÿ óäàðó âîíà ìîãëà é íå âèñêî÷èòè. Ïîòiì ïîêîòèëàñÿ, âäàðèëàñÿ ãîëîâîþ.

- àì ïðèíîñèòü çàäîâîëåííÿ ìîëîòè ìàÿ÷íþ? - íå âèòðèìàâ Ñòàñ. - Áåðiòü ìàøèíó íà åêñïåðòèçó. Øóêàéòå âiäáèòêè øèí íà ìiñöi, êîëiñ æå ÿ íå ïåðåñòàâëÿâ!

- À ìè øóêàºìî, óñå ùî òðåáà, - ðîçâiâ ðóêàìè ñëiä÷èé. - I íå êðè÷iòü íà íàñ, ë³êàðþ. Ìè ðîáèìî ñâîþ ðîáîòó òàê ñàìî, ÿê i âè.

- è æ çi ñâîºþ òåæ íå íà ï'ÿòü ç ïëþñîì óïîðàëèñÿ, - ºõèäíî äîäàâ ïîìïðîêóðîðà. - Îò i ó íàñ íå âñå çðàçó ãëàäêî áóâàº. Àëå êiíåöü-êiíöåì ç'ÿñóºìî.

îíè ïî¿õàëè, çàáðàâøè äëÿ åêñïåðòèçè ìàøèíó i âçÿâøè ïiäïèñêó ïðî íåâè¿çä. Çà÷èíèâøè äâåði, Ñòàñ ïðèñiâ çà ñòië i ïiäïåð ãîëîâó ðóêàìè. Ïîòiì íàëèâ ó êåëèøîê êîíüÿêó i âèïèâ îäíèì äóõîì.

ií ïðîéøîâñÿ ïî ãîðèùó ÷iòêèìè êðîêàìè âiä êóòà êiìíàòè äî ïðîòèëåæíîãî. ×èìîñü ïîøêðiá, ïîòiì ðàç ãðþêíóëî. Øëàê çàðèïiâ ó íàïðÿìêó äèìîõîäó, à ïîòiì óñå çàòèõëî. «Äå æ òè áóâ ðàíiøå, êîëè óñÿ ïîâàæíà êîìàíäà ñèäiëà òóò, ïîðó÷ çi ìíîþ?!» èíèêàëî âðàæåííÿ, ùî çà íüîãî âçÿëèñÿ óñi ðàçîì - i ëþäè, i íå÷èñòü i… ñåâèøíié. Óñi, êðiì õiáà ùî ïîêiéíîãî Ìèðîíåíêà, íå áàæàëè áà÷èòè éîãî ó öüîìó áóäèíêó, ó öüîìó ìiñòi.

Ó ãîëîâi ãóëî. Øâèäøå á íàñòàëî çàâòðà. Çà âiêíîì ñiðiëî i öèì áàæàííÿì íå ñïðàâäèòèñÿ. Àäæå îòå «çàâòðà» - öå âæå ñüîãîäíi.





ÕVII




Ðàíîê ïðèíiñ òàêi íåñïîäiâàíêè, ùî, çäàëîñÿ, óñå ëåòèòü äî ïðiðâè.

Ó äâåði ïîñòóêàëè ñàìå òiº¿ ìèòi, êîëè âií ìàðíî íàìàãàâñÿ çìèòè âîäîþ ç îáëè÷÷ÿ íåâèñïàíiñòü, ãîëîâíèé áiëü i æàõëèâèé íàñòðié. Ìiëiöåéñüêèé ãàçèê çàñòèã ïåðåä õâiðòêîþ, à íà ´àíêó ñòîÿëà íi÷íà êîìïàíiÿ ìàéæå ó òiì æå ñêëàäi.

- Êîâà÷ Ñòàíiñëàâ Iâàíîâè÷? - ïî÷àâ ïîìïðîêóðîðà.

- À ó âàñ ñêëåðîç? - íå ñòðèìàâñÿ Ñòàñ. - Ìè ç âàìè äâi ãîäèíè ÿê ïîïðîùàëèñÿ. Çàáóëè?

- Íå çàáóâ, - ñïîêiéíî âiäïîâiâ òîé. - Àëå º ïðîöåñóàëüíi íîðìè. è çâèíóâà÷óºòåñü ó íàâìèñíîìó âáèâñòâi Ìóðàøåâè÷ Íåîíiëè Éîñèïiâíè i ïîâèííi ïðî¿õàòè ç íàìè äî ðàéîííîãî âiääiëêó.

- Òîáòî àðåøò?!

- Ïîêè ùî ëèøå ïðî¿õàòè äëÿ ç'ÿñóâàííÿ. Àðåøò áóäå, ÿêùî âiäìîâèòåñü. Îðäåð º.

- I õòî ïiäïèñàâ? - íå âãàâàâ Ñòàñ.

- Ïðîêóðîð, - áóëà âiäïîâiäü.

- I âè ìîæåòå éîãî ïîêàçàòè?

- Çâiñíî. Àëå òîäi äîâåäåòüñÿ ñiäàòè äî ìàøèíè ó íàðó÷íèêàõ. Íàâiùî? Äëÿ ÷îãî âàì öÿ ðåêëàìà? è ïîâàæíà ëþäèíà, ëiêàð. Ïî¿õàëè òàê, òàì ç'ÿñóºìî.

Óñå ðîçãîðòàëîñÿ ñòðiìêî. «Ùå á ç ãîäèíó çáèðàâñÿ, ÿêáè íå âîíè», - ïîäóìàâ Ñòàñ, ïðÿìóþ÷è äî «ãàçèêà» ó ïîâàæíîìó ñóïðîâîäi ïiä ïèëüíèì ïîãëÿäîì áàáè Êóðèëèõè, ÿêà ïðè÷à¿ëàñÿ çà ñâîºþ õâiðòêîþ. À ó ðàéâiääiëêó éîãî ïðîâåëè îäðàçó íà äðóãèé ïîâåðõ ó êàáiíåò ñëiä÷îãî. Öå áóâ äîïèò çà óñiºþ ôîðìîþ. Äóìêà ïðî òå, ùî çâiäñè âæå íå âèéòè, ïîñiëà ó ñâiäîìîñòi ùå äî éîãî ïî÷àòêó.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, - ïî÷àâ ïîìïðîêóðîðà. - Çâiñíî, ìè âàñ ìîãëè äîñòàâèòè çà óñiìà ïðàâèëàìè, àëå íàâiùî? Ìè æ òó óñi ñâî¿, áóäåìî íàìàãàòèñÿ òàê ðîçiáðàòèñü. Äîïîìîæiòü íàì, öå æ ó âàøèõ iíòåðåñàõ.

Ñòàñ ëèøå êèâíóâ. Ñëiä÷èé, ÿêèé ñèäiâ çà ñóñiäíiì ñòîëîì, çàñòóêàâ ïî êëàâiàòóði êîìï'þòåðà.

- ß ìóøó ïîñòàâèòè âàì êiëüêà ïèòàíü, ÿêi ç'ÿâèëèñÿ, i îäíî÷àñíî ñêëàäåìî ïðîòîêîë, ÿêèé âè ïîòiì ïiäïèøåòå. Ñêàæiòü, âè ïiäòâåðäæóºòå, ùî ó äåíü çàãèáåëi Ìóðàøåâè÷ âiäâîçèëè äî ïî¿çäà Ïðîêîï÷óê Îëåíó Ïåòðiâíó?

Ñòàñ âiäïîâiâ ñòâåðäíî.

- À ÿêi ó âàñ iç íåþ ñòîñóíêè?

- À õiáà öå ìàº çíà÷åííÿ? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- Ñàìå ùî íå º ïðÿìå.

- Ìîÿ ïàöiºíòêà.

- I âñå? - íå ïîâiðèâ ñëiä÷èé, âiäðèâàþ÷èñü âiä ìîíiòîðà. - è ùî, óñiõ ïàöiºíòîê âîçèòå äî ïî¿çäà?

- I âîíà òàê ñàìî ñïèòàëà, - âiäïîâiâ Ñòàñ. - Çâiñíî, íå âñiõ. Òiëüêè ñèìïàòè÷íèõ. Öå íå çàáîðîíÿºòüñÿ.

- Òîáòî ìiæ âàìè i çãàäàíîþ æiíêîþ º iíòèìíi ñòîñóíêè?

- Íi, - óòî÷íèâ Ñòàñ. - Ïîêè ùî ïðîñòî ùèðà ñèìïàòiÿ.

- è ïðîæèâàºòå ó Ãàëè÷i íåäàâíî, - íåâiäîìî êóäè õèëèâ ñëiä÷èé. - Ñêàæiòü, ÷è º ó ìiñòi ùå æiíêè, ç ÿêèìè âè ïiäòðèìóºòå îñîáèñòi ñòîñóíêè?

- I öå ìàº çíà÷åííÿ äëÿ ñëiäñòâà? - çäèâóâàâñÿ Ñòàñ.

- Ñàìå ùî íå º ïðÿìå, ³íàêøå ìè á íå ïèòàëè.

- Ãàðàçä, âiäïîâiäü íåãàòèâíà. Áiëüøå íi ç êèì íå çíàéîìèé.

- Íåõàé, - çíîâó âçÿâñÿ äî äiëà ïîìïðîêóðîðà. - Òîäi ÿê âè ïîÿñíèòå, ùî ùèðà ñèìïàòiÿ, - âií ñêðèâèâñÿ, - âèíèêëà ó âàñ ñåðåä óñiõ ñèìïàòè÷íèõ æiíîê ìiñòà ñàìå äî òiº¿, ÿêà ïðîæèâàº íà êâàðòèði ó ïàíi Ìóðàøåâè÷ Íåîíiëè Éîñèïiâíè, ñìåðòü ÿêî¿ ïðèíîñèëà âàì íåàáèÿêó êîðèñòü?

Ñòàñó çäàëîñÿ, ùî ñòiëü÷èê õèòíóâñÿ ïiä íèì.

- è æàðòóºòå?

- Òà íi, öå âè æàðòóºòå, - ðîçâiâ ðóêàìè ïîìïðîêóðîðà. - ßêùî õî÷åòå, ùîá ìè ïîâiðèëè ó òàêi ñïiâïàäiííÿ. I òåïåð, ÿê áà÷èòå, ñïðàâà âèãëÿäàº ùå ãiðøå äëÿ âàñ. è çíàéîìèòåñÿ ç äiâ÷èíîþ, ÿêà ïðîæèâàº íà êâàðòèði ó çàãèáëî¿, ðîáèòå ¿¿ ñâîºþ ñïiâó÷àñíèöåþ àáî ïðîñòî âèêîðèñòîâóºòå i òàê äîñÿãàºòå çàäóìàíîãî.

- Àëå… - ñëîâà çàñòðÿãëè ó Ñòàñà â ãîðëi.

- Ìîæå öå é íå òàê, - çíèçàâ ïëå÷èìà ïîìïðîêóðîðà. - Àëå ÿêèé ñóä ïîâiðèòü? Ó Ãàëè÷i äâàäöÿòü òèñÿ÷ íàñåëåííÿ, ïîëîâèíà - æiíêè. Íó ïîãëÿíüòå íà âñå öå çáîêó! è æ ðîçóìíà ëþäèíà!

- Òî öå âñå, ùî âè ãîâîðèòå çàðàç, ïèøåòüñÿ äëÿ ïðîòîêîëó? - ëåäâå âèòèñíóâ iç ñåáå Ñòàñ.

- Íi, öå, çâè÷àéíî, íå ïèøåòüñÿ. Òiëüêè âàøi ïîêàçè i ìî¿ êîíêðåòíi çàïèòàííÿ. Îòæå, íàñòóïíå ç íèõ: âè áóâàëè ó êâàðòèði ïàíi Ìóðàøåâè÷?

- Íi, - âiäïîâiâ Ñòàñ.

- À ñâiäêè ïîêàçóþòü, ùî áóâàëè. Ó ñåðåäó âè ïðèâîçèëè Îëåíó Ïðîêîï÷óê i ç íåþ óâiéøëè äî ïiä'¿çäó.

- À âàøi ñâiäêè íå ïîêàçóþòü, ùî îäðàçó æ ÿ i ñïóñòèâñÿ? - íå âèòðèìàâ Ñòàñ. - Ëèøå ïðîâiâ äî äâåðåé. ß é ãàäêè íå ìàâ, ó êîãî âîíà âèíàéìàº êiìíàòó!

- Íó, ãàðàçä, - çãîäèâñÿ ïîìi÷íèê ïðîêóðîðà, - ìîæå é íå çàõîäèëè. Àëå ïiä'¿æäæàëè, ñòîÿëè. Äî ðå÷i, â äåíü çàãèáåëi Ìóðàøåâè÷ âè òàêîæ ïiä'¿æäæàëè äî ¿¿ áóäèíêó.

- Çàáðàòè Îëåíó.

- Àëå ñòîÿëè. I ñëiäè êîëiñ âàøî¿ ìàøèíè çàëèøèëèñÿ íà óçái÷÷i. I âèñíîâîê åêñïåðòèçè óæå º, ïðîøó îçíàéîìèòèñÿ…

Éîìó äàëè ïàïið, ó ÿêîìó áóëî çàçíà÷åíî, ùî âiäáèòêè êîëiñ ìàøèíè, âçÿòi íà óçái÷÷i çà òàêîþ-òî àäðåñîþ, iäåíòè÷íi ïðîòåêòîðó ïåðåäíüîãî i çàäíüîãî ëiâèõ êîëiñ éîãî àâòî.

- Ëiâèõ! - íàãîëîñèâ ñëiä÷èé. - Íà ëiâîìó óçái÷÷i! Ùîá çàëèøèòè ¿õ, âè ïåðåñiêëè ïîâíiñòþ ïðî¿æäæó ÷àñòèíó. Äëÿ ÷îãî? Çàçâè÷àé òðàíñïîðò çóïèíÿþòü íà «ñâîºìó» óçái÷÷i.

- Öå íi ïðî ùî íå ãîâîðèòü, - ðîçäðàòîâàíî âiäïîâiâ Ñòàñ. - Çàëèøàþ÷è ¿õ, ÿ íàâiòü íå ïîðóøèâ ïðàâèë äîðîæíüîãî ðóõó.

- ßêùî íå âðàõîâóâàòè íà¿çä íà ëþäèíó, - ïîñìiõíóâñÿ ïîìïðîêóðîðà.

- Ìàÿ÷íÿ! - âèãóêíóâ Ñòàñ. - ª ñâiäêè íà¿çäó? ª äàíi åêñïåðòèçè, ùî ìîÿ ìàøèíà êîíòàêòóâàëà ç òiëîì çàãèáëî¿? Íåìàº! ¯õ íå ìîæå áóòè, òîìó ùî ÿ íå íà¿æäæàâ íà íå¿.

- Íó, ðîáèòè âèñíîâêè ïðî òå, ùî äiéñíî íåìàº, ùå ïåðåä÷àñíî. Äàíi åêñïåðòèçè îñòàòî÷íî íå ãîòîâi, à çi ñâiäêàìè ùå âåäåòüñÿ ðîáîòà. Ïðîòå íà äàíèé ìîìåíò âñòàíîâëåíî òî÷íî òàêå. Ïåðøå - ó âàñ ºäèíîãî áóâ ìîòèâ áàæàòè ñìåðòi ïîêiéíié. Äðóãå - çà êiëüêà äíiâ äî çàãèáåëi Ìóðàøåâè÷ âè ïî÷àëè çàëèöÿòèñÿ äî ¿¿ êâàðòèðàíòêè, ïðè÷îìó ïðèõîâàëè öå âiä ñëiäñòâà.

- ß äiéñíî íå çíàâ öüîãî! - ñòîÿâ íà ñâîºìó Ñòàñ.

- Òðåòº, - íå çâåðòàþ÷è íà íüîãî óâàãè, ïðîäîâæóâàâ ïîìïðîêóðîðà, - ó äåíü çëî÷èíó âàñ áà÷èëè áiëÿ áóäèíêó Ìóðàøåâè÷, òå æ ïiäòâåðäæóº åêñïåðòèçà âiäáèòêiâ øèí. Ôàêò âàøîãî ïåðåáóâàííÿ òàì âè òàêîæ òðèìàëè ó òàºìíèöi.

- Òà ÿ æ íå çíàâ, äå ïðîæèâàëà çàãèáëà!

- Íå êðè÷iòü, - ïîïðîñèëè éîãî. - ×åòâåðòå - ó âàñ íåìàº àëiái íà ìîìåíò ñêîºííÿ çëî÷èíó. Ï'ÿòå - âè ïî÷àëè ìèòè ìàøèíó, ùîéíî ïîâåðíóëèñÿ äîäîìó, i â ÷àñi öå âiäïîâiäàº ïåðøèì õâèëèíàì ïiñëÿ íà¿çäó. I îñòàííº - Ìóðàøåâè÷ ïîìåðëà ó âàñ ïiä ÷àñ îïåðàöi¿. è áóëè îïåðóþ÷èì õiðóðãîì. À âèñíîâîê ñóäìåäåêñïåðòà ñâiä÷èòü, ùî ñìåðòü ¿¿ íàñòàëà íå âiä òiº¿ òðàâìè, ÿêó âè îïåðóâàëè, âiä iíøî¿. Òîáòî ùîäî ñïðàâæíüî¿ ïðè÷èíè ¿¿ ñìåðòi âè áåçäiÿëè ÿê ëiêàð. Íå ìîæó çàÿâèòè, ùî ñâiäîìî, öå âèðiøóâàòèìå âiäïîâiäíà êîìiñiÿ, òà âñå æ-òàêè! Îòæå, âè áà÷èòå, ó íàñ øiñòü äîêàçiâ âàøî¿ ïðè÷åòíîñòi äî çëî÷èíó.

- Óñi äîêàçè íåïðÿìi, i öå ì'ÿêî ñêàçàíî! - íå ïðèõîâóþ÷è ëþòi, âèäèõíóâ Ñòàñ. - Áiëüøå òîãî, âîíè âèñìîêòàíi ç ïàëüöÿ i ñâiä÷àòü ëèøå ïðî âàøó çàöiêàâëåíiñòü.

- Íàøó?! - çäèâóâàëèñÿ îáèäâà. - À ùî ïîãàíîãî âè íàì çðîáèëè, ùîá áåçïiäñòàâíî çâèíóâà÷óâàòè âàñ?

- À âàì ïîòðiáíî ðîçêðèòè óáèâñòâî, - ïîÿñíèâ Ñòàñ. - Áóäü-ùî. Ìàëî?! Äî òîãî æ… Ïðî ðåøòó ïðè÷èí ÿ ãîâîðèòèìó íà ñóäi, ÿêùî äîâåäåòüñÿ òóäè ïîòðàïèòè. I ìîæó âàñ çàâiðèòè, òàêîæ ìàòèìó i «ïåðøå» i, ìîæëèâî, íàâiòü «øîñòå».

- Íó, äî ñóäó, ÿê âè ïðàâèëüíî êàæåòå, ïîòðiáíî ùå äîæèòè.

- Äîáðå ñêàçàíî, - ïiäõîïèâ Ñòàñ. - Òî òåïåð ìåíå, òðåáà ðîçóìiòè, äî êàìåðè çi çëî÷èíöÿìè. Òàê? Ó êðàùèõ òðàäèöiÿõ?

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, âè ùî ïîëþáëÿºòå äèâèòèñÿ ïîãàíå êiíî? - çàñìiÿâñÿ ïîìïðîêóðîðà. - Iíàêøå çâiäêè òàêi àáñóðäíi ïðèïóùåííÿ? Êðèìiíàëüíèõ ó íàøîìó ñëiä÷îìó içîëÿòîði âæå êiëüêà ìiñÿöiâ íå áóëî. Çàðàç óçàãàëi ïîðîæíüî. À ìàâ ÿ íà óâàçi ëèøå òå, ùî äëÿ ëàâè ïiäñóäíèõ äiéñíî äîêàçiâ íàðàçi ìàëóâàòî. Ïðîòå äëÿ óòðèìàííÿ âàñ ïiä âàðòîþ, íà æàëü, äîñòàòíüî. Ó âàøié ðîáîòi òàêîæ º âiäïîâiäíi iíñòðóêöi¿, ÿêi âè íå ìîæåòå îáiéòè, õî÷ ÿê áè õîòiëè. Îò i ìè â äàíîìó âèïàäêó. Ïîòiì íàñ íå çðîçóìiþòü. Òîìó äîâåäåòüñÿ. Äî ç'ÿñóâàííÿ.

- ß ìàþ ïðàâî íà òåëåôîííèé äçâ³íîê? - ïîõìóðî çàïèòàâ Ñòàñ.

- Áåçïåðå÷íî. I âçàãàëi ðîçðàõîâóâàòè íà íàøå ëîÿëüíå ñòàâëåííÿ â óñüîìó, ùî íå ñóïåðå÷èòü çàêîíó.





ÕVIII




Ëîÿëüíå ñòàâëåííÿ â îñîái ÷åðãîâîãî íà ñüîãîäíiøíþ äîáó êàïiòàíà ×åïóðíîãî ìàëî âèãëÿä ñòðîêàòîãî âîâíÿíîãî ïëåäó i çàéâî¿ ïîäóøêè.

- Öå ìié, îñîáèñòèé, - ïîÿñíèâ ×åïóðíèé. - Õî÷ âèñïèòåñÿ íîðìàëüíî. Óÿâëÿþ ñîái ïîïåðåäíþ íi÷. Íàïåâíî, çîâñiì íå ñïàëè.

- Ñïàñèái, - ïðèðå÷åíî âèìîâèâ Ñòàñ, âëàøòîâóþ÷èñü íà ëàâöi ñëiä÷îãî içîëÿòîðà. - Íiêîëè á íå ïîäóìàâ, ùî äîâåäåòüñÿ…

- À ÿ òàêîæ äâà ðîêè òîìó, âèðóøàþ÷è çðàíêó íà ðèáîëîâëþ, íå ìiã óÿâèòè, ùî óâå÷åði ìåíå âæå ðîçïàíàõàþòü ó âàøîìó çàêëàäi, - ïîñìiõíóâñÿ êàïiòàí. - Òàêå æèòòÿ. Íå ãðóçiòüñÿ, ëiêàðþ, óñå ç'ÿñóºòüñÿ. ×îãîñü ïðîêóðàòóðà çi øêiðè ëiçå, ñàì íå ðîçóìiþ…

Ìèíóëà øîñòà âå÷îðà i ðàéâiääië âãàìóâàâñÿ. Ñòàëî òèõî i ïîðîæíüî, ëèøå îêðåìi çâóêè ðîçìîâ äîëiòàëè ç «äºæóðêè». Î ñüîìié ñåðæàíò ïðèíiñ êiëüêà ïèðiæêiâ, øìàò ñàëà, ïiöó i ÷àé.

- Íàøå, - ïîÿñíèâ âií. - Õëîïöi áåðóòü iç äîìó íà âå÷åðþ. - ¯æòå, ëiêàðþ. ñå æ êðàùå, àíiæ äåðæàâíå.

- Äÿêóþ, - íå ïðèõîâóþ÷è ñàðêàçìó, ïðîìîâèâ Ñòàñ. - ßêùî ìåíå íå óïå÷óòü íà ï'ÿòíàäöÿòü ðîêiâ, à âè ïîòðàïèòå äî õiðóðãi¿, îáiöÿþ âiäïîâiñòè âàì òiºþ æ ìîíåòîþ.

- Íi, - çàìàõàâ ðóêàìè òîé, - êðàùå íåõàé âæå âàñ… îé, ùî ÿ äóðíå ãîâîðþ. Íå ñëóõàéòå. ñå áóäå ãàðàçä. Êëè÷òå ÿêáè ùî.

Ïðîêîâòíóâøè îäíèì ìàõîì óñå, ùî ïðèíåñëè, i âiä÷óâøè çàäîâîëåííÿ, Ñòàñ âëiãñÿ íà ëàâöi. Êîâäðà âèÿâèëàñÿ òåïëîþ. Ñîí ïî÷àâ ïiäêðàäàòèñÿ çäàëåêà, íåçâàæàþ÷è íà íåçàòèøíå îòî÷åííÿ. Õî÷à… ïðèíàéìí³ òóò íå õîäèëè ïî ãîðèùó ïðèâèäè. Ó òàêié ñèòóàöi¿ âèñïàòèñÿ - ïîëîâèíà ñïðàâè. Ïðèíàéìíi, ùîá íå çâàëèòèñÿ çàâòðà îòàê ñîái ïðîñòî ïîñåðåä äíÿ. Ñêiëüêè âæå íî÷åé? À öÿ îñòàííÿ…

Ïðîòå ÷îðíi äóìêè íå äîçâîëÿëè. Éîãî çàòèñíóëè ìiöíî. Óñå ÷åðåç êëÿòèé äiì. Íàâiòü ìåíòè íå ðîçóìiþòü, ùî âiäáóâàºòüñÿ. Ïiäëà iñòîòà â îñîái Ìàì÷óðà òåïåð íàâiòü íå ïîäóìàº ïîòðàïëÿòè íà î÷i çàòðèìàíîìó. Çðîáèòü óñå îïîñåðåäêîâàíî, ÷åðåç ïiäëåãëèõ. Íå õîòiâ ãðîøåé? èöèêóâàâñÿ? Íà òîái! Îòàêèì ÷èíîì. ×îãî æ éîìó íàñòiëüêè òåðìiíîâî õî÷åòüñÿ âëiçòè äî áóäèíêó?

Äîáèðàþ÷èñü äî ñâiäîìîñòi, ñîí ïðèñèïàâ íàáðèäëèâi äóìêè, ïðîòå âîíè çáèðëèñÿ çíîâó. ßê òà ïiíêà íà ïîâåðõíi ïàðóþ÷î¿ êàâè. Ïîäóºø - âîíà ðîçëåòèòüñÿ, à ïîòiì çíîâó çàòÿãóº ïîâåðõíþ. Äå çàðàç éîãî ìàøèíà? Ùî òàì ç íåþ ðîáëÿòü? ×è òàê óæå âàæêî, ìàþ÷è ó ðîçïîðÿäæåííi ùå é òðóï, øêðÿáíóòè ÷èìîñü ïî ãîëîâi, à òîäi ïî ÷àñòèíàõ «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòî¿«? Îñîáëèâî, ÿêùî º çàöiêàâëåííÿ. Äóæå ïðîñòî. Îò âàì i âèñíîâîê åêñïåðòèçè, íàâiòü ÿêùî ñàì åêñïåðò i íå ó çìîâi. Òîäi êiíåöü. Îò i çàñíè ç òàêèìè ïðèïóùåííÿìè.

Ñïëþíóâøè ñïåðåñåðäÿ, âií ïîâåðíóâñÿ íà iíøèé áiê. Íi, öå çàíàäòî. I ïðî ëiêàðiâ ïëåòóòü áàãàòî óñÿêîãî. Çëî÷èíöi ó áiëèõ õàëàòàõ - òåïåð óëþáëåíà òåìà. Ìîæå i íà ëiêàðíÿíîìó ëiæêó õòîñü çàðàç êðóòèòüñÿ, íå ìîæå çàñíóòè, äóìàþ÷è ùîñü ïîäiáíå. Ïðîòå çà óñi ðîêè ðîáîòè Ñòàñîâi íå äîâîäèëîñÿ áà÷èòè æîäíîãî, õòî á çðîáèâ ïîãàíî õâîðîìó çàäëÿ âëàñíîãî áëàãà. À ïëåñòè - îäíàêîâî ïëåòóòü. Òî ÷îìó òóò ìàº áóòè òàê? Òàêi æ ñàìi ëþäè ïðàöþþòü.

I âií ñïðîáóâàâ íàäàòè äóìêàì êîíñòðóêòèâíîñòi, àäæå çàðàäèòè ñîái ìîæíà çàâæäè. Éîãî çâèíóâà÷óâàëè ó íà¿çäi íà Ìóðàøåâè÷. Òó ñàìó, ç ÿêîþ óïðîäîâæ äâîõ ãîäèí ìàâ ñïðàâó âæå ïiñëÿ îòðèìàííÿ íåþ òðàâì. Äâi ãîäèíè òiëî ïîñòðàæäàëî¿ áóëî ó éîãî ðîçïîðÿäæåííi. Õiáà æ öå íå äàâàëî ïiäñòàâ ñïîäiâàòèñÿ äîïîìîãòè ñîái? À ðîçòèí, ÿêèé áà÷èâ ñàì âiä ïî÷àòêó é äî êiíöÿ?

Ñïðàâäi, ¿¿ ðîçiáðàëè âiä i äî. Íå ñõîâàëîñÿ íi÷îãî. I ãðiõ áóëî íå íàìàãàòèñÿ âèêîðèñòàòè öå äëÿ âëàñíîãî çàõèñòó, ïåðåáóâàþ÷è îòóò, ó êàìåði, ïîçáàâëåíèé iíøèõ ìîæëèâîñòåé.

Êàïîò éîãî «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòî¿«ïî âèñîòi ëåäâå ñÿãàâ æèâîòà æiíêè. Íèçó æèâîòà! ßêùî æ áðàòè äî óâàãè çàõèñíi äóãè, óäàð ìàâ ïðèéòèñÿ ùå íèæ÷å, i ëiêàði á ñòèêíóëèñÿ íàñàìïåðåä iç ïåðåëîìàìè òàçó, íiã, íó, íåõàé ðîçðèâàìè êèøêiâíèêà. Ó çàãèáëî¿ æ ïîñòðàæäàëè îðãàíè âåðõíüî¿ ÷àñòèíè æèâîòà i íèçó ãðóäíî¿ êëiòêè. Îòæå, ñàìå ó öþ äiëÿíêó æiíêà îòðèìàëà ïåðøèé, ïðÿìèé óäàð. Ïîòiì âæå, êîëè êîòèëàñÿ, òðàâìóâàëà i ãîëîâó. Òîæ âèõîäèëî, âèñòóïàþ÷à ïåðåäíÿ ÷àñòèíà ìàøèíè, ÿêà çäiéñíèëà íà¿çä, ìàëà áóòè íà òðèäöÿòü ñàíòèìåòðiâ âèùå éîãî «Ëàäè». ßê ìiíiìóì! À òî é íà óñi ñîðîê.

Ñóòòºâèé âèñíîâîê. Íåïðè÷åòíiñòü äî çëî÷èíó âäàñòüñÿ äîâåñòè. Çàâòðà ïðè¿äå Îëåã. Óñå ïiäå íà÷å ïî ìàñëó, àäæå çâèíóâà÷åííÿ øèòå áiëèìè íèòêàìè. Ñîí ñêîñèâ ðàïòîâî, íà ïîëîâèíi äóìêè. À êîëè íàâêîëî ïî÷àâñÿ ðóõ, íàñòðié áóâ ãåòü-çîâñiì iíøèé. Íà òå âií i ðàíîê.

Îëåã ç'ÿâèâñÿ àæ ïîïîëóäíi, ùîïðàâäà, íà öåé ìîìåíò ïðèÿòåëü óæå âñòèã çóñòðiòèñÿ çi ñëiä÷èì ó ñïðàâi.

- Ãàäàþ, çàâòðà âèéäåø, - ïîâiäîìèâ Îëåã. - Ìîæëèâî, íàâiòü áåç çàñòàâè. Ñõîæå, ó íèõ íi õðåíà íåìàº íà òåáå. Àëå íàñàìïåðåä… - âií ñòèøèâ ãîëîñ. - Òè íå çáèâàâ?

- Çäóðiâ ÷è ùî? - íåñàìîõiòü âèãóêíóâ Ñòàñ, âiä ÷îãî íàâiòü çäðèãíóâñÿ ñåðæàíò çà äâåðèìà. - Çâiñíî, íi!

Äiñòàâøè ìàëåíüêèé òåðìîñ, Îëåã ðîçëèâ êàâó i êîðîòêî ïðîìîâèâ:

- Ðîçêàçóé.

I Ñòàñ íåñïîäiâàíî ïîâiðèâ. Ìàº âèêðóòèòèñÿ. Íó íå ìîæå æ îòàê ñòàòèñÿ, ùîá Áîãà äóõó íå âèííèé… Ðîçïîâiäü óìiñòèëà âñå, ïî÷èíàþ÷è âiä ïåðøî¿ çóñòði÷i ç Ìàì÷óðîì i çàêií÷óþ÷è ïîäiÿìè ñòðàøíî¿ íî÷i. Íå çàáóâ íi÷îãî.

- Òåëåôîí ó ÷åðãîâîãî, ðàçîì iç ðåøòîþ, - äîäàâ Ñòàñ. - Ðîçìîâà ç Ìàì÷óðîì çàïèñàíà óñÿ.

- Öiêàâî, ÷è ìiã òóäè õòîñü äiñòàòèñÿ? - òèõî ïðîáóðìîòiâ Îëåã.

- Íå äóìàþ. ß âñòèã âèìêíóòè, çäàþ÷è. ìèêàºòüñÿ ëèøå ïiñëÿ ââåäåííÿ êîäó. Õiáà á ñàì òåëåôîí çàíèêàëè.

- Íó, öå íàâðÿä ÷è, - ïðèïóñòèâ Îëåã. - Íå äóìàþ. Çíà÷èòü, ñèäè, íå ñìèêàéñÿ. Äî êiíöÿ äíÿ ÿ çìîæó ñêàçàòè ùîñü êîíêðåòíå i âèçíà÷èòèñü iç íàøîþ òàêòèêîþ. À òè çàéâå íå ïàðñÿ.

Íàõðàïèñòèé àäâîêàò çðîáèâ ñâîþ ñïðàâó. Åêñïåðòèçà íå âèÿâèëà íà ìàøèíi íi÷îãî ïiäîçðiëîãî, à òðàâìè, îòðèìàíi çàãèáëîþ, íå âiäïîâiäàëè ãàáàðèòàì òðàíñïîðòíîãî çàñîáó. Îëåãîâi âäàëîñÿ öå äîâåñòè.

Ïðîòå óñå âiäáóâàëîñÿ ç íåàáèÿêèì ñêðèïîì. Ïîìïðîêóðîðà íà ïîâíó ñòàâèâ ïàëèöi â êîëåñà i óñiìà ìîæëèâèìè øëÿõàìè ãàëüìóâàâ çàêîííèé õiä, iãíîðóþ÷è âñiëÿêi àäâîêàòñüêi øòó÷êè. Ðåçóëüòàòó äîáóëèñÿ àæ ïî îáiäi íàñòóïíîãî äíÿ. Óòðèìàííÿ ïiä âàðòîþ çàìiíèëè ïiäïèñêîþ ïðî íåâè¿çä. Ñëiäñòâî ó ñïðàâi ïðîäîâæóâàëîñÿ.

- ÷åïèëèñÿ êîíêðåòíî, - ñêðóøíî õèòàâ ãîëîâîþ Îëåã. - Íå ìàþòü áiëüøå íiêîãî.

- À ÿ ãàäàþ, âñå-òàêè ÷åðåç äiì, - óïåâíåíî ñêàçàâ Ñòàñ. - Õî÷å éîãî Ìàì÷óð àæ ïèùèòü. À òóò òàêèé øàíñ - óçàãàëi íàäóðíÿê îòðèìàòè. Êàçàâ ÿ, íå áóäå óñå òàê ïðîñòî…

- À ÷îãî âóõàìè õëîïàâ? - îáóðèâñÿ Îëåã. - Äàâàëè! ×îìó íå áðàâ?! Æàäiáíiñòü. Ãàäàâ, ùå áiëüøå óðâåø. Óñi òàê. Íó, òåïåð äîâåäåòüñÿ ùå ïîìó÷èòèñÿ. Õîòiâ áè ñêàçàòè òîái, ùî óñå ïîçàäó, òà, íà æàëü, ùå íå ìîæó.

Öå Ñòàñ ðîçóìiâ i ñàì.





XIX




Iñòîðiÿ õâîðîáè Ìóðàøåâè÷ Íåîíiëè Éîñèïiâíè, ñòàðàííî ïåðåêñåðåíà çäîâæ i âïîïåðåê ïðàöiâíèêàìè ïðîêóðàòóðè, ëåæàëà íà ñòîëi ó çàâiäóâà÷êè âiääiëåííÿ, ïåðå÷èòàíà äîáðèé äåñÿòîê ðàçiâ. îíà ùå äîäèâëÿëàñÿ òî òàì, òî ñÿì íà éîãî êàðàêóëi, à Ñòàñ óæå ðîçóìiâ, ÿê ñïðàâà ðîçãîðòàòèìåòüñÿ äàëi. Îò áè ïîìèëèòèñÿ! Òà íi, íå òîé âèïàäîê. I íå âàæëèâî, ÿêó äóìêó âèñëîâèòü çàðàç Äiàíà, âií óñå çíàâ íàïåðåä.

Òàê i ñòàëîñÿ. Áëèçüêî òðåòüî¿ âií ïîáà÷èâ êðàºì îêà, ÿê øèðîêà ïðîêóðîðñüêà ïîñòàòü çíèêëà ó êàáiíåòi çàâiäóâà÷êè, à êîëè òóäè çàïðîñèëè i éîãî, çàïàõ êàâè ñòîÿâ äîâîëi âiä÷óòíèé, ùîïðàâäà, ñàìî¿ êàâè âæå íå áóëî.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, - ïî÷àâ Ìàì÷óð, - òóò ñòîñîâíî âàøîãî âèïàäêó óñå íàäçâè÷àéíî íåãàðíî ñêëàäàºòüñÿ… òàê… - âií ðîçâiâ ðóêàìè. - ß, çâiñíî, íå ñõèëüíèé äóìàòè, ùî âè ó÷èíèëè óìèñíèé íà¿çä íà öþ æiíêó, õî÷à é íå ìàþ äîêàçiâ, ùî âè öüîãî íå ðîáèëè.

- À ÿê æå åêñïåðòèçà? - ç-ïiä ëîáà çàïèòàâ Ñòàñ.

- Íó, åêñïåðòèçà… âîíà ùå íå äîâîäèòü âàøî¿ ïîâíî¿ íåïðè÷åòíîñòi. Íàâiòü çà òàêèõ ðåçóëüòàòiâ ïðîáëåì ó âàñ ïîïåðåäó ùå äóæå áàãàòî. Àëå ÿêîñü òàê ñêëàëîñÿ, ñëîâîì, Äiàíà àñèëiâíà íå ðàç âèðó÷àëà ìåíå i ìî¿õ áëèçüêèõ ó ñêðóòíèõ ñèòóàöiÿõ, i ÿ òàêîæ íàìàãàþñÿ ïiäòðèìóâàòè âàøó ñëóæáó â óñÿêèõ íåãàðàçäàõ…

Íå êàæó÷è áiëüøå àíi ñëîâà, Ñòàñ ìîâ÷êè äèâèâñÿ íà íüîãî.

- Çàãàëîì ñèòóàöiÿ óêðàé íåïðèºìíà, - ïðîäîâæóâàâ òîé. - Õëîïöi íàøi ïåðåñòàðàëèñÿ. Ìåíå íå áóëî, àáè âçÿòè â÷àñíî óñå ïiä ñâié êîíòðîëü. èñíîâêè ñóäìåäåêñïåðòèçè âæå â îáëàñíié ïðîêóðàòóði. Êñåðîêîïiÿ iñòîði¿ õâîðîáè òàêîæ ëåæèòü ó âàøîìó óïðàâëiííi, i ìåíi âiäîìî íåîôiöiéíî, ùî âàì ñòàâèòèìóòü ó ïðîâèíó íåïðàâèëüíå ëiêóâàííÿ õâîðî¿. ß çâè÷àéíî, íå êîìïåòåíòíèé ó öüîìó, àëå…

- I ó ÷îìó æ ïîëÿãàþòü íàøi ïîìèëêè? - çàïèòàâ Ñòàñ, íàïåðåä çíàþ÷è âiäïîâiäü.

- Òàê ÿê ÷óâ îëîäèìèð Ãðèãîðîâè÷, - Ïàâëîâñüêà êèâíóëà íà ïðîêóðîðà, - i ÿê çðîçóìiëà ÿ, íàì ñòàâèòèìóòü ó ïðîâèíó òàêòè÷íó ïîìèëêó. Ó âèñíîâêó ñóäìåäåêñïåðòà ïðè÷èíà ñìåðòi - íàáðÿê ãîëîâíîãî ìîçêó, à íå âíóòðiøíüî÷åðåâíà êðîâîòå÷à. è æ ïî÷àëè ç îïåðàöi¿ íà æèâîòi, âèäàëåííÿ ñåëåçiíêè. Êðîâîâòðàòà çà ïðîòîêîëîì îïåðàöi¿ äî ïiâòîðà ëiòðà - íà ñåðåäíþ ñòóïiíü. è êàïàëè ïîñòðàæäàëié â îáèäâi âåíè i ðîáèëè îïåðàöiþ, ÿêà â ïðèíöèïi ìîãëà ùå ïî÷åêàòè. Íàòîìiñòü òðàâìîâàíà ïîìèðàëà âiä íàáðÿêó ãîëîâíîãî ìîçêó.

- Äiàíî àñèëiâíî! - íå âèòðèìàâ Ñòàñ. - Ùî âè ãîâîðèòå? ßê ÿ ìiã äî îïåðàöi¿ âèçíà÷èòè ðåàëüíó âåëè÷èíó êðîâîâòðàòè? Ïàöiºíòêà áóëà ç íèçüêèì òèñêîì! ßê ÿ ìiã íå êàïàòè â îáèäâi âåíè?!

- Öå ðîçóìiþ ÿ, - ñïîêiéíî âiäïîâiëà Ïàâëîâñüêà. - I, íàïåâíî, ðîáèëà á òå ñàìå ó òàêié ñèòóàöi¿. Ãàäàþ, êîæåí ç õiðóðãiâ äiÿâ áè òàê. Àëå ÿê íà öå ïîäèâëÿòüñÿ òàì? è ðîçóìiºòå, ùî íàì ñâiòèòü óñå öå äîâîäèòè? è ùî, íå ìîãëè íàïèñàòè ó ïðîòîêîëi îïåðàöi¿ êðîâîâòðàòó õî÷à á íà ëiòð áiëüøó? Õòî á öå ïåðåâiðèâ? À ó íàñ áóëè á âàãîìi âèïðàâäàííÿ.

- Ñèòóàöiÿ áåçâèõiäíà âiä ïî÷àòêó, - íå ïîãîäæóâàâñÿ Ñòàñ. - ßêáè ÿ âçÿâñÿ îïåðóâàòè íà ÷åðåïi i íàâiòü âñòèã áè çðîáèòè äåêîìïðåñiþ ìîçêó, ïàöiºíòêà îäíàêîâî á ïîìåðëà. iä êðîâîòå÷i â æèâîòi, ÿêà íà òîé ÷àñ ñêëàäàëà á äâà ç ëèøíiì ëiòðè i áóëà á óæå âàæêîãî ñòóïåíÿ! I íåéðîõiðóðã, ùî ïðè¿õàâ, áóâ öiº¿ æ äóìêè. I òîäi ìåíå á çâèíóâà÷óâàëè, ùî ÿ âçÿâñÿ çà íåïðîôiëüíó îïåðàöiþ, íå äî÷åêàâøèñü ôàõiâöÿ. Öå ùå ãiðøå! À ÿêáè ÿ íå îïåðóâàâ óçàãàëi i ÷åêàâ íà íüîãî, òî ñêàçàëè á, ùî ÿ áåçäiÿâ ó òîé ÷àñ, ÿê òðàâìîâàíà ïîìèðàëà! è ùî, íå áà÷èòå, ùî òóò ÿê íå çðîáè - îäíàêîâî «ëþìiíié»!

- ß-òî áà÷ó, - ùå ðàç ïîâòîðèëà Ïàâëîâñüêà. - Àëå ÿ íå íà÷àëüíèê óïðàâëiííÿ i íå ãîëîâà ÊÅÊó, à òàêèé ñàìèé ëiêàð, ÿê i âè.

- À ÿêùî äîäàòè ñòîðîííi îáñòàâèíè, ÿêi îáîâ'ÿçêîâî äîäàäóòüñÿ, - çíîâó âñòóïèâ ïðîêóðîð, - ÿ òóò óæå íi÷îãî íå çìîæó çðîáèòè…

- ßêi òàêi îáñòàâèíè? - çàïèòàâ Ñòàñ, ïðåêðàñíî ðîçóìiþ÷è, êóäè òîé õèëèòü.

- Óñå òi æ. Ùî ó âàñ áóëè ìîòèâè áàæàòè ñìåðòi ïàíi Ìóðàøåâè÷. Îêðiì âàñ ïîêè ùî ó ìiñòi áiëüøå òàêèõ íå âèÿâëåíî. Ñàìå ÷åðåç íàÿâíiñòü ìîòèâó âè ïðîâåëè äâi íî÷i ó ñëiä÷îìó içîëÿòîði. Ñàìå ÷åðåç öå âè çàëèøàòèìåòåñÿ ïiäîçðþâàíèì íîìåð îäèí ñòîñîâíî íà¿çäó àæ äî êiíöÿ ñëiäñòâà! Îò i ïîäóìàéòå, ùî âèõîäèòü. ß ðîçìîâëÿþ ç âàìè íåîôiöiéíî, - íàãàäàâ ïðîêóðîð, - ëèøå ç äðóæíiõ ìiðêóâàíü. Îáìàëüîâóþ ñèòóàöiþ, ÿê âîíà âèãëÿäàº çáîêó äëÿ áóäü-ÿêîãî êðèìiíàëiñòà. è, çàöiêàâëåíèé ó ñìåðòi öiº¿ æiíêè, ñòâîðþºòå ¿é ïàñòêó ç, òàê áè ìîâèòè, ïîäâiéíîþ ãàðàíòiºþ. ßêùî âîíà íå ãèíå íà ìiñöi âiä íà¿çäó âàøî¿ ìàøèíè, òî îáîâ'ÿçêîâî ïîòiì ïîòðàïëÿº çíîâó-òàêè äî âàñ, àäæå âè ÷åðãóºòå ÿê õiðóðã, i äîâîäèòå ñïðàâó äî êiíöÿ. èæèòè ó íå¿ øàíñiâ íåìàº ïðàêòè÷íî æîäíèõ. Ïî÷åêàéòå! - âií ïiäíiñ ïàëåöü, áà÷à÷è, ÿê Ñòàñ ïiäâîäèòüñÿ. - Äîäàì ñëîâàìè Äiàíè àñèëiâíè: «Öå ðîçóìiþ ÿ, ùî øâèäøå çà âñå âîíî íå òàê, àëå âîíè æ ïîäèâëÿòüñÿ iíàêøå!»

- ß çáàãíóâ, - ïðîöiäèâ Ñòàñ. - Óñå çáàãíóâ. Òiëüêè ïàñòêà òóò, íàâïàêè, äëÿ ìåíå, à íå äëÿ íå¿, ÿê âè ñêàçàëè. I òàêîæ ç ïîäâiéíîþ ãàðàíòiºþ… ßêùî íå çíàéäåòüñÿ íåçàïåðå÷íèõ äîêàçiâ ìîãî íà¿çäó íà öþ æiíêó, òî äîêàçè íåâäàëîãî ¿¿ ë³êóâàííÿ âæå òóò.

- Îòî æ áî é âîíî, - çãîäèâñÿ ïðîêóðîð. - Áà÷ó, ðîçóìiºòå. I ïîâiðòå, òàì, - âií ïîêàçàâ óãîðó, - òàêi «çâiði» öiºþ ïðîáëåìîþ çàéìóòüñÿ, ùî ìàëî íå çäàñòüñÿ. Ìiæ iíøèì, çàãèáëà áóëà äîíåäàâíà ãîëîâîþ ñïiëêè âåòåðàíiâ ðàéîíó! Ñïðàâà ðåçîíàíñíà.

«Ïëþâàëè âè i òi, õòî âèùå, íà âñiõ âåòåðàíiâ, ðàçîì óçÿòèõ, - ïîäóìàâ Ñòàñ. - Çàòå âëàøòóâàòè øîó ïðè íàãîäi…»

- Çàðàç ÿ ïîâåðíóñÿ, - ïðîìîâèëà øåôèíÿ, âèõîäÿ÷è. - è ñîái ãîâîðiòü.

- Îòæå, âèõîäó íåìàº, - ïðèïóñòèâ Ñòàñ.

- ßê âàì ñêàçàòè… - ïðîêóðîð ãëèáîêî çiòõíóâ. - èõiä º. Ñêàæó âiäâåðòî, òàê ÿê äóìàþ. Íàâðÿä ÷è åêñïåðòè, ñëiä÷i çíàéäóòü íà ìiñöi ïðèãîäè ÿêiñü êîíêðåòíi äîêàçè ïðîòè âàñ, íàâiòü ÿêùî öå äiéñíî áóëè âè. Íàâðÿä ÷è i ïî ìåäè÷íié ëiíi¿ âèñòà÷èòü äîêàçiâ, ùîá iíêðèìiíóâàòè âàì çëî÷èííi äi¿. Òàê, ïîìèëêà ó ñêëàäíié ñèòóàöi¿ ó ãiðøîìó ðàçi, à öå âæå íå êðèìiíàë. Íåõàé äîãàíà, çíÿòòÿ êàòåãîði¿, àëå æ íå â'ÿçíèöÿ! Ðîçóìiºòå, ïðî ùî ÿ? è òåïåð áà÷èòå, ùî âàñ òîïèòü? Ìîòèâ. Íàÿâíiñòü ìîòèâó óáèâñòâà. óñüîìó ìiñòi íå çíàéøëîñÿ äîñi ëþäèíè, ÿêié áóëà á âèãiäíà ¿¿ ñìåðòü. Òiëüêè âàì. À íàÿâíiñòü ìîòèâó ó êðèìiíàëiñòèöi - ði÷ ñåðéîçíà. Îò óÿâiòü, ùî â öié ñèòóàöi¿ íåìàº íiÿêîãî çàïîâiòó ç äèâíèìè óìîâàìè, i áóäèíîê, ó ÿêîìó âè ïðîæèâàºòå, çà æîäíèõ îáñòàâèí íå ìîæå ïåðåéòè ó âëàñíiñòü ïàíi Ìóðàøåâè÷ àáî æ, íàâïàêè, âæå º ¿¿ âëàñíiñòþ. Õòî á òîäi öiêàâèâñÿ, äå âè áóëè âiä ñüîìî¿ äî äåâ'ÿòî¿ ó÷îðà? Õòî á òàì êñåðèâ îòó iñòîðiþ õâîðîáè i âèíþõóâàâ ïîìiæ ðÿäêàìè?

- I âè ïðîïîíóºòå…

- Ðîçìiðêîâóéòå ëîãi÷íî, - çàîõîòèâ ïðîêóðîð. - ß íi÷îãî íå ïðîïîíóþ. Ëèøå ìîæó ïîðàäèòè ç ìiðêóâàíü ñèìïàòi¿ òà âäÿ÷íîñòi äî âàøî¿ øåôèíi. ßê íà ìåíå, ó âàñ â öié ñèòóàöi¿ îäèí øàíñ - ïîçáóòèñÿ ìîòèâiâ. iðíèé øàíñ.

- Ùî îçíà÷àº - ïîçáóòèñÿ? - ïðîêîâòíóâ Ñòàñ.

- Òå é îçíà÷àº. Íå ïðåòåíäóâàòè íà ñïàäîê. Iíøèõ øëÿõiâ ÿ íå áà÷ó.

- iäêóïèòèñÿ âiä ïîêàðàííÿ çà çëî÷èí, ÿêîãî íå ñêîþâàâ, øiñòäåñÿòüìà òèñÿ÷àìè «çåëåíèõ»…

- ßêáè âè äàëè êîìóñü öþ ñóìó, - íå çãîäèâñÿ ïðîêóðîð, - òî ìîãëè á òàê ñêàçàòè. è æ ïðîñòî âiäìîâëÿºòåñü âiä íå¿, ùîá çíÿòè ç ñåáå ïiäîçðè.

- Òàê öå íi÷îãî íå äàº! - âèãóêíóâ Ñòàñ. - Óáèâñòâî ÷è òàì íåùàñíèé âèïàäîê óæå ñòàâñÿ! ß æ ìiã ñêî¿òè âáèâñòâî, à ïîòiì íàêëàñòè â øòàíè i âiäìîâèòèñÿ âiä ïðàâ íà áóäèíîê. Öå æ i êîíþ çðîçóìiëî!

- Íó… - ðîçâiâ ðóêàìè ïðîêóðîð. - ßêùî òàêå ðîáèòè, òî òiëüêè çàäíiì ÷èñëîì. Çâiñíî, ãðóáå ïîðóøåííÿ. Äîïîìàãàþ÷è âàì, ìè ñòàâèìî ñåáå ó âêðàé íåâèãiäíå ñòàíîâèùå, âè ìóñèòå ðîçóìiòè, àëå… Óñi ìè ëþäè i ïîâèííi äîïîìàãàòè îäèí îäíîìó. Íåâiäîìî, ÷è ùå ìè êîëèñü ç ïàíîì Øåâ÷èêîì äî âàñ íå ïîòðàïèìî, òàê ùî…

Ñòàñ çðîçóìiâ. Éîìó ïðîïîíóâàëè çàäíiì ÷èñëîì âiäìîâèòèñÿ âiä ñïàäêó. Íîòàðióñ Øåâ÷èê ãîòîâèé áóâ ïiòè íà òàêå ïîðóøåííÿ, ðàç ïðî öå íàñòiëüêè óïåâíåíî ãîâîðèâ ïðîêóðîð. I òîäi ñïðàâó ëåãêî çàìíóòü, îñêiëüêè íåìàº ìîòèâó, à ïðÿìèõ äîêàçiâ i íå áóëî. À òîé ñàìèé ïàí Øåâ÷èê çàäíiì æå ÷èñëîì îôîðìëÿº ÿêèé-íåáóäü àêò êóïiâëi-ïðîäàæó áóäèíêó ìiæ iùå æèâîþ Íåîíiëîþ Éîñèïiâíîþ i òèì, õòî çàðàç õî÷å áåçêîðèñíî äîïîìîãòè. Îí ÿê… I òîäi, ìîæëèâî, õòîñü iç íèõ i âëàøòóâàâ óáèâñòâî áiäíî¿ æiíêè. Äóìêè ðî¿ëèñÿ ó ãîëîâi âñå øâèäøå é øâèäøå, òàê, ùî çãîäîì Ñòàñ âñòèãàâ âèõîïëþâàòè ëèøå ¿õíi ôðàãìåíòè.

…âîíè é âëàøòîâóþòü âèñòàâè íà ãîðèùi…

…óáèâàòè ëþäèíó ÷åðåç áóäèíîê? Õî÷à, ÷îìó íi…

…âiä÷óâàâ ÿ, ùî íå áóäå òàê ïðîñòî…

- Ìåíi òðåáà ïîäóìàòè, - çðåøòîþ ïðîìîâèâ Ñòàñ. - I ïîðàäèòèñÿ ç àäâîêàòîì.

- Ñêiëüêè? Çà äåíü-äâà âàñ ìîæóòü òàê ïðèïëóòàòè, ùî îòå, ïðî ùî ÿ ñêàçàâ, óæå íå âäàñòüñÿ. è âæå ñèäiëè ó êàìåði! Äî òîãî æ, íàøi îáëàñíi ñòðóêòóðè ùå íå çàöiêàâèëèñÿ íîòàðióñîì Øåâ÷èêîì i éîãî ïàïåðàìè. À êîëè çàöiêàâëÿòüñÿ, çìiíþâàòè ùîñü áóäå ïiçíî. è ðîçóìiºòå öå?

Ïðîêóðîð ïiäâîäèâ éîãî äî ïiäïèñàííÿ äîêóìåíòà âæå. I çàðàç Ñòàñ íå çäèâóâàâñÿ á, ÿêáè ó âiäïîâiäü íà éîãî çãîäó, òîé âèòÿã ç ïàïêè ïîòðiáíèé àðêóø ç óñiìà àòðèáóòàìè íîòàðiàëüíî¿ êîíòîðè i ïðîñòÿã áè éîìó. Îí ÿê…

Îáñòàâèíè çàãàíÿëè ó êóò. Ç ðîçïà÷ó õîòiëîñÿ òàê ãåïíóòè êóëàêîì ïî ñòîëó, ùîá óñå ïîðîçëiòàëîñÿ íà äðóçêè. Ïðèêðî - íå òå ñëîâî. Óñå ïîòðiáíî ðîáèòè â÷àñíî. ßêáè âií êiëüêà äíiâ íå çâîëiêàâ ÷åðåç âëàñíó íåäàëåêîãëÿäíiñòü i çãîäèâñÿ á íà ïîïåðåäíþ ïðîïîçèöiþ Ìàì÷óðà, òî ìiã áè áóòè çàðàç íåõàé íàâiòü íå ó iííèöi, ïðîòå ç êóïîþ «çåëåíèõ» ó êèøåíi, i íå òîâêòèñÿ íà ïîðîçi êàìåðè ç íåàáèÿêèìè ïåðñïåêòèâàìè ïîòðàïèòè òóäè çíîâó. Òåïåð òà ñòàðà ïðîïîçèöiÿ âæå íå äiéñíà, ïðîòå º íîâà, çíà÷íî ãiðøà. Àëå ÷è íå äîâåäåòüñÿ çà êiëüêà äíiâ çíîâó-òàêè øêîäóâàòè, ùî íå ïðèéíÿâ ¿¿ â÷àñíî? Òîäi, êîëè øëÿõó íàçàä äiéñíî âæå íå áóäå…

- ß ìóøó ïîäóìàòè, - âïåðòî ïîâòîðèâ Ñòàñ. - Ði÷ ó òiì, ùî ÿ íå ïðè÷åòíèé äî âáèâñòâà i íàâiòü äî îñòàííüîãî ðÿòóâàâ ïîñòðàæäàëó. Òîìó ðîáèòè òå, ùî âè ðàäèòå, ìåíi áiëüø íiæ ïðèêðî. Ó ìåíå áîëèòü ãîëîâà i ÿ õî÷ó äîäîìó.

- Ðîçóìiþ âàñ, - ñïiâ÷óòëèâî êèâíóâ ïðîêóðîð.





ÕX




Ñòàí äóøi, ç ÿêèì ñèäiëîñÿ ó ÷îòèðüîõ íåïðèâiòíèõ ñòiíàõ, êîòði õî÷åø-íå-õî÷åø ñòàëè ïðè÷èíîþ íîâèõ ïðîáëåì, âàæêî áóëî ïåðåäàòè. «Ãîëîâíå - îáðàòè âiðíèé íàïðÿìîê i éòè óïîïåðåê» - çãàäàëèñÿ Îëåãîâi ñëîâà ïðî æèòòÿ-çåáðó. Çàðàç éîãî ïåðåñëiäóâàëî âðàæåííÿ, ùî iäå óçäîâæ.

Îëåã çàãðóç ó òàêié ñïðàâi, ùî íå ìàâ æîäíî¿ ìîæëèâîñòi ïðè¿õàòè i ëèøå äàâàâ ïîðàäè. À âîíè çâîäèëèñÿ äî òîãî, ùî íà íüîãî íà¿æäæàþòü çàöiêàâëåíi ëþäè, i ÿêùî Ñòàñ äiéñíî äî öüîãî íå ïðè÷åòíèé, òî íi÷îãî é áîÿòèñÿ, à ïðîñòî ïîñëàòè óñiõ ¿õ ïîäàëi. Ùî æ, äî íà¿çäó ìàøèíîþ âií äiéñíî íåïðè÷åòíèé. À äî ñìåðòi ïàíi Ìóðàøåâè÷??? Äîâåäè, ñïðîáóé, óñiì îöèì, ùî ðîáèâ óñå ìîæëèâå, àáè âðÿòóâàòè ¿¿. Òèì ïà÷å, ÿêùî áóâ ìîòèâ. Çàëiçíèé ìîòèâ…

Ñòàñ íå âiðèâ ó ôàíòàñòè÷íi çáiãè îáñòàâèí. Òîìó ÷èì äàëi, òèì áiëüøå óñå ñêëàäàëîñÿ äëÿ íüîãî â îäíó êàðòèíó - êàðòèíó ÷è¿õîñü ïëàíîìiðíèõ çóñèëü âèðâàòè òå, ùî ìàº íàëåæàòè éîìó. Àäæå òèñíóòè ïî÷àëè îäðàçó. Ñïî÷àòêó äóðíóâàòèì çàëÿêóâàííÿì, ïîòiì ñåðéîçíèìè ðå÷àìè. Äóæå ñåðéîçíèìè, îñêiëüêè ïiøëè íà âáèâñòâî. Íå âèïàäêîâî æ Íåîíiëà Éîñèïiâíà âèéøëà ç äîìó òàêî¿ ïiçíüî¿ ïîðè, êîëè ó íüîãî íå áóëî àëiái i ùå êîëè ñàìå âií ó ðàçi ïîòðåáè ìàâ ñòàòè çà îïåðàöiéíèé ñòië. Óñå ñêëàäàëîñÿ íàäòî âäàëî äëÿ òèõ i, íàâïàêè, íåâäàëî äëÿ íüîãî.

Àëå òîäi âèõîäèëî, ùî ïðîòè íüîãî çìîâèëèñÿ i ïðîêóðîð, i çàâiäóâà÷êà, i íàâiòü Îëåíà! Àäæå óçãîäæåíi äi¿ óñiõ ïðèçâåëè äî öüîãî! ií ñòðóñèâ ãîëîâîþ i çàõîäèâ ïî õàòi.

Õàé õòî öå áóâ, âîíè íå ïðîôåñiîíàëè ó òàêèõ ïiäñòàâàõ i, íàïåâíî, ðîáëÿòü öå óïåðøå, íå çóìiâøè ñòðèìàòèñÿ ïåðåä ïåðñïåêòèâàìè óðâàòè ëàñèé øìàò. À îòæå, ¿õíi äi¿, çàäóìè ïîâèííi ìàòè ïåâíi îãðiõè. ¯õ ìîæíà âèâåñòè íà ÷èñòó âîäó, ó öüîìó Ñòàñ íå ñóìíiâàâñÿ. Îò òiëüêè ÿê öå çðîáèòè? Äîñâiä÷åíèé ñëiä÷èé ç âiäïîâiäíèì àðñåíàëîì çóìiâ áè áåçïåðå÷íî. Àëå õòî æ ñõî÷å öèì çàéìàòèñÿ, àáè íàæèòè âîðîãà â îñîái ïðîêóðîðà? À âií - íþõîì ÷óëîñÿ - íåàáèÿê çàöiêàâëåíèé ó öié ñïðàâi. À ñàìîìó? Íó ùî òóò çðîáèø ñàìîòóæêè, êîëè íiêîãî íå çíàºø, êîëè êîæåí òâié ðóõ íà÷å íà åêðàíi?

Ùî òóò çðîáèø?!

Ïðîòå ñèäiòè ñêëàâøè ðóêè Ñòàñ íå ìiã. Ó ëþäèíè çàâæäè º øàíñ ùîñü çìiíèòè. I ñàìå òåïåð ïðèãàäàâñÿ íåùîäàâíié âiçèò ïèÿ÷êà, ùî âèïðîøóâàâ äâàäöÿòêó. «àì çàãðîæóº íåáåçïåêà»… Öå ùî, òàêîæ íå çáiã? Íå ïðîñòî àëêàø íå ìàâ çà ùî âèïèòè i ïðèïåðñÿ ç íàäiºþ îòðèìàòè ïëÿøêó íàäóðíÿê, áî â iíøèõ ìiñöÿõ óæå ñïðîáóâàâ?

Ïîøóêè íàâêîëî öåíòðàëüíî¿ ïëîùi, ðàòóøi, áàçàðó íå äàëè ðåçóëüòàòó. Ïðîòå iíøèé, àíàëîãi÷íî¿ çîâíiøíîñòi, îáiöÿâ íàéáëèæ÷èì ÷àñîì ðîçøóêàòè òîãî, õòî òîäi íàçâàâñÿ Ñåðüîãîþ. Äîâåäåòüñÿ òåïåð äàòè íå îäíó äâàäöÿòêó. Ùî âäiºø, óñå ïîòðiáíî ðîáèòè â÷àñíî.

Äiàíà ïðîïîíóâàëà íà äåíü-äâà âçÿòè âiäãóë, ùîá âiäïî÷èòè òà çàñïîêî¿òèñÿ. Ìîæëèâî, Ïàâëîâñüêà ìàëà ðàöiþ, i Ñòàñ íàáðàâ ¿¿ íîìåð, àëå âîíà íå âiäïîâiëà. Ó ðîçäóìàõ âií çíÿâ êîëîäêó ç äâåðåé i ïiäíÿâñÿ íà ãîðèùå. Òiëüêè íå áåçäiÿòè. I ïîøóêè ïðîäîâæèëèñÿ, àëå íi÷îãî òàêîãî, äå ìiã áè õòîñü õîâàòèñÿ àáî ïðîíèêàòè íà ãîðèùå, âií òàê i íå çíàéøîâ.

Ó ðîçïà÷i Ñòàñ îïóñòèâñÿ íà ñõîäè, òàê i íå äiéøîâøè äîíèçó. Ùî ñêàæå Ñåðüîãà, ÿêùî çíàéäåòüñÿ? Ó ìàëåíüêîìó ìiñòå÷êó óñi ïðî óñiõ çíàþòü. À âîíè öiëèìè äíÿìè ëèøå ñèäÿòü i ïàòÿêàþòü çà ïëÿøêîþ îäíå ç îäíèì. ×îì áè íå ïîïàòÿêàòè ç íèìè?

Çâóê, ÿêèé ïî÷óâñÿ, áóâ ñëàáêèì, ïðîòå ÷iòêèì i ÿêèìîñü äóæå ñïåöèôi÷íèì, òàêå âðàæåííÿ, ùî çíàéîìèì. Çäðèãíóâøèñü, Ñòàñ ïiäâiâñÿ i ãëÿíóâ íàãîðó, õî÷ i íå çðîçóìiâ ÷iòêî, çâiäêè âií äîëèíóâ. Àëå îäðàçó çàäçâîíèâ òåëåôîí. Ïðèòóëèâøèñü ñïèíîþ äî ñòiíêè, Ñòàñ âèòÿã ìîáiëüíèé. Öå áóëà Îëåíà.

- Ïðèâiò. Ïðîáà÷, ÿ íå ìiã ïîäçâîíèòè. ßê òè òàì?

- Íi÷îãî, äÿêóþ, - ãîëîñ ¿¿ áóâ ñóìíèé. - èáà÷, ìîæå òè i çàðàç çàéíÿòèé, ïðîñòî… ñóìíî ñòàëî. ß çîâñiì ðîçêëå¿ëàñÿ. iäêîëè ïîâiäîìèëè. Öå æàõ. Ñèäæó i íå çíàþ, ùî ðîáèòè.

- À ùî òóò óæå çðîáèø… - Ñòàñ ãëèáîêî çiòõíóâ. - Îïàíóé ñåáå i çäàâàé ñåñiþ. ß íå çàáóâ ïðî òåáå. Ïðîñòî ñòiëüêè íàâàëèëîñÿ. Óñÿêîãî ãîëîâíîãî áîëþ, ùå é òàêîãî…

- Ùî ñòàëîñÿ? - ñòóðáîâàíî çàïèòàëà Îëåíà.

- Íå õî÷ó çàðàç. Ïîòiì. Êîëè ïðè¿äó.

- À òè ïðè¿äåø?

- Íå çíàþ… Öå íå âiä ìåíå çàëåæèòü. Ãîëîâà ïóõíå. Àëå òåáå ðàäèé ÷óòè. Äóæå. Ìîæå, i íàñòðié òðîõè ïiäíiìåòüñÿ, à ç íàñòðîºì i ñïðàâè êðàùå ðîáëÿòüñÿ.

- Íå ñóìóé, - ïîïðîñèëà âîíà. - Óñå áóäå äîáðå. Ó ìåíå òàêå âiä÷óòòÿ, ùî òè ç óñüîãî çíàéäåø âèõiä.

- Õîòiâ áè ÿ, ùîá òè íå ïîìèëÿëàñÿ, - çàäóìëèâî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Õàé ùàñòèòü. I äÿêóþ çà äçâiíîê.

ií ïðèñëóõàâñÿ, ïîêëàâøè òåëåôîí äî êèøåíi, àëå áiëüøå íi÷îãî íå ÷óâ. À ìîæå é öå ïðèìàðèëîñÿ? iä äîâãîãî ñèäiííÿ íà ñõîäàõ çàòåðïëà íîãà, à âóõà âïåðòî, íà÷å ëîêàòîðè, âñëóõàëèñÿ ó òèøó çàìêíåíîãî ïðîñòîðó. Íi÷îãî.

I ðàïòîì çíîâó. Çäðèãíóâøèñü, âií ïiäâiâñÿ, àëå óäðóãå çàâiáðóâàâ òåëåôîí ó êèøåíi. Äiäüêî! Öå æ òåëåôîí. Ùî ç íèì? ßêiñü öiêàâi çâóêè ïåðåäóâàëè äçâiíêàì. Öüîãî ðàçó äçâîíèëà øåôèíÿ - âiäïîâiäàëà íà éîãî äçâiíîê.

Çàâòðà âäîìà. Çiáðàòèñÿ ç äóìêàìè. Çàñïîêî¿òèñü. Ùîñü âèãàäàºòüñÿ. Àäæå âií íå âáèâàâ ïàíi Ìóðàøåâè÷ íi íà òåìíié âóëèöi, íi çà îïåðàöiéíèì ñòîëîì. I íàâiòü, ïîêëàâøè ðóêó íà ñåðöå, ìiã ñêàçàòè ñàìîìó ñîái, ùî âçàãàëi íå áàæàâ ¿é ñìåðòi.

Ïî-íîâié òåëåôîí îçâàâñÿ âæå ó êiìíàòi, êîëè Ñòàñ ïðèñiâ íà êóõíi, àáè âèïèòè êàâè. Öå áóâ òîé, êîãî íàéìåíøå õîòiëîñÿ ÷óòè. Äçâîíèâ ïîìïðîêóðîðà. I âií ïðîïîíóâàâ çàéòè ïðîñòî çàðàç, àáè óòî÷íèòè äåÿêi ìîìåíòè. ßêùî æ íi - ãðîçèâñÿ ïðèñëàòè ïîâiñòêó. Îñü òàê óñå ðîáèëîñÿ - ïëàíîìiðíî i ìåòîäè÷íî. Ó íåîôiöiéíèõ ðîçìîâàõ Ìàì÷óð äåìîíñòðóâàâ ñâîº äîáðå ñòàâëåííÿ. Òà îäðàçó ïiñëÿ öüîãî ç'ÿâëÿâñÿ éîãî çàñòóïíèê, äiþ÷è òàê, íà÷å é íå ìàâ äîñëóõàòèñü äî äóìîê íà÷àëüíèêà.

Éîãî íå âiäïóñòÿòü. Òi, õòî ìàâ ó ðóêàõ âiäïîâiäíi âàæåëi, ìåðòâîþ õâàòêîþ â÷åïèëèñÿ ó áóäèíîê i òåïåð òèñíóëè, íàðîùóþ÷è çóñèëëÿ. îíè òîâêòèìóòü äî íåñòÿìè, òÿãàòèìóòü íà äîïèòè i, ñõîæå, äîâåäóòü-òàêè ñïðàâó äî ñóäó, äå õòî ùå çíà ÿê óñå ïîâåðíåòüñÿ. Çðîáèòè ùîñü ïðîòè íèõ ãîëèìè ðóêàìè íåìîæëèâî. Òà ùå ëåãøå çàðàç áóëî çàñóäèòè éîãî iíøèì øëÿõîì. Íàâiùî íà¿çä, ÿêèé òàê âàæêî äîâåñòè? Îñü âií - çëî÷èíåöü ó áiëîìó õàëàòi! ×îãî iùå?

Ñòàñ âèòÿã êåëèøîê i íàëèâ êîíüÿêó. Ïðîòå äîâãî ñòîÿâ, íå íàâàæóþ÷èñü âèïèòè. Ïîòiì íàáðàâ íîìåð Ìàì÷óðà i ïðîìîâèâ:

- ß âèðiøèâ ïðèñëóõàòèñÿ äî âàøèõ ïîðàä. ßêùî òàêà ìîæëèâiñòü ùå º.

- Ãàäàþ, ùî òàê, - âiäïîâiâ òîé.

- Êóäè ìåíi ïðè¿õàòè?

- Õìì… Äàâàéòå çðàíêó, - çäàâàëîñÿ, òîé ÷iòêî ðîçóìiâ, ùî ïîäiòèñÿ «êëiºíòó» íiêóäè. - Ãîäèíi î äâàíàäöÿòié íàáåðiòü ìåíå.

- Îòæå, òiëüêè çàâòðà îïiâäíi?

- Íå ïåðåæèâàéòå, - çàñïîêî¿â ïðîêóðîð, - óñå áóäå íîðìàëüíî. Ðàç óæå ÿ ïîîáiöÿâ. Ó äàíîìó ðàçi çàðàç ÷è çàâòðà - íå ìàº ïðèíöèïîâîãî çíà÷åííÿ.

- Ìåíi ïîòðiáíî âiäëó÷èòèñÿ, - ñêàçàâ Ñòàñ. - Äî çàâòðà, äî öiº¿ ãîäèíè.

- iäëó÷àéòåñÿ, - íå çðîçóìiâ òîé.

- Ó ìåíå ïiäïèñêà ïðî íåâè¿çä.

- Íó âè æ íå ¿äåòå çà êîðäîí! Õå-õå… - éîãî íàãàäóâàííÿ íàâiòü ðîçâåñåëèëî ïðîêóðîðà. - Íå ïåðåæèâàéòå, óñi ìè ëþäè. âàæàéòå, ÿ âàñ âiäïóñòèâ. ß æ çìîæó çíàéòè âàñ çà öèì íîìåðîì?

- Áåçïåðå÷íî, - âiäïîâiâ Ñòàñ, âèìèêàþ÷è íà òåëåôîíi ôóíêöiþ çâóêîçàïèñó i õîâàþ÷è òðóáêó äî êèøåíi.

Êåëèøîê êîíüÿêó òàê i çàëèøèâñÿ íå âèïèòèì. À çà ï'ÿòü õâèëèí «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà», ñêðåãîòíóâøè íîâèìè êîëåñàìè, ïîãíàëà òóäè, äå ñiäàëî ñîíöå. Øëÿõ áóâ íåáëèçüêèé.





ÕXI




îíà çäèâóâàëàñÿ, ùîá íå ñêàçàòè áiëüøå. Íàïåâíî, òåëåôîííèé äçâiíîê ðîçáóäèâ ¿¿, õî÷ i òåëåôîíóâàâ Ñòàñ çàäîâãî äî äâàíàäöÿòî¿. Íà íié áóâ ìàõðîâèé õàëàò, à âîëîññÿ çiáðàíå ó âóçîë íà ïîòèëèöi. Îëåíà íi÷îãî íå ðîáèëà, ÷åêàþ÷è íà íüîãî. Ïðîñòî ÷åêàëà.

Ïðèâiòàâøèñü áiëüø íiæ ñòðèìàíî, Ñòàñ çàêëÿê ó äâåðÿõ, äèâëÿ÷èñü ¿é â î÷i. Çàñòèãëà é âîíà, íi÷îãî íå ðîçóìiþ÷è, à âií ìàðíî íàìàãàâñÿ âëîâèòè ó ¿¿ ïîãëÿäi ùîñü ïðèõîâàíå, ïiäëå é ïiäñòóïíå. Íå äàðìà ââàæàâ ñåáå õîðîøèì ïñèõîëîãîì, çàõîïëþþ÷èñü êîëèñü ïñèõîàíàëiçîì íà ìîæëèâîìó íà òîé ÷àñ ð³âí³.

- ×îìó òè òàê äèâèøñÿ? Ùî ñòàëîñÿ? - ïèòàëà Îëåíà.

Ùå òîäi, ó ëiêàðíi, âií áà÷èâ, ùî öÿ æiíêà ãðàòè íå âì³º. I òåïåð, äèâëÿ÷èñü ¿é â î÷i, íåñïîäiâàíî îáëèøèâ áàæàííÿ ñòàâèòè íèçêó ïiäñòóïíèõ çàïèòàíü, ÿêi îáäóìàâ äîðîãîþ.

- ×îìó òè ìîâ÷èø? Ïîÿñíè. Íàâiùî ïðè¿õàâ ñåðåä íî÷i i òàê äèâèøñÿ â î÷i?

- ßêðàç i ïðè¿õàâ ïîäèâèòèñÿ â íèõ.

- I ùî òè õîòiâ òàì ïîáà÷èòè?

- Íàâïàêè, àæ íiÿê íå õîòiâ. Àëå áîÿâñÿ. Îëåíêî, óñå äóæå ïîãàíî.

Î÷i çðåàãóâàëè òàê, ÿê i ìàëè öå çðîáèòè. iä éîãî iíòîíàöié ó íèõ ç'ÿâèâñÿ ïåðåëÿê. îíà áîÿëàñÿ i âîäíî÷àñ õîòiëà ÷èìøâèäøå ïî÷óòè òå, ùî îäíàêîâî çàðàç ìàëî ïðîçâó÷àòè.

- Òè æ çíàºø, ùî ñòàëîñÿ ç òâîºþ êâàðòèðíîþ ãîñïîäèíåþ? ¯¿ ïðiçâèùå Ìóðàøåâè÷?

- Çíàþ, - ïðîìîâèëà âîíà. - Ùå ó÷îðà ìåíi äçâîíèëè äiâ÷àòà ç ðîáîòè. Ëåäâå âiäáóëà åêçàìåí, ïîíàïèâàëàñÿ ÿêèõîñü òàáëåòîê i ëÿãëà, ùå â îáiä. Òîái äçâîíèëà - ïîçà çîíîþ. Áiäíà Éîñèïiâíà… ßêåñü òàêå íà äóøi… À… ÷îìó… ÷îìó òè òàê ãîâîðèø ïðî öå?

- Ìåíå çâèíóâà÷óþòü ó ¿¿ ñìåðòi.

- Î, Ãîñïîäè… ßê öå? Òè ùî, ÷åðãóâàâ, êîëè ¿¿ ïðèâåçëè? Õî÷à… òè æ êàçàâ… ÿ çàáóëà… îíà ùî, ïîìåðëà ó òåáå ïiä ÷àñ îïåðàöi¿?

- Íå òiëüêè, - Ñòàñ ïðîäîâæóâàâ äèâèòèñÿ íà íå¿, íå âiäðèâàþ÷èñü. - Ñêàæè ìåíi, áóäü ëàñêà, âè ç íåþ êîëèñü ãîâîðèëè ïðî ìåíå? Ùå äî íàøîãî çíàéîìñòâà.

- Íi… - Îëåíà ïîõèòàëà ãîëîâîþ. - Òîáòî… íó, ìàéæå… Êîëè ÿ ïîðiçàëà ðóêó i çáèðàëàñÿ äî ëiêàðíi, âîíà ïîðàäèëà çâåðíóòèñÿ äî òåáå. Íàçâàëà òâîº ïðiçâèùå, iì'ÿ òà ïî áàòüêîâi. ß çàïèòàëà, ÷îìó íå äî êîãîñü iíøîãî. îíà ñêàçàëà… ùî äîáðå òåáå çíàº. I òîäi ðàïòîì ÿ çãàäàëà òâî¿ õîäiííÿ ïî ìiñüêié ðàäi ç ïàïåðàìè. Òè áóâ òàêèé çëèé… îíà ïîñìiõíóëàñÿ íà öå i çàïåâíèëà, ùî òè ïîðÿäíà ëþäèíà, i ùîá ÿ íå ïåðåæèâàëà. À òîái ùîá ñêàçàëà, ùî ÿ âiä íå¿.

- I ÷îìó æ òè ïðîìîâ÷àëà?

- Íåçðó÷íî áóëî, - ïîõèòàëà ãîëîâîþ Îëåíà. - À ÷îìó òè öå ðîçïèòóºø? Ïîÿñíè ìåíi.

Îñü âîíî ùî. Áîæåâiëüíîãî çáiãó, ó ÿêå íå âiðèâ ïîìïðîêóðîðà, äiéñíî íå áóëî. Íå âèïàäêîâî ç óñiõ âðîäëèâèõ æiíîê ìiñòà âií ïîçíàéîìèâñÿ ñàìå ç Îëåíîþ. Çîâñiì íå âèïàäêîâî. Àëå öå ó òîìó ðàçi, ÿêùî âîíà ãîâîðèòü ïðàâäó.

- I òè ïiäòâåðäèø öå íà ñóäi?

- Äå?! Çâè÷àéíî, äå ñêàæåø. Àëå ÷îìó ñóä?!

- ß ñèëüíî çàãðóç. Ìåíå çâèíóâà÷óþòü ó ¿¿ çàãèáåë³, - Ñòàñ ãëèáîêî çiòõíóâ. - I íå òiëüêè ÷åðåç òå, ùî âîíà äiéñíî ïîìåðëà ó ìåíå íà îïåðàöiéíîìó ñòîëi.

ií ðîçïîâiâ ¿é óñå. îíî âèëiçëî ñàìå, òÿãíó÷è îäíå çà äðóãèì. ¯¿ î÷i çàëèøàëèñÿ øèðîêî ðîçïëþùåíèìè, à ðóêè ñêëàäåíi íà ùiëüíî ñòóëåíèõ êîëiíàõ.

- Îòàêèé çáiã îáñòàâèí, - ñêðóøíî ïðîìîâèâ Ñòàñ, çàêií÷óþ÷è ðîçïîâiäü. Òîìó é òåëåôîí áóâ ïîçà çîíîþ, îñêiëüêè âëàñíèê ó áóöåãàðíi ñèäiâ. Íàâiòü íå óÿâëÿþ, ÿê i çà ÿêèé êiíåöü òÿãòè, ùîá ðîçïëóòàòè ñèòóàöiþ. Ñàì, îäèí. À ùå… âiä÷óâàþ, ÿê òÿãíó çà ñîáîþ i òåáå. îíè âæå âèñóâàëè ïðèïóùåííÿ, ùî ÿ çðîáèâ òåáå ñïiëüíèöåþ.

- Ó ìåíå º äàëåêèé ðîäè÷, - ïiñëÿ ïàóçè ïðîìîâèëà Îëåíà. - ií àäâîêàò. ßêèéñü ñîëiäíèé. Æèâå ó Êèºâi. Ùî ÿê…

- Ó ìåíå òàêîæ º àäâîêàò, - æîðñòêî ïðîìîâèâ Ñòàñ, - æèâå ó iííèöi. Áëèçüêèé äðóã, ïðèíàéìíi ÿ òàê ââàæàâ. Àëå âñi âîíè ðîäè÷i i äðóçi, êîëè ¿ì ùîñü òðåáà. Ìié ãîâîðèòü, çàâ'ÿç ó òàêié ñïðàâi, ùî ÿê ïîêèíóòè, òî ìîæóòü i íå ïîæàë³òè. Çàðàç ÿ íå çíàþ, ùî ðîáèòè. Çàâòðà, ÿêùî ùå íå ïiçíî, ÿ âiäìîâëþñÿ âiä öüîãî, - âií êðèâî ïîñìiõíóâñÿ, - áàãàòñòâà… Íàâiòü íå çíàþ, íà ÷èþ êîðèñòü. Äàé Áîæå, ùîá íà öüîìó óñå ñêií÷èëîñÿ.

- I ùî òîäi? - øâèäêî çàïèòàëà âîíà.

- Íi÷îãî.

- Ïî¿äåø íàçàä äî iííèöi…

- Ìåíå òàì íiõòî íå ÷åêàº. I æèòè ÿ òàì íå ìàþ äå. I ðîáîòè âæå íåìàº. Òà çàðàç íi÷îãî òàê äàëåêî çàãëÿäàòè. áåðåãòèñÿ á âiä ãiðøîãî.

- À âàøà çàâiäóþ÷à, äî ðå÷i, ç ïðîêóðîðîì äàâíî «êðóòèòü», - íi ç òîãî íi ç ñüîãî ñêàçàëà Îëåíà.

- Çâiäêè òè çíàºø?

- Ó íàñ ëþáëÿòü ïðî òàêå ïîáàëàêàòè, êiñòêè ïîìèòè, - ïîÿñíèëà âîíà. - Óñi ãîâîðÿòü, ùî âîíè çóñòði÷àþòüñÿ. íàøié êîíòîði òàêi ìèìðè ñèäÿòü, ùî ¿õ òiëüêè ïîäiáíå é öiêàâèòü.

- Óñå ìîæëèâî, - ïðîáóðìîòiâ Ñòàñ. - Ìîæå âîíè é ïðàâi, îòi ìèìðè òâî¿. I òîäi… Çàäíèöåþ ÷óþ, çàöiêàâëåíèé âií ïî âóõà. Ñïî÷àòêó òàê ïiä'¿õàâ, íàïåâíî, äóæå ïðèïåêëî ç ÿêî¿ñü ïðè÷èíè ìàòè ñàìå öåé áóäèíîê. À ïîòiì… ïîäóìàâ, ÷îìó á íå çåêîíîìèòè øiñòäåñÿò øòóê? Íåâæå âií ìîæå áóòè ïðè÷åòíèé äî óáèâñòâà? Ó ãîëîâi íå âêëàäàºòüñÿ. À ÿ âñå äèâóþñÿ, ÿêèé çáiã îáñòàâèí. Öå æ ÿêðàç øåôèíÿ ìåíi ÷åðãóâàííÿ ñêèíóëà, ùîá ÿ ïðèéìàâ Ìóðàøåâè÷êó i âëÿïàâñÿ. À âèêëèêàòè ñòàðó ç äîìó ïiä ÿêèìîñü ïðèâîäîì… õiáà âàæêî? Äiàíî, Äiàíî…

- Òîäi i ÿ, âèõîäèòü, íàâìèñíî ïîòÿãëà òåáå äî ïî¿çäà, ùîá ïiäñòàâèòè… - Îëåíà ïðîìîâèëà öå âàæêî, àëå ðiøó÷å.

- èõîäèòü… - Ñòàñ ñïåðñÿ ëiêòÿìè íà êîëiíà, õîâàþ÷è îáëè÷÷ÿ â äîëîíÿõ.

îíà ïiäiéøëà, îïóñòèëàñÿ íàâêîëiøêè, â³äâåëà éîãî ðóêè â³ä îáëè÷÷ÿ, ïîòiì ïîäèâèëàñÿ â î÷i é ïðîìîâèëà:

- ß íå ðîáèëà öüîãî.

- Ìåíi õîòiëîñÿ á, ùîá òàê áóëî.

ií ïðèòóëèâ ¿¿ ãîëîâó äî ñåáå i ïðèòèññÿ ùîêîþ äî âîëîññÿ.

- Ùî ìåíi ðîáèòè? - çàïèòàëà âîíà. - ß íå õî÷ó òóäè ¿õàòè. Ïðîñòî áîþñÿ.

- Ó òåáå òóò ñïðàâè, - âiäïîâiâ Ñòàñ. - Çäàâàé ñåñiþ. Äàëi áóäå âèäíî. À ÿ ïîâåðòàþñÿ. Çàâòðà ìóøó çàêðèòè öþ ïðîáëåìó. Çíàºø, ÿêà ãîëîâíà ÿêiñòü õiðóðãà? Óìiííÿ â÷àñíî çóïèíèòèñÿ. Ùîá íå íàðîáèòè íåïîïðàâíîãî. Îñü òàê.

ií îáåðåæíî âiäñòîðîíèâ ¿¿, çáèðàþ÷èñü ïiäâåñòèñÿ.

- Òè ¿äåø óæå? iäïî÷èíü õî÷ äî ðàíêó. Íi÷…

- Çàâòðà íà äâàíàäöÿòó çóñòði÷ i ïiäïèñàííÿ ïàïåðiâ. Äî òîãî æ, ó ìåíå ïiäïèñêà ïðî íåâè¿çä. iäïóñòèâ… ç äðóæíiõ ïî÷óòòiâ äî øåôèíi, íåîôiöiéíî. Äî òîãî æ… ç òîáîþ â îäíié êiìíàòi îäíàêîâî íå çàñíó.

îíà ãëÿíóëà i íå âiäïîâiëà íi÷îãî, ëèøå çíîâó ïðèòóëèëàñÿ.

- Òè âïåâíåíèé, ùî íà öüîìó óñå ñêií÷èòüñÿ?

- À êîìó ïîòðiáíà ñòàðà ñàìîòíÿ ìàðàçìàòè÷êà, íàâiòü ÿêùî âîíà ãîëîâà ñïiëêè âåòåðàíiâ? - çíèçàâ ïëå÷èìà Ñòàñ. - Ó íàñ ó êðà¿íi ïîòðiáíèì áóâàº ëèøå îäíå - ãðîøi. Áàáëî. ñå.

Îëåíêà ÿêèéñü ÷àñ äóìàëà, ïîòiì ïiäâåëàñÿ, ïåðåéøëà ó ïðîòèëåæíèé êóò ê³ìíàòè i ñiëà íà ëiæêî.

- Íó ùî òè… - âií îäðàçó æ îïèíèâñÿ ïîðó÷. - Íå òðåáà òàê, ÿ æ ïðî iíøå. Íàñ öå íå ñòîñóºòüñÿ.

- Òè òàê ñêàçàâ… - äiâ÷èíà ïîõèòàëà ãîëîâîþ. - À ìîìåíò âàæêèé - ñïðèéíÿëîñÿ iíàêøå.

ií îáiéíÿâ ¿¿. Äóìêè ïëóòàëèñÿ. Ç'ÿâèëîñÿ âiä÷óòòÿ, ùî çàðàç äîáðîâiëüíî áåðå íà ñåáå ùå îäíó ïðîáëåìó - æiíêó, ñàìîòíþ íå ëèøå ó êiìíàòi ãóðòîæèòêó, ó çíà÷íî øèðøîìó ïðîñòîði. Çàéâà ïðîáëåìà ó âàæêèé ïåðiîä. Òà õòî æ âiä òàêîãî âiäìîâèòüñÿ?

…³í ðîçïëþùèâ î÷i, êîëè çà âiêíîì ùîéíî ïî÷èíàëî ñiðiòè. Îëåíêà ëåæàëà òèõî, ïðèòóëèâøèñü äî éîãî ðóêè. ßêíàéîáåðåæíiøå Ñòàñ ñïðîáóâàâ çâiëüíèòè ðóêó.

- ß íå ñïëþ, - ïðîìîâèëà âîíà.

Íi÷îãî íå ñêàçàâøè, âií øâèäêî ïî÷àâ âäÿãàòèñÿ.

- Çíàºø, ñêiëüêè òè ñïàâ? Äâàäöÿòü ï'ÿòü õâèëèí.

- I òî çàáàãàòî. Çàðàç îñîáëèâî íå ñëiä ðîçêèäàòèñÿ ÷àñîì, - âií ãëÿíóâ íà ãîäèííèê. - Ïîîáiöÿé ìåíi, ùî òðèìàòèìåø òåëåôîí áiëÿ ñåáå.

- Äîáðå, - âiäïîâiëà âîíà. - Òè… ùîñü çàìèñëèâ? Ùî? Ùî òè çáèðàºøñÿ ðîáèòè?

- Çàâàðè ìåíi êàâè. òåáå º? - ïîïðîñèâ Ñòàñ, íàðåøòi âòðàïèâøè ðóêîþ ó ñîðî÷êó ³ õëþïíóâøè íà îáëè÷÷ÿ ìiíåðàëêè ïðîñòî ç ïëÿøêè.

À çà äåñÿòü õâèëèí «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà», íàáèðàþ÷è øâèäêiñòü, ïîãíàëà íà ñõiä. ¯¿ âîäié âòèñíóâ ó ïiäëîãó ïåäàëü àêñåëåðàòîðà ç ÿâíèì áàæàííÿì íå âiäïóñêàòè ¿¿ äî ñàìîãî äîìó. ií çíàâ íàïåâíî, ùî äî äâàíàäöÿòî¿ ìàº çðîáèòè ùå îäíó ñïðàâó, ùîïðàâäà, íå óÿâëÿâ ÿê.





ÕXII




Áóäèíîê ïîõìóðî ìîâ÷àâ, ïðèéìàþ÷è òîãî, ç êèì íåâäîâçi ìàâ ðîçïðîùàòèñÿ íàçàâæäè. Ñòàñ øâèäêî ïåðåâäÿãñÿ i íàáðàâ íîìåð.

- Òàê… Òè âæå âäîìà?

- Íàâðÿä ÷è öå âàðòî òàê íàçèâàòè, - íåâåñåëî ïîñìiõíóâñÿ âií. - Ïðèíàéìíi, äî¿õàâ. Óñå ãàðàçä.

- ß… Ïðîáà÷, ÿ òàêè äçâîíèëà äÿäüêîâi.

- Íàâiùî? - íå âèòðèìàâ Ñòàñ. - Ùî âií çìîæå? Äëÿ ÷îãî âîíî éîìó?

- ií ïðè¿äå, - ïðîìîâèëà Îëåíà. - ß áîþñÿ çà òåáå. I… ñàìié òàêîæ ñòðàøíî.

- Ãàðàçä, - ïåðåðâàâ Ñòàñ. - Ïðî öå ïîòiì. Íàáåðè ìåíå çàðàç. Çà äâi õâèëèíè.

Çíÿâøè êîëîäêó, âií ïiäíÿâñÿ íà ãîðèùå, îáäèâèâñÿ, à ïîòiì ñïóñòèâñÿ äî ñåðåäèíè ñõîäiâ i ñiâ, òî÷íiñiíüêî òàê, ÿê ó÷îðà. Ëèöå ïàøiëî ó ïåðåä÷óòòi ìîæëèâî¿ ðîçãàäêè. Ùî íå êàæè - ðîçóìíà ëþäèíà îòåöü Íàçàðié. Òîé, õòî õîäèòü, íå çàëèøàþ÷è ñëiäiâ, - íå çàâæäè íå÷èñòà ñèëà. Ñïðàâäi, íå çàâæäè. Íå÷èñòà ñèëà â íàñ ñàìèõ. Öå âæå òî÷íî. Ñåðöå ñòóêàëî, âiäðàõîâóþ÷è ñåêóíäè äî òîãî ìîìåíòó, êîëè âäàñòüñÿ õàïíóòè ¿¿ çà õâîñòà.

ª!!! îíî.

ií ñëóõàâ Îëåí÷èíi äçâiíêè, òðèìàþ÷è ó ðóöi òåëåôîí. Òðåáà âiäïîâiñòè, íåõàé íå ïåðåæèâàº.

Çàõîâàâøè òðóáêó äî êèøåíi, òóðèñòè÷íîþ ñîêèðîþ Ñòàñ ïî÷àâ íàâìàííÿ ðîçãðiáàòè øëàê íà ãîðèùi, íàøòîâõóþ÷èñü íåçìiííî íà çàñòèãëèé ðîç÷èí i äîøêè ïåðåêðèòòÿ. Çäiéíÿëàñÿ ÷îðíà ïèëþêà, à âií ðèâ ó ðiçíèõ ìiñöÿõ i íàïðÿìêàõ, ïîêè íå íàòðàïèâ íà ÿêóñü ùiëèíó. Ãîñòðèé êóòèê ñîêèðè âèøïîðòàâ òîíêèé äðiò â îáîëîíöi. Îáåðåæíî ïîñìèêóþ÷è çà íüîãî, ùîá íå ïîðâàòè, ðîçãðiáàþ÷è øëàê çà õîäîì çíàéäåíî¿ ïðîâîäêè, Ñòàñ ïðîñóâàâñÿ ó íàïðÿìêó êóòà ãîðèùà, çà äèìîõiä, êîëè äðiò ïiøîâ ó ãëèáèíó. À äàëi ç'ÿâèâñÿ ïîëiåòèëåí, ãðóáèé ïàêåò. Îñü êóäè òè õîâàºøñÿ, äðóæå…

Ðîçòÿâøè éîãî, Ñòàñ âiä÷óâ íà äîòèê ïëàñòìàñîâó ïîâåðõíþ. Ðîçãðiáøè ÷îðíèé øëàê, ïîõèòóþ÷è ç áîêó â áiê, âií çâiëüíèâ êîðîáêó çàâáiëüøêè çî òðè öåãëèíè.

- Ìóäðåöi, âàøó ìàòü…

ií ïîâåðíóâñÿ äî öåíòðó ãîðèùà i ïî÷àâ òÿãòè äðiò ó ïðîòèëåæíîìó íàïðÿìêó. Îáåðåæíî ïiäêîïóâàâ, ðîçóìiþ÷è òåïåð, ùî íà òiì êiíöi òàêîæ çíàéäåòüñÿ êîðîáêà, ùîïðàâäà, çíà÷íî áiëüøà. Íå ïîøêîäèòè á ¿¿! Äðóãà êîðîáêà, çàïàêîâàíà ó ïîëiåòèëåí, çíàéøëàñÿ çà êiëüêà õâèëèí. îíà áóëà i ñïðàâäi çíà÷íî áiëüøà, çàòå ïëåñêàòà. Éîãî îõîïèëà íàâiòü íå ðàäiñòü, à ùîñü áëèçüêå äî åéôîði¿. Ó øëàêîâå ïåðåêðèòòÿ áóâ çàêîïàíèé äîìàøíié êiíîòåàòð! Çðîçóìiëî, áåç òåëåâiçîðà. ×îãî-÷îãî, à éîãî òóò íå çíàéäåø. Çàòå çâóêîâà óñòàíîâêà áóëà ó ïîâíié êîìïëåêòàöi¿.

Çà ãîäèíó êðîïiòêî¿ ïðàöi âií ðîçêîïàâ ïðàêòè÷íî óñå. ×îòèðè ñòàöiîíàðíi êîëîíêè âñòàíîâëåíi ïî êóòàõ ãîðèùà. Ñàáâóôåð iç íèçüêî÷àñòîòíèì äèíàìiêîì áóâ ñõîâàíèé òàì, äå ïî÷èíàëèñÿ ñõîäè, àäæå ïîòðåáóâàâ áiëüøå ïðîñòîðó, à öåíòðàëüíà êîëîíêà… Öå æ ÷åðåç íå¿ «ïðèâèä ðîäè÷à» ñòóêàâñÿ ó äâåði âíèçó! Òàê i ñòàëîñÿ. îíà âiäøóêàëàñÿ çà äîøêàìè, ùî îçäîáëþâàëè ñòiíó íàä ñõîäàìè. Ñàìå öåé äèíàìiê i çðåàãóâàâ íà ñèãíàë, ÿêèé íàäõîäèâ íà éîãî ìîáiëüíèé òåëåôîí ïiä ÷àñ ïðèéîìó äçâiíêà. Ùàñëèâèé âèïàäîê. Íå äàðìà âóõî ïî÷óëî ùîñü çíàéîìå - ðèòìi÷íi êîëèâàííÿ, ÿêi äîâîäèëîñÿ íå ðàç ÷óòè ó äèíàìiêàõ çâóêîâî¿ àïàðàòóðè ó ìîìåíò íàäõîäæåííÿ äçâiíêiâ, ÿêùî òåëåôîí áóâ ïîðó÷.

iäêðèòòÿ âðàæàëî. Äî òàêîãî òðþêó òðåáà áóëî äîäóìàòèñÿ! Äóæå êìiòëèâà é ðîçóìíà ëþäèíà, âèñëîâëþþ÷èñü òåðìiíîëîãiºþ îòöÿ Íàçàðiÿ, âïóñòèëà ó ñåáå ñàòàíó, àáè ïîëÿêàòè éîãî, Ñòàñà, âiäâàäèâøè âiä áàæàííÿ æèòè ó öüîìó áóäèíêó. Àóäiîñèñòåìà ïðàöþâàëà áåçäîãàííî i ï'ÿòèêàíàëüíèé çâóê, ðîçïîâñþäæóþ÷èñü ó òîâùi øëàêîâîãî ïåðåêðèòòÿ, äàâàâ æèâi âðàæåííÿ õîäiííÿ ïî ãîðèùó i ñòóêàííÿ ó äâåði. èíàõiäëèâèé æàðòiâíèê ñïðîìiãñÿ çàïèñàòè íà êîìïàêò i ñòàðå÷èé êàøåëü, íå êàæó÷è âæå ïðî ñòóêè-ãðþêè i ðåøòó. À ãó÷íèé ðèï, ÿêèé ç'ÿâëÿâñÿ ïðè ðàïòîâîìó âiäêëþ÷åííi ïðàöþþ÷èõ äèíàìiêiâ, ñïðèéìàâñÿ ÿê çàêðèâàííÿ ïîòàºìíèõ äâåðöÿò ñõîâàíêè, êóäè âòiêàâ «ïðèâèä».

ðàæåíî ðîçãîðíóâøè ïîëiåòèëåí, Ñòàñ ïîáà÷èâ i ïóñêîâèé ïðèñòðié. DVD-ïðîãðàâà÷ áóâ âáðàíèé ó ìåòàëåâó ðàìó, êîñòðóáàòî çâàðåíó çâè÷àéíèì ìåòîäîì, çàòå ÷iòêî ïiäiãíàíó ïiä éîãî ðîçìiðè. Êîðïóñ ïëåºðà ìiöíî ñèäiâ ó ðàìi, äî íå¿ íàìåðòâî êðiïèëàñÿ ìåòàëåâà òðóáêà, â ÿêié ôiêñóâàëàñÿ ùå îäíà çíàéîìà ç âèãëÿäó ði÷. Ãîñïîäè… Ïðèâiä àâòîìîáiëüíî¿ ñèãíàëiçàöi¿! Ùîñü ïîäiáíå áóëî ïiä êàïîòîì éîãî «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòî¿«. Òî÷íiøå, ïiä êàïîòîì áóëà ÷îðíà ïëàñòìàñîâà êîðîáî÷êà, ÿêà ìiñòèëà áëîê óïðàâëiííÿ óñiºþ ñèãíàëiçàöiºþ, à òå, ùî òóò ó òðóái, íà éîãî ìàøèíi ìîíòóâàëîñÿ ó äâåðöÿòàõ i âiäñóâàëî çàñóâêó ôiêñàòîðà, ùîá âiä÷èíèòè äâåðöÿòà. Òå, ùî íàçèâàºòüñÿ öåíòðàëüíèì çàìêîì. Ó äàíîìó æ âèïàäêó öåé øòèð òèñíóâ íà êíîïêó, âìèêàþ÷è çâóêîâèé ïðèñòðié äiâiäiøêè. I óñÿ öÿ ñèñòåìà, òàê âèõîäèëî, ïîâèííà êåðóâàòèñÿ ìàëåíüêèì ïóëüòîì, òàêèì ñàìèì, ÿêèé ìàëà éîãî «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà», i ÿêèé ëåæàâ çàðàç ó êèøåíi øòàíiâ!

Ñòàñ âèòÿã ïóëüò, íà ÿêîìó áóëî ëèøå òðè êíîïêè. åëèêà øòîâõàëà øòèð óïåðåä, áëîêóþ÷è äâåðöÿòà ìàøèíè. Îòàê ñàìî õòîñü çà ìåæàìè áóäèíêó íàòèñêàâ âåëèêó êíîïêó íà ñâîºìó ïóëüòi i âæå îöåé øòèð, ùî ìîíòóâàâñÿ ó òðóáöi, òèñíóâ íà êíîïêó DVD-ïëåºðà, âìèêàþ÷è éîãî. Ñõîæå, óâåñü êîìïàêò-äèñê áóâ çàïèñàíèé îöèìè ãðþêàìè òà çiòõàííÿìè i ùîâå÷îðà ¿õ âìèêàëè ç òîãî ìiñöÿ, íà ÿêîìó çàêií÷óâàëîñÿ ìèíóëîãî ðàçó. Íàïåâíî, çëîâìèñíèê ìàâ çìîãó ñòåæèòè çà âiêíîì ãîðèùà, ùîá íàòèñíóòè ìàëåíüêó êíîïêó, îäðàçó âèìèêàþ÷è ïëåºð, ùîéíî õòîñü ïiäíiìàâñÿ íà ãîðèùå. Îí âîíî ÿê. Òà é ðàäióñ äi¿ àâòîìîáiëüíî¿ ñèãíàëiçàöi¿ ñâiä÷èâ ïðî òå, ùî òîé, õòî âäàâàâñÿ äî òàêèõ õèòðèõ æàðòiâ, ìàâ çàâæäè áóòè íåïîäàëiê. Ïðàêòè÷íî ïîðó÷.

Ñòàñ êóðèâ, ñòîÿ÷è íà ´àíêó i îãëÿäàþ÷è íåïîìiòíî ñóñiäñüêi áóäèíêè. Äå ñõîâàâñÿ âií? Òîé, õòî âèêîíóâàâ ÷èºñü äèÿâîëüñüêå çàìîâëåííÿ. ßê i âñå íà éîãî âèêîõàíié ìàøèíi, ñèãíàëiçàöiÿ ñòîÿëà íàéâèùîãî ´àòóíêó i ðàäióñ ¿¿ äi¿ ñòàíîâèâ ìàéæå ñòî ï'ÿòäåñÿò ìåòðiâ. ßêùî òîé, õòî öå ðîáèâ, ìàâ íå ãiðøó, òî ñàìå â òàêîìó ðàäióñi ñëiä øóêàòè i éîãî ñàìîãî. Îò òiëüêè ÿê?

Äóìêè íàâàëèëèñÿ ç íîâîþ ñèëîþ. ßê âèêîðèñòàòè öå âiäêðèòòÿ äëÿ âëàñíîãî çàõèñòó? ßêùî ïðîêóðîð öiëåñïðÿìîâàíî ðèº éîìó ÿìó, òî, ìîæëèâî, çíàº i ïðî öþ «iãðàøêó». Îòæå, âiäêðèâàòè êàðòè ùå ðàíî. Òîäi êîëè? ßê éîãî ïîñàäÿòü íà ëàâó ïiäñóäíèõ? Ùî òîäi öå äîâîäèòèìå? Ìàëî. iäêðèòòÿ äàâàëî íàäiþ, àëå ÿê ìàëî éîãî áóëî äëÿ ïåðåìîãè!

Òåëåôîí çàâiáðóâàâ ó êèøåíi i íà òàáëî âèñâiòèâñÿ çíàéîìèé íîìåð.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó? Äîáðîãî äíÿ. Ìîæåòå ïiäõîäèòè äî ïàíà Øåâ÷èêà. è æ áóâàëè ó éîãî êîíòîði?

Ïðîêóðîð. Ñòàñ ïîìîâ÷àâ, ïîòèðàþ÷è ó ïàëüöÿõ òðóáêó.

- Àëëî? è ìåíå ÷óºòå?

- ß-òî ÷óþ, - âiäïîâiâ Ñòàñ. - Àëå íàâðÿä ÷è ìåíi âàðòî òóäè iòè. Ïðèíàéìíi òåïåð.

- Í-íå ðîçóìiþ… è ïåðåäóìàëè?

- Çäàºòüñÿ, òàê, - ñòàðàííî äîáèðàþ÷è ñëîâà, Ñòàñ ùå íå çíàâ, ÿê ñêàçàòè òå, ùî ìîãëî á ïîñiÿòè ïàíiêó ó âîðîæèõ ëàâàõ, îäíî÷àñíî íå âiäêðèâøè êàðò. - Ùàñòÿ, ùî óñå òàê ñêëàëîñÿ ³ ÿ íå âñòèã íàðîáèòè äóðíèöü.

- ßê áàæàºòå, - íå ðîçãóáèâñÿ ñïiâðîçìîâíèê. - Àëå… ñëîâîì, íà öüîìó ìî¿ ñïðîáè äîïîìîãòè âàì çàêií÷óþòüñÿ.

Êëàäó÷è òðóáêó äî êèøåíi, Ñòàñ ðîçóìiâ, ùî êiëüêà ñåêóíä íàçàä âiäðiçàâ ñîái øëÿõ äî âiäñòóïó, ÿêùî, çâiñíî, òàêèé iñíóâàâ. Òåïåð äîâåäåòüñÿ ïðîõîäèòè öiëó äèñòàíöiþ i àáî ïåðåìîãòè, àáî…





ÕÕIII




- ßà-ê?! è æîäíîãî ðàçó íå áóëè íà ÊÅÊó-ó?! Çà âñþ âàøó ïðîôåñiéíó äiÿëüíiñòü?! - äàìà, ùî âòèñëàñÿ áåçôîðìíèìè äðàãëèñòèìè ãðóäüìè ó êðàé ñòîëó, äèâèëàñÿ íà íüîãî ç íåðîçóìiííÿì.

¯¿ i áåç òîãî áóëüêàòi î÷i âiä ïîäèâó ëåäü íå ïîâèëàçèëè ç îðáiò.

- è ùî, Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, äî öüîãî òàê áåçäîãàííî ïðàöþâàëè?

- Òà ÿ, âëàñíå, i çàðàç íi÷îãî ïîãàíîãî íå çðîáèâ.

iä öiº¿ çàÿâî÷êè ó íå¿ âiäiáðàëî ìîâó, òîìó âòðóòèâñÿ íà÷àëüíèê óïðàâëiííÿ, ùî ñèäiâ ïî öåíòðó:

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, âè çíàºòå, ùî òàêå ÊÅÊ?

Çà ÿêîþñü iðîíiºþ Ñòàñ äiéñíî æîäíîãî ðàçó íå áóâàâ íà òàêié êîìiñi¿, õî÷ ç ðîçïîâiäåé êîëåã äîáðå çíàâ, ùî âîíî òàêå - êîëåêòèâíå øìàãàííÿ, äå íà ëiêàðÿ íàâàëþþòüñÿ ç óñiõ áîêiâ i òîâ÷óòü êîæåí ó ìiðó ñâîº¿ àãðåñèâíîñòi òà iíòåëåêòó. À ÷èì ìîæå ó íàñ çàõèñòèòèñÿ ëiêàð?

- ÊÅÊ, - òëóìà÷èâ íà÷àëüíèê, - öå êîíòðîëüíî-åêñïåðòíà êîìiñiÿ. I âèçíà÷àòè õòî çðîáèâ äîáðå, à õòî ïîãàíî - ôóíêöiÿ ïðèñóòíiõ òóò ôàõiâöiâ, à íå âàøà. Òî äàâàéòå áóäåìî âèêîíóâàòè êîæåí ñâî¿ îáîâ'ÿçêè.

Ç öiºþ àðìiºþ «ðåôîðìàòîð³â ìåäèöèíè» âîþâàòè íåìîæëèâî. Òå, ùî âií ïðèðå÷åíèé íà ïîðàçêó, Ñòàñ ïîáà÷èâ îäðàçó. Îñîáëèâî àêòèâíi âèòÿãàëè ç iñòîði¿ õâîðîáè Ìóðàøåâè÷ êîæíó íåâäàëî ïîñòàâëåíó êîìó, çáiëüøóþ÷è ¿¿ äî ðîçìiðiâ ïðè÷èíè ñìåðòi.

Ñóäìåäåêñïåðò, ùî ðîáèâ ðîçòèí, äàâ íåäâîçíà÷íèé âèñíîâîê, ùî ñìåðòü íàñòàëà âiä íàáðÿêó ãîëîâíîãî ìîçêó âíàñëiäîê çáiëüøåííÿ âíóòðiøíüî÷åðåïíî¿ ãåìàòîìè, à êðîâîòå÷à ó æèâîòi âíàñëiäîê ðîçðèâiâ îðãàíiâ äiéñíî ìàëà ìiñöå, ïðîòå íå áóëà âàæêîþ i íå ñòàíîâèëà íà òîé ÷àñ ïðÿìî¿ çàãðîçè æèòòþ ïàöiºíòêè. Ãîëîâíèé ðåàíiìàòîëîã áåçàïåëÿöiéöíî çàÿâèâ, ùî ³íòåíñèâíå ïåðåëèâàííÿ ðîç÷èíiâ ó òié ñèòóàöi¿ íå ìîãëî ïiäíÿòè êðîâ'ÿíîãî òèñêó i ïîãiðøóâàëî ñòàí ìîçêîâèõ ñïðàâ.

Ìåíø àãðåñèâíi ÷ëåíè ÊÅÊó ïðîñòî ìîâ÷êè ñëóõàëè, àëå Ñòàñ íå ñóìíiâàâñÿ - ïîñòàâëÿòü ñâî¿ ïiäïèñè, äå íàëåæèòü. Ëèøå îäèí ç ïðèñóòíiõ - îáëàñíèé òðàíñôóçiîëîã - âèñëîâèâ òâåðåçó äóìêó: à ÷è áóëà ìîæëèâiñòü ó ëiêàðÿ âèçíà÷èòè äî îïåðàöi¿ ðîçìiðè âíóòðiøíüî÷åðåâíî¿ êðîâîòå÷i? À, îòæå, âií ðîáèâ óñå ìîæëèâå â äàíèõ óìîâàõ äëÿ ïîðÿòóíêó ïàöiºíòêè.

Òà éîãî «ïîñàäèëè».

- Ó íàñ ó ðàéîíàõ çàðàç äîñòàòíüî ðåñóðñiâ, ùîá âèðiøóâàòè òàêi çàâäàííÿ… - î÷i ãîëîâè êîìiñi¿, ÿêà - ìîæíà áóëî äàòè ãîëîâó íà â³äñ³÷ - áëèçüêî íå ñòîÿëà â³ä «ðàéîíó», à òèì ïà÷å, éîãî «ðåñóðñ³â», íàðåøòi ïîâåðíóëèñü ó çâè÷íèé ñòàí, òîìó i ñïðîìîãëàñÿ âîíà âèäàòè öþ ïîíàäðîçóìíó ôðàçó, äîäàâøè: - À ÿêùî íi, òî ïîðó÷ ç õiðóðãîì òðåáà ñàäèòè ùå é ãîëîâíîãî ëiêàðÿ.

Çà÷èòàëè i ðåçþìå íåéðîõiðóðãà, ÿêèé òîäi ñåðåä íî÷i ïðè¿æäæàâ íà òðåïàíàöiþ ÷åðåïà. Ñìåðòü âiä íàáðÿêó ãîëîâíîãî ìîçêó. Ñàì «ñâiòèëî» çàðàç îïåðóâàâ, òîìó é íå ìiã âèñòóïèòè îñîáèñòî.

I òåïåð Ñòàñ íå ëèøå ÷iòêî ðîçóìiâ ïëà÷åâíiñòü ñèòóàöi¿, à âçàãàëi ïîäàëüøèé ðîçâèòîê ïîäié. Çàðàç ïîâàæíà êîìiñiÿ êîíñòàòóº éîãî òàêòè÷íó ïîìèëêó ó ëiêóâàííi ïîñòðàæäàëî¿ Ìóðàøåâè÷, âèçíàâøè, ùî âîíà âïëèíóëà íà ðåçóëüòàò. Óñå. Äàëi ïðàöþâàòèìå ïðîêóðàòóðà i, ìàþ÷è ó ðîçïîðÿäæåííi öåé âèñíîâîê ÊÅÊó, à òàêîæ íàÿâíiñòü ó íüîãî ìîòèâiâ áàæàòè ñìåðòi öié ãðîìàäÿíöi, äîâåäå, ùî ïîìèëêà áóëà íàâìèñíîþ i ùî âií áåçïîñåðåäíüî âèíåí ó ¿¿ ñìåðòi. îíè çðîáëÿòü ç öüîãî ñêëàä çëî÷èíó. I äàëi âæå äëÿ äîñÿãíííÿ ìåòè íå ìàòèìå çíà÷åííÿ, çáèâàâ âií ¿¿ ñâîºþ ìàøèíîþ ÷è íi. Éîãî ïîñàäÿòü íà ëàâó ïiäñóäíèõ. À äàëi… ßê áè òàì ñêëàëîñÿ äàëi, éîìó áóäå íå äî áóäèíêó. Òèì ïà÷å, íiõòî íå çàâàäèòü, êîëè ñàì âií ïåðåáóâàòèìå ó ñëiä÷îìó içîëÿòîði, óâiéòè i çäiéñíèòè ÿêùî íå êàïiòàëüíèé ðåìîíò, òî õî÷à á çìiíó iíòåð'ºðó.

Çíàòè á òîäi, ó ùî öå âèëëºòüñÿ! Ñòàñ äèâèâñÿ íà îáëè÷÷ÿ ÷èíîâíèêiâ, ÿêi, çäàâàëîñÿ, ãîâîðèëè òåïåð óñi íàðàç, i äî ãîëîâè ëiçëè âñiëÿêi äóðíèöi. Öiêàâî, âîíè íàñïðàâäi òàêi ÷è ÿêàñü ðóêà ïîêåðóâàëà i òóò, ïðèìóñèâøè ¿õ ÷iòêî ñïðÿìóâàòè õiä çàñiäàííÿ ó ïîòðiáíå ðóñëî? Íåâæå îòèõ øiñòäåñÿò òèñÿ÷, íà ÿêi òÿãíå áóäèíîê, âàðòóþòü òîãî, ùîá ðîçiãðóâàòè ôàðñ, çàäiþþ÷è îòàêi ðåñóðñè? Ùî òàêîãî ìàº áóòè çàõîâàíî ó ñòàðîìó äîìi, ùîá…

Äâåði ðîç÷èíèëèñÿ áåç ñòóêó i óâiéøîâ ÷îëîâiê ó ïðîñòié òåíiñöi ç òå÷êîþ, ÿêi ðîçäàþòü ôàðìàöåâòè÷íi ôiðìè äëÿ ðåêëàìè. ií ìîâ÷êè ïðèñiâ ñêðàþ, âèòÿãàþ÷è ç íå¿ ïàïåðè. Òiëüêè òåïåð Ñòàñ óïiçíàâ ó íüîìó ãîëîâíîãî íåéðîõiðóðãà.

- Iãîðå Iâàíîâè÷ó, - ðîçâiâ ðóêàìè íà÷àëüíèê óïðàâëiííÿ, - íå âàðòî áóëî òàê ïîñïiøàòè. Ìè æ çíàëè, ÷èì âè çàéìàºòåñÿ. àø âèñíîâîê âæå çà÷èòàëè i…

- Ïðîáà÷òå, ÿ íå äàâàâ âèñíîâêó äëÿ ÊÅÊó, - ïîïðàâèâ éîãî íåéðîõiðóðã.

- Íó, ìè êàçàëè, ùî äîñòàòíüî é öüîãî.

- Òà íi, - ñòîÿâ íà ñâîºìó òîé. - ß íàïèñàâ ñïåöiàëüíî, òî÷íiøå, òîìó ùî öå ìàº çíà÷åííÿ.

- Íó… - çà÷èòàéòå, - ðîçâåëà ðóêàìè øåôèíÿ «äîêòîðñüêî¿ ³íêâ³çèö³¿».

ií óìiâ âèñëîâëþâàòèñÿ êîðîòêî, àëå òî÷íî, öåé íåéðîõiðóðã. èñòóï éîãî ïåðåéøîâ ó äèñêóñiþ, à Ñòàñ ìîâ÷êè ñëóõàâ, òåïåð óæå ñàì âèêî÷óþ÷è î÷i, íà÷å òà áóëüêàòà ãîëîâèõà.

- Íi, ÿ, ÿê ÷ëåí ÊÅÊó, êàòåãîðè÷íî ïðîòè, - ÷iòêî âèìîâëÿþ÷è êîæíå ñëîâî, âiâ ñâîþ äóìêó íåéðîõiðóðã. - ß íå ïiäïèøóñÿ ïiä ðiøåííÿì, ó ÿêîìó âèçíàºòüñÿ òàêòè÷íà ïîìèëêà. ¯¿ íå áóëî. Õiðóðã Êîâà÷ ðîáèâ òå, ùî ìiã. Ïðîâîäèâ òó îïåðàöiþ, ÿêó ìiã çðîáèòè êðàùå.

- Àëå æ ïàöiºíòêà ïîìåðëà âiä íàáðÿêó ìîçêó! - íå âèòðèìàëà ãîëîâóþ÷à. - è ñàìi íàïèñàëè! À ëiêàð ó ðàéîíi æèâiò îïåðóâàâ. À ìàâ íà âàñ ÷åêàòè, ÿêùî âæå ñàì íå ìiã!

- Ó ñâiòëi ñó÷àñíèõ êàíîíiâ, - ùå ÷iòêiøå âèìîâèâ Iãîð Iâàíîâè÷, - îáèäâi îïåðàöi¿ ìàëè ïðîâîäèòèñÿ îäíî÷àñíî. ß íàïèñàâ ÷îðíèì ïî áiëîìó. Îä-íî-÷àñ-íî! Ñàì âií äâi íàðàç ïðîâîäèòè íå ìiã, ãàäàþ âè ðîçóìiºòå. Òîìó îáðàâ îäíó - òó, ÿêîþ âîëîäiâ êðàùå. I ùå ïîâòîðþþ - òðàâìà ÷åðåïà áóëà íåñóìiñíà ç æèòòÿì. Ëiêàð çîáîâ'ÿçàíèé áîðîòèñÿ, ïîêè ïàöiºíò ùå æèâèé, òîìó, ïðè¿õàâøè, ÿ é ðîçïî÷àâ îïåðàöiþ. Àëå íå ñóìíiâàâñÿ, ùî ïàöiºíòêà ïîìðå.

Ñòàñà ïîïðîñèëè âèéòè. Î÷³êóâàííÿ ó êîðèäîði áóëî âàæêèì i ïðèíèçëèâèì. Àëå õòî çâàæàòèìå íà ïðèíèæåííÿ, êîëè ñïðàâè íàáèðàþòü òàêèõ îáåðòiâ. Çà äâåðèìà ãîâîðèëè íà âèñîêèõ íîòàõ, ïðîòå ñëîâà íå ðîçðiçíÿëèñÿ. Íàðåøòi, óñi ïî÷àëè ðîçõîäèòèñÿ.

èéøëà é çàñòóïíèöÿ ãîëîâè åêñïåðòèçè ç ðàéîíó, ÿêié òàêîæ íàëåæàëî áóòè íà òàêîãî ðîäó çàõîäi, ùî íå äîäàâàëî çäîðîâ'ÿ i ¿é.

- àæêiñòü òðàâìè, íå ñóìiñíà ç æèòòÿì… - ïðîìîâèëà âîíà, âçÿâøè éîãî çà ëiêîòü. - Ïîùàñòèëî íàì. ßê ç ëàíöþãiâ ïîçðèâàëèñÿ, íå ïàì'ÿòàþ òàêîãî. Çàâæäè íàðâàíi, àëå ùîá òàê…

Ñòàñ çàêóðèâ, ñiâøè ïiä óïðàâëiííÿì íà âiëüíó ëàâêó. Áåç çâóêó ðîç÷èíÿëèñÿ é çà÷èíÿëèñÿ ïîòðiéíi äâåði. Ãiãàíòñüêà áóäiâëÿ ïðàöþâàëà ïîòðiéíèì «ðîòîì» â îáèäâîõ íàïðÿìêàõ, óïðîäîâæ öiëîãî äíÿ êîâòàþ÷è òà âèïëüîâóþ÷è íàçàä ÷èíîâíèêiâ ðiçíèõ ðàíãiâ. Ùîéíî öÿ ñêëàäíà ñèñòåìà ìàëî íå ïåðåòðàâèëà éîãî. Äîïîìîãëî äèâî.

ií ñiäàâ ó äîðîãó ìàøèíó íà ñòîÿíöi ïiä áóäiâëåþ. Î÷åâèäíî, çàðàç öié ëþäèíi íiêóäè ïîñïiøàòè. Òîìó i âñòèã Ñòàñ ÿêðàç íà òîé ìîìåíò, êîëè, çà÷èíèâøè äâåðöÿòà, âîäié âçÿâñÿ çà êëþ÷.

- Iãîðå Iâàíîâè÷ó, ïðîáà÷òå, íå ìiã íå ïiäiéòè. è ìåíå âðÿòóâàëè.

- Ïóñòå… - âií âèéøîâ ç ìàøèíè, ïîäàþ÷è ðóêó.

- Òà íi, - ïîõèòàâ ãîëîâîþ Ñòàñ. - Ó öié iñòîði¿ äëÿ ìåíå óñå íàáàãàòî ñêëàäíiøå i íå ñêií÷èëîñÿ á çíÿòòÿì êàòåãîði¿ àáî ïîçà÷åðãîâèìè êóðñàìè. è âðÿòóâàëè ìåíå âiä äóæå âåëèêèõ ïðîáëåì. Òàêèõ, ùî é íå ñíèëîñÿ. ß çíàéäó ñïîñiá âàì âiääÿ÷èòè.

- Íå òðåáà, êîëåãî, ó ìåíå âñå º, - çàñìiÿâñÿ òîé. - ß âiñiì ðîêiâ ïðàöþâàâ çà êîðäîíîì, äî ðå÷i, çà ôàõîì. Ìié ðîäè÷ êåðóº êëiíiêîþ íåéðîõiðóðãi¿ ó Êàíàäi. Òàê ùî âàøi ãðîøi ó êîíâåðòi ìåíi ¿é-Áîãó áåç ïîòðåáè.

- I âè ïîâåðíóëèñÿ?! Ñþäè?! Äëÿ ÷îãî?

Ó âèãóêó Ñòàñà áóëî ñòiëüêè çäèâóâàííÿ, ùî âií çàñìiÿâñÿ.

- ß é ñàì òåïåð íå ðîçóìiþ, äëÿ ÷îãî. Íàïåâíî, äóøà çàõîòiëà êîìôîðòó. À ÿêèé êîìôîðò ñåðåä ÷óæèõ ëþäåé, ÷óæèõ çâè÷îê, òðàäèöié? Òÿãíå íà ñâîº. À âîíî âæå òàêîæ, âèÿâëÿºòüñÿ íå ìîº. Çà âiñiì ðîêiâ âiäâèê ïîâíiñòþ âiä iäiîòèçìó, âiä ñâèíñòâà. Íå ñïðèéìàþ. Ó íàñ æå íå ìîæíà ïðàöþâàòè ïî-ëþäñüêè. Îò ÷åêàþ, êîëè ìåíå ç'¿äÿòü, òîä³ íàçàä ïî¿äó.

ií ùå ðàç ïîòèñ ðóêó Ñòàñîâi, ñiäàþ÷è â ìàøèíó.

- Áóäü çäîðîâ. Æèòòÿ ïðîäîâæóºòüñÿ.

èêèíóâøè ïîòóæíó õâèëþ ç äâîõ ñîïåë, êðàñåíü ÁÌ âëèâñÿ ó ñóöiëüíèé ðóõ.

Òå, ùî âèãëÿäàëî íàéëåãøèì, «îáëàìàëîñÿ» ¿ì çà ùàñëèâèì âèïàäêîì. Íi, âîþâàòè âñå-òàêè ìîæíà. Òðåáà. Çàâòðà íà ïðîêóðîðñüêèé ñòië ëÿæå âèñíîâîê êîíòðîëüíî-åêñïåðòíî¿ êîìiñi¿ ïðî òå, ùî òðàâìà ïîñòðàæäàëî¿ Ìóðàøåâè÷ áóëà íå ñóìiñíà ç æèòòÿì, à âií, Ñòàñ, äiÿâ âiäïîâiäíî äî îáñòàâèí. I íåõàé òåïåð âäàâëÿòüñÿ éîãî ìîòèâàìè, íàâiòü ÿêùî âîíè é áóëè. À çíàéòè äîêàçè íà éîãî âèëèçàíié «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòié» íåìîæëèâî. Òîìó ùî Íåîíiëó Ìóðàøåâè÷ âîíà íå çáèâàëà.

ií ñiäàâ ó ìàøèíó, íåõàé íå ÁÌ, àëå òàêîæ íå ïîãàíó, âiä÷óâàþ÷è âïåâíåíiñòü, ùî òåïåð âîíè íå äîáåðóòüñÿ äî íüîãî. Àëå i ïðîòèëåæíå âiä÷óòòÿ íå çáèðàëîñÿ éîãî ïîëèøàòè - òå, ùî îäíî÷àñíî éîãî é íå âèïóñòÿòü. Ó êðàùîìó ðàçi ìîæíà ðîçðàõîâóâàòè íà òàéì-àóò. À îòæå…

Ìîæëèâî, ÷àñ ñïðîáóâàòè ñàìîìó äiñòàòèñÿ äî íèõ?





ÕÕIV




îíè ñèäiëè íà ñòiëü÷èêàõ ó ïåðåäîïåðàöiéíié áiëÿ ðîç÷èíåíîãî âiêíà i êóðèëè. iòåðåöü çàëàçèâ ïiä ìîêði ïiæàìè, ÿêi âàðòî áóëî á ñêèíóòè, àáè íå çàñòóäèòèñÿ. Àëå ÷îãî íå çðîáèø çàðàäè æiíêè. Ñàìå ¿¿ ïî-äæåíòëüìåíñüêè ïðîïóñòèëè ïåðåâäÿãàòèñÿ ïåðøó.

- ß ãàäàâ, óñå, êiíåöü, - ïîõèòàâ ãîëîâîþ Íàãiðíèé. - ßê ïî÷àëà ïå÷iíêà «ïîâçòè» - öå çàâàë…

- Àëå ãàðíèé ìåòîä, ïîãîäüñÿ, - Ñòàñ óñå-òàêè ïðèêðèâ âiêíî, áîÿ÷èñü ïðîòÿãó. - Ìè ó ñåáå çàâæäè òàê ðîáèëè.

- Ùàñòèòü íàì òåïåð íà ìàñèâíi êðîâîòå÷i, - ïîõèòàâ ãîëîâîþ Áîãäàí. - Äîáðå, õî÷ çàðàç óñi íà ìiñöi. Ðàçîì óïîðàëèñÿ. À òîäi ÿê «iíäiàíåöü» ðîçáèâñÿ… Íàêëàëè ìè ç Ãàùàêîì ó øòàíè. Øåôèíÿ ó âiä'¿çäi… ßêðàç äî ìiñöÿ òâié ïðè¿çä áóâ.

- Íå ïåðåáiëüøóé, - ìàõíóâ ðóêîþ Ñòàñ. - Îäíàêîâî íi÷îãî íå äàëî.

- Àëå æ êðîâîòå÷ó ñïèíèëè! Æèâèì ç îïåðàöiéíî¿ âèâåçëè! À öå íå ìàëî.

- Òàê, - ïîãîäèâñÿ Ñòàñ. - À… ÷îìó «iíäiàíåöü»?

- À ÿ çíàþ? - çíèçàâ ïëå÷èìà Íàãiðíèé. - Ìî¿ îáîº ìàëèõ ó íüîãî íà ãóðòêó çàéìàëèñÿ. Òî óñi äiòè éîãî òàê êëèêàëè - Iíäiàíåöü òà é ãîäi. Òàêå ïðiçâèñüêî. ií íà÷åáòî íàïîëîâèíó êàçàõ ÷è òàòàðèí áóâ. Ãàëiìóëií, òàê? Òà é îáëè÷÷ÿ òàêå… õàðàêòåðíå, òè áà÷èâ. Äiòè - âîíè æ óìiþòü ùîñü îñîáëèâå ïîìiòèòè.

- Ãàðàçä, - ïiäâiâñÿ Ñòàñ. - Iäåìî, ïîêâàïèìî øåôèíþ. Ùîñü âîíà òàì íàäîâãî çàñòðÿãëà.

Äîðîãà âiä ëiêàðíi äî äîìó íåäîâãà - êiëüêà êðèâèõ âóëè÷îê. Íà ïåðåäîñòàííié «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» íåñïîäiâàíî ïîâåðíóëà i çóïèíèëàñÿ ïiä êàôåøêîþ. ×àøêó êàâè ïèâ äîâãî. Ìó÷èëè íå çîâñiì çðîçóìiëi äóìêè. À øâèäøå - çîâñiì íå çðîçóìiëi. Ç íèìè é ïîâåðíóâñÿ äîäîìó. À îñòàòî÷íî «ïðîðiçàëîñÿ» âæå óâå÷åði, êîëè ëÿãàâ ñïàòè.

Îáëè÷÷ÿ ç îðëèíèì íîñîì ó òüìÿíîìó ñâiòëi íi÷íèêà çäàâàëîñÿ âèìàëþâàíèì îñîáëèâî ÷iòêî. «Iíäiàíåöü». Îñü ÷îìó çàêàðáóâàëîñÿ ñëîâî ïiä ÷àñ ïiñëÿîïåðàöiéíîãî ïåðåêóðó, îñü ÷îìó äîðîãîþ âèêëèêàëî íåçðîçóìiëi àñîöiàöi¿. Éîãî «iíäiàíåöü» - òîé, ùî íà êèëèìi, ïåðåáóâàâ ó âiëüíîìó ïîëüîòi, ðîçêèíóâøè ðóêè-êðèëà òàê, íà÷å iëþñòðóâàâ òå, ùî ñòàëîñÿ ç òèì, ìiñöåâèì «iíäiàíöåì» - êåðiâíèêîì äèòÿ÷îãî òóðèñòè÷íîãî ãóðòêà Ãàëiìóëiíèì. Î÷åâèäíî, öåé ÷îëîâiê ìðiÿâ ïðî íåáî, î÷åâèäíî, òàêîæ ëþáèâ äèâèòèñÿ çâiäòè óíèç, ãîðäîâèòî ðîçêèíóâøè êðèëà ñâîãî äåëüòàïëàíà, ââàæàþ÷è ¿õ ïðîäîâæåííÿì âëàñíèõ ðóê.

Öåé ÷îëîâiê âèÿâèâñÿ éîãî ïåðøèì îïåðîâàíèì õâîðèì i îäíî÷àñíî ïåðøèì íà éîãî îñîáèñòîìó êëàäîâèùi ó öüîìó ìiñòi. Òåïåð âií íà÷å îñåëèâñÿ òóò, íà êèëèìi, ùîá íàãàäóâàòè ïðî ñåáå. Êëÿíó÷è ñâîþ äóðíó ãîëîâó, ÿêié i òîãî, ùî º, ìàëî á âèñòà÷èòè ç íàäëèøêîì, Ñòàñ âiäâåðíóâñÿ i çàïëþùèâ î÷i. Òà âîíè ðîçïëþøèëèñÿ ìàéæå îäðàçó. Áiëüøå òîãî, âií ïiäâiâñÿ, ñïèðàþ÷èñü ëiêòåì íà ïîäóøêó.

Ó ïîïåðåäíüîìó âiçåðóíêó - òîìó, ùî áóâ íèæ÷å i îêðåñëþâàâ îäíîâóñó ãîëîâó ó êîøëàòié øàïöi, ïî÷àëî âãàäóâàòèñÿ òàêîæ ùîñü äóæå çíàéîìå. À çãàäàëîñÿ îñòàòî÷íî ëèøå òîäi, êîëè óçäðiâ ïîðó÷ êîíòóðè êëàïîâóõîãî ïñà, ùî çàâîäèâ äî íåáà. Äóìêè, ùî ïðèéøëè, áóëè ìàëî ñêàçàòè - íåíîðìàëüíèìè, ïðîñòî õâîðèìè. Òà âñå æ, ñiâøè íà ëiæêó, âií íàáðàâ Íàãiðíîãî. èïàäîê ñìåðòi âiä ñêàçó, ïðî ÿêèé ðîçïîâiäàâ òîé, ÷iòêî ïîñòàâ ó ïàì'ÿòi.

- Öå ÷îãî ðàïòîì îïiâíî÷i òåáå òàêi ðå÷i çàöiêàâèëè? - çäèâóâàâñÿ êîëåãà.

- Çàðàç äâàäöÿòü òðè äâàäöÿòü, - óêëiíëèâî ïðîìîâèâ Ñòàñ.

- Íó, ãàðàçä, - Áîãäàí çiáðàâñÿ ç äóìêàìè. - Òî÷íî íå çãàäàþ, êîëè öå áóëî. Íó, òèæíiâ ÷îòèðè äî òâîãî ïðè¿çäó. êóñèâ éîãî ïåñ…

- Öå ÿ çíàþ, òè âæå ðîçïîâiäàâ, - ïåðåáèâ Ñòàñ. - Ñêàæè êîíêðåòíî, ÿêi áóëè ïîøêîäæåííÿ?

- Êîíêðåòíî - õàïíóâ âií éîãî çà îáëè÷÷ÿ, ðîçäåðøè âåðõíþ ãóáó i ïîâiêà. Ñïðàâà, òàê. À ïðàâèé âóñ ïðàêòè÷íî âçàãàëi âiäiðâàâ. Íó, ïîïðè âñå êóìåäíî âèãëÿäàâ ìóæèê. óñà ãóñòi, ÷îðíi, äîâãi. I îòî ñìèêàº îäíèì âóñîì, à äðóãîãî íåìàº.

- À â ÿêîìó â³í áóâ îäÿç³?

- Íó… òè á ùå ñïèòàâ, ÿêi ó íüîãî òðóñè áóëè… - ðîçãóáèâñÿ êîëåãà. - Õî÷à… çíàºø, âií òàêèé õîäèâ… íó, çëåãêà ïiä áîìæà. Íi, õàòó ìàâ ñâîþ, àëå âi÷íî ëàçèâ iç ñóìêîþ i ïàëèöåþ õòîçíà-äå. Óñiì ïðèìåëüêàâñÿ çà ðîêè. I òîé ïåñ çà íèì. Òî éîãî ôîðìîþ îäÿãó áóëà øàïêà òàêà, êîøëàòà ç ïàñìàìè - ùî âëiòêó, ùî âçèìêó.

Òå, ùî ïî÷èíàëî âèìàëüîâóâàòèñü, ëÿêàëî.

- À ïåñ… ïåñ ÿêèé áóâ? Îïèøè.

- Íó, òè äàºø. À íà õðåíà âîíî òîái? Íó, âåëèêèé, íåäîãëÿíóòèé, íåçðîçóìiëîãî êîëüîðó, òàêèé ñàìèé áðóäíèé, ÿê i ãîñïîäàð… Ïîðîäà - äâîðòåð'ºð, íàéïîøèðåíiøà ó íàøèõ ìiñöÿõ, - êàëàìáóðèâ Áîãäàí, îáëèøèâøè, âèäíî, äóìêè ïðî ñîí.

- óõà ÿêi áóëè? - ìàéæå ïî ñêëàäàõ çàïèòàâ Ñòàñ. - èñÿ÷i ÷è ñòîÿ÷i?

- Óÿâè ñîái - ïàì'ÿòàþ. èñÿ÷i. Ùå ùî òîái ðîçïîâiñòè?

- Äÿêóþ, áiëüøå íi÷îãî.

iäáóâàëèñÿ äèâíi ðå÷i. Íå òå ñëîâî. Íàñòiëüêè äèâíi, ùî áðàêóâàëî ðîçóìó âèçíà÷èòè õî÷à á ç ÿêîãî êiíöÿ äî íèõ ïiäñòóïèòèñÿ. Çäàâàëîñÿ, ïîÿñíåíü òàêîìó çíàéòè íåìîæëèâî. Òîìó êîâçíóâ î÷èìà ïî êèëèìi ùå íèæ÷å - äî íàñòóïíî¿ ïåëþñòêè-âiçåðóíêà, äå áóâ çîáðàæåíèé, ÿê âií äàâíî âæå ââàæàâ, ãóöóë áåç ãîëîâè. Òåëåôîí çíîâó îïèíèâñÿ ó ðóöi i Íàãiðíîìó, ÿêùî òîé çáèðàâñÿ ñïàòè, äîâåëîñÿ çíîâó çãàäóâàòè.

- Ñëóõàé, ùî öå çà öiííi iäå¿ íà íi÷? - íå âèòðèìàâ òîé. - Òîái ùî, íå ñïèòüñÿ? Êîðèñòóéñÿ ìîìåíòîì, ùî íå ÷iïàþòü, ñïè!

- Çàðàç áóäó, - ïîîáiöÿâ Ñòàñ. - Àëå ñïî÷àòêó çãàäàé. Íó ùî òîái, âàæêî?

- Ãàðàçä, - çäàâñÿ êîëåãà. - Ó òîìó âèñëîâi ïðî õâîðîãî, ÿêèé ïîñòóïàº áåç ãîëîâè, ìàâñÿ íà óâàçi êîíêðåòíèé âèïàäîê. Áóëà ó íàñ òóò çàëiçíè÷íà òðàâìà. Òàê òîãî õëîïöÿ «øâèäêà» ç ïåðåëÿêó çàãðóçèëà íà íîøi i ïðèâåçëà. À ó íüîãî âiäêðèòèé ïåðåëîì øèéíèõ õðåáöiâ ç îáøèðíîþ òðàâìîþ ì'ÿêèõ òêàíèí. èäíî çà÷åïèëî äîáðÿ÷å ÿêîþñü ÷àñòèíîþ òåïëîâîçà. Íó, ïðàêòè÷íî âiäiðâàëî ãîëîâó, õî÷à ùå íà ÷îìóñü òðèìàëàñÿ. îíè ç ïåðåëÿêó çàòàðàáàíèëè éîãî ïðÿìî äî ðåàíiìàöi¿, à âií æå æ ìåðòâèé - ñòîïóäîâî. À ðàç çàíåñëè - âæå òðåáà ïàïåðè ïèñàòè. À íàïèñàíi ïàïåðè - âæå º ùî âèíþõóâàòè i øóêàòè, ó ÷iì ìè âèííi. Îò íå ïàì'ÿòàþ òî÷íî, àëå õòîñü çà ùîñü óñå-òàêè äîãàíó òîäi îòðèìàâ. Îò òåïåð i êàëàìáóðèìî, ùî íàâiòü áåç ãîëîâè á ïðèâåçëè, îäíàêîâî õòîñü òà ó ÷îìóñü ìàº áóòè âèííèé. Íó ùî, òåïåð ñïèìî?

- Ñïèìî, - ïîãîäèâñÿ Ñòàñ. - Àëå… à âií ÷àñîì íå áóâ… Íå áóâ âäÿãíóòèé ó òàêå îò ãóöóëüñüêå âáðàííÿ?

- Íi, îò ÷îãî íå áóëî, òîãî íå áóëî, - ðîçñìiÿâñÿ Íàãiðíèé. - I òðåìáiòè ç ñîáîþ íå ìàâ. Íó, òè äàºø… I ãóöóëîì íå çíàþ, ÷è áóâ. Àëå iç Çàêàðïàòòÿ - öå òî÷íî. ¯õ òàì óçàãàëi áàãàòî çàãèíóëî. Öå æ «×Ï» áóëî - íà âñþ êðà¿íó! Ïðèçîâíèêiâ âåçëè iç Çàêàðïàòòÿ äî ìiñöÿ ñëóæáè. Íó i äóðiëè âîíè òàì, íà ïåðîíi - ïîç÷iïàëèñÿ ðþêçàêàìè, ïîçâ'ÿçóâàëèñÿ. À ïëàòôîðìà âèñîêà, òè áà÷èâ. Íó, îäèí ïîëåòiâ äîíèçó i ïîòÿã óñiõ, à ÿê ïîòÿã çàõîïèâ ïåðøîãî, òî é ðåøòà ïiä êîëåñàìè îïèíèëèñÿ. ×îòèðè õëîïö³. óñiõ ðóêè-íîãè îêðåìî… Òiëüêè îòîé, ùî áåç ãîëîâè, âiäíîñíî öiëèé áóâ.

Äàëi Ñòàñ óæå íå ÷óâ, ùî òîé ðîçïîâiäàâ, ÿê i ïîáàæàíü íà äîáðàíi÷. èäèâëÿâñÿ ³ ðàõóâàâ îòi ðóêè-íîãè íà âiçåðóíêó. Óñiõ ÷àñòèí íå çíàéøëîñÿ, òà âîíî é íå äèâíî. Ñòàñ äîáðå çíàâ, ùî òàêå çàëiçíè÷íà òðàâìà. Àëå ëþäåé âñå-òàêè áóëî ÷åòâåðî. I òîé, ùî áåç ãîëîâè, íå äàðìà òðèìàâ ¿¿, ÿê âiéñüêîâèé êàøêåò íà òðàóðíié öåðåìîíi¿, áî íà ìîìåíò çàãèáåëi âií óæå áóâ ïðàêòè÷íî âiéñüêîâèì.

Ñòàñ âiäêèíóâñÿ íà ïîäóøêó i äîâãî ëåæàâ ç ðîçïëþùåíèìè î÷èìà, äèâëÿ÷èñü ó ñòåëþ. Ó ãîëîâi âñå ïåðåêèäàëîñÿ, íà÷å îòi ðóêè-íîãè. Ùî öå? Çâiäêè çâàëèëîñÿ âîíî íà éîãî áiäíó ãîëîâó ó òàêèé ìîìåíò?

Àëå õiáà ìîæíà òàêå íàäóìàòè?

Ñêî÷èâøè ç ëiæêà, Ñòàñ ïîñòàâèâ ñòiëåöü íàâïðîòè i âèðÿ÷èâñÿ íà êèëèì. Óñi «âåñåëi êàðòèíêè» íà÷å çíèêëè - ïîëèøàëèñÿ ëèøå ïåëþñòêè çàãàäêîâî¿ ôîðìè, ñåðåä ÿêèõ íàäçâè÷àéíî âàæêî âiäøóêóâàëèñÿ òi, ùî íàãàäóâàëè îáëè÷÷ÿ, íîãè, ãîëîâè i âñå ðåøòà. I çàðàç ïiä òàêèì êóòîì îãëÿäó çîâñiì íå áóëè ñõîæi íà íèõ. Òiëüêè êëàïîâóõèé ïåñ ùå ÿêîñü íàãàäóâàâ ñàìîãî ñåáå.

Ñòàñ ëiã. Ïåðñîíàæi îäðàçó ïî÷àëè âèìàëüîâóâàòèñÿ. I î÷i ïî÷àëè øóêàòè ùå íèæ÷å. Öå áóâ îñòàííié, íàéíèæ÷èé âiçåðóíîê ó íèçöi. Ñòóäåíòè ïîçàìèíóëîãî ñòîëiòòÿ. Òi, ùî íå çíàòè, á'þòüñÿ ÷è ðîçâàæàþòüñÿ. Íàïåâíî, âîíî òàê i áóëî íàñïðàâäi, àäæå â óñüîìó, ùî âèùå, Ñòàñ íå ïîìèëèâñÿ. I áiäíîìó Áîãäàíîâi äîâåëîñÿ çíîâó çãàäóâàòè.

- ß òóò íà êóõíþ âèõîäèâ, - ñêðèïiâ âií, ïîÿñíþþ÷è ñâîº äîâãå ìîâ÷àííÿ. - Ìî¿ âæå ñïëÿòü. Íó, ÷îãî òîái ùå? Ñëóõàé, ìîæå áåðè ïëÿøêó òà é ïðèõîäü… Îäíàêîâî íi÷ ïðîïàëà! I äåøåâøå áóäå, áî âñi ãðîøi ïðîãîâîðèø.

- èáà÷, ùå òiëüêè îäíå, - ïîïðîñèâ Ñòàñ. - Ìîæå, ÿ íå äóæå çðîçóìiëî âèñëîâëþâàòèìóñÿ, àëå… Ñïðîáóé «âðóáàòèñÿ».

Ñòàñ ÿê ìiã ðîçïîâiäàâ ïðî òèõ äâîõ, îñòàííiõ, îïèñóþ÷è òi ÷è iíøi äåòàëi, íàìàãàþ÷èñü íàâiÿòè éîìó âiäïîâiäíi àñîöiàöi¿. Íàãiðíèé äóìàâ i òàê, i ñÿê, àëå íå ìiã çáàãíóòè.

- Íó, ãàðàçä, - çàïðîïîíóâàâ Ñòàñ. - Äàâàé òîäi iíàêøå. Ïðîéäåìîñÿ ïî îñòàííiõ âàøèõ ñìåðòíèõ âèïàäêàõ ó çâîðîòíié õðîíîëîãi÷íié ïîñëiäîâíîñòi. Íó, íàïðèêëàä, iíäiàíåöü. Òàê?

- Íó…

- Ïåðåä íèì ìóæèê ó êîøëàòié øàïöi, ÿêîãî âêóñèâ ïåñ i òîé ïîìåð âiä ñêàçó. Ïðàâèëüíî?

- Íó…

- À ìiæ íèìè íiêîãî íå áóëî?

- À ùî, òðåáà?! - çäèâóâàâñÿ Íàãiðíèé. - Ìè i âiä íèõ äâîõ ùå äîñi ÷óõàºìîñü, õî÷ i íi ãðàìà íå âèííi.

- Ãàðàçä, - çãîäèâñÿ Ñòàñ. - À ùå ïåðåä öèì ïðèçîâíèêè iç Çàêàðïàòòÿ. Òàê?

- Íó òàê, òàê! - íå âèòðèìàâ Íàãiðíèé. - Äî ÷îãî òè õèëèø?

- À òåïåð ïiäè ùå äàëi - õòî ïåðåä íèìè? ßêi íåñòàíäàðòíi ñìåðòíi âèïàäêè áóëè ïåðåä öèì?

- Îíêîëîãi÷íà õâîðà ïîìåðëà, - áåç îñîáëèâèõ çóñèëü çãàäàâ Íàãiðíèé. - Ðàê øëóíêó. Ìàëà ïîìåðòè.

- Òî÷íî? - çàïèòàâ Ñòàñ.

- Òî÷íiøå íå áóâàº. À ùå ïåðåä öèì òàêîæ îíêîëîãiÿ. Ðàê ëåãåíü.

- À ùå?

- À ùå - ïiäåø çàâòðà äî îðãìåòîäó i øóêàòèìåø ñàì. ß ùî òîái - êîìï'þòåð? Òî òè iäåø ç ïëÿøêîþ? Ìåíi ÿº÷íþ ñìàæèòè?

- Íi, íå òîé íàñòðié, - ïðîáóðìîòiâ Ñòàñ. - Iíøèì ðàçîì.

ií ùå ñòàâèâ ïèòàííÿ, ñïîäiâàþ÷èñü-òàêè âèòÿãòè íà ñâiòëî ùîñü êîðèñíå äëÿ ñåáå, àëå íi÷îãî áiëüøå çâ'ÿçàòè íå âäàâàëîñÿ. Ñòóäåíòè çàëèøèëèñÿ çà çàâiñîþ òàºìíè÷îñòi. Àëå ïðî ñîí òåïåð ìîæíà çàáóòè. I Ñòàñ ïîëiç ó çâîðîòíîìó íàïðÿìêó - äîãîðè, ùîïðàâäà, ñïî÷àòêó íå ïî êèëèìi, ëèøå ó âëàñíié ïàì'ÿòi. À âîíà ÷iòêî âêàçóâàëà, ùî ïiñëÿ «iíäiàíöÿ» áóëà… ïàíi Ìóðàøåâè÷, ñìåðòü ÿêî¿ âäÿãëà íà íüîãî ÿðìî, êîòðå ïîêè ùî âií íå â ñèëàõ ñêèíóòè îñòàòî÷íî. Ìiæ «iíäiàíöåì» i íåþ íå òðàïèëîñÿ íi÷îãî!

Î÷i ïiäíÿëèñÿ äî êèëèìà, i ó íàñòóïíîìó âiçåðóíêó, òîìó, ùî ðîçòàøóâàâñÿ âèùå iíäiàíöÿ, îêðåñëèëîñÿ çíàéîìå ñòàðå÷å îáëè÷÷ÿ ç äåùî êðèâóâàòèì äîâãèì íîñîì, ÿêèé áóâ ñõîæèé íà ¿¿ ñïðàâæíié íiñ.

Ùî æ öå âiäáóâàëîñÿ?!

Ñòàñ âèòðiùàâñÿ íà êèëèì, íàìàãàþ÷èñü ó õèòðîìóäðèõ âiçåðóíêàõ çíàéòè ùå ÿêiñü äîêàçè, ùî öiºþ ñòàðîþ áóëà ñàìå Íåîíiëà Éîñèïiâíà, íèíi ïîêiéíà. Öå íå âäàâàëîñÿ, àäæå çíàâ âií ïðî íå¿ äóæå ìàëî, à ç óñüîãî, íàìàëüîâàíîãî ïîðó÷ ç íåþ ó ìåæàõ îäíîãî âiçåðóíêó, ðîçðiçíÿëîñÿ ëèøå «åñêiìî» íà ïàëè÷öi, òà é òî îêðåìî âiä ¿¿ îáðàçó.

Äçâîíèòè Íàãiðíîìó Ñòàñ íå íàâàæèâñÿ. Òà é ùî òàêîãî â³í ìiã çíàòè ïðî îáñòàâèíè ¿¿ ñìåðòi, íå âiäîìå Ñòàñîâi? Àëå çóïèíèòèñÿ íà öié òî÷öi áóëî âàæêî. Ùîñü íåçðîçóìiëå íà÷å ïîòðàïèëî äî éîãî ðóê i ïî÷àëî ðîçêðó÷óâàòèñÿ ñòði÷êîþ, âiäêðèâàþ÷è äèâíi é ùå áiëüø íå çðîçóìiëi ðå÷i. Õîòiëîñÿ éòè äî êiíöÿ.

Îëåíêà âæå ñïàëà. Öå âiä÷óëîñÿ ïî iíòîíàöi¿ ¿¿ ãîëîñó.

- Ùî ñòàëîñÿ? - çëÿêàíî çàïèòàëà âîíà.

- Íi÷îãî àæ òàêîãî, - âiäïîâiâ Ñòàñ. - Àëå ìóøó äåùî çàïèòàòè, ïðîñòî çàðàç. Òè ìîæåø ìåíi äîïîìîãòè. Ðîçïîâiñè ìåíi ïðî òâîþ Éîñèïiâíó. Ùîñü îñîáëèâå. Õàðàêòåðíå. Öå ìàº çíà÷åííÿ.

îíà ÿêèéñü ÷àñ çáèðàëàñÿ ç äóìêàìè, à ïîòiì ïðîìîâèëà:

- Íó, öå ùå ÿ ¿¿ íå çíàëà. Ðîçêàçóþòü, âîíà íàðîäèëà äèòèíó âæå ó ïiçíüîìó âiöi. Íå çíàþ êîëè, àëå áóëà ó ëiòàõ. I äèòèíà öÿ ïîìåðëà.

- ßê ïîìåðëà? Ïiä ÷àñ ïîëîãiâ?

- Çäàºòüñÿ, íi… ß íå âïåâíåíà. Êàæóòü, ïðîñòî ïîìåðëà, ÿê äèòèíà.

îíà ùå ïiâãîäèíè ðîçïîâiäàëà óñå, ùî çíàëà, àëå âñå ðåøòà íiÿê íå êëå¿ëîñÿ äî âiçåðóíêà íà êèëèìi. I òîäi Ñòàñ, âiä÷óâàþ÷è ñåáå çîâñiì íiÿêîâî, çàïèòàâ:

- À ìîðîçèâî âîíà ïîëþáëÿëà ¿ñòè?

- Ìîðîçèâî?! - çäèâóâàëàñÿ Îëåíêà. - À ÷îãî ðàïòîì òè ïèòàºø?

- Ïîäóìàé, - ïîïðîñèâ Ñòàñ. - Öå ìàº çíà÷åííÿ. Çãàäàé.

- Òà íi, ìîðîçèâî ÿ ïîëþáëÿþ, à Éîñèïiâíà… Íiêîëè. ß é íå ïðîïîíóâàëà, çíàëà, ùî íå ëþáèòü.

Îò, ëèøå äóðíî ðîçáóäèâ. I ðàïòîì çäîãàäêà áëèñêàâêîþ óâiéøëà ó íàëåæíå ìiñöå. Äî ÷îãî òóò ìîðîçèâî! Óñå ïîëÿãàëî ó ôiãóði ñòàðî¿! Íåïðèðîäíî çëàìàíà ïîñåðåäèíi. ßêðàç íà ìåæi ãðóäíî¿ êëiòêè é æèâîòà. Ñàìå òóäè ïðèïàâ óäàð íåâiäîìîãî àâòî. ×îãî iùå õîòiòè!

Öå áóëà îäíîçíà÷íî Íåîíiëà Ìóðàøåâè÷, íàñòóïíà ïiñëÿ «iíäiàíöÿ».

I òåïåð Ñòàñ ÷iòêî áà÷èâ ïåðåä ñîáîþ íèçêó iëþñòàöié, çîáðàæåíèõ íà êèëèìi. îíè îçíà÷àëè êîíêðåòíèõ ëþäåé, ÿêi ïîìåðëè, à òî÷íiøå çàãèíóëè îäíå çà îäíèì ïðè äîâîëi íåîðäèíàðíèõ îáñòàâèíàõ. Ó íàïðÿìêó ìèíóëîãî éîìó âäàëîñÿ äiéòè ìàéæå äî êiíöÿ i íåðîçãàäàíîþ çàëèøèëàñÿ òiëüêè îäíà. À ùî æ ó ïðîòèëåæíîìó íàïðÿìêó? Àäæå çîáðàæåííÿ ñòàðî¿ ç êðèâèì íîñîì íiÿê íå îñòàííº!

Ó ãðóäÿõ çàìëî¿ëî òàê, íà÷å çà ÷óäåðíàöüêèìè âiçåðóíêàìè ñòàðîãî êèëèìà äiéñíî ìîæíà áóëî âèçíà÷èòè ìàéáóòíº. ií ïiäíÿâ ãîëîâó. Äèâíî, àëå òðè âåðõíi êâiòêè, ùî çàëèøàëèñÿ ó öüîìó ëàíöþæêó äî êiíöÿ êèëèìà, âií íiêîëè íå ðîçäèâëÿâñÿ. Ùå íiêîëè. À ìîæå âîíè íi÷îãî íå îçíà÷àþòü?

Íàñòóïíèé ïiñëÿ ñòàðî¿ âiçåðóíîê ñïî÷àòêó íå âèêëèêàâ æîäíèõ àñîöiàöié. Ïðîñòî ïåëþñòêè ðiçíî¿ ôîðìè i âñå. Òà âàðòî áóëî ïåðåãðóïóâàòè óÿâó, ç íüîãî óòâîðèëàñÿ äiâ÷èíêà ç áiëÿâèì âîëîññÿì. ×åðâîíi æ öÿòî÷êè, ÿêi âîíà íåñëà ïåðåä ñîáîþ íà ïðîñòÿãíóòèõ ðóêàõ, îäðàçó ñòàëè ñóíèöÿìè. Ùîïðàâäà, îáëè÷÷ÿ ¿¿ íå ìiñòèëî æîäíî¿ ðèñè, íà÷å íåâiäîìèé õóäîæíèê çàáóâ éîãî äîìàëþâàòè, à ñóíèöi áóëè ó ÷îìóñü íåçðîçóìiëîìó æîâòîãî êîëüîðó, çîâñiì íå ñõîæîìó íà êîøèê. Çàòå íà ïåðåäîñòàííüîìó ÷iòêî ðîçðiçíÿâñÿ õëîï÷èê ó ÿêîìóñü äèâíîìó âáðàííi. ií íå òå ùîá òàíöþâàâ - ïðîñòî áóâ ó öiêàâié ïîçi ç âiäâåäåíîþ íàçàä íîãîþ ç âiäòÿãíóòèì íîñêîì. Ó ðóöi òðèìàâ ìàëåíüêó ïàðàñîëüêó, à ïîçà éîãî âèïðîìiíþâàëà ÿêåñü òàêå… áåçòóðáîòíå ùàñòÿ ÷è ùî? Äiéñíî, êàçêîâèé õëîï÷èê âèãëÿäàâ ùàñëèâèì. Îáëè÷÷ÿ äèâèëîñÿ äîãîðè, íà÷å âií ðàõóâàâ çîði íà íåái. Ùîñü äóæå çíàéîìå ïðîãëÿäàëîñÿ ó öüîìó îáðàçi. Ìîæëèâî, âií íàãàäóâàâ ïåðñîíàæà îäíiº¿ ç âiäîìèõ óñiì êàçîê? îíî êðóòèëîñÿ ó ãîëîâi, àëå âèçíà÷èòè òî÷íî ïðè óñüîìó áàæàííi Ñòàñ íå ìiã. I çàðàçîì áóëî âiä÷óòòÿ, ùî öå çãàäàºòüñÿ ðàíî ÷è ïiçíî.

Íà ñàìié æå ãîði áóëî çîáðàæåíî ùîñü äèâíå. Õî÷à á òîìó, ùî â óñiõ ïîïåðåäíiõ éîìó ââèæàëèñÿ ëþäè. Îáëè÷÷ÿ i íå òiëüêè. Îñòàííié, õòî ìàâ âií÷àòè óñþ íèçêó, ñêèäàâñÿ íà ÷óäåðíàöüêó ôiãóðó æèâî¿ iñòîòè ç ãîëîâîþ, ðóêàìè, íîãàìè. Ïðîòå öå íå íàãàäóâàëî ëþäèíó. Ó ïîçi ïî-òóðåöüêè ñèäiëî ùîñü òàêå, ùî íàãàäóâàëî âåäìåäÿ ç ëèñÿ÷îþ ãîëîâîþ. Òiëî òëóñòå, âàéëóâàòå - òàêå ÿê ìàþòü iãðàøêîâi ì'ÿêi âåäìåäèêè, íàáèòi âàòîþ. Ðóêè ñêëàäåíi íà ãðóäÿõ. Íîãè ñõðåùåíi âíèçó. Ëèñÿ÷à æ ìîðäà ÿêîñü õèòðî ïîñìiõàëàñÿ, íàñòîâáóð÷èâøè âóõà. Ñòàñ çàïëþùèâ î÷i é ñòðóñèâ ãîëîâîþ. îíî íå çíèêëî. Áåçïåðå÷íî, öå çîáðàæåííÿ ïðèâåðòàëî óâàãó é ðàíiøå, ïðîñòî íå âèêëèêàëî òàêèõ êîíêðåòíèõ i äèâîâèæíèõ àñîöiàöié.

×îìó âií óãîði? Ùî ìàº âií÷àòè öþ íèçêó ñìåðòåëüíèõ âèïàäêiâ? Õòî âií?

Ëèøå çàðàç ñïàëî íà äóìêó, ÿêà ìàÿ÷íÿ êðóòèòüñÿ ó éîãî ñâiäîìîñòi. Iäiîòèçì ÷èñòî¿ âîäè. Ùå òðîõè ïîêðóòèòèñÿ â àòìîñôåði öiº¿ ñòàðîâèííî¿ äiðè i ìîæíà âçàãàëi ç ãëóçäó ç'¿õàòè. Íi÷îãî äèâíîãî, ùî òàêà äóðêà ëiçå äî ãîëîâè. Îò òiëüêè…

Äiéñíî, ïðîòè öüîãî çàïåðå÷åíü íå çíàõîäèëîñÿ. Íåõàé óñiõ öèõ ëþäåé-íåëþäåé íà êèëèìi íàìàëþâàëà éîãî õâîðà óÿâà. Íåõàé, ïðèïóñòèìî. Àëå æ «íàìàëþâàëèñÿ» âîíè ïðàêòè÷íî ó ïåðøèé äåíü éîãî ïåðåáóâàííÿ òóò, êîëè íi ñíîì íi äóõîì íå çíàâ íi ïðî «iíäiàíöÿ», íi ïðî ìóæèêà ç îäíèì âóñîì, íi ïðî ïðèçîâíèêiâ iç Çàêàðïàòòÿ. Ïðî óñiõ íèõ äîâåëîñÿ äiçíàòèñÿ ïiçíiøå, êîëè îáðàçè íà êèëèìi âæå ñêëàëèñÿ ó ïîâíié âiäïîâiäíîñòi ç ðåàëüíèìè ëþäüìè òà ïîäiÿìè, ïðî ÿêi òîäi ùå íå çíàâ. ßê áóòè ç öèì?

À íàñòóïíå âiäêðèòòÿ ïðèìóñèëî éîãî ïiäâåñòèñÿ i çàõîäèòè ïî êiìíàòi ó ïîøóêàõ öèãàðêè. ßê æå òàê… ×îìó òiëüêè òåïåð öå ñïàëî íà äóìêó? Î, ìàìà-ìiÿ… Áiëèé ëèñòîê çàïîâiòó ðåàëüíî ñòàâ ïåðåä î÷èìà. Ó ñòîëi ëåæàëà êñåðîêîïiÿ, àëå íå áóëî íàéìåíøî¿ ïîòðåáè äiñòàâàòè ¿¿, àäæå Ñòàñ ïàì'ÿòàâ óñå äîñëiâíî.

…íå çäiéñíþþ÷è êàïiòàëüíîãî ðåìîíòó i íå çìiíþþ÷è iíòåð'ºðó êiìíàò…

Òîé, õòî ñêëàäàâ öåé áåçïðåöåäåíòíèé ó ñâîºìó ðîäi äîêóìåíò, äóæå õîòiâ, ùîá âií, Ñòàñ, ïðè¿õàâ ñþäè i ïðîæèâ ðiê ó áóäèíêó, íå äàðìà ñóëèâ çà öå íi áàãàòî íi ìàëî - øiñòäåñÿò òèñÿ÷ «çåëåíèõ». Áiëüøå òîãî, âií çàáîðîíÿâ ðóõàòè ìåáëi i îíîâëþâàòè ¿õ, à îòæå õîòiâ, ùîá ïðè¿õàâøè ñþäè, íîâèé ãîñïîäàð öiëèé ðiê ñïàâ ñàìå íà öüîìó äèâàíi, àäæå íi÷îãî iíøîãî, ïðèäàòíîãî äëÿ òàêèõ ïîòðåá, ó êiìíàòàõ íå áóëî. À ÿêùî âðàõóâàòè, ùî ïîâåðõíÿ ñòàðîãî äèâàíó áóëà ãîðáàòîþ, âèõîäèëî, ùî îáîâ'ÿçêîâîþ óìîâîþ ñòàâàëî ñïàííÿ ãîëîâîþ â îäíîìó íàïðÿìêó, àäæå ëÿãàòè íàâïàêè Ñòàñ ïðîáóâàâ. èõîäèëî òàê, ùî Òàðàñ Àíäðiéîâè÷ Ìèðîíåíêî äóæå õîòiâ, ùîá ïiñëÿ éîãî ñìåðòi ïëåìiííèê ïðîòÿãîì ðîêó ðîçäèâëÿâñÿ ùîâå÷îðà ÷óäåðíàöüêi çîáðàæåííÿ íà ñòàðîìó êèëèìi, âèøóêóþ÷è äèâíi àíàëîãi¿. ßê íå êðóòè, à âèõîäèëî òàê. I öiëêîì ìîæëèâî, ùî ïàíi Ìóðàøåâè÷, çàêëèêàíà ñòåæèòè çà öèì, çíàëà çíà÷åííÿ éîãî çàäóìó. Ùî æ öå òàêå, ÷îãî ëþäèíà ìîæå òàê õîòiòè ïiñëÿ ñâîº¿ ñìåðòi?

iäñóíóâøè äèâàí, Ñòàñ ïî÷àâ çíiìàòè êèëèì çi ñòiíè. Òåïåð îäíàêîâî. Íiêîìó âæå çàñêî÷èòè ó íåçðó÷íèé ìîìåíò i äîðiêíóòè çìiíîþ iíòåð'ºðó. Êèëèì âèãëÿäàâ òàêèì æå âåòõèì i ç äðóãîãî áîêó. I ìàðíî íàìàãàâñÿ Ñòàñ çíàéòè õî÷à á ÿêóñü ëåéáî÷êó, ÿêèéñü ñëiä, ùî âêàçóâàâ áè íà âèðîáíèêà öüîãî «ìàíóñêðèïòà» àáî ðiê âèðîáíèöòâà.

ßêùî êàðòèíè, çîáðàæåíi íà êèëèìi, äiéñíî âiäïîâiäàëè ðåàëüíèì ïîäiÿì, òî êîëèøíié ãîñïîäàð áóäèíêó äîñÿã ñâîº¿ ìåòè. Ñòàñ ðîçãàäàâ ¿õ. Àëå òîäi âèõîäèëî… ùî âií çíàâ ìàéáóòíº?! I õîòiâ, ùîá éîãî âçíàâ i Ñòàñ?! Àäæå ùå íå âñi çîáðàæåííÿ ðîçãàäàíî! I ÿêùî öå òàê, òåïåð ïîòðiáíî ÷èìøâèäøå ðîçãàäàòè îòi, ùî ïîïåðåäó i… Ìîæëèâî, ðîçðàõóíîê ãîñïîäàðÿ i ïîëÿãàâ ó òîìó, ùî õòîñü, õòî ïðèéäå ïiñëÿ íüîãî, ìàº öå ìàéáóòíº çìiíèòè?

Ìàéáóòíº… ×è ìàº çíà÷åííÿ äëÿ ëþäèíè, ÿêèì âîíî áóäå ïiñëÿ ¿¿ ñìåðòi? Îñîáëèâî, ÿêùî ó íå¿ íåìàº äiòåé…





ÕÕV




×åêàííÿ çàòÿãëîñÿ íàäîâãî, ìàéæå äî âå÷îðà, i îò çðåøòîþ áiëÿ âîðiò «áóäèíêó ç ïðèâèäàìè» çàãàëüìóâàâ ìàëåíüêèé çåëåíèé «Ãîëüô». Ìàøèíà ïîâíiñòþ âiäïîâiäàëà ãàáàðèòàì âëàñíèêà, ÿêèé ïîïðÿìóâàâ äî äâåðåé ç äîâîëi âàæêîþ ñóìêîþ ÷åðåç ïëå÷å. Îëåã âñå-òàêè íå ïiäâiâ.

- è Ñòàñ? - çàïèòàâ ãiñòü, ñêèäàþ÷è ñóìêó.

- Òàê. À âè iòàëié?

Òîé ëèøå êèâíóâ ãîëîâîþ, ïðîñòÿãàþ÷è ðóêó.

- ß ñïîäiâàþñü, Îëåã ïîÿñíèâ âàì, ùî òóò íåìàº æîäíîãî êðèìiíàëó… Ïðîñòî ÿ ïîòðàïèâ ó òàêó õàëåïó, ùî ïîòðiáíà äîïîìîãà ôàõiâöÿ âàøîãî ïðîôiëþ.

- Õîäiòü, ïîäèâèìîñÿ, - çàïðîïîíóâàâ òîé. - ß á õîòiâ ùå ñüîãîäíi ïîâåðíóòèñÿ äîäîìó.

îíè âèëiçëè íà ãîðèùå, i iêòîð ìîâ÷êè ñòàâ íàä ðîçêîïàíîþ ó øëàöi ÿìîþ, äå ó ðîçäåðòîìó ïîëiåòèëåíi òàê i ñòîÿâ àïàðàò, ïðèçíà÷åíèé ïåðiîäè÷íî âèêëèêàòè âèêèä àäðåíàëiíó ó ãîñïîäàðÿ. Çàêðèâøè ùiëüíî ç ñåðåäèíè âiêîíöå ÷îðíîþ òêàíèíîþ, Ñòàñ óâiìêíóâ ñâiòèëüíèê, ïîñòàâèâøè éîãî ïðîñòî íà ïiäëîãó. Ãiñòü ìîâ÷êè ðîçäèâëÿâñÿ «iãðàøêó», à ïîòiì ïîõèòàâ ãîëîâîþ:

- ß òàê ðîçóìiþ, âàì íå äàþòü ñïàòè íî÷àìè?

- Òåïåð ñïëþ, âiäêîëè ðîçêîïàâ öå. ií «õîäèòü», à ÿ ñïëþ. Íàâiòü ñòîãíå, à ìåíi ïî áàðàáàíó.

- Õìì… - iêòîð, ñòàâøè íàâêîëiøêè, ðîçäèâëÿâñÿ ïðèñòðié, à ïîòiì ñïèòàâ: - À âè öå íå ðóõàëè? I íå ñòóêàëè ïî íüîìó?

- Íi, âñå ðîáèâ íàäçâè÷àéíî îáåðåæíî.

- Ði÷ ó òiì, ùî òàì ñòî¿òü äåòåêòîð çâîðîòíüîãî çâ'ÿçêó. Ó âàñ æå º ìàøèíà?

- Òàê, ÿ ðîçóìiþ, - êèâíóâ Ñòàñ. - Õòîñü áåç äîçâîëó âiä÷èíÿº äâåði àâòî, à ìié ïóëüò ó êèøåíi ñèãíàëèòü.

- Òàê i º. ßêùî ïîðóõàòè óñþ ñèñòåìó, òîé, õòî öèì çàéìàºòüñÿ, îòðèìàº ñèãíàë, ùî éîãî âèêðèëè.

- À îñêiëüêè âií íå ïðèïèíèâ ãðàòèñÿ, òðåáà äóìàòè, ñèãíàë ùå íå ñïðàöþâàâ, - äîãîâîðèâ çà íüîãî Ñòàñ.

- Íó… Öiëêîì iìîâiðíî, âií ùå íå çäîãàäàâñÿ, ùî éîãî âèêðèëè.

- Éîãî á iùå çëîâèòè, - âèñëîâèâ ïîáàæàííÿ Ñòàñ.

- Ñïðîáóºìî. - iêòîð ñèðêíóâ «áëèñêàâêîþ», âèòÿãàþ÷è íîóòáóê i ùå îäíó ñóìî÷êó.

èéíÿâøè ç íå¿ ùå îäèí ïðèëàä, ôàõiâåöü, ÿêèé, öiëêîì iìîâiðíî, ðîçñë³äóâàâ êðàäiæêè ìàøèí, ïî÷àâ íàáèðàòè êîìáiíàöi¿ íà êëàâiàòóði. Çäàâàëîñÿ, öüîìó íå áóäå êiíöÿ-êðàþ. Ñòàñ ïiøîâ çàâàðèòè êàâó. Ðåçóëüòàò ïðèéøîâ çà äâi ãîäèíè. Íàãîði «çàõîäèëî» i «çàêàøëÿëî». èìêíóâøè âîãîíü ïiä ñêîâîðîäîþ, Ñòàñ âèñêî÷èâ ñõîäàìè íà ãîðèùå. iêòîð òðèìàâ ó ðóöi çâè÷àéíèé ïóëüò ñèãíàëiçàöi¿, ÿêèì òåïåð ìiã ñàìîñòiéíî âìèêàòè i âèìèêàòè ïðèñòðié.

- Íó îñü, - ïîñìiõíóâñÿ âií. - Ðîáîòó çðîáëåíî. Çâîðîòíié çâ'ÿçîê áiëüøå íå ïðàöþº. Òåïåð öþ øòóêó ìîæíà íàâiòü âèòÿãòè - âií íå çíàòèìå. Îöåé ïóëüò íàëàøòîâàíèé íà âìèêàííÿ i âèìèêàííÿ ñèñòåìè. Ìîæëèâî, öå âàì çãîäèòüñÿ. Ïðè÷îìó âií íå çíàòèìå, ùî âè âìèêàºòå i âèìèêàºòå ¿¿. À îñü, - âií ïîêàçàâ çâè÷àéíó àâòîìîáiëüíó ñèãíàëiçàöiþ, çiáðàíó ó êîðîáöi i ïiä'ºäíàíó äî ïîðòàòèâíîãî àêóìóëÿòîðà, - äóáëiêàò òîãî, ÷èì âàñ ëÿêàþòü. Òîáòî…

ií êëàöíóâ ïóëüòîì i êðîêè ïåðåéøëèñÿ çà ¿õíiìè ñïèíàìè ç êóòà ó êóò, à îäíî÷àñíî êëàöíóëî ó çìîíòîâàíié iêòîðîì êîðîáöi i ç òðóáêè âèëiç íåâåëè÷êèé øòèð.

- Ðîçóìiºòå?

- Íi, - çiçíàâñÿ Ñòàñ.

- Îöÿ ñèãíàëiçàöiÿ, ÿêó ÿ çiáðàâ, íàëàøòîâàíà íà òó æ ñàìó êîìáiíàöiþ õâèëü, ÿê i òà, ùî ó âàñ íà äàõó. Áóäü-ÿêèé ïóëüò ìàº âiäïîâiäíèé ðàäióñ äi¿, ÿêèé ìîæíà çìiíþâàòè ó ïåâíèõ ìåæàõ. Ñóäÿ÷è ç òîãî, ùî öåé äiÿ÷ îðiºíòóºòüñÿ íà âàøå âiêîíöå, êîëè âìèêàº «iãðàøêó», âií ìàº ïåðåáóâàòè äåñü ó íàéáëèæ÷èõ áóäèíêàõ, - iêòîð íàâìàííÿ ïîêàçàâ ðóêîþ. Ðàäióñ ïðèéîìó õâèëü îöiºþ íîâîþ ñèãíàëiçàöiºþ ÿ çìåíøèâ äî äâàäöÿòè ìåòðiâ. Îñü âàø ïóëüò, ÿêèé ìàº çâîðîòíié çâ'ÿçîê iç âàøîþ íîâîþ ñèãíàëiçàöiºþ. è õîâàºòå ¿¿ â iðæàâié áàíöi ç-ïiä ôàðáè äåñü ïîáëèçó ìiñöÿ, äå iìîâiðíî ïðè÷à¿âñÿ öåé ðîçóìíèê. À ïîòiì ñèäèòå âäîìà i ÷åêàºòå. ßêùî «ïðèâèä» ïî÷àâ «õîäèòè» ïî ãîðèùó, à âàø ïóëüò ó êèøåíi ìîâ÷èòü, îòæå, âè ïîìèëèëèñü i òðåáà øóêàòè â iíøîìó ìiñöi. Ïåðåíîñèòå áàíêó íà iíøå ìiñöå. Ðàíî ÷è ïiçíî âè éîãî âèðàõóºòå. Îöå - âñå, ùî ÿ ìîæó, - ôàõiâåöü ðîçâiâ ðóêàìè.

Òåïåð æàðòiâíèê ïðèðå÷åíèé, à Ñòàñà îõîïèëà íåòåðïëÿ÷êà. Áóäü-ùî õîòiëîñÿ çíàòè, õòî öå. I âæå òîäi ç'ÿâèòüñÿ ìîæëèâiñòü äiÿòè âiäêðèòî.

iêòîð øâèäêî ïåðåêóñèâ, îòðèìàâ ãðîøi, i Ñòàñó âäàëîñÿ óìîâèòè éîãî çðîáèòè ùå îäíó ïîñëóãó. Çâiñíî, âèêîíóþ÷è òàêå áàæàííÿ, âií äèâèâñÿ íà ñâîãî çàìîâíèêà ç ÿâíîþ íåäîâiðîþ i ïîäèâîì, àëå, ïàì'ÿòàþ÷è Îëåãîâå ïðîòåæå, ïîãîäèâñÿ.

Ëiãøè íà äèâàí ó òîìó ïîëîæåííi, ÿê çàâæäè ñïàâ Ñòàñ, iêòîð äîâãî ðîçäèâëÿâñÿ êèëèì i íàðåøòi ïðîìîâèâ:

- ß íå áà÷ó ÷îãîñü òàêîãî, ùî ìîãëî á âèêëèêàòè, ÿê âè êàæåòå, àñîöiàöi¿. Ïðèíàéìíi, ëþäñüêèõ îáëè÷, ôiãóð… íi, íå áà÷ó. Çâè÷àéíi âiçåðóíêè, ÿê íà êèëèìàõ.

- À îöå, - âçÿâøè äîâãó ðåéêó, Ñòàñ îáâiâ «iíäiàíöÿ», - îöå âàì íi÷îãî íå íàãàäóº?

- Íi, íà÷åáòî…

- Íó îñü, - Ñòàñ âîäèâ ðåéêîþ. - Íiñ, âîëîññÿ ÷îðíå, ðóêè ìàëåíüêi, ðîçêèíóòi, íà÷å êðèëà ó ïîëüîòi…

- Íó… Öå ïîòðiáíî ìàòè íåàáèÿêó ôàíòàçiþ, óÿâó! - çäèâóâàâñÿ iêòîð. - Íi, ÿêùî ÷åñíî, ìåíi íå íàãàäóº.

- À îñü, - Ñòàñ îïóñòèâñÿ íèæ÷å. - Äèâiòüñÿ, ïåñ. Îöå - âóõî, ãîëîâà, îäíà ëàïà, äðóãà… À öå îáëè÷÷ÿ - øàïêà êîøëàòà, îäíå îêî, îäèí âóñ.

iêòîð âäèâëÿâñÿ äîâãî, ïîòiì ç iíøîãî êóòà. Ïîòiì çàïåðå÷ëèâî ïîõèòàâ ãîëîâîþ:

- Íi, ÿ ñàì òàêèõ àñîöiàöié íå áà÷ó. Òàê ÿê âè ïîêàçóºòå, ìîæíà áóäü ó ÷îìó ïîáà÷èòè áóäü-ùî. Îñîáëèâî, ÿêùî íàïðóæèòè óÿâó i áóòè íà ùîñü êîíêðåòíå íàëàøòîâàíèì…

ií áóâ áåç ïåðåáiëüøåííÿ ðîçóìíèé, öåé êîìï'þòåðíèê. I îäðàçó ïîêàçàâ Ñòàñó ìàëþíîê òðiùèí íà ñòàðié ñòåëi. Äîâãà ðåéêà îïèíèëàñü ó éîãî ðóöi i êiíåöü ïî¿õàâ ïî íèõ:

- Äèâiòüñÿ, îöå ÷îëî, îöå òàêèé ïîòâîðíèé íiñ, îöå ïiäáîðiääÿ… Ìîæå áóòè? ×àñîì ó ìóëüòÿøêàõ òàêèõ ïîòâîð ìàëþþòü, ùî òå, ùî ÿ âàì ïî òðiùèíàõ ïîêàçàâ, íàáàãàòî êðàñèâiøå. Íó ÿê?

Ìîæëèâî, áóâ ñåíñ ïîãîäèòèñÿ. Íå âêëàäàëîñÿ â éîãî òåîði¿ ëèøå îäíå: ïîáà÷èâøè êèëèì óïåðøå, Ñòàñ ùå íå ÷óâ íi ïðî ÿêèõ «iíäiàíöiâ»-äåëüòàïëàíåðèñòiâ, áîìæiâ ç ïîêóñàíèìè îáëè÷÷ÿìè i ñòàðèõ æiíîê, ïåðåëàìàíèõ íàâïië. Íå êàæó÷è âæå ïðî ðîçiáðàíèõ íà øìàòêè ãóöóëiâ. Ïðî óñå öå âií íå çäîãàäóâàâñÿ, õî÷ âîíî é iñíóâàëî íàñïðàâäi. I óïåðøå «ðîçïîâiâ» éîìó ïðî íèõ ñòàðèé êèëèì, ðîçäèâëÿòèñÿ ÿêèé âõîäèëî ó éîãî îáîâ'ÿçêè ÿê ñïàäêîºìöÿ öüîãî áóäèíêó.

Ëèøå òåïåð äî íüîãî ïîâåðíóëîñÿ âiä÷óòòÿ, ùî ñåêðåòè öèõ ïîäié ïîòðiáíî ïîøóêàòè â îñîái ñàìîãî ïîìåðëîãî ãîñïîäàðÿ. Çãàäàëîñÿ, ÿê êèíóëàñÿ â î÷i âiäñóòíiñòü íàéìåíøèõ ñëiäiâ éîãî æèòòºäiÿëüíîñòi. îíè òàì, îòi ñåêðåòè. Íå äàðìà õòîñü äîáðå ïîäáàâ ïðî òå, ùîá çàõîâàòè ¿õ ÿêíàéäàëi.

Iäå¿ ïîëiçëè äî ãîëîâè, îáãàíÿþ÷è îäíà îäíó. I âií ïî÷àâ áè ïðîñòî çàðàç. Íå äîçâîëèâ òåëåôîí. À ïiñëÿ êîðîòêî¿ ðîçìîâè ïîøóêè ñåêðåòiâ «äÿäüêà Òàðàñà» âiäêëàëèñÿ ñàìi ñîáîþ.

ií ìàâ òåðìiíîâî âèðóøèòè äî Ëüâîâà.





ÕÕVI




Îëåíêà áóëà, ÿê êëóáîê íåðâiâ. Ñêóòi ðóõè i íàïðóæåíèé ïîãëÿä êðàñíîìîâíî ñâ³ä÷èëè ïðî òå, ùî äåùî ñòàëîñÿ. À íà éîãî çàïèòàííÿ âîíà ëèøå ïiäiéøëà i ïðèòóëèëàñÿ, çiæìàêàâøè ó æìåíi ðóêàâè éîãî ñîðî÷êè.

- Ùî òàêå? Íå ìîâ÷è, íå ëÿêàé ìåíå.

- Ïðîáà÷, ïðîñòî ÿ äîâãî ÷åêàëà. Ïðîáà÷, ùî çìóñèëà âèðóøèòè â äîðîãó. Íi÷îãî çi ìíîþ íå ñòàëîñÿ. Àëå… ùîñü ïîãàíå âiäáóâàºòüñÿ, ñòðàøíå. Íå ìîæó çðîçóìiòè ùî.

Íà ñòîëi ëåæàâ êîíâåðò, ç ÿêîãî ñòèð÷àâ ñêëàäåíèé áiëèé ïàïið. Óçÿâøè éîãî, Ñòàñ ïðî÷èòàâ íà ïðÿìîêóòíîìó øòàìïi íàçâó íîòàð³àëüíî¿ êîíòîðè ìiñòà Êîâåëÿ, ùî ó îëèíñüêié îáëàñòi. Íåçðîçóìiëi ïåðåä÷óòòÿ ïîïðîñèëèñÿ îäðàçó, êîëè ñiäàâ çà ñòië i ðîçãîðòàâ àðêóø, òà âiä ïåðøèõ éîãî ðÿäêiâ î÷i ïî÷àëè ëiçòè íà ëîáà.

ß, Ìóðàøåâè÷ Íåîíiëà Éîñèïiâíà, ïðè çäîðîâîìó ãëóçäi òà òâåðäié ïàì'ÿòi çàïîâiäàþ ñâîº ðóõîìå i íåðóõîìå ìàéíî - òðèêiìíàòíó êâàðòèðó ó äâîïîâåðõîâîìó áóäèíêó, ùî ïî âóëèöi Çëóêè, 22, êâàðòèðîíàéìà÷ó - Ïðîêîï÷óê Îëåíi Ïåòðiâíi, ÿêà óïðîäîâæ ÷îòèðüîõ ðîêiâ çàðåºñòðîâàíà i ïðîæèâàº ó íié, çäiéñíþþ÷è ôàêòè÷íó îïiêó íàäi ìíîþ…

Ç îäíîãî áîêó, çäàâàëîñÿ, ó öüîìó äîêóìåíòi íå áóëî ÷îãîñü àæ òàêîãî åêñòðàîðäèíàðíîãî. Òðàïëÿºòüñÿ, êîëè ñòàði çàïîâiäàþòü ñâîº ìàéíî àáñîëþòíî ÷óæèì ëþäÿì, îñîáëèâî, ÿêùî íå ìàþòü ðîäèíè. Òà âñå æ… Ïîäèâ ïî÷àâ íàðîñòàòè ùå äî òîãî, ÿê ïðî÷èòàâ íàñòóïíi ðÿäêè, ñïðèéìàþ÷è ¿õ âæå ó «ãîòîâîìó» ñòàíi:

Ïåðåëi÷åíå âèùå ðóõîìå i íåðóõîìå ìàéíî ìàº ïåðåéòè ó âëàñíiñòü Ïðîêîï÷óê Îëåíè Ïåòðiâíè ëèøå ó òîìó âèïàäêó, ÿêùî âîíà þðèäè÷íî òà ôàêòè÷íî ïðîæèâàòèìå ó âêàçàíié êâàðòèði ïðîòÿãîì 1(îäíîãî) ðîêó ç ÷àñó ìîº¿ ñìåðòi, íå çäiéñíþþ÷è êàïiòàëüíîãî ðåìîíòó ó ïîìåøêàííi i íå çìiíþþ÷è iíòåð'ºðó êiìíàò…

ií ïðîäîâæóâàâ «ïî¿äàòè» ðÿäêè î÷èìà:

Ó âèïàäêó, ÿêùî ñïàäêîºìèöÿ ïîðóøèòü âèùåçãàäàíi óìîâè çàïîâiòó, óñå ïåðåëi÷åíå ìàéíî ìàº ïåðåéòè ó âëàñíiñòü Ìèðîíåíêà Òàðàñà Àíäðiéîâè÷à, 1936 ð. í., ÿêèé ïðîæèâàº…

Àëå i öå ùå áóëî íå âñå!

…éîãî ÿ i ïðèçíà÷àþ âèêîíàâöåì ìîãî çàïîâiòó, íàäàþ÷è ïðàâî ñòåæèòè çà äîòðèìàííÿì óìîâ…

Çàëèøàëîñÿ òiëüêè ïîõèòàòè ãîëîâîþ. Îëåíêà ñèäiëà, âòèñíóâøèñü ó ñòiíó, i çi ñòðàõîì äèâèëàñÿ íà íüîãî, î÷iêóþ÷è êîìåíòàðiâ.

- Ðîçóìiþ, ÷îãî òè ðîçõâèëþâàëàñÿ, - áóðìîòiâ Ñòàñ, ïåðå÷èòóþ÷è äîêóìåíò ùå ðàç i ùå, à òèì ÷àñîì äóìàþ÷è ïðî ñâîº. - Ïåðåæèâàºø, ùî ïîêiéíèé ìié äÿäå÷êî ïðèéäå ïîäèâèòèñÿ íà òåáå… ïåðåâiðèòè… Íå áiéñÿ.

Ó êiíöi äîêóìåíòà ÷iòêî ñòîÿëà äàòà éîãî ñêëàäàííÿ. Ó íå¿ é òèöüíóâ ïàëüöåì Ñòàñ.

- Áà÷èø? Çàïîâiò ñêëàäåíî, êîëè ìié äîðîãèé ðîäè÷, ùî âòÿã íàñ ó öi ïðèãîäè, áóâ æèâèé i ïîìèðàòè, ÿê âèäíî, íå çáèðàâñÿ. Òîæ ïàíi Ìóðàøåâè÷ íå ïëàíóâàëà âiäâiäèí ìåðöÿ àáî ïðèâèäà.

- Êîëè ó òåáå ñàìîãî «íå÷èñòü» íà ãîðèùi òîâêëàñÿ, òè íå áóâ òàêèé áåçòóðáîòíèé, - çäðèãàþ÷èñü âiä öèõ ñëiâ, ïðîìîâèëà Îëåíêà. - À ÿê ñïðàâà iíøèõ ñòîñóºòüñÿ, ìîæíà é æàðòóâàòè…

- Íi, - ñåðéîçíî ñêàçàâ Ñòàñ, âñàäæóþ÷è ¿¿ äî ñåáå íà êîëiíà. - À ïîâåñåëiøàâ ÿ - òè ïðàâèëüíî ïîìiòèëà - òîìó ùî ñïðàâà äiéñíî íå ó ïðèâèäàõ. Ìîæåø ìåíi ïîâiðèòè. À êîëè ñòîñóºòüñÿ æèâèõ ëþäåé, òî âîíî âñå-òàêè ÿêîñü ëåãøå.

- Òè õî÷åø ñêàçàòè, ùî çíàºø, õòî êîíêðåòíî õîäèâ ó òåáå ïî ãîðèùi?

- Êîíêðåòíî ùå íå çíàþ, àëå, ïðèíàéìíi, íå ïîòîéái÷íi ñèëè. Õî÷à á òîìó, ùî íå áóâàº íå÷èñòi ÿê òàêî¿, ÿê êàçàâ îòåöü Íàçàðié. Õî÷à é áåç íå¿, çâiñíî, íå îáiéøëîñÿ. Îò ìè é ïîâèííi ç'ÿñóâàòè, ó êîãî âîíà òàì âñåëèëàñÿ. Õòî âïóñòèâ… ×îãî òàê äèâèøñÿ? Íå ðîçóìiºø? Êîëè ó òåáå îñòàííié iñïèò? Îò çðàçó æ ïiñëÿ íüîãî ÿ òåáå çàïðîøóþ äî ñåáå íà äîìàøíié êiíîòåàòð. Êiíî íàçèâàºòüñÿ «Ïðèâèä íà ãîðèùi». Ïðåòåíçiÿ íà ôiëüì æàõiâ, à ïî ñóòi êîìåäiÿ.

îíà i äàëi íi÷îãî íå ðîçóìiëà, õî÷à é íàìàãàëàñÿ.

- Íó, ìåíøå ç òèì, - ïîñåðéîçíiøàâ Ñòàñ. - Çàðàç íàì ïîòðiáíî äiçíàòèñÿ, ùî öå çà íîòàð³àëüíà êîíòîðà ßõíèöüêîãî, ÷îìó ðàïòîì òâîÿ Ìóðàøåâè÷êà çâåðíóëàñÿ àæ ó Êîâåëü, õî÷à òóò ïiä áîêîì ïàí Øåâ÷èê, ó ÿêîãî âæå º äîñâiä ñêëàäàííÿ ïîäiáíèõ çàïîâiòiâ. Ãà?

- À òâié… ñêëàäåíèé ðàíiøå?

- Îòî æ áî é âîíî. Òàê âèõîäèòü, ùî çà êiëüêà òèæíiâ äî òâîãî. Òðåáà äóìàòè, iäåÿ òàêîãî äîêóìåíòà ÷èÿñü iç íèõ - àáî ìîãî äÿäå÷êà, àáî òâîº¿ êâàðòèðíî¿ ãîñïîäèíi. îíè æ äîáðå çíàëèñÿ, õî÷ âîíà i êàæå, ùî êîõàíöÿìè íå áóëè. Òà çà áóäü-ÿêèõ îáñòàâèí îáîº áðàëè ó öüîìó ó÷àñòü. Äèâèñü, ôîðìóëþâàííÿ äî äðiáíèöü òå ñàìå, îäíi é òi æ âèðàçè, ñëîâà. ×îðòè á çàáðàëè! Íó íàâiùî öå: æèòè ðiê, íi÷îãî íå ÷iïàþ÷è? Õî÷ áåðè òà ïîâið ó áàéêó ïðî êèëèì…

- ßêèé iùå êèëèì? - íå çðîçóìiëà Îëåíêà.

- Ïîêàæó… - âiäìàõíóâñÿ Ñòàñ. - Àëå îäíå î÷åâèäíî - ñêëàäàþ÷è äðóãèé çàïîâiò, âîíè íå áàæàëè, ùîá ïðî éîãî iñíóâàííÿ çíàâ Øåâ÷èê, à, ìîæëèâî, ÷åðåç íüîãî i ùå õòîñü. Íå õîòiëè, ùîá óçàãàëi ó ìiñòi ïðî íüîãî äiçíàëèñÿ! Òîìó âîíà i çâåðíóëàñÿ õòîçíà êóäè. Îí ñêiëüêè äî Êîâåëÿ.

Ñòàñ çàõîäèâ ïî êiìíàòi.

- Íi, âîíè ùîñü çàìèñëèëè, öi ñòàði. Òâîÿ áóëà äîáðå ñîái íà óìi, ÿ áà÷èâ. Äiéñíî, ïðè çäîðîâîìó ãëóçäi òà ïðè òâåðäié ïàì'ÿòi, óñå ÿê òóò íàïèñàíî… À ìié - âçàãàëi øàõiñò. Ùîñü âîíè çàêðóòèëè òàêå… êîìáiíàöiþ õèòðîìóäðó… òiëüêè îò äîëÿ âòðóòèëàñÿ. Íå äîçâîëèëà. Õî÷à…

- Ùî - õî÷à? Ñêàæè, ÿ çîâñiì çàïëóòàëàñÿ!

- Õî÷à… ÿ ìàëî íå ñêàçàâ - «âòðóòèëàñü i çàâàäèëà», ìàþ÷è íà óâàçi ¿õíþ ñìåðòü. Íó, íiáè ïëàíè ¿õíi ïîðóøèëà. À âòiì… óâåñü ìåõàíiçì öåé ÿêðàç i ðîçðîáëåíî íà âèïàäîê ¿õíüî¿ ñìåðòi! Ó ìåíå âçàãàëi âðàæåííÿ, ùî óñi ¿õíi ðîçðàõóíêè íàäçâè÷àéíî òî÷íi i ìåõàíiçì ñàìå òåïåð ó äi¿. À ìè ó íüîìó.

- I ùî áóäå äàëi?

- Òè ïðè êâàðòèði, ÿ ïðè áóäèíêó. Æèòèìåìî äîâãî i ùàñëèâî.

Iíòîíàöi¿, ç ÿêèìè öå áóëî ñêàçàíî, âèêëèêàëè ó íå¿ ìîðîç ïîçà øêiðîþ.

- Íå êàæè òàê, ÿ áîþñÿ, - ïîïðîñèëà Îëåíêà.

«×åñíî êàæó÷è, îò òåïåð i ÿ ïî÷èíàþ áîÿòèñÿ, ïî-ñïðàâæíüîìó», - ïîäóìàâ Ñòàñ.

Òà ëèøå ìîâ÷êè ïðèãîðíóâ ¿¿ äî ñåáå. Àäæå ãîâîðèòè òàêèõ ðå÷åé æiíêàì, ÿêi ó âàñ âiðÿòü, íå âàðòî.

iä÷óòòÿ íåáåçïåêè, êîíêðåòíå òà îñìèñëåíå, ç'ÿâèëîñÿ ïî-îñîáëèâîìó. Óñå, ùî áóëî äîñi, - õèìåðíi äóìêè òà àñîöiàöi¿, ïîâ'ÿçàíi ç àóðîþ ñòàðîãî áóäèíêó, i íàâiòü ñòðàõ áóòè ïåðåìåëåíèì ïðàâîñóääÿì, íå ïîðiâíþâàëèñÿ ç íèì. îíè çäàâàëèñÿ íà÷å âiäiðâàíèìè âiä æèòòÿ. Òåïåðiøíº æ âiä÷óòòÿ ìàëî ïiä ñîáîþ êîíêðåòíèé ´ðóíò.

- Íå áiéñÿ, êâiòî÷êî, - ïðîìîâèâ äî íå¿. - Ðîçáåðåìîñÿ. Óñå áóäå ãàðàçä.





ÕÕVII




Ñòàñ âñiâñÿ íà äèâàí ñïèíîþ äî «óëþáëåíèõ» ïåðñîíàæiâ, ìàþ÷è, ÿê i çàâæäè, óñiõ ¿õ ó ñâî¿é óÿâi. Íå áóëî ïîòðåáè âèòðiùàòèñÿ íà êèëèì. Óñi âîíè i òàê ñòîÿëè ïåðåä î÷èìà, íà÷å æèâi. Çäàâàëîñÿ, îñü âií, âèð ïîäié, ÿêi âiäáóëèñÿ âæå i âiäáóâàòèìóòüñÿ, íåçàëåæíî âiä òîãî, æèòèìå âií ó áóäèíêó ÷è ïîêèíå éîãî. Íàäòî ãëèáîêî âëiç. Òåïåð, çíèêíóâøè çâiäñè, íå ïîêðàùèø ñâîãî ñòàíîâèùà.

I ùå îäíå âiä÷óòòÿ ïåðåñëiäóâàëî éîãî. Íà ïî÷àòêó ïîäié, ïîçíàéîìèâøèñü iç çàãàäêîâèì êèëèìîì, âií ñõèëüíèé áóâ ââàæàòè éîãî ÷è íå ïðè÷èíîþ íåéìîâiðíîãî i òàºìíè÷îãî, ùî òî÷èëîñÿ íàâêîëî. ßêáè íå áóëî öèõ iäiîòñüêèõ êâiòiâ, çäàòíèõ âèêëèêàòè òàêi äèâîâèæíi àñîöiàöi¿, - íåïðèºìíèõ ïðèãîä áóëî á îäíîçíà÷íî ìåíøå. Òàê äóìàâ ñïî÷àòêó. Òåïåð æå çäàâàëîñÿ íàâïàêè. Ó ïðèãîäè âií ïîòðàïèâ áè îäíàêîâî. Îò òiëüêè… Êèëèì áóâ òåïåð íà÷å êíèãà ïðîðîöòâ, ñâîãî ðîäó ïiäêàçêîþ, «êàðòîþ», íà ÿêó ó ðàçi ïîòðåáè ìîæíà ñïåðòèñÿ ïðè âèçíà÷åííi ìàéáóòíüîãî, i, ìàþ÷è çìîãó õî÷ ÿêîñü ïðîãíîçóâàòè éîãî, îòðèìàòè ìîæëèâ³ñòü âðÿòóâàòè ñâîþ i íå ëèøå ñâîþ ãîëîâó âiä ãiðøèõ íåïðèºìíîñòåé. Äîäàòêîâèé øàíñ íà ïîðÿòóíîê, êèíóòèé ïîòîéái÷íèìè ñèëàìè, ÿêèì òàê íåïðîñòî ñêîðèñòàòèñÿ…

Çäàâàëîñÿ, óñå çîáðàæåíå íà öié «õðîíîëîãi÷íié êàðòi», äî îñòàííüîãî ÷àñó ïðèçíà÷àëîñÿ äëÿ òîãî, àáè ïåðåêîíàòè éîãî ó ïðàâäèâîñòi öüîãî «íàñòiííîãî äîêóìåíòà». Ñàìi æ ïîäi¿, ïîçíà÷åíi íà íüîìó, íà÷åáòî íå ìàëè äëÿ Ñòàñà îñîáëèâîãî çíà÷åííÿ. I ëèøå âiäòåïåð òå, ïðî ùî éøëîñÿ íà òàºìíè÷îìó êèëèìi, óïðèòóë íàáëèçèëîñÿ äî íüîãî. À óãîði ùå çàëèøàëèñÿ íåðîçãàäàíi ðåáóñè. Ìîæëèâî, âîíè, ÿê íîñi¿ iíôîðìàöi¿, òåïåð i º íàéöiííiøèìè?

Õòî âîíè - öi ëþäè, ÿêi çàðàç ùå æèâi i ÿêi âæå ïðèðå÷åíi?

Ñõîòiëîñÿ ùå ðàç îáåðíóòèñÿ i ãëÿíóòè íà íàñòiííó «êàðòó». Àëå æ öå ïîòðiáíî ëÿãòè, iíàêøå âiçåðóíêè - ïðîñòî êâiòè. Òà é íàâiùî? îíè é òàê â óÿâi - îòi òðîº îñòàííiõ. Äiâ÷èíêà, ç ñóíèöÿìè, «çîðÿíèé õëîï÷èê» i «âåäìiäü ç ëèñÿ÷îþ ìîðäîþ». Éîãî iíàêøå íå íàçâåø. À îò ïåðåäîñòàííié ãåðîé ùîéíî îòðèìàâ íîâó íàçâó. «Çîðÿíèé õëîï÷èê»… îíà ïðèéøëà ñàìà, äîâîëi òî÷íî âiäîáðàæàþ÷è ñóòü îáðàçó, ñòâîðåíîãî åëåìåíòàìè âiçåðóíêà. I îäíî÷àñíî âèíèêëî íàâ'ÿçëèâå âiä÷óòòÿ, ùî íàçâà öÿ íå çîâñiì âiäïîâiäàº. Ùî äåñü ïîðó÷ iíøà, ÿêðàç òà, ùî ïîòðiáíà. Òà, ÿêà ïîÿñíþº, êèì âií º íàñïðàâäi. Iì'ÿ öüîãî õëîï÷èêà, ùî çàñòèã ó íåçðîçóìiëié ïîçi ç ÷àðiâíîþ ïàëè÷êîþ, ÿêîþ òîðêàâñÿ äî çiðîê, êðóòèëîñÿ ó ãîëîâi. Êðóòèëîñÿ i ìóëÿëî. Çàðàç çãàäàºòüñÿ. Ñòîï! Îñü. Ïåðñîíàæ ç «Ïîïåëþøêè». Õëîï÷èê, ùî äîïîìàãàâ ôå¿. Çãàäàëèñÿ é êàäðè ç ôiëüìó-êàçêè. «ß íå ÷àðiâíèê, ÿ òiëüêè â÷óñÿ…» - ïðîìîâëÿâ öåé ïåðñîíàæ.

Íi, çíîâó íå òå. Ùîñü áëèçüêå äî öüîãî îáðàçó, àëå íå âií. Çi çãàäêîþ ïðî þíîãî ÷àðiâíèêà íå ç'ÿâèëîñü îòîãî âiä÷óòòÿ ïðîçðiííÿ. À äåñü íà çàäâiðêàõ ñâiäîìîñòi ïðîäîâæóâàëî ìóëÿòè é «ñòóêàòèñÿ». Õòî æ òè?

Ñòàñ çàâàðèâ êàâó - âæå ÷åòâåðòó çà ñüîãîäíi. Íàïåâíî, áóäå ùå îäíà áåçñîííà íi÷. Òîäi é çãàäàºòüñÿ.

Óæå çãàäàëîñÿ. Îñü òàê, ðàïòîâî, ÿê i ìàº áóòè. Ó ìèòü, êîëè ïðèéøëè òâåðåçi äóìêè ïðî òå, ùî ÷àñ çàâ'ÿçóâàòè ç iäiîòèçìîì i äóìàòè ïðî êîíñòðóêòèâíi ðå÷i. Äå øóêàòè ìàøèíó, ÿêà çáèëà Ìóðàøåâè÷êó, êîëè ¿õàòè äî Êîâåëÿ, ÿê ïiäñòåðåãòè æàðòiâíèêà íà ãîðèùi… ª ÷èìàëî âàæëèâèõ ðå÷åé! À òóò…

Öå âîíî. Àëå ÷îãî ðàïòîì? ßêèé çâ'ÿ…

Ðîçäóìè ïåðåðâàëèñÿ íåñïîä³âàíî. Çóïèíèëèñü i çàêëÿêëè, õî÷à ïåðåä òèì ïîâíiñòþ ïàðàëiçóâàëè ðîçóì. ×àøêà êàâè âïàëà á íà ïiäëîãó, ÿêáè âií âñòèã âçÿòè ¿¿ çi ñòîëó. Íå âñòèã.

Öå áóâ Ìàëåíüêèé Ïðèíö. Îáðàç, âiäòâîðåíèé íà ïåðåäîñòàííié êâiòöi, îçíà÷àâ ñàìå öå. Ìàëåíüêèé Ïðèíö ç îäíîéìåííîãî ðîìàíó Àíòóàíà äå Ñåíò-Åêçþïåði, ÿêîãî ó øêîëi ÷èòàâ êîæåí. Óñå çáiãëîñÿ. Îñü òåïåð íàä³éøëî âiä÷óòòÿ ïðîçðiííÿ. Òà íàéôàíòàñòè÷íiøå, íàéæàõëèâiøå ïîëÿãàëî ó òiì, ùî Ìàëåíüêèì Ïðèíöåì áóâ âií ñàì.

Ùå ó øîñòîìó êëàñi øêîëè äî Ñòàñà ïðèëiïèëîñÿ öå ïðiçâèñüêî, ÿêå çàëèøàëîñÿ ç íèì íàäîâãî. I âñòóïèâøè äî iíñòèòóòó ðàçîì ç äâîìà ñâî¿ìè îäíîêëàñíèêàìè, Ñòàñ ùå íà øiñòü ðîêiâ çàëèøèâñÿ Ìàëåíüêèì Ïðèíöåì. Ïðiçâèñüêî íiÿê íå áàæàëî çàëèøàòè éîãî.

Ñïî÷àòêó âîíî ñïðèéìàëîñÿ ç ãëóçëèâèì âiäòiíêîì, òà âëàñíå, òàê âîíî é áóëî. Ùå ó òi äèòÿ÷i ðîêè Ñòàñ áóâ ìðiéíèêîì, ÷îãî íå ìîãëè íå ïîìiòèòè iíøi. À òâið, ÿêèé âèâ÷àëè ëèøå âïðîäîâæ îäíîãî óðîêó, âií ùå äîâãî òÿãàâ ó ïîðòôåëi, ïîêè îäíîãî ðàçó éîãî íå âèáèëè ç ðóê, ðîçñèïàâøè ïiäðó÷íèêè i çîøèòè. Êíèæêó ñõîïèëè i äîâãî íå âiääàâàëè. Òàê i äîâåëîñÿ ñòàòè Ìàëåíüêèì Ïðèíöåì, ïåðåæèâøè áàãàòî íåïðèºìíîãî ÷åðåç öå ïðiçâèñüêî. Ïiçíiøå, êîëè ïiäðiñ i ðîçäàâñÿ ó ïëå÷àõ, êîëè âñå ÷àñòiøå äîâîäèëîñÿ áóòè ïåðøèì íà øêiëüíèõ çìàãàííÿõ, ÿê i ó ìð³ÿõ îäíîêëàñíèöü íà äèñêîòåöi, ïðiçâèñüêî íåñïîäiâàíî ïî÷àëî ñïðèéìàòèñÿ iíàêøå, i áóòè Ìàëåíüêèì Ïðèíöåì ñïîäîáàëîñÿ. Ñëîâà, íåùîäàâíî îáðàçëèâi, òåïåð íåñëè ó ñîái iíøå çíà÷åííÿ. Ñòàðå íå çàáóëîñÿ äîñi. Áàãàòî îäíîêàøíèêiâ ïðàöþâàëè ó iííèöi ó ðiçíèõ ëiêóâàëüíèõ çàêëàäàõ, ñïiëêóþ÷èñü ðåãóëÿðíî ÿê ç ôàõîâèõ, òàê i íåôàõîâèõ ïèòàíü. I ó ¿õíiõ ðîçìîâàõ íåðiäêî çâó÷àëî ïðiçâèñüêî, äîâîëi äèâíå äëÿ ñòîðîííiõ îñiá.

Ñòàñ ñèäiâ, çàöiïåíiâøè, ó êðiñëi â êóòêó êiìíàòè. Çâiäñè Ïðèíö íå ðîçðiçíÿâñÿ i ñïðèéìàëèñÿ òiëüêè åëåìåíòè êâiòêè, ÿêà ñòâîðþâàëà öåé îáðàç. Ïåðåêîíóâàòè ñåáå ó òîìó, ùî öå ïðîñòî âiçåðóíîê, íå áóëî ñåíñó. Àäæå óñi âîíè ëèøå âiçåðóíêè. Ïðîòå óìiëè ïðè öüîìó ðîçïîâiñòè äóæå áàãàòî. I âñå, ùî êàçàëè äîñi, çáóâàëîñÿ. Îòæå, ÿêùî âiðèòè íàñòiííié «êíèçi ïðîðîöòâ», ñêîðî i éîãî ÷åðãà. Ïiñëÿ äiâ÷èíêè, ùî çáèðàº ñóíèöi.

Òå, ùî êî¿ëîñÿ óñåðåäèíi, âàæêî áóëî ïåðåäàòè. iä÷óòòÿ óâ'ÿçíåíîãî ïåðåä ñòðàòîþ, äåíü ÿêî¿ ùå íå ïðèçíà÷åíî.

Ñòàñ âçÿâ-òàêè ÷àøêó i âèïèâ êàâó. Ó ãîðëi ïåðåñîõëî, àëå ïàëüöi íå òðåìòiëè. Íàäiéøëî íå òå ùîá çàñïîêîºííÿ, ïðîñòî… Iíôîðìàöiÿ îñòàòî÷íî ñïðèéíÿëàñÿ i éîìó âäàëîñÿ ÿêîñü çæèòèñÿ ç íåþ. À äàëi?

Ïðîñòà ëîãiêà, ç ÿêîþ æèâ äîñi, ïiäêàçóâàëà ïëþíóòè íà öþ ìàÿ÷íþ i âèðiøèòè äëÿ ñåáå ïèòàííÿ, íàéâàæëèâiøå çàðàç. Òîáòî îáðàòè îäèí ç äâîõ ìîæëèâèõ âàðiàíòiâ. Ïåðøèé - ÷åêàòè äíÿ, êîëè âií ñòàíå ïîâíîïðàâíèì âëàñíèêîì áóäèíêó, íå çâàæàþ÷è íà ÷è¿ñü íàìàãàííÿ ïåðåøêîäèòè öüîìó. I äðóãèé - çàáðàòèñÿ, ïîêèíóâøè íåáåçïå÷íó ñïðàâó.

Òiëüêè öÿ ëîãiêà íå òðèìàëàñÿ çàðàç ó éîãî ãîëîâi. Àäæå íà ñòiíi âèñiëà «êàðòà ïðîðîöòâ», ó ïðàâäèâîñòi ÿêî¿ äîâåëîñÿ íå ðàç ïåðåêîíàòèñÿ. Ðóêà íå ïiäíiìàëàñÿ çíÿòè ¿¿ çi ñòiíè, à î÷i íå ìîãëè âiäâåðíóòèñÿ i äèâèòèñÿ äåiíäå, íà÷å ÿêàñü ìàãi÷íà ñèëà ìàíèëà òóäè. I ùîñü íåâiäîìå íàïîëåãëèâî ïiäêàçóâàëî íå ïðó÷àòèñÿ i îáðàòè òå, ùî òåðïëÿ÷å ïiäñóâàëà Äîëÿ.

Äîâåëîñÿ çàïëþùèòè î÷³ íà êiëüêà õâèëèí, àáè óêîòðå çíîâó âiäêèíóòè îòó «çâè÷àéíó ëîãiêó». À ÿêi âàðiàíòè ïðîïîíóº «íåçâè÷àéíà»?

Íó, ïðèíàéìíi, äâà çãàäàíi âîíà âiäêèäàëà îäðàçó. ïåðòî æèòè ó áóäèíêó i ÷åêàòè ñâîº¿ ÷åðãè - ùîíàéìåíøå áåçãëóçäî. Íå ïðîõîäèâ i äðóãèé. ßêùî âiðèòè äèâîâèæíèì ïðîðîöòâàì, íàâðÿä ÷è ìîæëèâî âèñêî÷èòè ç öüîãî âèðó ïîäié. À ñâîº¿ ÷åðãè ìîæíà «óñïiøíî» äî÷åêàòèñÿ i ó iííèöi. Òà áóäü-äå. Òîìó ïðè ïîãëÿäi íà ðå÷i ç öèõ ïîçèöié íàïðîøóâàëèñÿ äåùî iíøi äi¿. Íàïðèêëàä, çíàéòè ëþäèíó, ÷èÿ ÷åðãà ïåðåä íèì, i ñòàòè ¿¿ îõîðîíöåì. Íå äàòè ïîòðàïèòè ó ñèòóàöiþ, äå ÷åêàº ñìåðòü. Òîäi óñå ïîäàëüøå çìiíèòüñÿ i éîìó ñàìîìó ðîçâèäíèòüñÿ íà æèòòºâîìó øëÿõó. Äiâ÷èíêà ç ñóíèöÿìè. Äîêè âîíà æèâà, éîìó íi÷îãî íå çàãðîæóº.

Õòî âîíà?

Òåëåôîí ó ðóöi i íà òîìó êiíöi âæå âiäïîâiäàº ãîëîñ, ÿêèé çà îñòàííi äíi ñòàâ çìó÷åíèì i çíåðâîâàíèì.

- Ïðèâiò, ñîíå÷êî.

- Ïðèâiò. Òè íå äçâîíèø…

- Çàìèñëèâñÿ, âèáà÷. Ñêàæè, òiëüêè íå äèâóéñÿ. I ïîäóìàé ñïîêiéíî òàê… Òè ñóíèöi ëþáèø?

- Ñóíèöi? - çäèâóâàëàñÿ Îëåíêà. - Òà íå ñêàçàëà á… Ìîæó ¿ñòè, çâè÷àéíî. Àëå òàê ùîá… À ÷îìó òè ïèòàºø?

- Ïðîñòî òàê. À ïîëóíèöi?

- Õì… ßê óñi. À ÷îìó…

- Çàæäè. Ïîòiì «÷îìó». À ìîæå òîái ÷àñòî äîâîäèëîñÿ çáèðàòè ñóíèöi? Ïîäóìàé. Ùîñü òàêå iç òâîãî æèòòÿ ïîâ'ÿçàíå ç ñóíèöÿìè àáî ïîëóíèöÿìè. Òiëüêè íå ïîñïiøàé.

Îëåíêà äóìàëà äîâãî.

- Íi÷îãî îñîáëèâîãî. Íi ó äèòèíñòâi, íi òåïåð. Ñòàñèêó…

Îòæå, íå âîíà. Ùîñü âiäëÿãëî, õî÷ i âàæêî áóëî çiçíàòèñÿ ñîái, ùî ïî-ñïðàâæíüîìó «âiðèòü» êèëèìó. ßê íå êðóòè, öÿ ìàÿ÷íÿ ïðè ñåðéîçíîìó ïiäõîäi íå âêëàäàëàñÿ ó ãîëîâi. I âñå æ òàêè… êðàùå íåõàé öå áóäå õòîñü iíøèé, íå Îëåíêà. ií âëiãñÿ i ãëÿíóâ íà äðóãèé çãîðè îáðàç. Íi, íå ñõîæà.

À õòî îòîé, îñòàííié? Òîé, ùî íàïîëîâèíó âåäìiäü, íàïîëîâèíó ëèñ. ßêà éîãî ðîëü? ßêó êîðèñòü ìîæíà îòðèìàòè, âñòàíîâèâøè éîãî îñîáó? À ùî, ÿê âií - òîé, õòî âçàãàëi çàìèñëèâ óñå öå? Òîé, õòî çìóñèâ äÿäüêà íàïèñàòè äèâíèé çàïîâiò, à, ìîæëèâî, i äîïîìiã ïîòiì éîìó ïîìåðòè. Ùîá Ñòàñ, êèíóâøè óñå, ïðè¿õàâ ñþäè i, âòðóòèâøèñü ó ïîäi¿, çìiíèâ ¿õ íà êîðèñòü òîãî, õòî óñå çàâàðèâ. iä ïîäiáíèõ äóìîê ïî÷èíàëà áîëiòè ãîëîâà. Á³ëü ñêèìiâ äåñü ãëèáîêî i íàñòèðëèâî. Õîòiëîñÿ âèïèòè ÷îãîñü òàêîãî, ùî îäðàçó êèíå ó ñîí. Òîäi çàâòðà ñòàíå ëåãøå. Ãîëîâíèé áiëü çíèêíå. Íå çíèêíå ëèøå íàâ'ÿçëèâà äóìêà, ùî øóêàòè ïîòðiáíî ñàìå ó öüîìó íàïðÿìêó.





ÕÕVIII




Äiâ÷àòà ç êàáiíåòó ñòàòèñòèêè ïåðåìîâëÿëèñÿ óïiâãîëîñ. ¯ì áóëî íå äî ðîáîòè. Òà i ÿêà ðîáîòà çà òàêî¿ ïîãîäè, òèì ïà÷å, êîëè íåìàº øåôèíi - ñòàðî¿ øêàïè, ÿêà íå äàñòü áàéäèêè áèòè. ¯¿ âiäñóòíiñòü çiãðàëà íà ðóêó Ñòàñîâi - ìåíøå íåïîòðiáíèõ çàïèòàíü. I òåïåð âií ñèäiâ ó êóòêó, ïåðåãëÿäàþ÷è êîïi¿ äîâiäîê ïðî ñìåðòü - øóêàâ ïîòðiáíó. Çíàþ÷è óñþ êóõíþ âèäà÷i, Ñòàñ ðîçóìiâ, ùî êiëüêà ñëiâ, íàïèñàíèõ ó ðÿäêó «Äiàãíîç», äëÿ íüîãî â öié ñèòóàöi¿ íi÷îãî íå îçíà÷àþòü. I âñå-òàêè…

Êîïiÿ âiäøóêàëàñÿ. Ìèðîíåíêî Òàðàñ Àíäðiéîâè÷ ïîìåð 5 ÷åðâíÿ öüîãî ðîêó âiä õðîíi÷íî¿ ñåðöåâî¿ íåäîñòàòíîñòi, ïîâ'ÿçàíî¿ ç àòåðîñêëåðîçîì. Òå, âiä ÷îãî ïîìèðàº áiëüøiñòü. Ó ðÿäêó «ìiñöå ñìåðòi» áóëî ïiäêðåñëåíî - «âäîìà». èäàëà äîâiäêó äiëüíè÷íèé òåðàïåâò ×åðåäà Îêñàíà Ëóê'ÿíiâíà íà äðóãèé äåíü ïiñëÿ ñìåðòi. Áiëüøå ç öiº¿ êîïi¿ Ñòàñ íå ìiã âèòÿãòè íi÷îãî ïðè óñüîìó áàæàííi.

Çàâiäóþ÷à ïîëiêëiíiêîþ áóëà æ³íêîþ òàêîãî ïëàíó, ç ÿêèìè Ñòàñó çàâæäè âäàâàëîñÿ ïîðîçóì³òèñÿ.

- Óñå â ïàïåðàõ ðèºòåñÿ? - æàðòóâàâ Ñòàñ, ñiäàþ÷è íà ñòiëü÷èê ó ¿¿ êàáiíåòi. - Òà âè âiäiðâiòüñÿ íà ñåêóíäó, ãëÿíüòå, ùî íà äâîði ðîáèòüñÿ! À âè ó ÷îòèðüîõ ñòiíàõ… Ñòiëüêè âòðà÷àºòå!

- Îé, òà ÿ âæå áàãàòî âòðàòèëà! - ñìiÿëàñÿ âîíà. - À ïàïåðè… Êîëè â íèõ â÷àñíî íå ïîðèºøñÿ, òî ïîíà¿äå âñÿêà øóøâàëü i òåáå ñàìó çàðèº.

- Òà õî÷ âiäiðâiòüñÿ íà ñåêóíäó, êàâè âèïèéòå, - ãíóâ ñâîº Ñòàñ.

- Îé, ñîíå÷êî, áîþñÿ ïèòè êàâó, òèñê…

- Øêîäà, ÿ á ç âàìè ïîêàâóâàâ.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó! Íå çàâîäüòå ñòàðó áàáó! Êàæiòü ÷îãî ïðèéøëè.

Îñòàííº áóëî ñêàçàíå ç òàêîþ ïîêàçíîþ ñóâîðiñòþ, ùî òåïåð óæå çàñìiÿâñÿ âií.

- Öiêàâî, ùî áóëî á, ÿêáè ÿ âàñ íàçâàâ òàê… àëåíòèíî àñèëiâíî, ÿ á õîòiâ êàðòêó ïîìåðëîãî. îíè æ ó âàñ çáåðiãàþòüñÿ. Äåëüòàïëàíåðèñò, ïàì'ÿòàºòå?

- À, áóëî. Ùå äîñi ìîðîêà? ×îãî âîíè ùå õî÷óòü?

- Òà íiáè âñå ãàðàçä. Ïðîñòî ëþáëþ, ùîá ïîðÿäîê ó òàêèõ ñïðàâàõ áóâ. Äå ïîøóêàòè?

îíà âêàçàëà íà ñòîñ ó øàôi êàðòîê ïîìåðëèõ. Ïðîäîâæóþ÷è æàðòóâàòè, Ñòàñ âçÿâñÿ ¿õ ïåðåãëÿäàòè. Äîâãî øóêàòè íå äîâåëîñÿ: çàâiäóþ÷à ïîëiêëiíiêîþ òàêîæ ïîëþáëÿëà ïîðÿäîê. Îñü i Ìèðîíåíêî Òàðàñ Àíäðiéîâè÷.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, ÷îãî çàìîâêëè?

- Çàðàç, çàðàç… Ìóøó çîñåðåäèòèñÿ.

Óñå ó êàðòöi âiäïîâiäàëî. Ïîêiéíèé äÿäüêî Òàðàñ òðè÷i çà îñòàííi äâà ðîêè ëiêóâàâñÿ ó òåðàïåâòè÷íîìó âiääiëåííi ç ïðèâîäó iøåìi÷íî¿ õâîðîáè ñåðöÿ. Îäíîãî ðàçó íàâiòü ÷åðåç ðåàíiìàöiþ - ñïîñòåðiãàâñÿ ïåðåäiíôàðêòíèé ñòàí. Äâi÷i âèêëèêàëè äiëüíè÷îãî òåðàïåâòà äîäîìó - îäíîãî ðàçó òà ñàìà Îêñàíà Ëóê'ÿíiâíà, ùî âèïèñàëà çãîäîì äîâiäêó ïðî ñìåðòü, îòæå, âîíà äîáðå çíàëà áîëÿ÷êè ïîìåðëîãî. Äâi÷i ïàöiºíò âiäâiäóâàâ ïîëiêëiíiêó ñàì. Ó êàðòöi áóëî ïiäêëåºíî êiëüêà êàðäiîãðàì, ó ðîçøèôðîâöi ÿêèõ çàïèñàíî - õðîíi÷íà êîðîíàðíà íåäîñòàòíiñòü. Áiëüøå íi÷èì ñåðéîçíèì äÿäüêî íå õâîðiâ. À îñòàííié ðàç ëåæàâ ó òåðàïi¿ çà ìiñÿöü äî ñìåðòi. Äàòà âèïèñêè ñâiä÷èëà ïðî òå, ùî âií íàïèñàâ òàêèé äèâíèé çàïîâiò íà äðóãèé äåíü ïiñëÿ âèïèñêè ç ëiêàðíi. Ùî æ, äâà òèæíi - äîñòàòíüî ÷àñó, ùîá âèãàäàòè îòàêå…

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, ùî òàì, ùîñü íå òàê?

- Íi, âñå ãàðàçä. Äóìàþ, ÿê éîãî êðàùå ó çâiò ïóñòèòè. «Iíäiàíöþ» âæå ãiðøå íå áóäå, à äëÿ íàñ ìàº çíà÷åííÿ.

- Êîìó-êîìó?

- «Iíäiàíöþ». Ïðiçâèñüêî òàêå éîìó äiòè äàëè, òi, ùî ó ãóðòêó çàéìàëèñÿ…

Îòæå, äÿäüêî Òàðàñ, ïåðåáóâàþ÷è ó ëiêàðíi, âiä÷óâ, ùî ñìåðòü íå çà ãîðàìè. Íå çàâòðà, òî ÷åðåç ìiñÿöü, ÷åðåç ðiê. À ïðî ùî iùå äóìàòè, êîëè ùîäíÿ çáiëüøóºòüñÿ çàäèøêà, íàáðÿêàþòü íîãè i âiä÷óâàþòüñÿ ïåðåáî¿? Îò i âèïëåêàâ òåêñò çàïîâiòó, ïåðåñëiäóþ÷è ïåâíó ìåòó. Òiëüêè ÿêó?

Ïðîòå áóâ ùå äðóãèé âàðiàíò, òîìó é âèðóøèâ Ñòàñ ó íàïðÿìêó âóëèöi Íàðîäè÷iâñüêî¿, äå áóëà íà âèêëèêó äiëüíè÷íà, ùî âèïèñàëà äîâiäêó ïðî ñìåðòü éîãî äÿäüêà.

èéøîâøè ç õàòè, âîíà ç ïîäèâîì ïîáà÷èëà «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòó» i çðîçóìiëà, ùî êîëåãà ÷åêàº íà íå¿.

- Ñiäàéòå, - çàïðîïîíóâàâ Ñòàñ. - Ìàþ âàæëèâó ñïðàâó. Çàðàçîì i ïiäâåçó.

Ó öüîìó ðàçi âií íå çíàâ, ÿê âèâiäàòè ùîñü ó íå¿, íå âèêëèêàâøè íàñòîðîæåíîñòi.

- Îêñàíî Ëóê'ÿíiâíî, - ïî÷àâ Ñòàñ, - ìîæëèâî, ìî¿ çàïèòàííÿ áóäóòü äëÿ âàñ äîâîëi äèâíi, àëå ïðîøó ñêàçàòè ìåíi òàê, ÿê º. Îáiöÿþ, ùî çà áóäü-ÿêèõ îáñòàâèí íiÿêèì ÷èíîì âàñ íå ïiäñòàâëþ. Àëå ìåíi äóæå ïîòðiáíî, äëÿ ìåíå öå ìàº çíà÷åííÿ.

- I… ùî æ âàñ öiêàâèòü? - âîíà ÿâíî çíiòèëàñÿ âiä òàêî¿ ïåðåäìîâè.

- è îôîðìëÿëè äîâiäêó ïðî ñìåðòü ìîãî äÿäüêà. Éîãî ïðiçâèùå Ìèðîíåíêî. Êîëèøíié äèðåêòîð ìóçåþ.

- Ïàì'ÿòàþ, - âiäïîâiëà âîíà, ñõâèëüîâàíî äèâëÿ÷èñü íà Ñòàñà. - Öå æ ìîÿ äiëüíèöÿ.

- è íå áóëè ïðèñóòí³ ó ìîìåíò éîãî ñìåðòi?

- Çâè÷àéíî, íi, - ëiêàðêà çíèçàëà ïëå÷èìà. - è æ çíàºòå, ÿê öå áóâàº.

- Çíàþ, - êèâíóâ ãîëîâîþ Ñòàñ. - Ïðèõîäÿòü ðîäè÷i ïîìåðëîãî, ïîâiäîìëÿþòü ëiêàðþ ïðî òå, ùî âií ïîìåð i ëiêàð âèïèñóº äîâiäêó.

- ßêùî º íà ï³äñòàâ³ ÷îãî, - äîäàëà äiëüíè÷íà, - íó i, çâiñíî, ÿêùî ïîìåðëèé íåïðàöåçäàòíîãî âiêó. À ó âàøîãî äÿäüêà ïðè÷èí íå áðàêóâàëî. ií ç ëiêàðíi íå âèõîäèâ. Òîæ…

- Îêñàíî Ëóê'ÿíiâíî… - ì'ÿêî ïåðåáèâ Ñòàñ. - Õiáà æ ÿ ïðèñêiïóþñÿ äî âàñ çà ïðàâèëà âèäà÷i? ß íå ïåðåâiðÿþ÷èé, à âàø êîëåãà, ÿêèé ÷àñòî ðîáèòü òå ñàìå. Ïðîñòî õî÷ó çíàòè, ÿê óñå áóëî íàñïðàâäi.

- À íàâiùî âàì? - â ¿¿ î÷àõ ç'ÿâèëàñÿ íåäîâiðà. - Ùîñü òðàïèëîñÿ? Ó âàñ º ÿêiñü ïiäîçðè?

- Êîíêðåòíèõ íåìàº, - âiäïîâiâ Ñòàñ. - Àëå âiäáóâàþòüñÿ âñÿêi äèâíi ðå÷i, ÿêi âèêëèêàþòü ó ìåíå áàãàòî çàïèòàíü. ß äóæå âàñ ïðîøó.

- Ãàðàçä, - ñêàçàëà âîíà. - Óñå òàê i áóëî. ßê i óñiì «õðîíiêàì», äîâiäêó âèïèñàëà íà âèìîãó ðîäè÷iâ. À îñêiëüêè ÿ äîáðå çíàëà éîãî ÿê ïàöiºíòà, òî áåç ïèòàíü çðîáèëà öå. è òàêîæ íå ïî¿äåòå äèâèòèñü íà òðóï, ÿêîãî çà æèòòÿ ëiêóâàëè, ïðèïóñòèìî, âiä ðàêó øëóíêó.

- Çâiñíî, - çãîäèâñÿ Ñòàñ. - Íå ïî¿äó. À õòî çâåðíóâñÿ äî âàñ çà äîâiäêîþ?

- Òàêà Ìóðàøåâè÷ ì-ì-ì…

- Íåîíiëà Éîñèïiâíà, - ïiäêàçàâ Ñòàñ.

- Òàê. îíà ç iíøî¿ äiëüíèöi. Àëå… Ñëîâîì, ó ìàëåíüêîìó ìiñòå÷êó âñi ïðî âñiõ óñå çíàþòü. îíè áóëè ÿêùî i íå ðîäè÷i, òî… Äÿäüêî âàø áóâ ñàìîòíüîþ ëþäèíîþ. îíè, íàñêiëüêè ÿ çíàþ, íå áóëè îôîðìëåíi ó øëþái, àëå… Íå ðàç ïðèõîäèëè íà ïðèéîì ðàçîì.

Ðîçïîâiëà Ëóê'ÿíiâíà é iíøó öiêàâó ði÷. Ïàíi Ìóðàøåâè÷ çâåðíóëàñü i âèêëèêàëà ¿¿ äîäîìó çà ÷îòèðè äíi äî ñìåðòi äÿäüêà Òàðàñà. I äiëüíè÷íà ïðèõîäèëà äî íüîãî, ïðîñòî íå îôîðìèëà âèêëèê ó êàðòöi ÷åðåç áðàê ÷àñó - áàãàòî âèêëèêiâ îáñëóãîâóâàëà òèìè äíÿìè. îíà äîáðå ïàì'ÿòàëà, ùî õâîðèé ëåæàâ, ïîãàíî ïî÷óâàâñÿ. Òà ïîïðè ¿¿ ïðîõàííÿ, Ìèðîíåíêî òîäi âiäìîâèâñÿ ¿õàòè äî ëiêàðíi, ìîòèâóþ÷è, ùî íåùîäàâíî òiëüêè çâiäòè, âèìàãàâ ïðèçíà÷èòè ëiêóâàííÿ íà äîìó. Äiëüíè÷íà íå ìîãëà çãàäàòè óñiõ íþàíñiâ, àëå äîáðå ïàì'ÿòàëà, ÿê ëÿêàëà óñêëàäíåííÿì i ïåðåêîíóâàëà îáîõ.

Òàêà ðîçìîâà ¿¿ äåùî çàñìóòèëà. Äîâåëîñÿ ùå ðàç ïåðåïðîñèòè i ïîäÿêóâàòè çà äîïîìîãó. Óñå ñêëàäàëîñÿ äèâíî i íåîäíîçíà÷íî.

Ç îäíîãî áîêó, íiÿê íå ìîæíà âiäêèäàòè, ùî äÿäüêó Òàðàñó ìîãëè «äîïîìîãòè» ïîìåðòè. Iíøà ði÷ - ÿêáè öå ñòàëîñÿ ó ëiêàðíi. À òàê…

Ç iíøîãî áîêó, áóëî ùå öiêàâiøå. Íà äðóãèé äåíü ïiñëÿ îñòàííüîãî âiçèòó Ëóê'ÿíiâíè, à êàæó÷è ùå iíàêøå - çà òðè äíi äî ñìåðòi äÿäüêà, Ìóðàøåâè÷êà ïî¿õàëà äî Êîâåëÿ i îôîðìèëà çàïîâiò íà íüîãî - íà òîãî, õòî ìiã îò-îò ïîìåðòè! Òîáòî çàïîâiò âîíà îôîðìèëà íà Îëåíêó, àëå æ äðóãîþ îñîáîþ ó íüîìó áóâ äÿäüêî Òàðàñ! Íàâiùî âïèñóâàòè ó çàïîâiò òîãî, íà êîãî íàâðÿä ÷è ìîæíà ðîçðàõîâóâàòè? Îòæå, áëèçüêî¿ ñìåðòi äÿäüêà Òàðàñà âîíà íå ïåðåäáà÷àëà. Àáî æ, íàâïàêè, éîãî âïèñàëà òóäè íàâìèñíî, ùîá ïîêàçàòè óñiì, ùî íà éîãî ïåðåä÷àñíó êîí÷èíó íå ðîçðàõîâóâàëà, àáî ùå iíàêøå - ùîá âàðiàíò çàñòîñóâàííÿ çàïîâiòó, ïîâ'ÿçàíèé ç íèì, íå ñïðàöþâàâ. Ó ãîëîâi âñå ïåðåìiøàëîñÿ. àðiàíòiâ áàãàòî. Çäàâàëîñÿ, ùî ÷åðåç öå äåäóêöiÿ îò-îò äàñòü çáié.





ÕÕIX




Íàñòóïíîãî äíÿ ïî îáiäi, ãîñïiòàëiçóâàâøè äî âiääiëåííÿ õâîðîãî ç àïåíäèöèòîì, Ñòàñ íàâìèñíå íi÷îãî íå ñêàçàâ Íàãiðíîìó, ÿêèé âæå ç ãîäèíó òèíÿâñÿ áåç ðîáîòè, áàæàþ÷è ÷êóðíóòè äîäîìó. Ãàùàê çðîáèâ öå ùå ãîäèíó òîìó ðàíiøå. Çàâiäóâà÷êà öüîãî äíÿ âçàãàëi ïðàöþâàëà ó ñêëàäi ïðèçîâíî¿ êîìiñi¿ ðàéîííîãî âiéñüêêîìàòó. Õâîðîãî ãîòóâàëè äî îïåðàöi¿.

Ïîñòóêàâøè ó äâåði õiðóðãi÷íîãî êàáiíåòó ïîëiêëiíiêè, äå íà òàáëè÷öi áóëî ïðiçâèùå «Ðàòóøíÿê», Ñòàñ óâiéøîâ.

- Ñâî¿ ìîæóòü íå ñòóêàòè, - íå íàäòî ïðèâiòíî çàìiñòü âiòàííÿ ïðîìîâèâ êîëèøíié çàâ.

- Äÿêóþ, ùî çà ñâîãî ìàºòå, - ïîñìiõíóâñÿ Ñòàñ.

- ß-òî ìàþ, íà ìåíå íå çâàæàþòü, - ïðîìèìðèâ ïåíñiîíåð.

- Ìîæå, õòîñü i íå çâàæàº, àëå ÿ íå ñåðåä íèõ, - âiäïàðèðóâàâ Ñòàñ. - Òîìó i ïðèéøîâ. Õî÷ó ïðîñèòè âàñ «ïîìèòèñÿ» íà àïåíäèöèò.

- À äå îïåðóþ÷i õiðóðãè ïîäiëèñÿ? - ñëîâî «îïåðóþ÷i» áóëî ïiäêðåñëåíî ç íåàáèÿêîþ iðîíiºþ. - Òi, ùî ìîëîäi, ïåðñïåêòèâíi?

- Óñi íà ãîðîäàõ, - íå çìîðãíóâ îêîì Ñòàñ. - ß âiäïóñòèâ, ó ìåíå æ ãîðîäó ùå íåìàº. À øåôèíÿ ó âiéñüêêîìàòi.

- Íó òàê, ó òåáå ãîðîäó íåìàº, òè æ ãîðîäñüêèé. I çàìàøêè ÿê ó ïîêiéíîãî Òàðàñà. Óñïàäêóâàâ ðàçîì iç õàòîþ…

Îñòàííþ ôðàçó äîâåëîñÿ ïðîïóñòèòè ïîâç âóõà - ùå íå ÷àñ.

Îïåðóþ÷è çi ñòàðèì Ðàòóøíÿêîì, Ñòàñ ïî÷èíàâ ðîçóìiòè, ÷îãî éîãî íåäîëþáëþþòü. Êîëèøíié çàâ ëèâ æîâ÷ íà âñiõ i âñÿ, ÿê ç ïðèâîäó, òàê i áåç. Ðóêè éîãî âæå ïîìiòíî òðåìòiëè, ÿê i ãîëîâà, ïðîòå ìèðèòèñÿ çi «ñïèñàííÿì» ñòàðèé íå õîòiâ i ïîâ÷àâ ìîëîäøîãî i ùî âæå êàçàòè - äîñâiä÷åíiøîãî êîëåãó ïðè íàéìåíøié íàãîäi. Àíåñòåçiîëîãè ëèøå äèâóâàëèñÿ Ñòàñîâîìó òåðïiííþ. Îïåðàöiÿ âèéøëà çðàçêîâîþ.

- Íó ùî, - íåñìiëèâî çàïðîïîíóâàâ ó ðîçäÿãàëüíi Ñòàñ, - ëîãi÷íî áóëî á ç ìîãî áîêó íàïðîñèòèñÿ äî âàñ íà êàâó.

- Ó âàñ, ìîëîäi, ÷èì äàëi, òèì äèâíiøà ëîãiêà, - áóðêîòiâ ñòàðèé, íàìàãàþ÷èñü êiñòëÿâèìè ïëåñíàìè âòðàïèòè ó øòàíêè. - ß íå ï'þ êàâè.

- Íó, íà êîíüÿê…

- Òàê öå, þíà÷å, ðiçíi ðå÷i. Ãàðàçä. Ïðèõîäü, ÿêùî çàðîáèâ.

iäêðèâøè «ïiäðîáíó», ÿê âèñëîâèâñÿ Ðàòóøíÿê, øèíêó òà êîâáàñó ç ïîëiåòèëåíîâèõ óïàêîâîê, Ñòàñ íàëèâ. Ïðîñèòè êîëèøíüîãî çàâà íå äîâåëîñÿ. èïèâàâ i æóâàâ Ðàòóøíÿê øâèäêî, àëå ç êîæíèì êåëèøêîì òðåìîð éîãî ðóê íå çíèêàâ, ùî ñâiä÷èëî âñå-òàêè íå ïðî àëêîãîëiçì, à ñòàðå÷èé ïàðêiíñîíiçì, ÿêèé ìó÷èâ ïåíñiîíåðà.

- À ÷îãî âè òàê ïðî äÿäüêà Òàðàñà âèñëîâèëèñÿ? Íó, íå òå, ùîá çíåâàæëèâî, àëå ÿêîñü òàê… Êàæóòü, âè ïðèÿòåëþâàëè.

- Õòî, ìè? - ïåíñiîíåð ìàëî íå âäàâèâñÿ. - Ó øàõè ãðàëè. Êðiì íüîãî ó ìiñòi îñîáëèâî íå áóëî ç êèì. ßêèé âií ìåíi ïðèÿòåëü? Íàâiòü ñòî ãðàìiâ íå ïèâ. Iíò-òåëiãåíò-iñòîðèê. Õîòiâ äîâøå æèòè. Òàê i âìåð çäîðîâèé.

Ðàòóøíÿê âèÿâèâñÿ äóæå çðó÷íèì ñïiâðîçìîâíèêîì. Ñòàñ ëèøå íàëèâàâ i â îñíîâíîìó ìîâ÷àâ, ñïðÿìîâóþ÷è îêðåìèìè çàóâàæåííÿìè ðîçìîâó ó ïîòðiáíå ðóñëî. À ñòàðèé ëèâ æîâ÷ óæå íà ãîëîâó ïîêiéíîãî, ñïðîñòîâóþ÷è âiäîìèé âèðàç äðåâíiõ ïðî òå, ùî ïðî ìåðòâèõ àáî äîáðå, àáî íi÷îãî.

iääàþ÷è íàëåæíå ïðèïóùåííþ, ùî âåòåðàí ìiñöåâî¿ õiðóðãi¿ ìîæå çãóñòèòè ôàðáè, Ñòàñ ïî÷óâ áàãàòî öiêàâîãî. Íàïðèêëàä, ùî éîãî ïîêiéíèé äÿäüêî áóâ íåïðîñòîþ i íàâiòü ïiäñòóïíîþ ëþäèíîþ, õî÷ i íå ñêèäàâñÿ íà òàêîãî. À ó æèòòºâèõ ñèòóàöiÿõ ÷àñòî çíàõîäèâ, ÿê, äî ðå÷i, i íà øàõîâié äîøöi, íåñòàíäàðòíi ðiøåííÿ, ÿêi äàâàëè áàæàíèé ðåçóëüòàò.

Êîëè òðîõè çàëèøàëîñü íà äíi ïëÿøêè, Ðàòóøíÿê îñòàòî÷íî ç'¿õàâ íà øàõîâó òåìàòèêó. Òå, ùî ðîçïîâiâ ñòàðèé, âî÷åâèäü äîñi íå äàâàëî éîìó ñïàòè. Ðîêiâ òàê çî ñiì òîìó âîíè âîëåþ äîëi çóñòðiëèñÿ ó ôiíàëi îáëàñíî¿ ñïàðòàêiàäè. Äâîº ãàëè÷àí ïî ñóòi ïåðåãðàëè îáëàñòü. Ðàòóøíÿê íiêîëè íå ãðèìiâ îôiöiéíèìè óñïiõàìè, õî÷à, ñóäÿ÷è ç óñüîãî, ãðàâ íåïîãàíî. Àæ òóò éîìó ïîñìiõíóëàñÿ ôîðòóíà. I ïåíñiîíåð âèðiøèâ ëÿãòè êiñòüìè, à âçÿòè ãîðó íàä óñïiøíiøèì äèðåêòîðîì ìóçåþ. Íàïåâíî, êîëèøíié çàâiäóâà÷, ùî ãðàâ áiëèìè, áóâ òîãî äíÿ â óäàði, òîìó ùî òiñíèâ ñóïåðíèêà ïî óñié äîøöi, ïàðòiÿ ìàëà îñü-îñü ñêií÷èòèñÿ ðîçãðîìîì ãîñïîäàðÿ «áóäèíêó ç ïðèâèäàìè». Àëå ó íàéâèðiøàëüíiøó ìèòü, êîëè îáîðîíà ÷îðíèõ çàãðîæóâàëà îñòàòî÷íî ðîçâàëèòèñÿ, Ìèðîíåíêî âäàâñÿ äî íå çðîçóìiëî¿ æåðòâè ñëîíà, íà ÿêîìó òðèìàëîñÿ ãåòü óñå. I Ðàòóøíÿê çàìèñëèâñÿ íàäîâãî. Áóëî âiä ÷îãî. Æåðòâóâàòè ôiãóðàìè áóëî êîðîííèì â àðñåíàëi äèðåêòîðà ìóçåþ. Çà âñþ iñòîðiþ ¿õíiõ çóñòði÷åé âií ðàçiâ ÷îòèðè âäàâàâñÿ äî öèõ ïiäñòóïíèõ êîìáiíàöié, ÿêi äóæå äîâãî îáì³ðêîâóâàâ, ïðîðàõîâóþ÷è áàãàòî õîäiâ íàïåðåä. I ùîðàçó, êîëè õiðóðã, òàê i íå çáàãíóâøè äîöiëüíîñòi æåðòâè, çàáèðàâ ôiãóðó, Ìèðîíåíêî ðîáèâ ïîäàëüøi õîäè íà÷å ïî íîòàõ, ðîçáèâàþ÷è ñóïðîòèâíèêà, ÿêîìó áîêîì âèëàçèëà öÿ íåðîçâàæëèâ³ñòü. I æîäíîãî ðàçó iñòîðèê íå ïîìèëèâñÿ ó ïîäiáíié ñèòóàöi¿, æîäíîãî ðàçó òàêà æåðòâà íå áóëà ìàðíîþ, à «ìóçåéíèé ùóð», ÿê âèñëîâëþâàâñÿ ñòàðèé õiðóðã, ùå é äîçâîëÿâ ñîái çãîäîì ñìiÿòèñÿ i ãëóçóâàòè ç íüîãî. Òîìó i ñèäiâ âiäñòàâíèé çàâiäóâà÷ õiðóðãiºþ äîáðó ãîäèíó, âèòðiùàþ÷èñü íà ñëîíà, âèñòàâëåíîãî ìàéæå ïåðåìîæåíèì ñóïåðíèêîì íà áåçãëóçäó çàãèáåëü.

Ðàòóøíÿê òàê i íå íàâàæèâñÿ ïðèéíÿòè æåðòâó, àëå âèêîðèñòàâ ïðàêòè÷íî óñi õâèëèíè, âiäïóùåíi íà ðîçäóìè. À òèì ÷àñîì öåé õiä ñëîíîì áóâ ïîòðiáåí, íà÷å ïîâiòðÿ, iñòîðèêó, ùîá âèêðóòèòèñÿ ç íàäâàæêî¿ ñèòóàöi¿. Íiõòî ç ÷èñëåííèõ óáîëiâàëüíèêiâ òàê i íå çðîçóìiâ, ùî æ âiäáóëîñÿ íà øàõiâíèöi i ÷îìó ëiêàð íå äîáèâ ñâîãî çåìëÿêà. Ìèðîíåíêî âèêðóòèâñÿ ç ìàòîâî¿ ñèòóàöi¿ i âèãðàâ ïàðòiþ.

- Æîäíîãî ðàçó ÿ áiëüøå íå ïîäàâ éîìó ðóêè, - âåñü íà íåðâàõ òðóñèâ ãóáàìè Ðàòóøíÿê. - Æîäíîãî. Öå ó êàðòàõ áëåôóþòü. Øàõè - ãðà ÷åñíà.

Ñòàñ ðîçóìiâ éîãî. Òîäi, ó ôiíàëi, éîãî äÿäüêî áà÷èâ áåçâèõiäü ñèòóàöi¿. Áóäü-õòî íà éîãî ìiñöi çäàâñÿ áè. ií âèðiøèâ áëåôóâàòè, óñâiäîìëþþ÷è, ÷îìó óïðîäîâæ ïîïåðåäíiõ ðîêiâ çíàéîìñòâà íàâ÷èâ ïðèÿòåëÿ i ñóïåðíèêà, ðîçóìiþ÷è, ùî öåé áëåô ìàº óñi øàíñè ñïðàöþâàòè.

Óæå ñóòåíiëî, êîëè ìàøèíà çóïèíèëàñÿ áiëÿ õàòè Ðàòóøíÿêà. Ñòàðèé çîâñiì ðîçêëå¿âñÿ, i Ñòàñîâi äîâåëîñÿ âåñòè éîãî ïîïiä ðóêè, äîáðå, ùî íå òðàïèëîñÿ æîäíîãî ïåðåõîæîãî. À îò ùî ñêàæóòü äðóæèíà ÷è äiòè?

- Iâàíå Ïàâëîâè÷ó, - ïîïðîñèâ Ñòàñ ïiä ÷àñ ïåðåïî÷èíêó áiëÿ ÿáëóíi, - à ìîæå ó âàñ õî÷ ôîòêà ìîãî äÿäüêà º? Íó, õî÷à á ïîáà÷èòè, ÿêèì âií áóâ…

- Ó-óñ-ñ-ñi ïîâ-âèêèäàâââ!!! - ïðîñè÷àâ ñòàðèé õiðóðã. - Þäèíèõ ôîòîê íå òðèìàºìî. I íà ïîõîâàííÿ íå õîäèâ! Ñ-ñòàíiñ- ñëàâ-â-â… Òè ùå ïàöàí ïðîòè ìåíå… ß òîái ñ-ñêàæ-æ-æó… ª òàêà ïiäëiñòü, ÿêà íå ïðî-î…

Ïiñëÿ áëþâàííÿ ñòàðîìó ñòàëî ëåãøå, àëå áàæàííÿ ãîâîðèòè ïðîïàëî.





ÕÕX




Ó ìóçåéíèõ êîðèäîðàõ ïóñòî i ïðîõîëîäíî. Ñâîºðiäíèé çàïàõ. Ðîçóìiþ÷è, ùî ÷àñ çàâiòàòè é ñþäè, Ñòàñ ïiäíiìàâñÿ íà äðóãèé ïîâåðõ, âiä÷óâàþ÷è ó ãðóäÿõ íå òå ùî õîëîäîê - ñïðàâæíþ ïîðîæíå÷ó. Çàðàç éîìó íàðåøòi äîâåäåòüñÿ ïîáà÷èòè ñâîãî ïîêiéíîãî ùåäðîãî ðîäè÷à. Çàðàç.

Íàçóñòði÷ âèéøëà æiíî÷êà, ÿêà ÷èìîñü íàãàäóâàëà ïàíi Ìóðàøåâè÷ - i ìàíåðîþ âäÿãàòèñÿ, i çâè÷êîþ òðèìàòè ñåáå, õiáà ùî áóëà ìîëîäøîþ.

- Äîáðîãî äíÿ, - ïðèâiòàâñÿ Ñòàñ. - Ïðîáà÷òå, õîòiâ çâåðíóòèñÿ äî âàñ iç òàêèì. ß - ïëåìiííèê ïîêiéíîãî êîëèøíüîãî âàøîãî äèðåêòîðà, Ìèðîíåíêà. ×è íå çàëèøèëîñÿ ó âàñ ÿêèõîñü ôîòîãðàôié ìîãî äÿäüêà? Ìîæëèâî, ãàçåòíi âèðiçêè… Íó áóäü-ùî. Õîòiâ ïîáà÷èòè, ÿê âií âèãëÿäàâ ìîëîäøèì.

- À âäîìà ó âàñ ùî, íi÷îãî íåìàº? - çäèâîâàíî çàïèòàëà æiíêà, âåäó÷è éîãî äî çàëè.

- è çíàºòå, ìè íå êîíòàêòóâàëè, - ïîÿñíèâ Ñòàñ. - Óçàãàëi ÿ ìàëî ùî ïðî íüîãî çíàþ. À âàì äîâîäèëîñÿ ç íèì ïðàöþâàòè?

- Òàê.

Ñòàñ òàê i íå çìiã âëîâèòè, ùî ñàìå ïðîìàéíóëî â iíòîíàöiÿõ ïðàöiâíèöi ìóçåþ. îíà âèÿâèëàñÿ íå íàäòî êîíòàêòíîþ i ðîçìîâà íå êëå¿ëàñÿ. Ç öüîãî ïðîõiäíîãî çàëó âîíè ïåðåéøëè äî iíøîãî i âîíà ïiäâåëà ãîñòÿ äî ñòiíè ç ôîòîãðàôi÷íèìè ïîðòðåòàìè ó ðàìêàõ. Æiíêà äîâãî âîäèëà ïàëüöåì ïî ðÿäàõ íà ñòiíi, àëå öå âèêëèêàëî ó íå¿ æ íåðîçóìiííÿ i íàâiòü ðîçãóáëåíiñòü.

- Õìì… - ïðîìîâèëà çðåøòîþ âîíà. - Íà÷å òóò âèñiâ îñòàííiì ÷àñîì. Öå - åêñïîçèöiÿ iñòîði¿ íàøîãî ìóçåþ. Óñi ïðàöiâíèêè îñü òóò. I âií òàêîæ. Äåñü ó öüîìó ìiñöi, â ðàìöi. Ìiæ Ëÿõîâè÷åì i…

îíà âçÿëàñÿ çà ïiäáîðiääÿ ó ïîâíîìó íåðîçóìiííi i çàñòèãëà. Ïîðòðåò ïîêiéíîãî äèðåêòîðà ùåç. èõîäèëî, õòîñü äîáðå ïîäáàâ ïðî òå, ùîá ïiñëÿ éîãî ñìåðòi íå çàëèøèëîñÿ íàâiòü ñïîãàäiâ. Òà çíèùèòè ãåòü óñå íåìîæëèâî. Òàêà ôiãóðà ÿê äèðåêòîð ìóçåþ, çàâæäè ó öåíòði óâàãè ìiñöåâî¿ ïðåñè - ïîñòiéíi çóñòði÷i, âèñòàâêè, ùå ÿêiñü çàõîäè… Ñòàñ áóâ óïåâíåíèé, ùî çà ðîêè ðîáîòè éîãî ñòiëüêè ðàçiâ íàêëàöàëè îá'ºêòèâàìè, ùî õî÷ ùîñü äåñü ìàëî á çàâàëÿòèñÿ, òîìó i íàïîñiâ íà ðîçãóáëåíó æiíêó.

I âií íå ïîìèëèâñÿ. Ç ÿêî¿ñü ïàïêè â àðõiâi âîíà òàêè âèòÿãëà ïà÷êó ôîòîãðàôié, ñåðåä ÿêèõ íàâiòü òðàïëÿëèñÿ êîëüîðîâi. Îäíà áóëà âåëèêà i íà íié ó ïîâíèé çðiñò ñòîÿëà ãðóïà ëþäåé.

- Îñü, - ïðîìîâèâ Ñòàñ, âiä÷óâàþ÷è, ÿê ðàïòîâî çàõðèï éîãî ãîëîñ. - ií?

- Òàê, - âiäïîâiëà ïðàöiâíèöÿ, íå âëîâèâøè iíòîíàöié ãîñòÿ.

Ïàëüöi íàòóðàëüíî òðåìòiëè, êîëè âçÿâ äî ðóê ôîòîêàðòêó. Ñòàñîâi íiêîëè íå äîâîäèëîñÿ áà÷èòè äÿäüêà, à îòà äèòÿ÷à ïàì'ÿòü, ùî òðèìàëà éîãî äàëåêèé ïðè¿çä i ïîäàðóíêè, íå çàôiêñóâàëà çîâíiøíîñòi ðîäè÷à. I âñå-òàêè ñïàäêîºìåöü îäðàçó óïiçíàâ ïîêiéíîãî.

Äåùî ïðèçåìêóâàòèé, äóæå øèðîêèé ó ïëå÷àõ, ìàëî íå óäâi÷i øèðøèé çà òèõ ÷îëîâiêiâ, ùî ñòîÿëè ïîðó÷. Éîãî ôiãóðà íå áóëà ñïîðòèâíîþ. Ç iíøîãî áîêó, âií íå âèãëÿäàâ ÿê ãðóáèé i çàãîäîâàíèé. Ïðîñòî öåé ÷îëîâiê ìàâ òàêó ñòàòóðó. Ðóêè, íà÷å êëåøíi, ðó÷èùi, êîðîòêà øèÿ ïðàêòè÷íî íå ðîçðiçíÿëàñÿ, ÷èìàëèé æèâiò, ùî ïî÷èíàâñÿ âèñîêî âiä ãðóäåé. Óñi ñòîÿëè ïiä êîðîòêèé ðóêàâ i çà òàêî¿ ôîðìè îäÿãó ó ôiãóði ïîêiéíîãî ðîäè÷à ëåãøå ïðîãëÿäàëîñÿ òå, ùî òàê áîÿâñÿ ïîáà÷èòè Ñòàñ.

åäìiäü.

Çîâíiøíiñòü äÿäüêà Òàðàñà íàäòî ÿñêðàâî íàãàäóâàëà öüîãî çâiðà. À îò ãîëîâà äiéñíî áóëà ìàëåíüêà! Ëèøå çàðàç êèíóëîñÿ â î÷i, ùî öå íå ÷åðåç âðàæåííÿ âiä êðåìåçíîñòi ñòàòóðè. ×åðåï ñàì ïî ñîái íå áóâ âåëèêèé. À ãîñòðèé íîñèê i âiäêîïèëåíi, òàêîæ ìàëåíüêi âóøêà íàøòîâõóâàëè íà äóìêè ïðî ñõîæiñòü éîãî ãîëîâè çi çâiðîì çîâñiì iíøîãî ãàòóíêó. Ïîãëÿä ìàëåíüêèõ î÷åíÿò êóäèñü çàõîâàâñÿ i íå õîòiâ äèâèòèñÿ íà ðîäè÷à, ùî çàñòèã ïîñåðåä àðõiâó ç êàðòêîþ ó ðóöi.

Íà ôîòîãðàôi¿ äiéñíî áóâ âåäìiäü ç ëèñÿ÷îþ ãîëîâîþ, ÿêèé, ñóäÿ÷è ç ðîçïîâiäåé Ðàòóøíÿêà, ùå é ìàâ ëèñÿ÷èé ðîçóì, ëèñÿ÷ó õèòðiñòü i çâè÷êè.

- içüìiòü ñîái, ÿêùî õî÷åòå, - ïðîìîâèëà æiíêà, âèâîäÿ÷è éîãî çi ñòóïîðó. - Îí, äâi îäíàêîâi. Îäíó ìè òóäè ïîâiñèìî. À äå æ ïîðòðåò? Ìåíi çàâæäè çäàâàëîñÿ, ùî âií òàì… Ìîæå ïiä ÷àñ ðåìîíòó?…

èéøîâøè ç çàòõëîãî ìóçåéíîãî ìîðîêó, Ñòàñ ïðèñiâ íà ëàâêó áiëÿ ðàòóøi. åäìiäü ç ëèñÿ÷îþ ãîëîâîþ ùå ðàç ãëÿíóâ íà íüîãî ç ôîòîêàðòêè. Ñêëàäàëîñÿ âðàæåííÿ, ùî âií áà÷èòü ñâîãî ïëåìiííèêà, õî÷ i äèâèòüñÿ êóäèñü óáiê. Êóïèâøè ïàïêó ó êàíöòîâàðàõ, Ñòàñ çàõîâàâ ôîòî. Äóìêè ðî¿ëèñÿ, íå â çìîçi âiäiãíàòè îäíó é òó ñàìó íàâ'ÿçëèâó êàðòèíó.

…ií ñòîÿâ íà ñàìîìó âåðøå÷êó, ñõðåñòèâøè âàéëóâàòi âåäìåæà÷i íîãè i õèòðî ïîñìiõàâñÿ ëèñÿ÷îþ ìîðäîþ, ñïîñòåðiãàþ÷è çà òèìè, õòî íèæ÷å - «iíäiàíöåì», ìóæèêîì ç ñîáàêîþ, çàêàðïàòñüêèìè ïðèçîâíèêàìè òà ïiäñòàðêóâàòîþ êîõàíêîþ, ÿêà íå áàæàëà òàê ñåáå âåëè÷àòè. Ñõðåñòèâøè ëàïè íà ãðóäÿõ, âií÷àþ÷è ïðè öüîìó ñòðàõiòëèâó ïiðàìiäó ñâîºþ ïîñòàòòþ, âií iðîíi÷íî äèâèâñÿ íà öèõ ïðèðå÷åíèõ, êîæåí ç ÿêèõ âæå äî÷åêàâñÿ àáî îñü-îñü ìàâ äî÷åêàòèñÿ ñâîº¿ ÷åðãè. Òàê, íiáè âií ñàì çàâàðèâ óñå öå.

I òàê, íiáè éîãî ÷åðãà… îñòàííÿ.

À îòæå…

èõîäèëî, ùî âií æèâèé?





ÕÕXI




Ãiñòü íà ãîðèùi âèÿâëÿâ òåïåð ñâîþ ïðèñóòíiñòü ðiäêî òà íå íàäîâãî. Òàê, íiáè íå áàæàâ, ùîá äî íüîãî çâèêàëè. Äiñíî, òå, äî ÷îãî çâèêàºø, ïåðåñòàº æàõàòè. «Ïàñòêà äëÿ ïðèâèäà» âæå êiëüêà äíiâ ñòîÿëà ïiä ïàðêàíîì õàòè, ÿêà áóëà íàéáëèæ÷å. Óâåñü ìåõàíiçì Ñòàñ çàõîâàâ äî ïóñòî¿ áàíêè ç-ïiä ôàðáè i ñõîâàâ ó ëîïóõàõ. Òóò éîãî íiõòî íå ìàâ âèêðèòè. I êîëè îäíîãî âå÷îðà êðîêè íåñïîäiâàíî ïåðåéøëèñÿ ãîðèùåì, ñåðöå çàêàëàòàëî íå âiä ¿õíüîãî øàðêàííÿ, à âiä òèøi, ÿêà ñòîÿëà ó êiìíàòi. Ìàëåíüêèé ïóëüò ìîâ÷àâ. Îòæå, ïóñêîâèé ïðèñòðié, âiä ÿêîãî îæèâàëè öi êðîêè, áóâ íå â îáðàíié íèì õàòi. Iíàêøå ïðèñòðié ó áàíöi òåæ çëîâèâ áè åëåêòðîìàãíiòíi õâèëi, ïóùåíi äî éîãî äîìàøíüîãî êiíîòåàòðó íà ãîðèùi. Òîé, õòî áàæàâ éîãî ëÿêàòè, áóâ ó iíøîìó ìiñöi.

Äîâåëîñÿ êóïèòè íåâåëè÷êèé, àëå äîâîëi ïîòóæíèé áiíîêëü i ðåòåëüíî îãëÿíóòè ç âiêîí ñâîº¿ õàòè i ãîðèùà óñå íàâêîëî. Æàðòiâíèê íå ïîìèëèâñÿ æîäíîãî ðàçó, ïî÷èíàþ÷è ãðó ëèøå òîäi, êîëè Ñòàñ ãàðàíòîâàíî áóâ ó õàòi ñàì i âíèçó. Îòæå, ìàâ ñòåæèòè çà éîãî áóäèíêîì ïîñòiéíî i çi çðó÷íî¿ ïîçèöi¿. Àäæå ëèøå îäíà éîãî ïîìèëêà ìîãëà çâåñòè íàíiâåöü óâåñü çàäóì.

Íàñòóïíîãî æ âå÷îðà, ùîéíî îïóñòèëèñÿ ñóòiíêè, Ñòàñ ïåðåêëàâ áàíêó ç ïðèñòðîºì ïiä iíøó õàòó, ÿêà òàêîæ çðó÷íî ðîçòàøîâóâàëàñÿ. ×åêàòè äîâåëîñÿ äâà äíi é çíîâó ìàðíî. I çíîâó ïîäàðóíîê Îëåãîâîãî çíàéîìîãî çíàéøîâ íîâå ìiñöå. À íåâäîâçi Ñòàñ çðîçóìiâ, ùî ðîçðàõóíêè éîãî ïîñòóïîâî «íàêðèâàþòüñÿ». èíèêàëî âðàæåííÿ, ùî íåâiäîìèé æàðòiâíèê íå õîâàºòüñÿ ïîðó÷. Óñi áóäèíêè, ç ÿêèõ ìîæíà áóëî á ñïîñòåðiãàòè çà éîãî õàòîþ, «ìîâ÷àëè».

ßêi òiëüêè äóìêè íå ç'ÿâëÿëèñÿ ó ãîëîâi! Ïðî âiäåîêàìåðè ñïîñòåðåæåííÿ, âëàøòîâàíi ïîðó÷, àëå íå íà ãîðèùi. Ïî-ïåðøå, òàì âií áè äàâíî çíàéøîâ. À ïî-äðóãå, ÿêáè ùîñü òàêå áóëî íà ãîðèùi, çëîâìèñíèê äàâíî áè ïîáà÷èâ, ùî Ñòàñ ðîçêðèâ éîãî ãðó. ßêèé ñìèñë äàëi «õîäèòè» ïî ãîðèùi, ÿêùî á âií áà÷èâ, ùî ãîñïîäàð çíàéøîâ óâåñü öåé äîìàøíié êiíîòåàòð! Õiáà äëÿ òîãî, ùîá ïiñëÿ öüîãî íå ïîäóìàâ, ùî âîðîã çíàº, ùî éîãî çàäóìè ðîçêðèòi. Ùî ÿê âîíî äiéñíî òàê?

Äâà äíi Ñòàñ çàéìàâñÿ âñòàíîâëåííÿì òåëåâiçiéíî¿ àíòåíè. Çâiñíî, âîíà áóëà ëèøå ïðèêðèòòÿì. Íàñïðàâäi øóêàâ ïðèñòðié ñïîñòåðåæåííÿ. Éîãî àáî íå áóëî âçàãàëi, àáî öå áóëî ùîñü çi øïèãóíñüêîãî àðñåíàëó. Çäîðîâèé ãëóçä öüîãî íå ñïðèéìàâ. Çàñòîñóâàííÿ òàêèõ ìåòîäiâ ç ìåòîþ âiäiáðàòè ñòàðèé áóäèíîê ó äiði, ÿêèì áóëî öå ìiñòå÷êî? Íi, íàâðÿä.





XXXII




Ç óñüîãî äâàäöÿòèòèñÿ÷íîãî ìiñòà Ñòàñ, íàïåâíî, áóâ ºäèíèì, õòî ñóìíiâàâñÿ ó ñìåðòi Ìèðîíåíêà, à îòæå, i ó ïîõîâàííi òîãî, ÷èº ïðiçâèùå ñòîÿëî ó ñâiäîöòâi ïðî ñìåðòü. Çâiñíî, ïîðÿäîê âèäà÷i òàêèõ ïàïåðiâ íàøòîâõóâàâ íà äóìêó, ùî ñàìå òóò êðèºòüñÿ ìîæëèâiñòü çðîáèòè «õiìiþ». èäàþ÷è ñâiäîöòâî, ëiêàð, ÿê ïðàâèëî, íå îãëÿäàº òiëî ïîìåðëîãî. Òàê ñòàëîñÿ i ç éîãî äÿäüêîì. Àëå íà öié æå ñàìié ïàïåðîâié ñòàäi¿ ìîæëèâîñòi iíñöåíóâàòè ïåðåõiä äî êðàùèõ ñâiòiâ çàêií÷óâàëèñÿ.

Ìàëåíüêå ìiñòå÷êî, äå âñi çíàþòü îäíå îäíîãî i äå ïåðåâàæàº êàòåãîðiÿ ëþäåé ïîõèëîãî âiêó, êîòðèõ ïèòàííÿ ñìåðòi ñóñiäà öiêàâèòü ÷è íå íàéáiëüøå. Ó òàêèõ ìiñòå÷êàõ çâiñòêà ïðî ÷èþñü êîí÷èíó ðîçíîñèòüñÿ ìèòòºâî, à ñàìèõ ìåðöiâ ïðèéíÿòî âiäâiäóâàòè øèðîêèì çàãàëîì. Ìàëî íå ïiâìiñòà ïîâèííî ïðîéòè ÷åðåç îöþ êiìíàòó, äå ñàì âií ëÿãàº ñïàòè ùîíî÷i, i äå óïðîäîâæ òîãî äíÿ àáî äâîõ ëåæàâ ïîìåðëèé. Áàãàòî ñòàðøèõ ëþäåé, ÿêi ïðîæèëè ç íèì ïëi÷-î-ïëi÷ íå îäèí äåñÿòîê ðîêiâ, ñòàâàëè áiëÿ éîãî òiëà é ìîëèëèñÿ. Áàãàòî áàáîê, ÿêi ïðèõîäÿòü ñþäè i äëÿ òîãî, àáè ïîòiì îáñóäèòè íþàíñè ó ïðîâiíöiéíèõ êóëóàðàõ, òåðiùèëèñÿ íà íüîãî, ùîá ïîòiì ïiäíÿòè òåìó, à ÿê ëåæàâ, à ÷è äîáðå ïîìèëà îòà Ìóðàøåâè÷êà, à ÷è íå ñìåðäiâ, à ÷è íå íàäòî ïîñèíiâ… îíè íå ïðîïóñòÿòü íi÷îãî, æîäíî¿ äðiáíèöi, îñîáëèâî, êîëè ñïðàâà ñòîñóºòüñÿ òàêî¿ ôiãóðè, ÿê êîëèøíié äèðåêòîð ìóçåþ, ùî çà æèòòÿ íà÷å ÿê âèïàäàâ ç îòiº¿ «ñiëüñüêîãîñïîäàðñüêî¿» êîãîðòè. Êîìó-êîìó, à éîìó âæå òî÷íî âèäèâëÿòüñÿ êîæíó çìîðøêó, ïåðåìèþòü êîæíó êiñòî÷êó… Ïîìåðòè â äàíèõ óìîâàõ «òàºìíî» íåìîæëèâî.

I âñå-òàêè Ñòàñ ìóñóâàâ öþ òåìó, àáè çàäîâîëüíèòè îòîãî õðîáàêà ñóìíiâiâ. Íàâiòü ðîçóìiþ÷è, ùî äÿäüêà õîâàëè ñàìå òàê, õîòiëîñÿ îäíîãî - ïåðåêîíàòèñÿ. Ïåðåêîíàòèñÿ, ùî ó òðóíi ëåæèòü ñàìå òîé, õòî çàïîâiâ éîìó áóäèíîê. I îáîâ'ÿçêîâî çðîáèòè öå òèõî, íå ïðèâåðòàþ÷è íi÷èº¿ óâàãè. Òàê, ùîá íi÷îãî íå çàïiäîçðèâ òîé, õòî, ìîæëèâî, ñòåæèòü çáîêó.

Ó ðèòóàëüíié êîíòîði ñèäiëà ïðèºìíà æiíî÷êà, äîâîëi ìîëîäèé âiê ÿêî¿ íå ìàâ áè îáóìîâëþâàòè îñîáèñòîãî iíòåðåñó äî ïåðñîíè ñòàðîãî ÷îëîâiêà.

- ß - ïëåìiííèê Ìèðîíåíêà, êîëèøíüîãî äèðåêòîðà ìóçåþ, - ïî÷àâ Ñòàñ. - Õîòiâ áè ç âàìè îáãîâîðèòè äåÿêi ïèòàííÿ. Çíàºòå, âæå íåìàëî òóò æèâó, õîòiëîñÿ á ÿêîñü ïîïiêëóâàòèñÿ ïðî ìîãèëó.

- Çâè÷àéíî, - ïîæâàâèëàñÿ âîíà. - Ùî âè ïëàíóºòå? Ç ÷îãî á õîòiëè ïî÷àòè?

- Íó, ÿ áóâ íà öâèíòàði, òàì ëèøå äåðåâ'ÿíèé õðåñò i ñòàði âiíêè, íàïåâíî, ùå ç ïîõîâàííÿ. ß âçàãàëi íå ìiñöåâèé, ñïîäiâàþñü, âè ìåíi ïîðàäèòå, ÿê òóò çàâåäåíî ó òàêèõ âèïàäêàõ… I âçàãàëi, õòî éîãî õîâàâ? Õòî öèì çàéìàâñÿ? Ìîæëèâî, ÿ á ñêîîïåðóâàâñÿ ç íèìè, õî÷ çíàþ, ó äÿäüêà òóò íå áóëî ðîäè÷iâ.

- Ìóðàøåâè÷êà éîãî õîâàëà… - ç ïiäñîáíîãî ïðèìiùåííÿ, äå ñòîÿëè âiíêè, âèéøëà ñòàðøà æiíêà. - Äîíþ, íàáåðè Ìèõàùóêiâ, ñêàæè, óñå ãîòîâî… Ìóðàøåâè÷êà, - âîíà çíîâó ïîâåðíóëàñÿ äî Ñòàñà. - Àëå ç íåþ âæå íå ñêîîïåðóºòåñÿ. À äîïîìàãàëè - òàê, ñóñiäè, ç ìóçåþ ëþäè…

Öåé ïîãëÿä âiä ïðè¿çäó ñþäè Ñòàñ íàâ÷èâñÿ ðîçðiçíÿòè i íàâiòü ïåðåíîñèòè áåç çàéâèõ íåçðó÷íîñòåé. Ïîãëÿä ãîñïîäèíi ðèòóàëüíîãî àãåíòñòâà êðàñíîìîâíî ãîâîðèâ: ùî, ïðè¿õàâ ãðîøèêè âçÿòè? Îòàê, ç íåáà… Äå æ òè áóâ ðàíiøå, ðîäè÷ çàäðèïàíèé? Òîäi, ÿê õîâàëè.

«I ÿ òàêîæ ïðî öå øêîäóþ», - âiäïîâiâ î÷èìà Ñòàñ, çíàþ÷è, ùî âîíà íå çðîçóìiº.

- Íó, âñå-òàêè, õòîñü æå êåðóâàâ óñiì?

- Ç ðîáîòè… - âîíà çíèçàëà ïëå÷èìà. - Íàâiòü iç ðåäàêöi¿ êîãîñü çàïðîøóâàëè, çíiìàëè íà êàìåðó. Ëþäèíà âñå-òàêè âiäîìà ó ìiñòi.

Òà çà ðîçìîâàìè ïðî ïàì'ÿòíèê ¿¿ âñå-òàêè âäàëîñÿ ðîçãîâîðèòè, i Ñòàñ äiçíàâñÿ, ùî ëåæàâ ïîìåðëèé ó áóäèíêó ïiâòîðè äîáè, ùî áàëüçàìàöiþ òiëà ïðîâîäèâ íå õòî iíøèé ÿê ñòàðèé Ðàòóøíÿê, ùî òðóíó Ìóðàøåâè÷êà ïðèäáàëà íå â ¿¿ àãåíòñòâi. îíî é çðîçóìiëî - íåñòàíäàðòíà ôiãóðà ïîìåðëîãî âèìàãàëà ÷îãîñü øèðøîãî, i ¿é çäàëîñÿ ïðîñòiøèì çàìîâèòè â îáëàñíîìó öåíòði.

Øêðåáòè ïîòèëèöþ âæå ñòàâàëî çâè÷êîþ. Îòæå, Ðàòóøíÿê. Òîé, õòî çàïèñàâ éîãî äÿäüêà ó ðîçðÿä âîðîãiâ i âçàãàëi, ñóäÿ÷è ç éîãî æ ñëiâ, ïåðåñòàâ äèâèòèñÿ ÿê íà ëþäèíó. Òà ïðèéøîâ i çðîáèâ áàëüçàìàöiþ. À «âèëèâàþ÷è» Ñòàñîâi äóøó çà ïëÿøêîþ, àíi ñëîâå÷êà ïðî öå íå ñêàçàâ. À ìàâ áè. Ñêàçàòè, ùî îñòàííÿ ïîñëóãà ïîìåðëîìó íå ìàº ñòîñóíêó äî ¿õí³õ â³äíîñèí çà æèòòÿ. Àáî æ, íàâïàêè, ùî éîìó áóëî ïðèºìíî íàøïèãóâàòè òiëî ïîìåðëîãî âîðîãà ôîðìàëiíîì. Ùîñü æå âií ìàâ ñêàçàòè! ií, àìáiöiéíèé ñòàðèé, ùî i äîñi íå áàéäóæèé äî ïàì'ÿòi Òàðàñà Ìèðîíåíêà.

Ðàòóøíÿê âiäñèäæóâàâ ãîäèíè ó ïîëiêëiíiöi ïåäàíòè÷íî äî îñòàííiõ ñåêóíä i Ñòàñ ìàâ óñi ñïîäiâàííÿ çàñòàòè éîãî íà ìiñöi.

- Iâàíå Ïàâëîâè÷ó, - ìîâèâ âií, ïðèñiâøè íà òàï÷àí i âòóïèâøèñü ó ñòàðîãî. - Iâàíå Ïàâëîâè÷ó… è ìåíå ïðîáà÷òå, çâè÷àéíî, àëå… Ìè äîâãî ç âàìè ãîâîðèëè òîäi ïðî ìîãî äÿäüêà. Ìîæå, âàì ñïðàâäi íåïðèºìíi öi ñïîãàäè, àëå ïðîøó âàñ ñêàçàòè ìåíi ùå îäíó ði÷ - âè äiéñíî áàëüçàìóâàëè éîãî?

- Áàëüçàìóþòü ó ïàòàíàòîìi÷íîìó áþðî, - ïðîáóðêîòiâ ñòàðèé. - Óäîìà áàëüçàìóâàòè íåìîæëèâî. Íàøïèãàâ ôîðìàëiíîì ó âñi äiðêè, äî ÿêèõ äiñòàâñÿ. I â óñi ïîðîæíèíè. Ùîá ó õàòi íå ñìåðäiëî, ïîêè çàêîïàþòü. Óäîìà êðàùå íå çðîáèø. Òèì ïà÷å…

- Ùî, òèì ïà÷å? - ïðîêîâòíóâ Ñòàñ.

- Ó òðóíi âií óæå ëåæàâ. èäíî ñòàðà êóðâà äóæå ïîñïiøàëà çàêîïàòè. Ó òðóíi, â êîñòþìi. ×îðòà ëèñîãî âæå çàáàëüçàìóºø. Ïîøïèãàâ äëÿ ãîäèòüñÿ. Òàì éîìó îäíàêîâî. Ãíèþòü çà ìèëó äóøó ùî áàëüçàìîâàíi, ùî òàêi.

- Äiéñíî, - ïðîáóðìîòiâ Ñòàñ. - Öå íå ìàº çíà÷åííÿ. Ìàº çíà÷åííÿ iíøå - âè äiéñíî öå ðîáèëè?

- À ÿê öå - íå äiéñíî? - íå çðîçóìiâ Ðàòóøíÿê. - Äî ÷îãî òè õèëèø, õëîï÷å?

- Íi äî ÷îãî, - çíiòèâñÿ Ñòàñ. - Ïðîñòî õîòiâ óòî÷íèòè. è îñîáèñòî áà÷èëè éîãî ìåðòâèì i êîëîëè ó íüîãî ôîðìàëií?

- Þíà÷å, - ïðîêðåêòàâ ñòàðèé õiðóðã, - ÿêáè ÿ òîái áðåõàâ, òî éîãî ïiâìiñòà áà÷èëî, - âií ïðîêàøëÿâñÿ, -…ìåðòâèì.

- Iâàíå Ïàâëîâè÷ó, à âçàãàëi âè ñàìi öå ðîáèòå ÷è õòîñü äîïîìàãàº?

- Ùî äîïîìàãàº, - íå çðîçóìiâ Ðàòóøíÿê. - Ùî òóò äîïîìàãàòè ìîæíà? Òè áà÷èâ, ÿê öå ðîáèòüñÿ, ùî òàêi äóðíi çàïèòàííÿ ñòàâèø?

- Çâiñíî áà÷èâ, - ðîçãóáèâñÿ Ñòàñ. - Ïðîöåäóðà íå ñêëàäíà. Òèì íå ìåíøå, â îáëàñíèõ áþðî ó ëiêàðÿ â òàêèõ âèïàäêàõ çàâæäè º ïîìi÷íèê.

- À ó íàñ òóò ñåëî! - ðîçiçëèâñÿ ñòàðèé õiðóðã.

- Îòæå, i äÿäüêà ìîãî âè ñàìi «ðîáèëè», áåç íiêîãî.

- Äî ÷îãî òè õèëèø, ìîæåø ìåíi ñêàçàòè? - óâiðâàâñÿ òåðïåöü Ðàòóøíÿêà. - Õiáà õòîñü ñêàðæèâñÿ, ùî íà ïîõîðîíàõ ñìåðäiëî? ×îãî ïðè÷åïèâñÿ, íà÷å ãåìîðîé äî äóïè? Ëþäè çàõîäèëè i áà÷èëè, ùî áàëüçàìóâàâ! Ìóðàøåâè÷êà áà÷èëà, ç ïðîêóðàòóðè ïðèõîäèëè - òàêîæ áà÷èëè.

- À ÷îìó âè ìåíi íå ñêàçàëè? - ïåðåáèâ Ñòàñ. - Òîäi, êîëè ìè ñèäiëè? Íó, ùî âè ðîáèëè öå…

- À òîìó, øàíîâíèé, - ñòàðèé íåñïîäiâàíî ïåðåéøîâ íà «âè», - ùî êîëè âè òîãî, ç êèì çíàëèñÿ óñå æèòòÿ i ââàæàëè äðóãîì, õîâàòèìåòå ÿê âîðîãà, i ïðè öüîìó ïõàòèìåòå éîìó äå ìîæíà i íå ìîæíà òàìïîíè ç ôîðìàëiíîì, òî çíàòèìåòå, íàñêiëüêè öå íåïðèºìíî.

Ðóêè ñòàðîãî ïî÷àëè ïîìiòíiøå òðóñèòèñÿ, à ãîëîñ òðåìòiâ i ïåðåðèâàâñÿ.

- Ïðîáà÷òå, Iâàíå Ïàâëîâè÷ó, - ïiäíÿâ îáèäâi ðóêè Ñòàñ. - ß íå õîòiâ. Ïðîñòî…

Ïîäàëüøà ðîçìîâà íå ìàëà ñåíñó. Öå áóëî áèòòÿ ãîëîâîþ îá ñòiíó, ùå é íå ó òîìó íàïðÿìêó. I âñå-òàêè… iä÷óâàëàñÿ ïðèñóòíiñòü ÷îãîñü òàêîãî, ùî íå äàâàëî ïëþíóòè íà îöi íåçðîçóìiëi ïiäîçðè. À ðàäøå éîìó ïðîñòî ìàðèëàñÿ ïîòâîðíà iñòîòà, çîáðàæåíà íà êèëèìi ó âåðõiâöi «ïiðàìiäè ìåðòâèõ». åäìiäü ç ëèñÿ÷îþ ãîëîâîþ. Òîé, õòî çà «ëîãiêîþ êèëèìà», çàðàç ùå ìàâ áè áóòè æèâèì.

Ìàøèíà çóïèíèëàñÿ çà äâà áóäèíêè âiä «äîìó ç ïðèâèäàìè». Òóò æèëè áiäíî. Áàáà Êóðèëèõà ç ïàðàëiçîâàíîþ äîíüêîþ, êîòðà äâi÷i êëèêàëà éîãî çà ïîðàäîþ. Îãëÿíóâøè ïàöiºíòêó i ïîãîâîðèâøè ç áàáîþ ïðî íàáîëiëå, Ñòàñ îáåðåæíî çãàäàâ i ïðî ñâîº. Ñòàðó âàðòî ëèøå çà÷åïèòè.

- Òàê i áóëî, - êëÿëàñÿ Êóðèëèõà. - Çà ïiâòîðè äîáè íi äî êîãî íàâiòü ñëîâà íå âèìîâèëà! Òà óñi æ ìè ëþäè. Ïðèéäè, ïîïëà÷ñÿ, òà ÷è òîái íå ïîìîæóòü? À âîíà âñå ñàìà…

- Òî ùî, - ïåðåïèòàâ çíîâó Ñòàñ, - âè êàæåòå, íå çíàºòå, õòî êëàâ äÿäüêà Òàðàñà ó òðóíó?

- Òà íå òå ùî íå çíàþ, à òî÷íî çíàþ - íiõòî íå êëàâ. Ãàíÿ Ìàðóùà÷êà íàâìèñíî õîäèëà, ïèòàëà æiíîê. Íiõòî. Îòî âîíà, Íiëà òà öiëà, ìàéñòðiâ, ùî ïðèâåçëè òðóíó ç îáëàñòi, ïðîñèëà, à ìîæå i çâåðõó äàëà, ùîá ïåðåêëàëè. I ìèëà, i âáèðàëà ñàìà…

Ùî æ, ðàç óæå ñóñiäè ââàæàþòü, ùî ïîêiéíîãî ïîêëàëè ó òðóíó ðîá³òíèêè ç ôiðìè, îòæå, òàê âîíî i áóëî íàñïðàâäi.

Éîãî ñëiäñòâî íàáèðàëî îáåðòiâ. Íà äðóãèé äåíü Ñòàñ òîâêñÿ íà ôiðìi, äå Ìóðàøåâè÷êà çàìîâëÿëà òðóíó. Ìèíóëî íå òàê áàãàòî ÷àñó, i ìàéñòðè äîáðå ïàì'ÿòàëè öåé âèòâið. Ïàì'ÿòàëè i òi, õòî â³äâîçèëè. îíè íå ïðèõîâóâàëè ïîäèâó âiä çàïèòàíü Ñòàñà, àëå âiäïîâiäàëè îäíàêîâî, òèì ïà÷å, ùî çàïèòóâàâ íå óñiõ íàðàç. Òðóíó ïðèâåçëè i çàíåñëè äî ñiíåé, ïîñòàâèëè íà ïiäëîãó. ñå. Íiÿêîãî ìåðöÿ òóäè íiõòî íå êëàâ.

Ïîêiéíà ìàäàì Ìóðàøåâè÷ ìàëà äîâîëi äåëiêàòíó ñòàòóðó. Ïîçà âñÿêå áàæàííÿ, ïîìíîæåíå íà òåïëi ïî÷óòòÿ äî äÿäüêà Òàðàñà, âîíà íå ìîãëà ïîêëàñòè éîãî òóäè ñàìîòóæêè. Ðîäè÷iâ, ÿêi á ïðè¿õàëè i çðîáèëè öå, ó íèõ îáîõ íå áóëî.

I ÿêùî Ñòàñ íiäå äîñi íå ïîìèëèâñÿ ó ðîçðàõóíêàõ, çàëèøàëîñÿ òiëüêè îäíå - ïîêiéíèé Ìèðîíåíêî âñêî÷èâ òóäè ñàì.





XXXIII




Ñïîãàäè ç äèòèíñòâà âäåðëèñÿ ðàïòîâî, êîëè âiäøóêàëàñÿ íàðåøòi ñòàðà êîðîáêà ç áàòüêîâèìè ðå÷àìè. Ñòàñ íå ìàâ çâè÷êè âèêèäàòè òàêå, ââàæàþ÷è, ùî äëÿ íüîãî çàâæäè çíàéäåòüñÿ ìiñöå. Äîêóìåíòè, ÿêi äàâíî âæå íå ìàëè öiííîñòi, ÷îðíî-áiëi ôîòîãðàôi¿, ïîëàìàíi çàïàëüíè÷êè, äîïîòîïíå êàíöåëÿðñüêå ïðèëàääÿ i áàãàòî ÷îãî iíøîãî. Ùå ìàëèì éîìó íå ðàç äîâîäèëîñÿ çàëàçèòè ó áàòüêîâi øóõëÿäè, àáè ïîãðàòèñÿ öèì êðàìîì, i âåëà éîãî òóäè ïðîñòà äèòÿ÷à öiêàâiñòü. Îò i çàðàç âèíèêëî îòå âiä÷óòòÿ çàâìèðàííÿ ñåðöÿ ïåðåä òàºìíèì i çàáîðîíåíèì, õî÷à öå «áàãàòñòâî» òåïåð íàëåæàëî ëèøå éîìó.

Ñòàñ íå ïàì'ÿòàâ, ÷è áà÷èâ êîëèñü ó ãðóáié ïà÷öi ëèñòè äÿäüêà Òàðàñà, ÿêèé çàëèøàâñÿ ÷è íå ºäèíèì áàòüêîâèì ðîäè÷åì. Óñi ðåøòà çàãèíóëè ïiä ÷àñ îñòàííüî¿ âiéíè àáî æ ðîçãóáèëèñÿ ïî ñâiòi. Òîæ ëîãi÷íî, ùî òàêi ëèñòè ìàëè áè áóòè. Îò êîëè âîíè çíàäîáèëèñÿ…

Ìàëî íå ïiâìiñòå÷êà áà÷èëè Ìèðîíåíêà ìåðòâèì ó òðóíi, àäæå öiëó äîáó ïðèõîäèëè äî áóäèíêó ïðîùàòèñÿ ç òiëîì. Áàãàòî íàðîäó áóëî íà ïîõîðîí³ i âñ³ áà÷èëè, ÿê òðóíó âêðèëè âiêîì i çàêîïàëè. Îòæå, çàðàç âií äiéñíî ëåæèòü ó ìîãèëi, öå âñå-òàêè òðåáà âèçíàòè. I âîäíî÷àñ íiõòî íå çíàº, ÿê ïîêiéíèê ïîòðàïèâ äî öiº¿ òðóíè. Íiõòî ç æèòåëiâ ìiñòå÷êà íå êëàâ éîãî òóäè - öå î÷åâèäíèé ôàêò, àäæå öþ òåìó äîâãî «òåðëè», çiéøîâøèñü íà òîìó, ùî Ìóðàøåâè÷êà ñêîðèñòàëàñÿ ïîñëóãîþ ðîáî÷èõ, ÿêi ïðèâåçëè òðóíó i ç ÿêèìè íåùîäàâíî ãîâîðèâ Ñòàñ. Êiëüêà äðóçiâ äÿäüêà Òàðàñà, ïðî ÿêèõ âåëà ìîâó ïðàöiâíèöÿ ìóçåþ, òàê i íå ïðè¿õàëè. Îòæå, ó íåá³æ÷èêà ñïðàâäi íå áóëî iíøîãî âàðiàíòó, ÿê âëÿãòèñÿ òóäè ñàìîòóæêè. I òîäi âèõîäèëî, ùî Ìóðàøåâè÷êà çàìîâèëà òðóíó, çíàþ÷è íàïåðåä ïðî éîãî íàìiðè ïîìåðòè.

Ñòàñ ïåðåêèäàâ ñòàði ïàïiðöi, à äóìêè âïåðòî ïðàöþâàëè ó ºäèíîìó íàïðÿìêó. Îòæå, ïðèïóñòèìî, òàê i ñòàëîñÿ. Ùî öå ìîãëî îçíà÷àòè? Íàïðèêëàä, Ìèðîíåíêî çáèðàâñÿ ïîêií÷èòè æèòòÿ ñàìîãóáñòâîì. I Íåîíiëà ç öèì ïîãîäèëàñÿ. Òîäi âîíè ìîãëè çàìîâèòè òðóíó, âií ëiã, à ïîòiì, ñêàæiìî, âèïèâ ÿêóñü îòðóòó, ðîçóìiþ÷è, ùî ç îôîðìëåííÿì äîâiäêè ïðîáëåì íå âèíèêíå. Ðåàëüíî? ×îìó íi… Àëå ÿêà ïîòðåáà ïðè öüîìó ñïðÿìîâóâàòè ïðîöåäóðó ïîõîâàííÿ òàêèì íåòèïîâèì øëÿõîì i äàâàòè ïðèâiä äëÿ çàéâèõ áàëà÷îê? À îáîº íå ìîãëè íå ðîçóìiòè, ùî ðîçìîâè ïðî äèâíi ðå÷i ïî÷íóòüñÿ îäðàçó. Òîäi ùî? Ç ÷èì iùå ìîæå áóòè ïîâ'ÿçàíå áàæàííÿ óíèêíóòè çàéâèõ ñâiäêiâ ïðè ïåðåêëàäàííi òiëà äî òðóíè? Ëèøå ç îäíèì. Ïîõîâàòè ùîñü ðàçîì iç ñîáîþ. Àëå ùî æ öå ìîãëî áóòè òàêå, ùî ïðèìóñèëî á ëþäèíó ðîçïðîùàòèñÿ ñâiäîìî ç âëàñíèì æèòòÿì? ×è íå òå ÷àñîì, ÷åðåç ùî óñiõ òàê öiêàâèòü áóäèíîê?

×îðòè á çàáðàëè… Íå âêëàäàëîñÿ ó ãîëîâi. À ÿêùî óñå ïðîñòiøå? ßêùî éîãî äîìó÷èëà õâîðîáà, i Ìèðîíåíêî âèðiøèâ ïðèïèíèòè îïèðàòèñÿ, ïåðåä÷óâàþ÷è i òàê áëèçüêó ñìåðòü? Àëå é öÿ äóìêà òàêîæ ñïðèéìàëàñÿ ÷åðåç ñèëó. Ñåðäå÷íèêè òàê íå ÷èíÿòü. Òà é ïîñïiëêóâàâøèñü iç êîëåãàìè, ÿêi äîïîìàãàëè ó ëiêóâàííi äÿäüêà, Ñòàñ íå çðîáèâ âèñíîâêó, ùî éîãî ñòàí áóâ áåçíàäiéíèì.

Çîâñiì íi. Ïðè÷èíà êðèëàñÿ ó ÷îìóñü iíøîìó.

Ñàì íå ðîçóìiþ÷è, ùî æ êîíêðåòíî øóêàº, Ñòàñ íàòðàïèâ çðåøòîþ íà êîëüîðîâó ôîòîãðàôiþ, çðîáëåíó, ñóäÿ÷è ç óñüîãî, íå òàê äàâíî. Äÿäüêî Òàðàñ, ÿê çàâæäè, äèâèâñÿ íå â îá'ºêòèâ. À ïîðó÷ iç íèì ñòîÿëè ùå äâîº ÷îëîâiêiâ éîãî æ âiêó i æiíêà, ó ÿêié îäðàçó æ óïiçíàëàñÿ Íåîíiëà Éîñèïiâíà Ìóðàøåâè÷. Ïîùàñòèëî i ç íàïèñîì íà çâîðîòi.

Äîðîãèé àíþøî! Ïîñèëàþ òîái öþ ôîòîãðàôiþ. Íàì âñå-òàêè âäàëîñÿ çóñòðiòèñÿ. Ìî¿ íàéáëèæ÷i i ºäèíi äðóçi - Ïåòðî Õàëàíè÷ i Ìàêñèì Þð÷. Îòàêi ìè çàðàç.

I æîäíîãî ñëîâà ïðî Ìóðàøåâè÷êó. Îòæå, ïðî ¿¿ iñíóâàííÿ áàòüêî íà òîé ÷àñ óæå çíàâ. Ñóäÿ÷è ç íàïèñó, ìàº áóòè i ëèñò, ó ÿêîìó íàä³éøëî öå ôîòî. À ÿêùî âðàõîâóâàòè çâè÷êó áàòüêà íi÷îãî íå âèêèäàòè, âií òàêîæ ìàâ áè çáåðiãàòèñÿ äåñü òóò. Õî÷ áè òàê i ñòàëîñÿ!

Çðåøòîþ, ëèñò âäàëîñÿ çíàéòè. À ïåðåä öèì - ùå îäèí. Äàòîâàíèé ðàíiøå âiä ñâiòëèíè. Àëå i â íüîìó éøëîñÿ ïðî îäíîãî ç äâîõ éîãî äðóçiâ - Ïåòðà Õàëàíè÷à. Ìèðîíåíêî ïèñàâ, ùî âîíè ëèñòóþòüñÿ äîñi i ùî Ïåòðî ïðàöþº ó âëàäíèõ ñòðóêòóðàõ ìiñòà Æèòîìèðà iíñòðóêòîðîì ç ïèòàíü êóëüòóðè. Òà ãîëîâíå, ïðî ùî iøëîñÿ ó öüîìó ëèñòi, áóëà Éîñèïiâíà.

Äîðîãèé àíþøî, îñü òàê ÿ íå äóìàâ, ùî âæå íà ñõèëi ëiò äîâåäåòüñÿ çóñòðiòè æiíêó, Æiíêó ç âåëèêî¿ ëiòåðè, ïåðåä ÿêîþ îòå âñå, ùî áóëî çà ìîëîäîñòi, âòðà÷àº ñåíñ. Òè çíàºø, äîðîãèé áðàòèêó, ìàéæå óñå ïðî ìîº áåçïóòíå æèòòÿ, êîëè âi÷íî «íå ñêëàäàëîñÿ» i ïðè öüîìó ÿ âèíóâàòèâ êîãîñü, à íå ñåáå. Îò, íàðåøòi, ñêëàëîñÿ. Òåïåð, êîëè íå òàê âæå áàãàòî ëèøèëîñÿ, ïîðó÷ çi ìíîþ ñïðàâæíÿ ïîäðóãà, ÿêié ÿ ìîæó äîâiðèòè óñå. Çàëèøàºòüñÿ òiëüêè ïîæàëêóâàòè, ùî ìè âæå íåìîëîäi…

Îñü ÿê ïèñàâ Ìèðîíåíêî áàòüêîâi ïðî Íåîíiëó Éîñèïiâíó. Òîæ âî÷åâèäü, öå âîíà ïîâiäîìèëà éîãî áëèçüêèì äðóçÿì, ÿêèõ çíàëà îñîáèñòî, ñóìíó çâiñòêó, áî æ ïðàöiâíèöÿ ç ìóçåþ öüîãî íå ðîáèëà. Îòæå, òiëüêè âîíà. I ùî? Ïðèíàéìíi çà ñâiä÷åííÿì áàáè Êóðèëèõè íà ïîõîâàííi ¿õ íå áóëî. Æîäíîãî. Ëèøå ñâî¿, ãàëèöüêi.

èøïîðòàâøè òåëåôîí ç êèøåíi, òàê, íà÷å ìiã çàïiçíèòèñÿ, Ñòàñ íàáðàâ íîìåð ìóçåþ. Îêñàíà, òà ñàìà ïðàöiâíèöÿ, áóëà íà ìiñöi.

- Ïàíi Îêñàíî, - áåç âñòóïó ïî÷àâ Ñòàñ, - ÿ âàñ äóæå ïðîøó, ïðèãàäàéòå òî÷íî, ÷è ïðè¿æäæàëè ÿêiñü ñòàði äðóçi ìîãî äÿäüêà, êîëè âií ïîìåð? è æ äîïîìàãàëè â îðãàíiçàöi¿ ïîõîâàííÿ?

- Äîïîìàãàëà… - ðîçãóáëåíî âiäïîâiëà âîíà. - Íå áóëî, íà÷åáòî… ß á ìàëà çíàòè. Ðîäè÷iâ òî÷íî íiêîãî, à ñòàðèõ äðóçiâ… À ÷îìó âè ïèòàºòå?

- Øóêàþ äåêîãî. Õàëàíè÷à iç Æèòîìèðà i Þð÷à ç Êîâåëÿ. Íå ïðèãàäóºòå?

- Òàêèõ íå ïàì'ÿòàþ, - ïiñëÿ ñåêóíäíîãî âàãàííÿ âiäïîâiëà æiíêà. - ß ìàëà á çíàòè.

Çàäóìëèâî Ñòàñ ïîêëàâ òðóáêó i ãëÿíóâ íà ôîòêó. ×åòâåðî ëiòíiõ ëþäåé ïîñìiõàëèñÿ. î÷åâèäü, ¿¿ ïðèéíÿëè äî êîãîðòè ñòàðèõ äðóçiâ ÿê äîðîãó ëþäèíó äÿäüêó Òàðàñó. ¯ì ïåðøèì ìàëà ïîâiäîìèòè Íåîíiëà ïðî éîãî êîí÷èíó, òà íà ïîõîâàííÿ íå ïðè¿õàâ æîäåí.

Ó ïëàíi âèðiøåííÿ ïðîáëåì öå íå äàâàëî ïðàêòè÷íî íi÷îãî. Ïðîòå âiäêðèâàëî íîâèé øëÿõ, äàâàëî íîâó íèòêó.





XXXIV




iä÷óòòÿ, ùî öå i º «âîíî», çàâîðîæóâàëî ³ ñïîíóêàëî äî ä³¿. Íàïåâíî, ñàìå òîìó ó Êîâåëi øâèäêî âäàëîñÿ çíàéòè äðóãà, ùî íå ïðèáóâ íà ïîõîðîí. Ìàêñèì Ãðèãîðîâè÷ Þð÷, ùîïðàâäà, âæå íå ïðàöþâàâ â óñòàíîâi, çãàäàíié ïîêiéíèì Ìèðîíåíêîì ó ëèñòi, àëå ó ðàéîííîìó ïàëàöi êóëüòóðè éîãî ïàì'ÿòàëè. Íiõòî íå îáìîâèâñÿ ñëîâîì, ùî âií ïîìåð, à Êîâåëü - íå òàêå âæå âåëèêå ìiñòî. Îòæå, íå ïðè¿õàâ ç iíøî¿ ïðè÷èíè. Ùî æ, ñòàðøi ëþäè ÷àñòî õâîðiþòü…

×îëîâiê, ùî âiä÷èíèâ äâåði, íå âèãëÿäàâ õâîðèì. ßê äâi êðàïëi âîäè ñõîæèé iç çîáðàæåííÿì íà ôîòîãðàôi¿ êiëüêàði÷íî¿ äàâíèíè, òiëüêè çîâñiì ñèâèé.

- Äîáðîãî äíÿ, - ïðèâiòàâñÿ Ñòàñ. - è, íàïåâíî, Ìàêñèì Þð÷? Ìàêñèì Ãðèãîðîâè÷…

- ií… - äåùî çäèâîâàíî âiäïîâiâ ãîñïîäàð áóäèíêó. - ×èì ìîæó?

- ß - Ñòàíiñëàâ Êîâà÷, ïëåìiííèê âàøîãî äðóãà Ìèðîíåíêà ç Ãàëè÷à.

- À… íó, ïðîõîäüòå, - âií âiäiéøîâ óáiê, ïðîïóñêàþ÷è ãîñòÿ. - Íåñïîäiâàíî, íåñïîäiâàíî…

Îáëè÷÷ÿ ãîñïîäàðÿ íå âèñëîâëþâàëî ïðàêòè÷íî íi÷îãî.

- Íå ïðèáðàíî ó ìåíå, äðóæèíà, çíàºòå, ó ëiêàðíi, âæå òèæäåíü. Ñåðöå ïiäðåìîíòóâàòè ëÿãëà, íó à ÿ õîëîñòÿêóþ… Òî ùî òàì äðóçÿêà ìié, êàæåòå, íå çàáóâ ïðî ìåíå? Íó, ðîçïîâiäàéòå!

Éîãî î÷i äèâèëèñÿ íà Ñòàñà ÷èñòèì çàöiêàâëåíèì ïîãëÿäîì i íå çíàëè íi÷îãî. ¯é-Áîãó íå çíàëè!

- Óçàãàëi-òî… - Ñòàñ íà ìèòü çàòíóâñÿ. - Äÿäüêî Òàðàñ ïîìåð.

- É…ÿê ïîìåð… Êîëè ïîìåð?!

- Áiëüøå ìiñÿöÿ òîìó. ß ãàäàâ, âè çíàºòå.

- Ãîñïîäè…

Þð÷ çíàéøîâ ðóêîþ ñòiëåöü i ïðèñiâ íà íüîãî, à ïîòiì ïîòðóñèâ ãîëîâîþ. Ñòàñó äîâåëîñÿ íàçâàòè òî÷íó äàòó ïîõîðîíó.

- ×îìó… ß íå ðîçóìiþ, à ÷îìó ìåíi íå ïîâiäîìèëè?! - éîãî âèãóê ñâiä÷èâ ïðî ïîâíå íåðîçóìiííÿ ñèòóàöi¿.

- ß îñîáèñòî íå çíàâ ïðî êîëî éîãî äðóçiâ, - íåâïåâíåíî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Ìè ç äÿäüêîì Òàðàñîì ìàëî ñïiëêóâàëèñÿ. Õòî æ ìàâ ïîâiäîìèòè?

- ßê õòî?! Íiëà, çâè÷àéíî! - âèãóêíóâ Þð÷. - Ó íå¿ ùî, ïîìóòèëîñÿ?! Íi, öå… Íó ÿê æå… ß äçâîíèòèìó çàðàç! ß õî÷ó çíàòè…

- Ïî÷åêàéòå, - çóïèíèâ éîãî Ñòàñ. - Ïî÷åêàéòå, Ìàêñèìå Ãðèãîðîâè÷ó. Íiêîìó äçâîíèòè. îíà òàêîæ ïîìåðëà.

- Õòî?! - íà ñòàðîãî øêîäà áóëî äèâèòèñÿ. - è ùî, æàðòóºòå òàê? Ùî îçíà÷àº ïîìåðëà? Ùî, ðàçîì?!

Ñòàñ ðîçïîâiâ éîìó ïðî íåùàñíèé âèïàäîê. Åìîöi¿ ïåíñiîíåðà âèðóâàëè ÷åðåç êðàé ùå ç ïiâãîäèíè. À ïîòiì, âæå çà ÷àºì, Ñòàñ çàïèòàâ ïðî òå, ÷îãî, âëàñíå, é ïðè¿õàâ ñþäè.

- Òî âè êàæåòå, âàì çà áóäü-ÿêèõ îáñòàâèí ìàëè á ïîâiäîìèòè?

- Íó à ÿê âè äóìàºòå?! - íå ìiã çàñïîêî¿òèñÿ Þð÷. - À ÿê íå ïîâiäîìëÿòè? îíà ùî, íå çíàëà ìåíå? Íå çíàëà, õòî ÿ òàêèé? Õòî ìè îäíå äëÿ îäíîãî?

- Ìîæå ïðîñòî ç ãîëîâè âèëåòiëî…

- Òà ÿê ìîãëî âèëåòiòè?! Ìè æ iç íåþ çà êiëüêà äíiâ äî öüîãî áà÷èëèñÿ! îíà æ áóëà òóò, ó ìåíå! ¯é æå ñèí ìié, îëîäÿ, äîêóìåíòè îôîðìëÿâ. Çàïîâiò. îëîäÿ ìié ïðàöþº â íîòàð³àëüí³é êîíòîð³ ßõíèöüêîãî. Îò i ïîïðîñèâ ñòàðèé äðóã ïðî ïîñëóãó. Ïî-ïåðøå, öå äîðîãî, à îâêà çà ðîáîòó íi÷îãî íå âçÿâ, ÿ òàê ðîçïîðÿäèâñÿ. Ïî-äðóãå, áóëè òàì ÿêiñü íþàíñè - çîâñiì íà ÷óæó ëþäèíó ìàâ ñêëàäàòèñÿ ¿¿ çàïîâiò…

Îí âîíî ùî. Îí ÷îìó Êîâåëü. Îò çâiäêè ïðiçâèùå ßõíèöüêèé íà Îëåí÷èíîìó çàïîâiòi. Ìóðàøåâè÷êà çíàëà, êóäè ¿õàëà. Çíàëà, ùî òóò çðîáëÿòü óñå íàëåæíèì ÷èíîì. I íå ìîãëà, çâè÷àéíî, çà òðè äíi ïiñëÿ öüîãî çàáóòè ïðî òàêîãî Ìèðîíåíêîâîãî äðóãà, ÿêèé ùå é ïðèéìàâ ¿¿ îñîáèñòî i ðîáèâ ïîñëóãó. Îòæå, íå ïîâiäîìèëà íàâìèñíî. Íå áàæàëà ç ÿêî¿ñü ïðè÷èíè, ùîá Þð÷ ïðè¿çäèâ íà ïîõîâàííÿ. Öå âæå áóëî ñåðéîçíî. Íàäçâè÷àéíî ñåðéîçíî.

Äîâåëîñÿ ïîòóðáóâàòè i ñàìîãî îëîäèìèðà - ñèíà Þð÷à. Éîãî äåùî çäèâóâàëè óìîâè çàïîâiòó ëiòíüî¿ æiíêè, ïðîòå ïîÿñíåííÿ íå çäàëèñÿ äèâíèìè. Ñòàði ïðèâ'ÿçóþòüñÿ äî ñòií òà ðå÷åé, ó ÿêèõ ïðîæèëè áiëüøiñòü ñâîãî âiêó. I êîëè äóìàþòü ïðî ñìåðòü, øêîäóþòü ¿õ ÷è íå áiëüøå, àíiæ ñåáå, àäæå óñå öå ìàº îñèðîòiòè. Îò ÿê ïîÿñíèâ îëîäèìèð Þð÷ òàêó äèâíó çàáàãàíêó ïîêiéíî¿ Ìóðàøåâè÷ - ïiäñâiäîìå áàæàííÿ ïðîäîâæèòè æèòòÿ ñâîºìó íàéáëèæ÷îìó îòî÷åííþ, àäæå âëàñíå æèòòÿ ïðîäîâæåííþ íå ïiäëÿãàº.

«À ùî á òè ñêàçàâ, - äóìàâ Ñòàñ, ñëóõàþ÷è éîãî, - ÿêáè çíàâ, ùî âèêîíàâåöü ¿¿ çàïîâiòó Ìèðîíåíêî ñêëàâ íåçàäîâãî äî öüîãî òàêèé ñàìèé i ùî ïîìåðëè âîíè ÿêùî íå îäíî÷àñíî, òî ìàéæå?» Çâiñíî, öå áóëè òiëüêè äóìêè, âiäïîâiñòè ùîñü ïóòíº íà òàêi çàïèòàííÿ â íîòàðiàëüí³é êîíòîð³ â Êîâåë³ í³õòî íå çìiã áè.

Ðîçìîâà ç iíøèì iç äâîõ äðóçiâ Ìèðîíåíêà äàëà àíàëîãi÷íèé ðåçóëüòàò, õî÷à é âçàãàëi ïî ñóòi íå âiäáóëàñÿ. Ïåòðà Õàëàíè÷à âäàëîñÿ âiäøóêàòè ó âiääiëåííi êàðäiîëîãi¿ ìiñöåâî¿ ëiêàðíi. I õî÷à âèãëÿäàâ ëiòíié ÷îëîâiê öiëêîì íåïîãàíî, Ñòàñ ïîæàë³â éîãî. Àäæå çàðàäè ðîçâàãè äî êàðäiîëîãi¿ íå ëÿãàþòü.

- I ÿê âií òàì? - äîïèòóâàâñÿ Õàëàíè÷. - Òàêîæ, íàïåâíî, «ìîòîð» áàðàõëèòü?

- Òà íi, ùå íi÷îãî, - ïåðåêîíóâàâ Ñòàñ, ðîçóìiþ÷è, ùî i öåé òàêîæ íi ñíîì íi äóõîì.

- Íå êàæiòü, ùî ÿ òóò, - ïðîñèâ ñòàðèé. - Íåõàé íå ïåðåæèâàº. èïèøóòü - ñàì çàòåëåôîíóþ. Îáîâ'ÿçêîâî. À Íiëî÷êà ÿê òàì?

Îò i ïðè¿õàëè. «Íiëî÷êà». Ïîõîâàëà äÿäüêà ñàìà, àíi ñëîâîì íå îáìîâèâøèñü ïðî öå íàéáëèæ÷èì äðóçÿì. Òèì, õòî ìàº áóòè ïîðó÷ ó òàêi õâèëèíè.

×îìó?!

Öi äóìêè ìó÷èëè óñþ äîðîãó, ïîðîäæóâàëè áåçëi÷ íåïåâíèõ âåðñié, çàâîäÿ÷è äî ãëóõîãî êóòà. I ëèøå îäèí âèñíîâîê, ùîïðàâäà, äóæå çàãàëüíèé, íå âèêëèêàâ ñóìíiâó - íàâêîëî ïîõîâàííÿ Ìèðîíåíêà ùîñü íå÷èñòî. ª ÿêàñü òàºìíèöÿ. Íàäòî áàãàòî äèâíîãî. I íàäòî áàãàòî íåçðîçóìiëîãî ñòîñîâíî öüîãî çàáðàëà iç ñîáîþ äî ìîãèëè Íåîíiëà Éîñèïiâíà.

×è íå òîìó âîíà é ïîòðàïèëà òóäè ïåðåä÷àñíî?





XXXV




Îëåíêà âèãëÿäàëà íàïðóæåíîþ i äàëåêîþ. îíà ïðèòèñëàñÿ äî Ñòàñà, àëå i äàëi áóëà ó ñâî¿õ äóìêàõ, âàæêèõ i íåâòiøíèõ.

- Òè ÿê?

- Ïîãàíî. Áîþñÿ. Äóìàþ, ùî áóäå äàëi. Òàê òðèâîæíî íà äóøi, ïåðåäàòè òîái íå ìîæó. Ó ñòiíàõ ïóñòî i ëÿ÷íî. Ó ãîëîâi - íå õî÷ó êàçàòè. Äî ïðîêóðàòóðè âèêëèêàþòü ÷åðåç äåíü. Ó÷åïèëèñÿ íà÷å êëiùi. ×îãî õî÷óòü? Ùîðàçó ïðî òåáå, ïðè÷îìó îäíå é òå æ. Òîâ÷óòü âîäó ó ñòóïi…

- ×îãî á íå õîòiëè - íàì íåìàº ÷îãî ïðèõîâóâàòè. Äàâàé ïðàâäèâi ïîêàçè, äóìàé íàä êîæíèì ñëîâîì. Äðiáíèöü ó òàêîìó íå áóâàº. Ïåðåæèâåìî.

- Òÿæêî, - ïîñêàðæèëàñÿ âîíà.

Ó âiäïîâiäü Ñòàñ ëèøå çiòõíóâ.

- Ùî íàñ ÷åêàº?

- Íå çíàþ.

- Áîþñÿ òóò. iä êîæíîãî øóðõîòó çäðèãàþñÿ.

ií ïðîéøîâñÿ ïî êâàðòèði, îãëÿäàþ÷è óñå äîâêîëà i ïîâåðíóâñÿ äî íå¿.

- Ñîíå÷êî, ÿ ñïðàâäi íå çíàþ, ÿê ïîâåðíåòüñÿ äàëi, àëå íàìàãàþñÿ ïðó÷àòèñÿ. I ïðèéøîâ iç êîíêðåòíèì ïðîõàííÿì.

- Êàæè, - â Îëåíêè íàâiòü ïîæâàâèâñÿ ïîãëÿä. - Óñå, ùî òiëüêè ìîæó.

- Ïîöiëóé ìåíå.

- I âñå?

- Íi, íå âñå, àëå öå íàñàìïåðåä.

Íàñòðié æiíêè âèçíà÷àºòüñÿ çà ïîöiëóíêîì. Îëåíêà ñïðàâäi ïåðåæèâàëà ñòðàøåííî.

- À òåïåð çðîáè íàì êàâè. Äîáðå?

- Çðîáëþ. Àëå òè äî ÷îãîñü õèëèø. Áóäå ùå ÿêåñü ïðîõàííÿ, çíà÷íî ñåðéîçíiøå, ÿ âiä÷óâàþ.

- Çâè÷àéíî, áóäå, - óñì³õàâñÿ Ñòàñ, ðîçóìiþ÷è, ÿê áiëÿ íå¿ ñàì âiäæèâàº òà çàñïîêîþºòüñÿ. - Òè æ çíàºø, ÿê ìåíi ïîäîáàºøñÿ. Îòæå, áóäå i ñåðéîçíiøå. Îëåíêî… Ïîñëóõàé ñþäè. Ìè ïîâèííi ïðîâåñòè òóò îáøóê.

- Îáøóê?

- Òàê. Ñïðàâæíié. Òàêèé, ùîá íi÷îãî íå óïóñòèòè. Ïîêè ùî ÿ íå ìîæó çðîçóìiòè, ùî âiäáóâàºòüñÿ, àëå äåùî íàìàöàâ. Òóò, ó òâîº¿ ãîñïîäèíi ìîæå çàâàëÿòèñÿ ùîñü òàêå öiííå. Ìîæëèâî, íàâiòü âiä ìîãî äÿäüêà. Ùîñü òàêå, ùî äîïîìîæå ðîçïëóòàòè êëóáîê. Òè çãiäíà?

- Òàê, çâè÷àéíî… - òiëüêè é âiäïîâiëà âîíà.

Íàòõíåííÿ ç'ÿâèëîñÿ çíåíàöüêà. îíè ïî÷àëè ç êiìíàòè Ìóðàøåâè÷êè, äå âæå ïîáóâàâ äiëüíè÷èé ç ïðåäñòàâíèêîì ïðîêóðàòóðè, ïðîòå íiõòî íi÷îãî îñîáëèâî íå øóêàâ. Îëåí÷èíié ïðèñóòíîñòi âîíè ëèøå îáäèâèëèñÿ êiìíàòó i çàáðàëè äîêóìåíòè.

Êiìíàòà âåëèêà. Äâi çäîðîâåçíi øàôè ç ðiçíèì ìîòëîõîì. Ðå÷i ñòàði, ïðîòå äîãëÿíóòi. Íå êâàïëÿ÷èñü, Ñòàñ ìåòîäè÷íî îãëÿäàâ ¿õ, ïðèñêiïóþ÷èñü äî êîæíî¿. Îëåíêà ïîñòiéíî áóëà ïîðó÷, ñêëàäàþ÷è ïîòiì ÷èñëåííi ñïiäíèöi, ñâåòðè, áiëèçíó - óñå, ùî ïîòðàïëÿëî ïiä ðóêè äåòåêòèâó-àìàòîðó.

Øàõè ó äîðîãîìó ñóâåíiðíîìó âàðiàíòi çíàéøëèñÿ îäðàçó, âòiì öå é íå âèêëèêàëî îñîáëèâîãî ïîäèâó, àäæå âîíè - ðåëiêâiÿ äîðîãî¿ ëþäèíè. Äå æ ¿ì iùå áóòè? Ñòàñ ðîçêðèâ êîðîáêó i ïåðåáðàâ ôiãóðè. Óñi íà ìiñöi. Íà ìèòü çäàëîñÿ, ùî ÿêáè îöi äåðåâ'ÿíi ôiãóðêè ìîãëè ãîâîðèòè, òî íåìàëî êîðèñíîãî ðîçïîâ³ëè á ïðî ïîê³éíîãî ãîñïîäàðÿ. ×îìó íi? Óìiëè æ ðîçïîâiäàòè ìåðòâi êâiòè ç êèëèìà íà ñòiíi! Ìîæå é øàõè çìîãëè á, àäæå áóâàëè ó äîìi, äå óñå é ñòàëîñÿ. Áiëüøå - çóïèíåíèé i çàáóòèé ãîäèííèê çìóøóâàâ äóìàòè, ùî é äåðåâ'ÿíi ôiãóðè ìîãëè ñòàòè ñâiäêàìè ÷îãîñü òàêîãî. Øàõè ñïðàâäi áóëè íåñòàíäàðòíi, i êîæíà âèðiçàíà ç äåðåâà ôiãóðà òàêîæ íàãàäóâàëà ëþäñüêó. Ïðîòå æîäíèõ àñîöiàöié ó çâ'ÿçêó ç íèìè íå âèíèêàëî. Çàëèøàëîñÿ òiëüêè ïîøêîäóâàòè.

åëèêèé ôóòëÿð ç-ïiä áàÿíà áóâ ó íàéáiëüøîìó âiääiëåííi øàôè. Ó íüîìó çíàéøëè ñòàði ãàçåòè òà æóðíàëè.

- îíà ùî, íà áàÿíi ãðàëà? - çàïèòàâ Ñòàñ.

- Íiêîëè íå ÷óëà, - çíèçàëà ïëå÷èìà Îëåíêà. - I ôóòëÿð öåé óïåðøå áà÷ó.

- À ÿê ÷àñòî òè òóò áóâàëà? - ïîöiêàâèâñÿ Ñòàñ.

- ×àñòî, ìàéæå ùîäíÿ. Éîñèïiâíà íå çà÷èíÿëàñÿ âiä ìåíå. Íàâiòü äî øàôè ÿ iíîäi çàãëÿäàëà, áî íå ðàç ùîñü äîïîìîãòè ïðîñèëà: ïîñêëàäàòè àáî çíàéòè. Íå ïàì'ÿòàþ, ùîá âií òóò ñòîÿâ.

- Ãàðàçä, à äå æ ñàì áàÿí?

Ó ôóòëÿði çñåðåäèíè ïîâåðõ éîãî «ðiäíî¿«âèñòèëêè ç òêàíèíè áóëî íàøèòî íà îáîõ ïîëîâèíêàõ ïî âåëèêîìó øìàòêó ïîðîëîíó. Íàïåâíî, òîé, êîìó âií íàëåæàâ, ïåðåæèâàâ çà iíñòðóìåíò. Îòæå, iíñòðóìåíò ìàâ áóòè öiííèì. Àáî æ ãîñïîäàð íàäòî áåðåæëèâèì. ×è áóâ áåðåæëèâèì Ìèðîíåíêî? À ÿêèì æå ïîâèíåí áóòè äèðåêòîð ìóçåþ!

èøïîðòàâøè ç êèøåíi òåëåôîí, Ñòàñ íàáðàâ Þð÷à.

- Ìàêñèìå Ãðèãîðîâè÷ó, ìóøó ïîñòàâèòè âàì îäíå äèâíå çàïèòàííÿ. è æ äîçâîëèëè çâåðòàòèñÿ, ÿêáè ùî. Ìié äÿäüêî ãðàâ íà áàÿíi?

- Òàê, - çäèâîâàíî âiäïîâiâ Þð÷. - Ñâîãî ÷àñó ñåðéîçíî. Çà ìîëîäèõ ðîêiâ áóâ çiðêîþ ó ñàìîäiÿëüíîñòi. I áàÿí ó íüîãî íåàáèÿêèé. À ÷îìó âè ïèòàºòå?

- ª ëèøå ôóòëÿð, - ïîÿñíèâ Ñòàñ. - À ñàìîãî iíñòðóìåíòà íåìàº.

- Íó, çíà÷èòü, õòîñü óæå ñêîðèñòàâñÿ, - ñêðóøíî ïðîìîâèâ Þð÷. - Òàêi òåïåð ëþäè. Îò æå æ…

èõîäèëî, ùî ôóòëÿð áåç iíñòðóìåíòà ç'ÿâèâñÿ ó Íåîíiëè íåùîäàâíî. À ñàì áàÿí? Ïðîäàëà? ×îìó òîäi áåç ôóòëÿðà? Ìîãëà âèðiøèòè, ùî çãîäèòüñÿ íà ãîñïîäàðñòâi. Äëÿ ñòàðèõ ãàçåò, ÿêi ç óñïiõîì ìîãëè á ëåæàòè é ó êîðîáöi. Õìì…

Ùîñü íå ñêëàäàëîñÿ. îíè ïîêií÷èëè ç «ì'ÿêèì iíâåíòàðåì» i Ñòàñ âçÿâñÿ äî ëiêiâ, à Îëåíêà ïî÷àëà ïåðåãëÿäàòè êíèæêè. Êíèæîê áóëî íàäçâè÷àéíî áàãàòî - äâi øàôè. Ëiêiâ òàêîæ íå áðàêóâàëî - ïåðåâàæíî ñòàði, ç ïðîñòðî÷åíèì òåðìiíîì ïðèäàòíîñòi. Ïðîòå ïåðåáèðàâ êîæíó óïàêîâêó, áàíî÷êó, àäæå ñàìå òàì ìîãëî çàõîâàòèñÿ ùîñü äóæå ïîòðiáíå.

Áàÿí óâåñü ÷àñ òðèâîæèâ óÿâó, çàâàæàþ÷è ðèòèñÿ ó ìåäèêàìåíòàõ. ßêùî iíñòðóìåíò ïðîäàëè òóò, ó ìiñòi, öå ìîæíà ç'ÿñóâàòè. À ùî äàëi? Íó, ïðîäàëà é ïðîäàëà, ùî æ iç íèì ðîáèòè? Íåîíiëà íå âèêëèêàëà âðàæåííÿ ñåíòèìåíòàëüíî¿ æiíêè, ùîá áåðåãòè òàêó ïàì'ÿòü ïðî êîõàíîãî, çàòå æèëà áiäíî. òiì, ÿêáè âîíà òàêå çàìèñëèëà, Îëåíêà ìàëà á çíàòè. Öå æ íå òàê ïðîñòî - âçÿâ i ïðîäàâ. Ïîòðiáíî çíàéòè ïîêóïöÿ, ïîêàçàòè.

iðîãiäíiøå, ïðîäàâ áàÿí ñàì äÿäüêî. Òiëüêè îò ÷îìó ïåðåä ñìåðòþ?

À íàñòóïíà çíàõiäêà ó ëiêàõ ïîäàðóâàëà ùå îäíó iäåþ ïðî çíèêëèé iíñòðóìåíò. «Íà ëiêè íå âèñòà÷àëî», - ïîäóìàâ Ñòàñ, îáåðòàþ÷è ó ðóêàõ êîðîáêó ç àìïóëàìè. Öåðåáðîëiçèí. Ñêiëüêè âií çàðàç ìîæå êîøòóâàòè? Íó, ïåíñiîíåðîâi ÿâíî íå ïî êèøåíi. À ïîðó÷ iç öåðåáðîëiçèíîì çíàéøëîñÿ ùå êiëüêà êîðîáî÷îê òàêèõ, ùî ñõîòiëîñÿ ïðèñâèñíóòè. Iíøi ëiêè áóëè ùå äîðîæ÷³. Íó, îñü òîái é áàÿí. Óñå öå ëåæàëî â îêðåìîìó ïàêåòi, íå ïî÷àòå.

Ïðîäàâ. Äëÿ ñåáå àáî Ìóðàøåâè÷êè. Ñòîï!

Ñòîï.

Îëåíêà ùîñü ãîâîðèëà, ïåðåòðóøóþ÷è êíèæêè, àëå âií ¿¿ íå ÷óâ. Îöå âæå âèãëÿäàëî äiéñíî öiêàâî. Öåðåáðîëiçèí, ÿê i ðåøòà äîðîãèõ i ñóäÿ÷è ç äàò, íåäàâíî êóïëåíèõ ëiêiâ, ïðèçíà÷àëèñÿ äëÿ ëiêóâàííÿ ñåðéîçíèõ íåâðîëîãi÷íèõ çàõâîðþâàíü. Çàäiÿíèé ïî âóõà ó öèõ ñïðàâàõ, Ñòàñ ïðàêòè÷íî íàïàì'ÿòü çíàâ áàãàòî ðàçiâ ïåðåãëÿíóòi ìåäè÷íi êàðòêè ÿê ñâîãî ïîêiéíîãî äÿäüêà, òàê i Íåîíiëè Ìóðàøåâè÷. Æîäåí iç íèõ íiêîëè íå çâåðòàâñÿ äî íåâðîïàòîëîãà çi ñêàðãàìè íà âiäïîâiäíi áîëÿ÷êè. Áiëüøå, ïiä ÷àñ îñòàííüîãî ïåðåáóâàííÿ ó ëiêàðíi Ìèðîíåíêà îáñòåæèëè ïîâíiñòþ i çàïèñ íåâðîïàòîëîãà ñâiä÷èâ, ùî ïðîáëåì ç öèì íå áóëî.

- Ïîêèíü öi êíèæêè, - ïîïðîñèâ Ñòàñ.

Çíàõiäêà ïðåòåíäóâàëà íà âiäïîâiäíèé ñòàòóñ.

- Òà íi, íà÷åáòî… - ðîçâîäèëà ðóêàìè Îëåíêà. - ß æ óñi ¿¿ õâîðîáè çíàëà…

Ñòàñ ïåðåáèðàâ äàëi, i äî ðóê íåñïîäiâàíî ïîòðàïèâ îáðèâîê ïàïåðó, ùî âàëÿâñÿ çiì'ÿòèé ó ïàêåòi ðàçîì iç öèìè ïðåïàðàòàìè.

- «Íèæíÿ ïàðàïëåãiÿ ç ïîðóøåííÿì ôóíêöi¿ òàçîâèõ îðãàíiâ», - óãîëîñ ïðî÷èòàâ Ñòàñ.

- Ùî öå òàêå?

- À öå, ñîíå÷êî, òå, äëÿ ÷îãî i ïðèçíà÷àëèñÿ äîðîãi ëiêè.

Ñòàñ ïiäâiâñÿ i íåðâîâî çàõîäèâ ïî êiìíàòi.

- I ó êîãî ç íèõ áóëà öÿ õâîðîáà? - çàïèòàëà Îëåíêà.

- Óÿâè ñîái, íi â êîãî! Àäæå îáîº ñàìi ïåðåñóâàëèñÿ. À òå, ùî òóò íàïèñàíî, îçíà÷àº ïàðàëi÷. Îòæå, º àáî áóëà ÿêàñü òðåòÿ ëþäèíà, äëÿ ÿêî¿ öi ìåäèêàìåíòè ïðèçíà÷àëèñÿ. Ëþäèíà íàñòiëüêè äîðîãà, ùîá ïðîäàâàòè äîðîãi ñåðöþ ðå÷i i êóïóâàòè òàêi ëiêè.

- Àëå íå íàñòiëüêè, ùîá çàïîâiñòè ïiñëÿ ñâîº¿ ñìåðòi áóäèíîê àáî êâàðòèðó, - çàäóìëèâî ïðîìîâèëà äiâ÷èíà.

- Ñi÷åø, - çãîäèâñÿ Ñòàñ. - Áóäèíîê i êâàðòèðó íàøà «ñîëîäêà ïàðî÷êà» âèðiøèëà ïîäàðóâàòè ïðàêòè÷íî ÷óæèì ëþäÿì, íàì ç òîáîþ, òîáòî. Áà÷èø ÿê öiêàâî?

- Õòî á öå ìiã áóòè? - çàìèñëèëàñÿ Îëåíêà. - Íå óÿâëÿþ ñîái. Éîñèïiâíà ñàìà çàëèøèëàñÿ. Çîâñiì ñàìà! ß òî÷íî çíàþ.

- I äÿäüêî Òàðàñ òàêîæ ñàì, - ïîãîäèâñÿ Ñòàñ. - À íó, äàâàé ùå ðàç îòó ëèñòiâî÷êó…

îíà ïðèíåñëà çíàéäåíó ïiâãîäèíè òîìó ëèñòiâêó, äå Ìèðîíåíêî âëàñíîðó÷ íàïèñàâ âiðøà ç íàãîäè þâiëåþ ñâîº¿ ïîäðóãè. Ãðàôîëîãi÷íà åêñïåðòèçà òóò áóëà á çàéâîþ.

- Îòæå, ëiêè êóïóâàâ äÿäüêî, - ïðîìîâèâ Ñòàñ, ïîðiâíþþ÷è ïî÷åðêè. - Äiàãíîç öåé, âî÷åâèäü, ïiä äèêòîâêó ëiêàðÿ çàïèñàâ íà ëèñòî÷êó, ùîá íå çàáóòè…

Ç îäíîãî áîêó, óñå çàïëóòóâàëîñÿ ùå áiëüøå. Ç iíøîãî - ç'ÿâëÿëèñÿ øëÿõè äëÿ ïîøóêiâ. Êîíêðåòíi øëÿõè.





XXXVI




Äèðåêòîð ìóçè÷íî¿ øêîëè Ïåòðî àñèëüîâè÷ Áàëàáàñ áóâ îãðÿäíèì ÷îëîâiêîì çi øëÿõåòíîþ ñèâèíîþ òà ïðèºìíèìè ìàíåðàìè. èñëóõàâøè Ñòàñîâå ïðèâiòàííÿ, âií ïîêàçàâ ðóêîþ íà êðiñëî i çàïèòàâ:

- Òàê, ðîçóìiþ, ëiêàð áàæàº äèòèíó âëàøòóâàòè ïîñåðåä íàâ÷àëüíîãî ðîêó. ãàäàâ?

- Òà íi, - ïîñìiõíóâñÿ Ñòàñ. - Äiòåé ùå íå ìàþ. Ñïðàâà iíøîãî ãàòóíêó. Ìèíóëîãî ìiñÿöÿ ïîìåð ìié äÿäüêî. Íåçàäîâãî äî ñìåðòi âií ïðîäàâ ñâié áàÿí. Õîòiëîñÿ á ðîçøóêàòè ïîêóïöÿ. è âæå ïðîáà÷òå, ùî ç òàêèì. Àëå êóäè æ iùå? Ìîæå ïîðàäèòå õî÷à á, äî êîãî çâåðíóòèñÿ. è æ ç óñiìà ìiñöåâèìè ìóçèêàíòàìè çíàéîìi, ìîæå é çíàºòå, õòî ìiã êóïèòè.

- Çíàþ, - ëàêîíi÷íî çãîäèâñÿ äèðåêòîð. - À íàâiùî âàì?

- Äåÿêi ðå÷i ëèøèëèñÿ é âàëÿþòüñÿ, - ðîçìèòî ïîÿñíèâ Ñòàñ. - I õòî æ öå?

- ß, - ðîçâiâ ðóêàìè Áàëàáàñ. - Îò òiëüêè íå ðîçóìiþ, ÿêi öå ðå÷i ìîãëè ëèøèòèñÿ ó Ìèðîíåíêà. Ìîæå, âiä ÷îãî iíøîãî?

- Äóìàþ, òàêè âiä íüîãî, - çðàäiâ Ñòàñ. - Öå âàë³çà. Ôóòëÿð òîáòî.

- Ôóòëÿð?! - çäèâóâàâñÿ äèðåêòîð. - À âií êàçàâ, íiáè çàãóáèâ. ¯çäèâ ó âiäðÿäæåííÿ äî Êîëîìè¿, ÿêùî íå ïîìèëÿþñÿ, ùîñü ìàâ òàêå âåçòè, âçÿâ ôóòëÿð âiä áàÿíà, áî äóæå çðó÷íèé. Òàì äåñü i ëèøèâñÿ - âêðàëè ÷è ùî…

Çà ï'ÿòü õâèëèí ôóòëÿð óæå ëåæàâ íà ñòîëi äèðåêòîðà i òîé âêëàäàâ ó íüîãî iíñòðóìåíò.

- iä íüîãî! Ñòî âiäñîòêiâ! - ðàäiâ çíàõiäöi Áàëàáàñ. - ií, ðiäíèé…

Ôóòëÿð çà÷èíÿòèñÿ íå ñõîòiâ.

- è íå äóìàéòå, ó íàñ ç íèì óñå çàêîííî áóëî, - ïåðåêîíóâàâ Áàëàáàñ, õî÷ Ñòàñ i íå âèñóâàâ æîäíèõ ïðåòåíçié. - Íàâiòü ðîçïèñêó âiä âàøîãî äÿäå÷êà ìàþ, ùî iíñòðóìåíò ïðîäàíî çàêîííî i çà íüîãî ñïëà÷åíî. À ÷îãî æ öå âîíî…

- Îñü, - ïîÿñíèâ Ñòàñ, - îñü öåé ïîðîëîí çàâàæàº. Íå çíàþ, äëÿ ÷îãî òóò âií, àëå ÿâíî ïðèøèòèé âæå ïîòiì. I ñõîæå, íå äëÿ áàÿíà…

Äèðåêòîð çíàéøîâ ó êàíöåëÿðñüêèõ ïðèëàääÿõ ëåçî äëÿ ãîëiííÿ, i âîíè îõàéíî âiäïîðîëè çàéâå. Çàìêè çàêëàöíóëèñÿ. Ôóòëÿð íàëåæàâ ñàìå öüîìó iíñòðóìåíòó.

- I ùî? - çàïèòëèâî ïîäèâèâñÿ äèðåêòîð. - ß… êîìïåíñóþ. Äîïëà÷ó âàì, àäæå âè, ÿ òàê ðîçóìiþ…

- Íå òðåáà, çàéâå, - âiäìàõíóâñÿ Ñòàñ. - Çàáèðàéòå. Ñàìå òàê éîãî òðåáà áóëî ïðîäàòè.

- Òà íi, ÿ äåùî çáèâ öiíó, îñêiëüêè áàÿí äîðîãèé, à áóâ áåç ôóòëÿðà, òîæ…

- Íi, - ñòîÿâ íà ñâîºìó Ñòàñ. - Àëå ÿ á õîòiâ âàøîãî ñïðèÿííÿ ó äåÿêèõ ðå÷àõ. Ìåíå áàãàòî ùî öiêàâèòü i âè ìîæåòå öå çíàòè. Ñêàæiòü íàñàìïåðåä, ÷îìó ìié äÿäüêî ïðîäàâ iíñòðóìåíò? Êàæóòü, âií íåïîãàíî ãðàâ i äóæå öiíóâàâ éîãî.

- Øàíîâíèé å-å… Ñòàíiñëàâå! - íà îáëè÷÷i ó Áàëàáàñà ç'ÿâèëàñÿ çëåãêà iðîíi÷íà ïîñìiøêà. - Íà ìîþ äóìêó, ïîêiéíèé Òàðàñ íåïîãàíî ãðàâ å-å… ó øàõè. Ùîäî ãðè íà áàÿíi… ß âñå-òàêè ôàõiâåöü, ðîçóìiºòå… ì-ì… òàê, ùîá íå îáðàçèòè… Òà ùî êàçàòè, ÿêùî òàêèé iíñòðóìåíò ó òàêîìó ñòàíi òðèìàòè! ß ïiâäíÿ ç íüîãî ïèëþêó âèäóâàâ çâiäêè ìîæíà i çâiäêè íå ìîæíà. Öå æ íà çâó÷àííÿ âïëèâàº!

- Çðîçóìiâ, - Ñòàñ âèðiøèâ ïîëåãøèòè éîìó çàâäàííÿ. - Ïðîòå ñàì äÿäüêî ââàæàâ î÷åâèäíî, ùî ãðàº íåïîãàíî. À iíñòðóìåíòîì óñå-òàêè äîðîæèâ. è æ íå çàïåðå÷óºòå? ×îìó æ ïðîäàâ?

- Íå çíàþ, - âiäâåðòî çiçíàâñÿ äèðåêòîð. - Îò ïîâiðòå, íå öiêàâèâñÿ. Ìèòòºâî ãðîøi ïîçè÷èâ i çàáðàâ, áîÿâñÿ, ùîá ðîäè÷ âàø íå ïåðåäóìàâ. Íó öå æ iíñòðóìåíò! ß äàâíî íà íüîãî îêîì íàêèíóâ. Ùî êàçàòè!

- À ñàìi ÿê äóìàºòå? - íå âãàâàâ Ñòàñ.

- À ùî òóò äóìàòè? Íå çíàâ àæ òàê äóæå âàøîãî äÿäüêà, íå áóâ ó êóðñi éîãî ñïðàâ. Íàâiòü ïðèáëèçíî íå óÿâëÿþ. Ìîæå ãðîøi áóëè ïîòðiáíi…

- Ñêàæiòü òîäi ùå îäíå, - Ñòàñ ïèëüíî ïîäèâèâñÿ íà ñïiâðîçìîâíèêà. - À íàâiùî âè ðîçïèñêó äàâàëè?

- Ðîçïèñêó âií ïèñàâ, íå ÿ, - ïîÿñíèâ Áàëàáàñ. - Çâiñíî, áàÿí - íå ìàøèíà. Àëå… Íó, çíîâó, ùîá íå îáðàçèòè… Ñëîâîì, õèòðà ëþäèíà áóâ âàø äÿäüêî. Íó, êðàùå, êîëè óñå îôiöiéíî. Îò i çìóñèâ ÿ éîãî íàïèñàòè ðîçïèñêó, ùî ãðîøi ó òàêié-òî ñóìi âií çà ïðîäàæ iíñòðóìåíòà îòðèìàâ i ïîäàëüøèõ ïðåòåíçié íå ìàòèìå.

- Ãàðàçä, - ïiäâiâ ðèñêó Ñòàñ. - Äÿêóþ âàì, Ïåòðå àñèëüîâè÷ó.

- Ùî âè, öå ÿ äÿêóþ! - ðîçïëèâñÿ ó ïîñìiøöi òîé. - Çàõîäüòå, ÿêùî ùî… ß äî âàñ - áàæàííÿ íå ìàþ, i öå õå-õå, íîðìàëüíî! À âè çàõîäüòå!

Äâåðöÿòà ìàøèíè çàêëàöíóëèñÿ, ìîòîð âæå ïðàöþâàâ, à Ñòàñ ðîçãëÿäàâ äâà ÷èìàëi øìàòêè ãðóáîãî ïîðîëîíó, âiäïîðîòi ç îáèâêè ôóòëÿðà. Ëèøå òåïåð, êîëè ¿õ ñòàëî ìîæëèâî îãëÿíóòè ç îáîõ áîêiâ, öÿ îñîáëèâiñòü êèíóëàñÿ â î÷i. Ïîâåðõíÿ ãóáêè, ùî ïðèëÿãàëà äî ñòiíêè ÷åìîäàíà, áóëà iäåàëüíî ðiâíîþ. Äðóãà, òà ùî äèâèëàñÿ ó ïîðîæíèíó, ìàëà äîâîëi ãëèáîêi íåðiâíîñòi âiä ÷îãîñü. î÷åâèäü ùîñü ïîòðiáíå, à ðàçîì ç òèì êðèõêå àáî ëàìêå, äîâãèé ÷àñ çáåðiãàëîñÿ ó ôóòëÿði äëÿ áàÿíà, òîìó i â³äáèëîñÿ íà ïîðîëîí. Ñàì æå iíñòðóìåíò óâåñü öåé ÷àñ âàëÿâñÿ áóäü-äå, òîìó é çàïèëþ÷èâñÿ.

Ñòàâàëî äåäàëi öiêàâiøå. Ùîá êóïèòè äîðîãi ëiêè íåâiäîìî äëÿ êîãî, äÿäüêî Òàðàñ ïðîäàâ óëþáëåíèé i ïîòðiáíèé áàÿí. Ùîá çáåðåãòè ùîñü ùå äîðîæ÷å, öåé iíñòðóìåíò ùå ðàíiøå âèêèíóëè ç ôóòëÿðà i çàíèêàëè ó ïîðîõàõ.

Çàãëèáèíè íà ïîðîëîíi áóëè ðiçíèìè. Íà ïåðøîìó øìàòêó ðîçðiçíÿëàñÿ îäíà - áiëüø-ìåíø ãëèáîêà, ç ðiâíèì äíîì i âiäëîãèìè êðàÿìè. Íà iíøîìó, ÿêèé êðiïèâñÿ äî ïðîòèëåæíî¿ êðèøêè ôóòëÿðà, ñëiä áóâ ÿêèéñü äîâãàñòèé, äíî íåðiâíå i çàãëèáèí áóëî äåê³ëüêà ð³çíîãî ðîçì³ðó ³ ãëèáèíè.

I äå òåïåð âì³ñò öüîãî ôóòëÿðà?

Ìàøèíà ðóøèëà ç ìiñöÿ, àëå íå äî¿õàâøè äî ïåðåõðåñòÿ, Ñòàñ óæå ãàëüìóâàâ. Íàäòî ðàäèêàëüíi äóìêè ëiçëè äî ãîëîâè. Òå, ùî çáåðiãàëîñÿ ó ôóòëÿði, êóäèñü ïîäiëîñÿ. Àäæå éîãî ìiñöå çàéíÿëè ñòàði ãàçåòè. Ùî, ÿê ñàìå ÷åðåç öþ ði÷ Ìèðîíåíêîâi, à ìîæëèâî, i Íiëi äîâåëîñÿ çàïëàòèòè æèòòÿì?

×îðòè…

Òiëà ïîìåðëîãî íiõòî íå îãëÿäàâ. Íiõòî íå âñòàíîâëþâàâ ïðè÷èí ñìåðòi. ßê i ãîäèòüñÿ ó ïîäiáíèõ âèïàäêàõ - âèïèñàëè äîâiäêó i âñå, àäæå ïîêiéíèê çà æèòòÿ ìàâ ïðîáëåìè iç ñåðöåì. Ïiä öèì ìîãëî ïðîéòè óñå ùî çàâãîäíî. Ùî æ âèõîäèëî: äàâíÿ i âiðíà ïîäðóãà âiäïðàâèëà íà òîé ñâiò äÿäüêà Òàðàñà, àáè çàâîëîäiòè ñàìå öiºþ ði÷÷þ? I ÷åðåç íå¿ æ âîíà ñàìà ðîçïðîùàëàñÿ ç æèòòÿì, à ði÷ çàáðàëè… ×è ìîãëî òàê ñòàòèñÿ? À ÷îìó íi?! Òèì ïà÷å, âèëàçèòü íà ñâiò Áîæèé ùå îäíà çàêîíîìiðíiñòü: òîé, õòî âîëîäiº öèì, îäðàçó ñêëàäàº çàïîâiò íà âëàñíå æèòëî ç äîâîëi äèâíèìè óìîâàìè. À íåâäîâçi ïîìèðàº. åñåëî.

Ñòîÿ÷è ïiä ìàãàçèíîì, Ñòàñ ðîçãëÿäàâ âiòðèíó.

Ìóðàøåâè÷êà ïîìåðëà íàñèëüíèöüêîþ ñìåðòþ. À äÿäüêî Òàðàñ? Îò áè äîâiäàòèñü… Íiõòî íå áà÷èâ. Õî÷à, ÷îìó æ íiõòî? À ñòàðèé Ðàòóøíÿê? Çàáàëüçàìóâàòè ïîêiéíèêà íàâiòü çà ñïðîùåíîþ ñõåìîþ - öå ïîòðiáíî çàçèðíóòè áàãàòî êóäè. Îòæå, ìiã ùîñü óçäðiòè i íàâiòü çðîçóìiòè. Íå ç âóëèöi ëþäèíà - ëiêàð, òèì ïà÷å õiðóðã, íåõàé íàâiòü óæå ó ïî÷àòêîâîìó ìàðàçìi.

Íåîáõiäíiñòü ÿêîñü ùå ðàç «íà¿õàòè» íà Ðàòóøíÿêà ñòàâàëà î÷åâèäíîþ.





XXXVII




Êóðèëèõà çðàäiëà, ïîáà÷èâøè ëiêàðÿ íà äâà äíi ðàíiøå, íiæ îáiöÿâ.

- Ùî æ òóò - ïî ñóñiäñòâó, áëèçüêî, - ïîÿñíèâ Ñòàñ.

Ó âiäïîâiäü òà äîâãî ïðîïîâiäóâàëà ïðèíöèïè äîáðîñóñiäñòâà, àæ ïîêè âií íå ñêií÷èâ îãëÿä äîíüêè. Ìàçi áóëî çàìiíåíî íà ðîç÷èí i æiíêà çàïðîñèëà ñêóøòóâàòè ïàìïóõiâ. Öå ïîâíiñòþ âiäïîâiäàëî éîãî ïëàíàì - Êóðèëèõà çíàëà àáñîëþòíî óñå i ïðî óñiõ, ùî âæå êàçàòè ïðî íàéáëèæ÷îãî ñóñiäó, Ìèðîíåíêà.

- Òàê øêîäà ìåíi äîòåïåð, òàê øêîäà… - íiÿê íå ìîãëà çàñïîêî¿òèñÿ æiíêà. - Iäå çàâæäè íà ðîáîòó îãðÿäíèé òàêèé, êóëüòóðíèé. I çàâæäè ïðèâiòàºòüñÿ - ñåðéîçíî òàê…

Ëèøå òåïåð, êîëè çàïàõëî áîðùåì, Ñòàñ çãàäàâ, ùî íå âñòèã ïîîáiäàòè i õâèëèí äåñÿòü íå ÷iïàâ Êóðèëèõè, äàþ÷è âèãîâîðèòèñÿ. Ïðîòå âîíà é ñàìà íå çáèðàëàñÿ «ç'¿æäæàòè» ç òåìè éîãî äÿäüêà. Çðåøòîþ, çíîâó ðîçìîâà äiéøëà äî îáñòàâèí éîãî ïîõîâàííÿ.

- À ÿê òðèìàëà âîíà öå, ÿê òðèìàëà! - îáóðþâàëàñÿ æiíêà. - Íà÷å íå óñi ìè îäíàêîâi òóò. Íà÷å íå óñi õðèñòèÿíè. Íiêîãî íå õîòiëà áà÷èòè âäîìà! Íó, âè æ ðîçóìiºòå - ÿê íå ïðèéòè, íå ïîïðîùàòèñÿ ç ïîêiéíèì! Õòîñü ïðàöþâàâ iç íèì, õòîñü æèâ ïîðó÷. Îí, Êà÷àðîâñüêà òiëüêè íà äðóãèé äåíü âèéøëà ç ëiêàðíi, òî ¿é ìåäñåñòðà òàì ÿêàñü ñêàçàëà, ùî äîâiäêó ó÷îðà âèïèñóâàëè! À âiä Êà÷àðîâñüêî¿ i ÿ äiçíàëàñÿ. I âæå óâå÷åði äî ìåðöÿ ïiøëà. À çðàííÿ õîâàëè.

- Òî íàëåæèòü óâå÷åði õîäèòè? - óòî÷íèâ Ñòàñ.

- Òà ÷îãî æ! - çäèâóâàëàñÿ Êóðèëèõà. - Õòî êîëè õî÷å. Àëå ÿê iòè, ÿê îòîé âàø õiðóðã ñòàðèé éîãî ÿêðàç îáêîëþâàâ. Òåïëî æ áóëî.

- Ïiâäíÿ îáêîëþâàâ ÷è ùî? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- Î… - çíîâó çäèâóâàëàñÿ Êóðèëèõà. - À âè ÿê äóìàëè? è ùî, íå áà÷èëè, ÿêèé âàø äÿäå÷êî áóâ? ßê äâîº âàñ! Òàêîãî i çà ïiâäíÿ íå îáêîëåø. Ðàòóøíÿê âæå äàâíî òî ðîáèòü, òîæ ³ óïîðàâñÿ. À iíøèé áè… Òà é òðóíó íà íüîãî, êàæóòü, äâà äíi â îáëàñòi ðîáèëè, áî ó çâè÷àéíó íå âëàçèâ.

Ïåðåêîíóâàòè æiíêó ó ïîâíié àáñóðäíîñòi ¿¿ ïðèïóùåíü Ñòàñ íå çáèðàâñÿ, àëå ïðî âñÿê âèïàäîê ïåðåïèòàâ:

- Ùî, òî÷íî ïiâäíÿ êîëîâ?

- Òà áiëüøå! Ìàéæå öiëèé äåíü!

Êóðèëèõà ïî÷àëà çãàäóâàòè ïîäi¿, áàæàþ÷è óòî÷íèòè ãîäèíó, êîëè ñòàðèé Ðàòóøíÿê âèéøîâ çà âîðîòà «áóäèíêó ç ïðèâèäàìè».

- I ïëÿøêó äàëà çà ðîáîòó, - ïðîäîâæóâàëà ñè÷àòè Êóðèëèõà. - Òàê i íiñ ó ïàêåòi. åëèêà òàêà, íàïåâíî, âèíî äåøåâå, «÷îðíèëî». Ñàìà áà÷èëà. Íiëà - âîíà ñêóïà äóæå. Ìîãëà é çàïëàòèòè, ïiâäíÿ ÷îëîâiê ïðàöþâàâ. Õî÷à… Ðàòóøíÿêîâi ìîæå é iíøîãî íå òðåáà. Îé, ÿê âií ï'º òåïåð…

Óñå íàêðó÷óâàëîñÿ ó íåçðîçóìiëèé êëóáîê, ÿêèé ñòàâàâ äåäàëi áiëüøèì. Çäàâàëîñÿ, íèòêà ïåðiîäè÷íî îáðèâàºòüñÿ i ãóáèòüñÿ. I òàê îäíà, äðóãà, òðåòÿ. À âií õàîòè÷íî õàïàº ç ðiçíèõ áîêiâ, íàìàãàþ÷èñü çíàéòè ïîòðiáíèé êiíåöü.

Ìàðíî.

I âñå-òàêè öèì ôàêòîì íå âàðòî íåõòóâàòè. Íå îäíà òàêà, ÿê Êóðèëèõà, âèòð³ùàëàñÿ íà áóäèíîê â î÷iêóâàíí³, êîëè òóäè ìîæíà áóäå óâiéòè i ùîñü ðîçâiäàòè. Îòîæ, ïåðåáóâàííÿ Ðàòóøíÿêà ó áóäèíêó ïîìåðëîãî ïðîòÿãîì áiëüøå íiæ ïiâäíÿ ìîæíà âèçíàòè ôàêòîì äîñòîâiðíèì. Öå äîçâîëÿëî çðîáèòè äîâîëi öiêàâi âèñíîâêè.

Ðàòóøíÿê íå áàëüçàìóâàâ óâåñü öåé ÷àñ. Ïîâ³ðèòè â òàêå ìîãëà Êóðèëèõà i ¿é ïîäiáíi, àëå íå Ñòàñ. ×àñ, âèòðà÷åíèé íà ïîäiáíó ïðîöåäóðó, ïðàêòè÷íî íå çàëåæèòü âiä ðîçìiðiâ òiëà ïîìåðëîãî. Îòæå, ïðîâiâøè áàëüçàìàöiþ íåõàé íàâiòü çà ãîäèíó, ñòàðèé ùå øiñòü-ñiì ãîäèí ðîáèâ ùîñü iíøå. Íå ñèäiâ æå âií çàðàäè âëàñíîãî çàäîâîëåííÿ ó äîìi ëþäèíè, ÿêó íå ëþáèâ i íå ïîâàæàâ, çàñïîêîþþ÷è éîãî îâäîâiëó ïîäðóãó, ó ÿêî¿, äî ðå÷i, íiõòî íå áà÷èâ ñëiç íà î÷àõ. À òàêå òåæ íå ïðîõîäèòü ïîâç óâàãó ñóñiäiâ.

Çíîâó âñå çàìèêàëîñÿ íà Ðàòóøíÿêîâi. À âií áóâ äóæå íåïðîñòèì åêçåìïëÿðîì, ïîïðè îçíàêè ïî÷àòêîâî¿ äåãðàäàöi¿. À çàðàç, ïiñëÿ ñìåðòi Íåîíiëè Ìóðàøåâè÷, âií ùå é çàëèøèâñÿ îõîðîíöåì äÿäüêîâèõ òàºìíèöü. Iíøi, õòî çíàâ ¿õ, ïîìåðëè. Äiçíàòèñÿ ïðî íèõ, ïîêè öÿ ëþäèíà ùå æèâà i ìîæå ãîâîðèòè. Òiëüêè ÿê?

- I îòî áiëüøå ïiâäíÿ ëþäè ÷åêàëè, - òîâêëà äàëi ñâîº Êóðèëèõà. - Ëèøå Ìàì÷óð, íó, ïðîêóðîð çàéøîâ íà òðè õâèëèíè. Äå á òîé ïàí ÷åêàâ… Òà é âií çâèêëèé äî òàêîãî. îíè æ ïî ìîðãàõ ¿çäÿòü, óñÿêå áà÷àòü. Ùî éîìó…

Óñå çáiãàëîñÿ. Ðàòóøíÿê òàêîæ çãàäóâàâ ïðî âiçèò ïðîêóðîðà ÿêðàç ïiä ÷àñ «ïðîöåäóðè».

- À êîëè æ ïðîêóðîð ïðèõîäèâ? Ìîæåòå çãàäàòè? - ç íàäiºþ ïðîìîâèâ Ñòàñ.

- Ïå-åâíî! - ðîçâåëà ðóêàìè æiíêà. - æå íå ìîëîäà, àëå ñêëåðîçó ùå íå ìàþ! Áëèæ÷å äî âå÷îðà. Äåñü ïiâ íà øîñòó ÿ âæå çàéøëà. I òî ÿ áóëà îäíà ç ïåðøèõ! Óñi æ áîÿëèñÿ, íå çíàëè ùî òàì Íiëà ìîæå âè÷óäèòè. À ìè ç Ãàíüêîþ Êà÷àðîâñüêîþ ïiøëè. Í³ëà òiëüêè çèðêàëà íåâäîâîëåíî. Àëå õiáà æ çàáîðîíèø ëþäÿì äî ìåðöÿ éòè! Òà õòî âîíà âçàãàëi òàêà, ÿêùî ïîäóìàòè!

- Áëèæ÷å äî òåìè, - ïîïðîñèâ Ñòàñ. - Òî êîëè ïiøîâ ëiêàð?

- Òà çà ïiâãîäèíè ïåðåä íàìè é çàáðàâñÿ. Îäðàçó ïiñëÿ Ìàì÷óðà.

èõîäèëî, Ðàòóøíÿê ìàéæå öiëèé äåíü ðîáèâ ó õàòi íåâiäîìî ùî i ëèøå íàäâå÷ið, âèêîíàâøè ñâî¿ ïðÿìi îáîâ'ÿçêè, ïiøîâ. I Ìóðàøåâè÷êà çíàëà ïðî òå, ÷èì âií çàéìàâñÿ. Òà, íà æàëü, ðîçïîâiñòè âæå íå çìîæå.

Çàëèøàâñÿ òiëüêè ñòàðèé ë³êàð, ïiäõîäè äî ÿêîãî çíàéòè áóëî îé ÿê íåëåãêî! iä æàãè äi¿ Ñòàñ ìàëî íå çàêðóòèâñÿ äçè´îþ íà ìiñöi. Íåâæå öåé ìàðàçìàòèê ïðè÷åòíèé äî äÿäüêîâî¿ ñìåðòi? À ùî òàêîãî ó ïàêåòi ìiã âií âèíåñòè ïiñëÿ áàëüçàìàöi¿? Íó, íå ïëÿøêó - áåçïåðå÷íî. ×è íå òå áóâà, ùî äî ïîðè, äî ÷àñó çáåðiãàëîñÿ ó ôóòëÿði âiä áàÿíà? À Ìàì÷óð? Éîãî âiçèò äî ïîìåðëîãî êðàñíîìîâíî ïiäòâåðäæóâàâ ÿêóñü çàöiêàâëåíiñòü ïðèíàéìíi äî áóäèíêó. À ìîæå é íå ëèøå! ×è íå îòà íàäìiðíà êiëüêiñòü îõî÷èõ ïðèäáàòè äiì óêîðîòèëà æèòòÿ äÿäüêîâi? iä÷óòòÿ, ùî çàâäÿêè Ðàòóøíÿêîâi ìîãëî á óñå ðîçêðèòèñÿ îäðàçó, îõîïèëî ç íåéìîâiðíîþ ñèëîþ. Óñå áà÷èâ, íàïåâíî, ùå é äîïîìàãàâ. Òîäi íå ñêàæå íi÷îãî. Õòî ñõî÷å äîáðîâiëüíî ðóáàòè ïiä ñîáîþ ãiëêó! Ìàðíî…

- À âçàãàëi-òî âàñ øóêàëè… - çàãàäêîâî äèâëÿ÷èñü êóäèñü ó ñòiíó, íà ïðîùàííÿ çãàäàëà Êóðèëèõà.

Æiíêà òàê i çèðêàëà íà íüîãî ç-ïiä ëîáà, äîñi, íàïåâíî, ñóìíiâàþ÷èñü, âàðòî ãîâîðèòè ïðî öå ÷è íi.

- Õòî? Êîëè? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- À îò ÿêðàç òîäi. ßê óíî÷i ìiëiöiÿíòè çàáðàëè i äâà äíi âàñ íå áóëî. Ïðè¿æäæàâ ÷îëîâiê. Îãðÿäíèé òàêèé, iíòåëiãåíòíèé, íó, ñïðàâæíié ïàí, ñëîâîì. Íå òàêèé, ÿê íàøi ïàíè. Ç ïàíà ïàí, íå ç õàìà…

- è çâiäêè çíàºòå, ç êîãî? - çäèâóâàâñÿ Ñòàñ.

- À òî çðàçó âèäíî! - íå âãàâàëà áàáà. - Íà òàêñi ïðè¿õàâ, äî õàòè âàøî¿ ñòóêàâ. Ïîòiì òàêñèñò äî ìåíå ïiøîâ ïèòàòè. À âií ñàì íå ïèòàâ, ñòîÿâ áiëÿ ìàøèíè.

- I ùî âè òàêñèñòîâi ñêàçàëè?

- À ùî áà÷èëà, òå é ñêàçàëà, - ðîçâåëà ðóêàìè Êóðèëèõà. - Äî ìiëiöi¿ ïîâåçëè. À ùî æ ÿ ìàëà? Ìîæå ó ïàíà òîãî ùî âàæëèâå áóëî äëÿ âàñ.

Ïî¿äàþ÷è áàáó î÷èìà, âií ñëóõàâ ïðî ñèâi áàêåíáàðäè i áiëi ðóêè ïðè¿æäæîãî, êîòðèé óïðîäîâæ ðîçìîâè íå âñòàâèâ æîäíîãî ñëîâà, à ëèøå îãëÿäàâ ïîõìóðó áóäiâëþ. Äî óñüîãî íåâiäîìîãî äîäàâàâñÿ çà¿æäæèé àðèñòîêðàò, ÿêèé ïîëþáëÿâ êîðèñòóâàòèñÿ òàêñi. ×îìó ãîëîâà - íå êîìï'þòåð?!

Ïèòàíü ñòàâàëî ñòiëüêè, ùî çäàâàëîñÿ, äëÿ ¿õ ðîçâ'ÿçàííÿ íå âèñòà÷èòü i æèòòÿ.





XXXVIII




- Àëëà Ñåðãi¿âíà ÿê çàâæäè ïèøå, - ïðîêîìåíòóâàâ Ñòàñ, çàõîäÿ÷è äî îðäèíàòîðñüêî¿ íåâðîëîãi÷íîãî âiääiëåííÿ. - iäïî÷èíüòå òðîõè.

- À ùî æ íàì ðîáèòè? - ïîñìiõíóëàñü çàâiäóâà÷êà. - Ìè íå îïåðóºìî. Îáiéøëà õâîðèõ, à äàëi ïèñàíèíà-ïèñàíèíà. Äî ðå÷i, íiêîëè íå ðîçóìiëà - à âè îò, õiðóðãè, ÿêùî äåíü «âiäñòîÿëè», òî êîëè ïîòiì ïèøåòå?

- Îñü! - çðàäiâ Ñòàñ. - Õî÷ õòîñü çàöiêàâèâñÿ íåëåãêèì æèòòÿì õiðóðãiâ. ß é ñàì íå ðîçóìiþ êîëè. Ïèñàíèíà òà ñàìà i ñòiëüêè æ. ßêîñü êðóòèìîñÿ. Õî÷ó çàïèòàòè îäíó ði÷. è çíàëè ìîãî ïîêiéíîãî äÿäüêà, êîëèøíüîãî äèðåêòîðà ìóçåþ?

- Òàê ùîá äóæå äîáðå, òî íi, - ïîõèòàëà ãîëîâîþ âîíà, - àëå… Äî ðå÷i, îãëÿäàëà éîãî íå òàê äàâíî. ií çi ñòåíîêàðäiºþ ó òåðàïi¿ ëåæàâ. iðà ìåíå íà êîíñóëüòàöiþ êëèêàëà.

- À Ìóðàøåâè÷ Íåîíiëó Éîñèïiâíó òàêîæ çíàëè? Òó, ùî íåäàâíî ìàøèíà çáèëà?

- Ìîÿ â÷èòåëüêà ìîâè i ëiòåðàòóðè, ùå çi øêîëè, - ñêðóøíî õèòàþ÷è ãîëîâîþ, ïðîìîâèëà Àëëà Ñåðãi¿âíà. - Òàêi â÷èòåëi - ðiäêiñòü.

- I îáîº âîíè, - âiâ äàëi Ñòàñ, - íi âîíà, íi äÿäüêî, íå âàøi ïàöiºíòè, òàê?

- Íà÷åáòî… - ðîçãóáëåíî âiäïîâiëà ëiêàðêà. - À ÷îìó âè ïèòàºòå?

- Çíàéøîâ êóïó ëiêiâ, - ïîÿñíèâ Ñòàñ. - Öåðåáðîëiçèí i ùå êðóòiøå. Óñå äîðîãå i ñâiæå, íåùîäàâíî êóïëåíå.

- Òà íi, - ïîâòîðèëà çàâiäóâà÷êà. - Ìèðîíåíêî òî÷íî íå õâîðiâ, ÿ æ äèâèëàñÿ éîãî. À Íåîíiëà Éîñèïiâíà… Ãàäàþ, ÿêáè ùî - çâåðíóëàñÿ á ñàìå äî ìåíå.

- Àëëî Ñåðãi¿âíî, à ìîæå õòîñü iç íèõ âiäâiäóâàâ õâîðîãî ó âàøîìó âiääiëåííi? Íiõòî íå ëåæàâ iç ïàðàëi÷åì íiã ïiñëÿ òðàâìè õðåáòà?

- Íi, - óïåâíåíî ïðîìîâèëà âîíà. - Çà îñòàííié ÷àñ òàêèõ íå áóëî.

- Çà îñòàííi ïiâðîêó, - óòî÷íèâ Ñòàñ.

- Ãàðàíòîâàíî - íi.

Ñèòóàöiÿ óñêëàäíþâàëàñÿ. Òàêèé õâîðèé ìiã ïåðåáóâàòè ó áóäü-ÿêîìó íåâðîëîãi÷íîìó âiääiëåííi áóäü-ÿêî¿ ðàéîííî¿ àáî îáëàñíî¿ ëiêàðíi. À ñêiëüêè òàêèõ ïî êðà¿íi!

Ó áàæàííi â÷åïèòèñÿ õî÷ çà ùîñü, Ñòàñ íàáðàâ îáîõ äðóçiâ ïîêiéíîãî Ìèðîíåíêà. Ó ¿õíiõ ñiì'ÿõ íiõòî íå ìàâ ïîäiáíèõ ïðîáëåì. Êîìó iùå ìiã äîïîìàãàòè äÿäüêî Òàðàñ?

Îëåíêà çàòåëåôîíóâàëà ïî îáiäi. «Îáøóê» ó ïîìåøêàííi Ìóðàøåâè÷êè ñïðàâäi çàòÿãñÿ àæ çàíàäòî, â îñíîâíîìó ÷åðåç áiáëiîòåêó. Êíèæîê áóëî áàãàòî. Òi, ùî íå ïîìiñòèëèñü ó êiìíàòi ãîñïîäèíi, ñòîÿëè íà ñòåëàæàõ â Îëåí÷èíié, çàéìàþ÷è öiëó ñòiíó. Ç íèìè âîíà é çàñòðÿãëà: âñå - îçíà÷àº âñå.

- Ñòàñèêó, ÿ ïàïiðåöü çíàéøëà äèâíèé. - Ñõâèëüîâàíî ïîÿñíþâàëà âîíà. - ßêiñü íåçðîçóìiëi ïîçíà÷êè, íiáè êîä. Íå çíàþ, ùî öå ìîãëî á îçíà÷àòè. Íà ÷èñòîìó ñòàíäàðòíîìó ëèñòêó çàïèñàíî.

- I äå âîíî ëåæàëî?

- Ó êíèæöi ñîíåòiâ Iâàíà Ôðàíêà ìiæ ñòîðiíêàìè. Éîñèïiâíà Ôðàíêà ïîëþáëÿëà. I öþ êíèæêó ÿ íå òàê äàâíî ó íå¿ áà÷èëà.

- Ðîçáåðåìîñü, íå çàãóáè òiëüêè, - ïîïðîñèâ Ñòàñ. - ß ïðè¿äó îäðàçó ïiñëÿ ðîáîòè.

- Îé, íàéãîëîâíiøå çàáóëà, - çãàäàëà Îëåíêà. - Òàì ùå é äàòà ñòî¿òü. Çíàºø ÿêà?

iä öèõ ñëiâ ïîõîëîëî ó ãðóäÿõ i ïðîêîâòíóëîñÿ ñàìî.

- Íå òÿãíè, ñîíå÷êî, i òàê óñå ñóöiëüíà çàãàäêà.

- Øîñòå ÷åðâíÿ öüîãî ðîêó.

- Õìì…

Ìèðîíåíêî ïîìåð ï'ÿòîãî. Ñüîìîãî éîãî ïîõîâàëè. Øîñòå ÷åðâíÿ ñòîÿëî ïîñåðåäèíi. Øîñòå - íóëü øîñòå…

Ó âiääiëåííi ïàíóâàâ ñïîêié. Ãàùàê ç Íàãiðíèì, ÿê i çàâiäóâà÷êà, ïðàöþâàëè. Ïîêðóòèâøèñü, Ñòàñ ðiøó÷îþ õîäîþ ïîïðÿìóâàâ ïîðîæíiìè êîðèäîðàìè ïiñëÿîáiäíüî¿ ïîëiêëiíiêè äî âèõîäó. Ëèñòîê ç «äèÿâîëüñüêîþ» äàòîþ… Ñèäiòè íà ðîáîòi é ãàäàòè ùî öå òàêå, áóëî íåñòåðïíî. Ïiäñòðàõóâàâøèñü Íàãiðíèì, íi÷îãî íå ñêàçàâøè øåôèíi, Ñòàñ çàâiâ ìàøèíó. Öå, ìîæëèâî, ÿêàñü ôiãíÿ, àëå… Íàâiòü íå ïðèâiòàâøèñü ïî-ëþäñüêè, Ñòàñ õàïíóâ äî ðóê ñêëàäåíèé óäâîº áiëèé ëèñòîê.

Íà ðîçâîðîòi ó ïåðøîìó ðÿäêó: «Ìèð - Ðàò». Ó íàñòóïíîìó ñòîÿëà äàòà, ÿêà òàê ñõâèëþâàëà îáîõ. À äàëi…

å4.ä5.å4:ä5.ñ3.ä5:ñ3…

I òàê äàëi…

Îñü ÿêèé «êîä» çíàéøëà Îëåíêà.

- Äàíñüêèé ãàìáiò, - çàäóìëèâî ïðîìîâèâ Ñòàñ.

- Ùî?!

- Äàíñüêèé ãàìáiò, àáî ÿê ùå íàçèâàþòü - ñêàíäèíàâñüêèé. Äîâîëi äàâíié äåáþò ó øàõàõ. Çàðàç éîãî ïðàêòè÷íî íiõòî âæå íå ãðàº. Äóæå ãîñòðèé ïî÷àòîê iç æåðòâîþ äâîõ ïiøàêiâ áóêâàëüíî íà ïåðøèõ õîäàõ. Çà ðàõóíîê öüîãî âèãðàºòüñÿ ïîçèöiÿ i áiëi ìàþòü êðàùi øëÿõè äëÿ ôiãóð. Ïðîòå ââàæàºòüñÿ äîâîëi àâàíòþðíèì. Ïî÷èíàþ÷è òàê, ìîæíà «âëåòiòè» êîíêðåòíî.

- Íi÷îãî íå ðîçóìiþ… Øàõè? Öå çàïèñ øàõîâî¿ ïàðòi¿? Òè óïåâíåíèé? À çâiäêè òè îöå âñå çíàºø?

- ß é ñàì íi÷îãî íå ðîçóìiþ… - ïðîáóðìîòiâ Ñòàñ. - Õòî æ öå ïèñàâ…

- îíà é ïèñàëà, - óïåâíåíî ïðîìîâèëà Îëåíêà. - Éîñèïiâíà.

- Ìóðàøåâè÷êà?! Òî÷íî?

- À òî ÿ íå çíàþ.

- Íó ùî æ… - Ñòàñîâi äîâåëîñÿ òiëüêè ïîøêðåáòè ãîëîâó. - Òîäi ó íàñ âiäêðèâàþòüñÿ äîâîëi öiêàâi ðå÷i. Íàâiòü íåîðäèíàðíi. Õî÷à óñå òóò íåîðäèíàðíå âiä ñàìîãî ïî÷àòêó. Ñóäÿ÷è ç ïàïiðöÿ, ÿêèé ïî ñóòi º ïðîòîêîëîì, øîñòîãî ÷åðâíÿ âiäáóëàñÿ øàõîâà çóñòði÷ ìiæ Ìèðîíåíêîì i Ðàòóøíÿêîì. Áà÷èø - «Ìèð - Ðàò». Ìèðîíåíêî ïî÷èíàâ áiëèìè i ãðàâ äàíñüêèé ãàìáiò. Íà ñîðîê âîñüìîìó õîäi çóñòði÷ çàêií÷èëàñÿ ïåðåìîãîþ Ðàòóøíÿêà.

Îëåíêà òiëüêè çäèâîâàíî êëiïàëà.

- Óñå, - ïiäâiâ ðèñêó Ñòàñ. - Áiëüøå ç öüîãî ïàïið÷èêà ìè íi÷îãî íå âèòÿãíåìî. À… íó, õiáà ùå òå, ùî ïðîòîêîë çóñòði÷i âåëà òâîÿ Éîñèïiâíà, ÿêùî ¿¿ ðóêîþ íàïèñàíî. Îòæå, áóëà ïðè öüîìó.

îíà ïðîêîâòíóëà i çëÿêàíî ïîñóíóëàñÿ äî íüîãî.

- Àëå æ… òâié äÿäüêî íà òîé ÷àñ âæå ïîìåð!

- Çãiäíî ç äîâiäêîþ ïðî ñìåðòü, òàê. À çà ïðîòîêîëîì øàõîâî¿ çóñòði÷i - íi.

- ßê öå íi?!

- Íó… íå çíàþ, - çíèçàâ ïëå÷èìà Ñòàñ. - îñêðåñ, ùîá äàòè ðåâàíø ñâîºìó äðóãó. ×è òî âîðîãó. ×îìó íi? Äèÿâîëüñüêèé äåíü - øîñòå íóëü øîñòå.

- Ïðèïèíè, áóäü ëàñêà, - ïîïðîñèëà Îëåíêà, ïðèòèñêàþ÷èñü äî íüîãî ñèëüíiøå. - ß íå ëþáëþ ïîäiáíèõ æàðòiâ. Äàâàé ñåðéîçíî.

- À ÿêùî ñåðéîçíî - äâà îñíîâíi âàðiàíòè. Ïåðøèé - ìié äÿäüêî ùå íå áóâ ìåðòâèé i äîâiäêó íà íüîãî âèïèñàëè çàçäàëåãiäü, çíàþ÷è, ùî öå ñòàíåòüñÿ. Øîñòîãî ÷åðâíÿ âií äiéñíî çiãðàâ öþ ïàðòiþ, áóäó÷è, çðîçóìiëî, æèâèì. Ïiñëÿ íå¿ ïîìåð, òðåáà äóìàòè ç ÷èºþñü äîïîìîãîþ, i íàñòóïíîãî äíÿ éîãî ïîõîâàëè. I äðóãèé: äÿäüêî Òàðàñ ïîìåð, çãiäíî ç äîâiäêîþ, à çàïèñ öåé ñòâîðåíèé ôiêòèâíî ç ÿêîþñü ìåòîþ àáî æ ïðîñòî òâîÿ Íiëà ïåðåïëóòàëà äàòó.

- îíà íiêîëè é íi÷îãî íå ïëóòàëà, - êàòåãîðè÷íî çàÿâèëà Îëåíêà. - ß ìîãëà ïëóòàòè, à âîíà çàâæäè âèïðàâëÿëà. îíà ìàëà äóæå õîðîøó ïàì'ÿòü.

- Ãàðàçä, - çãîäèâñÿ Ñòàñ. - Òîäi íàâìèñíî. À òåïåð áóäåìî äóìàòè, ÿêèé ç íèõ áiëüø iìîâiðíèé. Íåâæå ìîãëî îòàê… Ñòîï!

Ñõîïèâøèñü íåñïîäiâàíî íà íîãè, Ñòàñ ïîáiã ó ïåðåäïîêié âçóâàòèñÿ.

- Êóäè òè? - Îëåíêà êèíóëàñÿ çà íèì. - ß ç òîáîþ!

«Äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» ðóëèëà êðèâèìè é âóçüêèìè âóëè÷êàìè òàê çàâçÿòî, íà÷å Ñòàñ äiéñíî ìiã òóäè íå âñòèãíóòè. Äåðåâ'ÿíi øàõè, çíàéäåíi ó êâàðòèði Ìóðàøåâè÷, ïiäñêàêóâàëè íà çàäíüîìó ñèäiííi.

- Ïî÷åêàé, - âiäìàõíóâñÿ âií íà ¿¿ äåñÿòå çàïèòàííÿ. - Çàðàç óñå ïîáà÷èø ñàìà.

iäiìêíóâøè äâåði «áóäèíêó ç ïðèâèäàìè», Ñòàñ, íå ðîççóâàþ÷èñü, ïîëiç äîãîðè i íàìàöàâ íà øàôi îòîé ñòàðèé øàõîâèé ãîäèííèê. Îáåðåæíî çíÿâ éîãî, ïîäèâèâñÿ íà öèôåðáëàòè.

Ó «áiëîãî» ãîäèííèêà ñòðiëêè ñòîÿëè íà 09-57, ó «÷îðíîãî» çàêëÿêëè íà äâàíàäöÿòié i ïðàïîðåöü «óïàâ» äîíèçó.

- Îñü, - ïðîìîâèâ Ñòàñ, îáåðåæíî ñòàâëÿ÷è ãîäèííèê íà ñòië. - Îöå ñïåöiàëüíèé øàõîâèé ãîäèííèê, çà ÿêèì âîíè i ãðàëè. Íàâðÿä ÷è ïiñëÿ öüîãî íèì ùå õòîñü êîðèñòóâàâñÿ. î÷åâèäü, ïiñëÿ çàêií÷åííÿ ïàðòi¿ ìié äÿäüêî ïîñòàâèâ éîãî ñþäè, à Ìóðàøåâè÷êà, çàáèðàþ÷è óñå ïiñëÿ éîãî ñìåðòi, ïðîñòî çàáóëà çàçèðíóòè íàãîðó.

- I ùî? - íå çðîçóìiëà Îëåíêà.

- À îñü ùî. Ïåðåä ïî÷àòêîì ïàðòi¿ ãîäèííèêè âèñòàâëÿþòüñÿ îäíàêîâî. Ñóäÿ÷è ç óñüîãî, ñóïåðíèêè âiäâåëè ñîái íà îáäóìóâàííÿ õîäiâ ïî òðè ãîäèíè êîæíîìó. çàãàëi ìiæíàðîäíèé ñòàíäàðò - äâi ãîäèíè. Áiëèìè ãðàâ Ìèðîíåíêî. Ñòðiëêè éîãî ãîäèííèêà çóïèíèëèñÿ áåç òðüîõ õâèëèí äåñÿòà. Îòæå, äÿäüêî Òàðàñ ãðàâ øâèäêî i çi ñâî¿õ òðüîõ ãîäèí âèêîðèñòàâ ëèøå îäíó íåïîâíó. À îò Ðàòóøíÿê, ÿêèé ãðàâ ÷îðíèìè i äóæå õîòiâ âiäiãðàòèñÿ, ñâié ÷àñ âèêîðèñòàâ. Êîëè ÿ óïåðøå ïîáà÷èâ öåé ãîäèííèê, ñòðiëêè «÷îðíîãî» ïîêàçóâàëè çà ï'ÿòü õâèëèí äâàíàäöÿòà. Öå âæå ÿ ñàì, âiä íi÷îãî ðîáèòè i àáè ïåðåâiðèòè ÷è ãîäèííèê ïðàöþº, íàòèñ êíîïêó. Ãîäèííèê áóâ çàâåäåíèé, òîìó ñòðiëêà äiéøëà îöèõ ï'ÿòü õâèëèí äî äâàíàäöÿòî¿ i ïðàïîðåöü «óïàâ». Ùå é äçâiíîê ñïðàöþâàâ, íàëÿêàâøè ìåíå. Òîæ äî ÷îãî ÿ âåäó… - Ñòàñ çiáðàâñÿ ç äóìêàìè. - Óñÿ ïàðòiÿ òðèâàëà ïðàêòè÷íî ÷îòèðè ãîäèíè. Çà ñâiä÷åííÿìè Êóðèëèõè, Ðàòóøíÿê ç'ÿâèâñÿ òóò ùå çðàíêó, î äåñÿòié. À ïiøîâ ïiñëÿ øîñòî¿. ×îòèðè ãîäèíè âîíè ãðàëè ó øàõè. Íåõàé ãîäèíó âií áàëüçàìóâàâ. Ðàçîì ï'ÿòü. Òðè ç ïîëîâèíîþ ãîäèíè çàëèøàëîñÿ íà òå, ùîá óìåðòâèòè Ìèðîíåíêà, ïîêëàñòè äî òðóíè i äàòè òiëó îõîëîíóòè. Ïðîêóðîð ïðèáóâ áëèçüêî øîñòî¿, i íà òîé ÷àñ Ðàòóøíÿê âæå çàêií÷óâàâ áàëüçàìóâàííÿ. Ðåàëüíî çàêií÷óâàâ. I Ìàì÷óð öå áà÷èâ. ×îðòè… Íåâæå âîíî äiéñíî óñå ìîæå òàê áóòè? ßêùî æ óðàõóâàòè, ùî ïðîêóðîðîâi íå òåðïèòüñÿ îòðèìàòè áóäèíîê, òî, éìîâiðíî, âií i áóâ çàìîâíèêîì. À ïðèéøîâ ïåðåâiðèòè, ÷è âèêîíàíà ðîáîòà. Î, Ãîñïîäè…

Îëåíêà òiëüêè ñèäiëà é äèâèëàñÿ, ÿê âií ðîçïà÷ëèâî õèòàº ãîëîâîþ. À ïiäñòàâè äëÿ ðîçïà÷ó áóëè íåàáèÿêi. Ïðèêðèé ìàðàçìàòè÷íèé äiäóãàí, ç ÿêèì ìàâ ÷åñòü i çàäîâîëåííÿ ïðàöþâàòè Ñòàñ, çàëèøàâñÿ ºäèíèì æèâèì ñâiäêîì, à, ìîæëèâî, é ñïiâó÷àñíèêîì, ÿêùî âçàãàëi íå óñüîãî, òî ÷îãîñü âàæëèâîãî, ùî ìîãëî á óñóíóòè óñi éîãî ïðîáëåìè. Àëå Ñòàñ íå áà÷èâ ðåàëüíèõ ìåõàíiçìiâ çìóñèòè éîãî çàãîâîðèòè.

Òîìó çà êiëüêà õâèëèí íà öüîìó æ ñòîëi ñòîÿëà øàõiâíèöÿ i íà íié âæå òî÷èëèñÿ áàòàëi¿, ïîêè Îëåíêà ãîòóâàëà âå÷åðþ. ×îðíi òà áiëi ôiãóðè ðóõàëèñÿ ïî êëiòèíêàõ ó ñóâîðié âiäïîâiäíîñòi äî çàïèñiâ íà ïàïåði. I íåñàìîõiòü óÿâëÿëèñÿ äâîº ëþäåé ïîâàæíîãî âiêó, çàñòèãëèõ ó íåçðîçóìiëié äëÿ ñòîðîííüîãî ñóïåðå÷öi. Ñâî¿é îñòàíí³é ñóïåðå÷ö³ íà öüîìó ñâ³ò³.

Ìèðîíåíêî ãðàâ øâèäêî i ãîñòðî. Ïîæåðòâóâàâøè, ÿê i íàëåæèòü, äâîõ ïiøàêiâ ó äåáþòi, áiëi çàõîïèëè öåíòð äîøêè, âèâåëè ç òèëiâ «âàæêó àðòèëåðiþ» i íàïèðàëè íå íà æàðò. Òàê, íà÷å ñàì øàõiñò, ðîçóìiþ÷è, ùî ãðàº âîñòàííº ó æèòòi, âèðiøèâ âëàøòóâàòè òàêèé ñîái ïðîùàëüíèé áåíåôiñ ìàéñòðà.

Ðàòóøíÿê çàõèùàâñÿ îáåðåæíî, äîâãî îáìiðêîâóþ÷è êîæíèé õiä, ñòðàõóþ÷èñü âiä íàéìåíøî¿ ïîìèëêè. Çäàâàëîñÿ, i âií ðîçóìiâ, ùî ó ðàçi ïîâòîðíî¿ ïîðàçêè, ñóïåðíèê çàáåðå iç ñîáîþ íàçàâæäè ìîæëèâiñòü âiäiãðàòèñÿ. Óÿâëÿëîñÿ, ÿê öåé ñòàðèé çi ùóðÿ÷èìè ðèñàìè çîâíiøíîñòi òðåìòÿ÷èìè ïàëüöÿìè ïåðåñóâàº ôiãóðè, ïîõèòóþ÷è ïðè öüîìó ãîëîâîþ ç áîêó â áiê i áîÿçêî çèðêàþ÷è íà ãîäèííèê.

Ïàðòiÿ áåç ïåðåáiëüøåííÿ áóëà öiêàâà. Áëèæ÷å äî òðèäöÿòîãî õîäó àòàêà áiëèõ ñïîâiëüíèëàñÿ. Ðàòóøíÿê çóìiâ-òàêè âèáóäóâàòè â'ÿçêó îáîðîíó, ó ÿêié çàãðóçëè àòàêè Ìèðîíåíêà, i òîé ïîáà÷èâ, ùî íàõðàïîì ñóïåðíèêà íå âiçüìåø. Àëå ÷àñ Ðàòóøíÿêà íåâáëàãàííî ñïëèâàâ - íàäòî äîâãî ñòàðèé îáìiðêîâóâàâ õîäè, ùî çóïèíèëè-òàêè íåâãàìîâíîãî äÿäüêà Òàðàñà. Ñòðiëêà Ðàòóøíÿêîâîãî öèôåðáëàòó íåâáëàãàííî ïiäïîâçàëà äî ÷åðâîíîãî ïðàïîðöÿ.

å÷åðÿ óæå äàâíî ãîòîâà, ïðîòå æiíêà, ÿêié öüîãî âå÷îðà äîâåëîñÿ ãîñïîäàðþâàòè íà êóõíi «áóäèíêó ç ïðèâèäàìè», íå íàâàæóâàëàñÿ íàãàäàòè ïðî íå¿. iäâîëiêëè çàïàõè.

- Ñìà÷íî ïàõíå, - çàóâàæèâ Ñòàñ, âiäðèâàþ÷èñü âiä äîøêè. - Çàðàç. Ïðîáà÷.

- Íi÷îãî. Áà÷ó, òè ñïîäiâàºøñÿ âèòÿãòè ç öüîãî ïàïiðöÿ ùå ùîñü?

- Õîòiëîñÿ á… - âií çîñåðåäæåíî ïîòåð ïiäáîðiääÿ.

- Ðîçóìiºøñÿ íà öüîìó?

- Áiëüøå íiæ… - ëèøå òåïåð Ñòàñ îñòàòî÷íî âiäiðâàâñÿ âiä äîøêè. - Êîëèñü, ùå ó äèòèíñòâi, áàòüêî ïðèâiâ ìåíå íà ñåêöiþ áîêñó. À ìåíå òÿãëî äî øàõiâ. Ìàéæå ðiê òàòî íàâiòü íå óÿâëÿâ, ùî ÿ áiãàþ â iíøèé çàë ïîâåðõîì âèùå. Ñïðîáóâàâ ìåí³ ïîÿñíèòè, ùî ÷îëîâiê çîáîâ'ÿçàíèé óìiòè äîáðå ìàõàòè êóëàêàìè, àáè çàõèñòèòè ñåáå. Òîäi ÿ ñïèòàâ, ÿê âií çäîãàäàâñÿ. «Áà÷ó, òè íiêîëè ñèíöiâ íå ïðèíîñèø», - âiäïîâiâ òàòî. «Îòæå, ðîçóì âàæëèâiøèé, - ïîæàðòóâàâ ÿ, - àäæå äîïîìiã ìåíi óíèêíóòè ñèíöiâ, à òîái âèêðèòè ìåíå».

- I ÷èì ñêií÷èëîñÿ? - çàïèòàëà Îëåíêà.

- Äîâåëîñÿ íà äâà ôðîíòè, - çàñìiÿâñÿ Ñòàñ. - Òàòî ó ìåíå áóâ óïåðòèé. I ùî öiêàâî - áîêñ øàõàì íiÿê íå äîïîìiã. Îòî íàñòóêàþòü òîái ïî ãîëîâi íà äðóãîìó ïîâåðñi, à íà òðåòüîìó ïiñëÿ öüîãî âæå íå äóìàºòüñÿ. À îò íà ðèíçi, çàâäÿêè âìiííþ ïðîðàõóâàòè íàïåðåä, ÷àñîì íåïîãàíî âäàâàëîñÿ.

À ñèòóàöiÿ äî ñîðîêîâîãî õîäó äîêîðiííî çìiíèëàñÿ. Àòàêè Ìèðîíåíêà âèñíàæèëèñÿ, i ïî÷àëà äàâàòèñÿ âçíàêè ÷èñëåííà ïåðåâàãà ÷îðíèõ. èáóäóâàíi äÿäüêîì ïîçèöi¿ òðiùàëè ïî øâàõ i çàãðîæóâàëè ðîçâàëèòèñÿ, ïiñëÿ ÷îãî ïàðòiÿ ìàëà ïåðåòâîðèòèñÿ íà äîáèâàííÿ íåâäàõè-ïîëêîâîäöÿ. I òåïåð Ìèðîíåíêî ïðîñòî çàòÿãóâàâ ãðó, ðîçðàõîâóþ÷è, ùî Ðàòóøíÿê íå âñòèãíå öüîãî çðîáèòè.

Ñêîðî ñòðiëêà çà÷åïèòü i ïî÷íå ïiäíîñèòè ïðàïîðåöü äîãîðè, ùî ìàº ó øàõàõ íàçâó öåéòíîò. Ðåàëüíî ó ïåíñiîíåðà-õiðóðãà çàëèøàëîñÿ íà âñå ïðî âñå áëèçüêî øåñòè-ñåìè õâèëèí. Ïîòiì ïðàïîðåöü âïàäå, àâòîìàòè÷íî îãîëîøóþ÷è éîãî ïîðàçêó, õî÷ ÿêîþ áóëà á ñèòóàöiÿ íà øàõiâíèöi. Óÿâëÿëîñÿ, ÿê ñòàðèé Ðàòóøíÿê áà÷èòü, ùî ðåàëüíà i çàñëóæåíà ïåðåìîãà çíîâó âèñëèçàº ç ðóê. Éîãî îõîïëþº âiä÷àé. Íàïåâíî, êîëèøíié çàâiäóâà÷ õiðóðãiºþ íàäàâàâ öié ïàðòi¿ äóæå âåëèêîãî çíà÷åííÿ.

À ùî äàëi? Àíåêäîòè÷íà ñèòóàöiÿ? Òàê çâàíà êèòàéñüêà íi÷èÿ? ßê ó «Äâàíàäöÿòè ñòiëüöÿõ» àáî «Äæåíòëüìåíàõ óäà÷i». Òiëüêè iç ñåðéîçíiøèìè íàñëiäêàìè. Ìàÿ÷íÿ…

Áîæå, ÿêà ìàÿ÷íÿ!!!

Íó, õî÷à á òîìó, ùî ñòàðèé õiðóðã iç òðåìòÿ÷èìè ðóêàìè ôiçè÷íî íå ìiã öüîãî çðîáèòè. Óÿâèëàñÿ êðåìåçíà ôiãóðà äÿäüêà Òàðàñà ïîðó÷ iç çãîðáëåíèì ïåíñiîíåðîì, ùî íàãàäóâàâ ìàëåíüêîãî ùóðèêà. Ñïðàâäi ìàÿ÷íÿ, íàâiòü ÿêùî á ó Ðàòóøíÿêà íà ´ðóíòi âòðà÷åíî¿ ïåðåìîãè é ñòàâñÿ íåðâîâèé çðèâ. Íå óáèâ áè âií Ìèðîíåíêà, ãåïíóâøè äîøêîþ ïî ãîëîâi. À ÿêùî íå äîøêîþ i íå ïî ãîëîâi? ßêùî çáiã îáñòàâèí âèÿâèâñÿ iíøèì?

Îëåíêà ñëóõàëà éîãî íåâèðàçíi ïðèïóùåííÿ, ÿêi âàæêî áóëî íàçâàòè âåðñiÿìè, i çàïåðå÷ëèâî õèòàëà ãîëîâîþ.

- Íàâiòü ÿêáè óÿâèòè, ùî òàêå ñòàëîñÿ, íàâiùî á Éîñèïiâíà äîïîìàãàëà éîìó? Íi… Ìàÿ÷íÿ!

- Ìàÿ÷íÿ… - çãîäèâñÿ Ñòàñ. - Òèì ïà÷å… ßêùî ïàðòiÿ äiéñíî âiäáóâàëàñÿ øîñòîãî, òî âîíà çíàëà, ùî äÿäüêî ïîìðå, àäæå äîâiäêó ïðî ñìåðòü îôîðìèëà íàïåðåäîäíi, à òðóíà âæå áóëà ó êîðèäîði. ßê çëiïèòè óñå öå äî êóïè?

- Òè áè áà÷èâ ¿õ ðàçîì! - ñòîÿëà íà ñâîºìó Îëåíêà. - Öå áóëè òàêi… ÿ á ñêàçàëà, äîáði i òåïëi ñòîñóíêè. Íå ðàç âií ïðèõîäèâ äî Éîñèïiâíè. ß ñïîñòåðiãàëà i íàâiòü çàçäðèëà.

- À äå áóëà òè? - íåñïîäiâàíî çàïèòàâ Ñòàñ. - Óçàãàëi öiêàâî. Äå òè áóëà?

- Êîëè? - íå çðîçóìiëà Îëåíêà.

- Îò òîäi. ßê âiäáóâàëàñÿ ãðà. I, âèõîäèòü, ÿê ïîìåð ìié äÿäüêî. Òè æ ìóñèø ùîñü ïàì'ÿòàòè! ßê ïîâiäîìèëà òîái ïðî öå Ìóðàøåâè÷êà? ßê çìiíèëàñÿ âîíà? Ëþäèíà æ çìiíþºòüñÿ, êîëè ïîìèðàº õòîñü áëèçüêèé.

Çäàëîñÿ, âiä öüîãî çàïèòàííÿ Îëåíêà çíiòèëàñÿ. Ïîãëÿä äiâ÷èíè íåñïîäiâàíî çäðèãíóâñÿ i ïiøîâ êóäèñü óáiê. À Ñòàñ ìàðíî íàìàãàâñÿ ïåðåõîïèòè éîãî i íå ðîçóìiâ, ùî âiäáóâàºòüñÿ. îäíó ìèòü óñå ïiøëî íå òàê. Íåâæå i ¿é âiäîìî ùîñü òàêå, ÷îãî íå ìîæíà ãîâîðèòè? Íåâæå âçàãàëi óñi íàâêîëî…

- Íàïåâíî, ÿ áóëà âäîìà, - çðåøòîþ ïðîìîâèëà Îëåíêà. - Òîìó ùî ïàì'ÿòàþ, ÿê Éîñèïiâíà óâiéøëà i ç ïîðîãà çàÿâèëà, ùî ïîìåð Òàðàñ Àíäðiéîâè÷. À ïîòiì çðàçó ïiøëà äî ñâîº¿ êiìíàòè. ß ïåðåæèâàëà, çàïèòàëà ÷è íå òðåáà ¿é ÷îãîñü. À âîíà ñêàçàëà, ùî õî÷å ïîáóòè íà ñàìîòi. À çà êiëüêà ãîäèí óæå ïiøëà çàéìàòèñÿ ïîõîðîíîì. Îòîäi ÿ ¿¿ âæå íå áà÷èëà. Áiëüøå äîáè. ×îìó òè òàê äèâèøñÿ? Ñòàñèêó!

Òåïåð âiäâåðíóâñÿ âií. À Îëåíêà ñèäiëà íàâêîëiøêè i íàìàãàëàñÿ äiñòàòèñÿ î÷åé êîõàíîãî, íå çàìîâêàþ÷è íi íà ñåêóíäó.

- Òè òàêîæ ùîñü çíàºø, - ÷óæèì ãîëîñîì ïðîìîâèâ Ñòàñ. - ß áà÷èâ. Ùîñü òàêå âiäîìî i òîái. Ìîæå òè i íå íàëåæèø äî ìî¿õ âîðîãiâ, àëå çíàºø ùîñü òàêå, ÷îãî íå ìîæíà ìåíi. Ïðèíàéìíi, ïîçáàâèòèñÿ öüîãî âðàæåííÿ ìåíi áóäå íåëåãêî.

Ôiãóðè çàñòèãëè íà äîøöi ó ïîâíié íåâèçíà÷åíîñòi. Ç áîêó Ìèðîíåíêà ïðàêòè÷íî ìàòîâà ñèòóàöiÿ - äî ïðîãðàøó éîìó çàëèøèëîñÿ çðîáèòè ëèøå êiëüêà õîäiâ. Òà çîâñiì íå ôàêò, ùî çà òèõ êiëüêà õâèëèí ñóïåðíèê âñòèãíå éîãî äîáèòè. Ç áîêó Ðàòóøíÿêà æîðñòîêèé öåéòíîò, ïðàïîðåöü ãîòîâèé âïàñòè. Ç îãëÿäó íà öå éîìó òàêîæ çàëèøèëîñÿ çðîáèòè ëèøå êiëüêà õîäiâ. I çíîâó æ òàêè íå ôàêò, ùî ¿õ âèñòà÷èòü, àáè ïîñòàâèòè ìàò õèòðîìó ñóïåðíèêó.

Çàïèñ íà ïàïåði ñâiä÷èòü ïðî òå, ùî Ìèðîíåíêî çäàâñÿ. Ó ñèòóàöi¿ áiëüø íiæ íåâèçíà÷åíié. ×îìó? Òîìó ùî Ðàòóøíÿê, ÿêùî íå çâàæàòè íà ãîäèííèê, ôàêòè÷íî çóìiâ ïåðåìîãòè, i öå áóëî á ñïðàâåäëèâî? ×è ìîæå ñàì äÿäüêî Òàðàñ áóâ ó öåéòíîòi, íå ïîâ'ÿçàíîìó ç øàõàìè? Áà÷èâ, ùî îñü-îñü éîìó ñàìîìó çàáðàêíå ÷àñó, ùîá âòiëèòè ó æèòòÿ çàäóìàíå?

Ãîëîâà ïî÷èíàëà áîëiòè. Ùå îäíà çàãàäêà. Àáî æ ïðîñòî ëþäñüêèé ôàêòîð, àäæå ñàì ó ïîäiáíié ñèòóàöi¿ Ñòàñ íå çäàâñÿ á íiêîëè. Íàïåâíî, i áàòüêî ìàâ-òàêè ðàöiþ, ñòâåðäæóþ÷è, ùî êóëàêàìè ïîòðiáíî ìàõàòè äî êiíöÿ.





XXXIX




Ó ïîâíîìó ðîçïà÷i âîíè ïîâåðíóëèñÿ äî êâàðòèðè Ìóðàøåâè÷. Ó ãîëîâi é äàëi âèðóâàëè äóìêè, ç ÿêèìè ðîçóìó, çäàâàëîñÿ, íå âïîðàòèñÿ. Ïåðiîäè÷íî, îò ÿê i òåïåð, ç öiºþ íåäîãðàíîþ øàõîâîþ ïàðòiºþ ñêëàäàëàñÿ ÿêàñü áiëüø-ìåíø çðîçóìiëà ëiíiÿ. Àëå âîíà áðàëàñÿ íåâiäîìî çâiäêè i çàêií÷óâàëàñÿ íi÷èì. Òàêèõ ëiíié âiä ïî÷àòêó éîãî ðîçñëiäóâàííÿ íàçáèðàëîñÿ âæå äîñèòü, àëå ïðîäîâæèòè áóäü-ÿêó ç íèõ àáî ïîâ'ÿçàòè ç iíøèìè íå âäàâàëîñÿ - õî÷ ïëà÷.

Ìiæ íèìè òàêîæ ùîñü ðîçëàäèëîñÿ. Ïåðøå íåïîðîçóìiííÿ âiä ïî÷àòêó çíàéîìñòâà. Æiíêè áóâàþòü ðiçíi. Öÿ íå ìîæå áóòè ïiäëîþ i ïiäñòóïíîþ. ×îìó æ òîäi òàêó íåçðîçóìiëó ðåàêö³î ïîáà÷èâ â³í â ¿¿ î÷àõ? «Òî ïîêèíü ìåíå, - ëåäü ñòðèìóþ÷èñü, ïðîìîâèëà Îëåíêà, - ÿêùî âæå i ÿ ïiä ïiäîçðîþ». Éîãî æ âèñòà÷èëî ëèøå íà òå, ùîá ïðèãîðíóòè êîõàíó ó âiäïîâiäü. Áóðåâié ñòèõ. Õðîáàê ñóìíiâiâ çàëèøèâñÿ.

Ó êâàðòèði íàäçâè÷àéíèé áåçëàä.

- Äàâàé õî÷ äîïîìîæó óñå öå ðîçïèõàòè ïî ìiñöÿõ, - çàïðîïîíóâàâ Ñòàñ. - Áiëüøå ìè òóò íi÷îãî íå çíàéäåìî.

- Ìîæå ÿ ñàìà? Íà òåáå ñòðàøíî äèâèòèñÿ. Òîái ïîñïàòè ïîòðiáíî. À ÿê íà ðîáîòó âèêëè÷óòü?

- Íå çâèêàòè… - Ñòàñ ïîòÿã êiëüêà êíèæîê ç êóïè, ùî ñòîÿëà îêðåìî. - À öå âçàãàëi ùî òàêå?

- Öå ÿ ïåðåäèâèëàñÿ. Òóò íi÷îãî öiêàâîãî.

Òóò æå, ó êóïi ëåæàëè ÿêiñü ëèñòêè i Ñòàñ ïåðåãîðíóâ ¿õ. Çàïèñè, çðîáëåíi ðóêîþ ïîêiéíî¿. Êóëiíàðíèé ðåöåïò, ùîñü ïðî ïîãîäó… À îñü…

Ó ðóöi îïèíèâñÿ ëèñòîê ç çàïèñàíèìè åëåêòðîííèìè àäðåñàìè. Iíòåðíåòiâñüêi ñàéòè.

- À òóò òàêîæ íi÷îãî öiêàâîãî?

- Îöå âæå òî÷íî íi÷îãî.

- Çâiäêè òè çíàºø? Ùî öå çà ñàéòè?

- ßêðàç i çíàþ. Ñàìà ïèñàëà, - ïîÿñíèëà Îëåíêà. - Éîñèïiâíà êîëèñü ïîïðîñèëà, à âîíà æ ó êîìï'þòåði íóëü. ß é ñêëàëà íà ðîáîòi ñïèñîê. Ïîëàçèëà i ñêëàëà.

- I ùî òàì?

- Ôiãíÿ óñÿêà. Ùîñü ïðî ºâðåéñüêèõ ïðî÷àí. Íó… ïîâ'ÿçàíå ç ÿêîþñü òàì ¿õíüîþ ðåëiãiºþ.

- À íàâiùî âîíî ¿é? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- Íó… ìîæëèâî, äëÿ ãóðòêà àáî ùå ÷îãîñü… - ðîçãóáèëàñÿ Îëåíêà. - îíà æ ïîñòiéíî ó ðîáîòi áóëà, äàðìà ùî íà ïåíñi¿. Ëiòåðàòóðíèé ãóðòîê ó øêîëi âåëà, ùîñü ó áiáëiîòåöi ðàéîííié ìàëà… Òà é äÿäüêîâi òâîºìó ó ìóçåéíèõ ñïðàâàõ íå ðàç äîïîìàãàëà. Ïîñòiéíî êíèæêè, ãàçåòè…

- Àëå çâiäêè òåìà òàêà íåîðäèíàðíà? ×îãî ðàïòîì ïðî÷àíè?

- Öå ùîñü ïîâ'ÿçàíå ç ¿õíiì íîâèì ðîêîì, - çãàäóâàëà Îëåíêà. - Ñëóõàé, à òè ïîâèíåí áè çíàòè! Öå æ â Óìàíi âiäáóâàºòüñÿ. àøà îáëàñòü, çäàºòüñÿ?

- Óìàíü ó ×åðêàñüêié îáëàñòi, õî÷à é áëèçüêî äî íàøî¿, - âèïðàâèâ Ñòàñ. - Çàæäè. Òè ìàºø íà óâàçi… ÿê ¿õ… õàñèäiâ?

- Íå ïàì'ÿòàþ, ÿê âîíè íàçèâàþòüñÿ, ÿ íå â÷èòóâàëàñÿ, àëå ñóòü ó òiì, ùî ºâðå¿ çíàéøëè ÿêåñü ìiñöå äëÿ ïàëîìíèöòâà ó íàøié êðà¿íi, â Óìàíi, i ïðàêòè÷íî ç óñüîãî ñâiòó ç'¿æäæàþòüñÿ ùîðîêó íà ñâî¿ íîâîði÷íi ñâÿòà, öå ó âåðåñíi, çäàºòüñÿ.

- ª òàêå, äiéñíî, - çãàäàâ Ñòàñ. - Ìié ïðèÿòåëü â Óìàíi ïðàöþº. Ðîçïîâiäàâ, òàì òàêå ñòîâïîòâîðiííÿ - æàõ. Ñêiëüêè òiº¿ Óìàíi? Ðàéöåíòð íå áiëüøèé âiä âàøîãî. I óÿâè ñîái - òèñÿ÷ äâàäöÿòü íàðîäó ç'¿æäæàºòüñÿ íà òèæäåíü! Ðîçïîâiäàâ êîëèñü Ñàøêî ìåíi â óñiõ áàðâàõ. Òiëüêè îò íå ïàì'ÿòàþ ó äåòàëÿõ, ÷îãî ñàìå âîíè òóäè ¿äóòü.

- Íó îñü, òî óñi öi ñàéòè ïðî íèõ. Ìîæåø ïî÷èòàòè.

- I âñå-òàêè… ×îãî ðàïòîì òàêà òåìà çàöiêàâèëà? Ñëóõàé… à ïîêiéíà ÷àñîì íå ç òèõ? Ìóðàøåâè÷. Ïiäõîäÿùå ïðiçâèùå âçàãàëi-òî…

- Íi, òè ùî! - ïîñìiõíóëàñÿ Îëåíêà. - Íàøà. ß æ ïîðó÷ iç íåþ âåñü ÷àñ áóëà. Éîñèïiâíà óêðà¿íñüêó êóëüòóðó ïëåêàëà. Ïiñíi, âèøèâàíêè, ëiòåðàòóðà… Äå òè áà÷èâ ºâðåéêó, ñõèëüíó äî ÷óæîãî? À öåðêâà? îíà æ äî ãðåêî-êàòîëèöüêî¿ õîäèëà!

- Ãàðàçä, ïåðåêîíàëà, - çãîäèâñÿ Ñòàñ, õîâàþ÷è ïðîâñÿê âèïàäîê ëèñòîê äî êèøåíi. Ç'ÿñóºìî i öå.





XXXX




Ðàòóøíÿê ñèäiâ çëèé. Ùå çðàíêó ñòàðîãî õòîñü «çàâiâ» i ïåíñiîíåð òiëüêè çèðêàâ î÷èìà ïî ñòiíàõ, íåðâîâî ñòóêàþ÷è ðó÷êîþ ïî ñòîëi. Ñòàñ ëèøå çàçèðíóâ äî êàáiíåòó, ïðèâiòàâñÿ i âèðiøèâ, ùî êðàùå çàáðàòèñÿ.

- ×îãî ïðèõîäèâ? - íåïðèâiòíî ãóêíóâ ó äâåði Ðàòóøíÿê.

Äîâåëîñÿ óâiéòè çíîâó.

- Õîòiâ çàïèòàòè äåùî, àëå áà÷ó, âè íå â ãóìîði.

- À êîìó ÿêå äiëî äî ìîãî ãóìîðó? - ñêèíóâñÿ ñòàðèé. - Çíîâó ïðî äÿäüêà ñâîãî íåïóòÿùîãî?

- Êàæóòü: «ïðî ìåðòâèõ àáî äîáðå àáî íi÷îãî», - çàóâàæèâ Ñòàñ.

- À òî ùî? - Ðàòóøíÿê äèâèâñÿ óïðèòóë íà ìîëîäîãî êîëåãó. - À òî ùî, ïðî ìåíå òàê ñàìî áóäóòü? ßêùî áóâ ãíèëèì òâié äÿäüêî, òî öüîãî íiêóäè íå äiíåø, ãîâîðè ÷è íå ãîâîðè. Òà é òè æ ñàì ïåðøèé ñêàæåø, ÿê îòî çäîõíó: «Ñèäiâ òóò ñòàðèé äåáië, ó íåáî ïåðäiâ òà ïåéçàæ ïñóâàâ»… Ùî, íi?

- Iâàíå Ïàâëîâè÷ó, - ïðîìîâèâ Ñòàñ, óìîùóþ÷èñü íà òàï÷àíi, - ïðîáà÷òå, ïiäòðèìàâ áè âàøi æàðòè, àëå íàñòðié ó ìåíå òàêîæ ïàðøèâèé. ¯é-Áîãó. I ÷îãî âè íà ìåíå íà¿æäæàºòå? ß æ âàì íi÷îãî íå çðîáèâ. À çà ÷èì ïðèõîäèâ… Äàâàéòå êðàùå… ó øàõè çiãðàºìî.

- Ùî?… - çäàâàëîñÿ, ó Ðàòóøíÿêà çàðàç âiäïàäå ùåëåïà. Òðåìîð éîãî ðóê i ïîõèòóâàííÿ ãîëîâè ïîñèëèëèñÿ, i ïåíñiîíåð íiÿê íå ìiã âiäíàéòè, ùî á òàêå âiäïîâiñòè. - Ç òîáîþ?!

- ×îìó íi? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- Êîëåãî, óñå, ùî ëþäèíà ðîáèòü, ïîâèííî ìàòè ÿêèéñü ñåíñ, - ïîâ÷àëüíî, íå ïðèõîâóþ÷è ñàðêàçìó, êðåêòàâ ñòàðèé. - Êîëè äîæèâåø äî ìî¿õ ðîêiâ, çðîçóìiºø. Ó ìåíå íå òàê áàãàòî ÷àñó çàëèøèëîñÿ, ùîá ãðàòè çi øìàðêà÷àìè. À ÿê òîái íi÷èì çàéíÿòèñÿ i õî÷åø ïîãðàòè - ïiäè ó áóäèíîê ïiîíåðiâ. Òàì çíàéäåø ñîái êîìïàíiþ.

- ×è íå íàäòî ñàìîâïåâíåíî ç âàøîãî áîêó? - çàñóìíiâàâñÿ Ñòàñ. - è æ íå çíàºòå, ÿê ÿ ãðàþ.

- I íå õî÷ó çíàòè, - âiäðóáàâ Ðàòóøíÿê.

- ßê áàæàºòå, - ìèðîëþáíî ðîçâiâ ðóêàìè Ñòàñ. - Íå áóäó îáðàæàòè âàñ ó âiäïîâiäü. I ïåðåêîíóâàòè, ùî ãðàþ ñåðéîçíî, òàêîæ. Ïðîòå îñòàííÿ ñïðîáà ç ìîãî áîêó, ùîá ïàðòiÿ íå âèãëÿäàëà äëÿ âàñ ìàðíîþ âèòðàòîþ ÷àñó. Íåõàé ÿ «ïiîíåð». Äàâàéòå çiãðàºìî íà ùîñü. Íà ùîñü ñåðéîçíå.

- àì, Ìèðîíåíêàì, õiáà ó êàðòè ãðàòè, - ïðîñè÷àâ êðiçü çóáè ñòàðèé. Ãðîñìåéñòåðè ãiâíÿíi. Ìåíi, õëîï÷å, òâî¿õ ãðîøåé ñòî ðîêiâ íå òðåáà.

- À õòî êàçàâ - íà ãðîøi? - çäèâóâàâñÿ Ñòàñ. - Öå áóëî á íàäòî âóëüãàðíî. Ïðîïîíóþ çiãðàòè íà áàæàííÿ.

Ùåëåïà Ðàòóøíÿêà ïîõèòóâàëàñÿ ç áîêó â áiê i òîé íiÿê íå ìiã âòîðîïàòè, ùî éîìó ïðîïîíóþòü.

- Íà îäíå áàæàííÿ, - ïîÿñíèâ Ñòàñ. - èãðàºòå âè - ÿ âèêîíóþ áóäü-ÿêå âàøå. ß ïåðåìîæó - äîâåäåòüñÿ âàì.

- Òè çîâñiì äóðíèé? - çðåøòîþ îáóðèâñÿ ïåíñiîíåð. - À ÿê òè ìåíi ñêàæåø ñòîð÷ ãîëîâîþ ç òðåòüîãî ïîâåðõó?

Æåñò éîãî íà âiêíî âèãëÿäàâ êðàñíîìîâíî.

- Òàê âè æ… íå ïðîãðàºòå! - çàïåðå÷èâ Ñòàñ. - Ó òîìó é iíòåðåñ, Iâàíå Ïàâëîâè÷ó. Àäðåíàëií. è æ ñàìi õî÷åòå, ùîá öiêàâî áóëî. òiì, ñâîº áàæàííÿ ÿ ìîæó îçâó÷èòè âàì íàïåðåä. Çíàòèìåòå, ùî éîãî ìîæëèâå âèêîíàííÿ íå ïiäiðâå âàøîãî çäîðîâ'ÿ. ßêùî ïðîãðàºòå, ðîçïîâiñòå ìåíi ïðî ìîãî äÿäüêà. Óñå, ùî ïðèõîâóºòå. è æ çíàºòå áàãàòî.

- Êîëåãî, - Ðàòóøíÿê âèäàâ áåççóáó, àëå ºõèäíó ñòàðå÷ó ïîñìiøêó, - âè îäíó ði÷ íå âðàõóâàëè. Ñïðàâà ó òiì, ùî ìåíi âiä âàñ, ÿê òàêîãî, íi÷îãî íå òðåáà. Ðîçóìiºòå, çîâñiì íi÷îãî. Íàâiòü, õå-õå… àíàëiçó!

- À öå ÿê ïîäèâèòèñÿ, - áàãàòîçíà÷íî ïðîìîâèâ Ñòàñ, - i çàëåæèòü âiä òîãî, íàñêiëüêè âè ãiäíèé ñóïåðíèê. Òà, ñõîæå, âè ëèøå êîñèòå ïiä ìàéñòðà. Ó ñâî¿é îñòàííié ïàðòi¿ ç ìî¿ì äÿäüêîì, i ÿ öå çíàþ íàïåâíî, âè ïåðåìîãëè íåçàñëóæåíî. ßêùî æ áóòè òî÷íèì: âçàãàëi íå âèãðàëè. Ïåðåìîãó âàì ïîäàðóâàëè ó ñèòóàöi¿ áiëüø íiæ íåâèçíà÷åíié. I ÿêùî âàñ ç ìîðàëüíîãî áîêó öå çàäîâîëüíÿº, òî ìiñöå ó áóäèíêó ïiîíåðiâ ñàìå âàì, à íå ìåíi. Òîìó ÿ ïðîïîíóþ ðîçñòàâèòè ôiãóðè ïðîñòî çàðàç. iäíîâèìî ïîçèöiþ íà äîøöi íà òîé ìîìåíò, êîëè ìié äÿäüêî îòàê í³ ç òîãî í³ ç ñüîãî âçÿâ i çäàâñÿ. I äîâåäiòü ñïðàâó äî êiíöÿ òàê ÿê íàëåæèòü. ß íàâiòü íå âèìàãàòèìó, ùîá âàø ãîäèííèê ñòîÿâ ó òîìó æ ïîëîæåííi. Äóìàéòå ñêiëüêè áàæàºòå.

Öå íå ìîãëî ñõîâàòèñÿ. Ñòàðà ëþäèíà, ¿é âàæêî òàìóâàòè åìîöi¿. I Ñòàñ ìiã çàïðèñÿãíóòèñÿ: î÷i Ðàòóøíÿêà çðåàãóâàëè âiäïîâiäíèì ÷èíîì. Öåé ñëèçüêèé ïåíñiîíåð òàêè áóâ ç ãîëîâîþ çàâ'ÿçàíèé ó ñïðàâàõ, ïðèíàéìíi, äiéñíî ãðàâ ç Ìèðîíåíêîì, êîëè òîé ó ïðÿìîìó ðîçóìiííi ñïðàâä³ ïåðåáóâàâ ìiæ æèòòÿì i ñìåðòþ!

- Ïiøîâ ãåòü çâiäñè, - ëåäâå çìiã âèìîâèòè Ðàòóøíÿê, íàñòiëüêè òðåìòiâ i ïåðåðèâàâñÿ ãîëîñ. - I äâåði çà ñîáîþ çàêðèé. I áiëüøå íå çàõîäü, êîëè òóò º ÿ!

- Ãàðàçä, - çãîäèâñÿ Ñòàñ, âiä÷óâàþ÷è, ÿê ó ðîçìîâi ç ïðèêðèì ñòàðèì âòðà÷àºòüñÿ òåðïåöü. - ßê ñêàæåòå. Àëå ìåíi ïîòðiáíà iíôîðìàöiÿ ïðî äÿäüêà. I ÿêùî âè íå õî÷åòå ïî-äîáðîìó, òî áóäå ïî-ïîãàíîìó. Àëå áóäå. Ó ìåíå º ïiäîçðà, ùî äÿäüêî Òàðàñ íå ïîìåð, - Ñòàñ íàáëèçèâñÿ îáëè÷÷ÿì äî Ðàòóøíÿêà, - ñâîºþ ñìåðòþ. Ïðàâèëüíiøå áóäå ñêàçàòè - íå ïîìåð âiä õâîðîáè. Ó íüîãî çáåðiãàëàñÿ îäíà äóæå âàæëèâà ði÷, ÿêî¿ òåïåð íåìàº. I, ñõîæå, ñàìå çà íå¿ âií çàïëàòèâ æèòòÿì. I âè, áàëüçàìóþ÷è, íå ìîãëè íå áà÷èòè, ùî ïîìåðòè éîìó äîïîìîãëè. Ìîæëèâî, íàâiòü, ùî âè ñàìi õîâàëè ñëiäè öüîãî. ×îìó âè çàñòðÿãëè ó áóäèíêó ìàéæå íà öiëèé äåíü? Ùî ðîáèëè òàì?

- Õòî ñêàçàâ òîái òàêó äóðíèöþ?

- Óñi êàæóòü, - òåïåð Ñòàñ íàëiã ÷èìäóæ. - Ìîæå âè íå çàìèñëþâàëèñÿ íàä òàêèì, àëå ïiâìiñòà ÷åêàëî, ïîêè âè çðîáèòå ñâîþ ñïðàâó, ùîá ïîïðîùàòèñÿ ç ïîìåðëèì. Áàáöi ç âóëèöi óñå áà÷àòü! I ÿêùî âîíè çäàòíi ïîâiðèòè, ùî áàëüçàìóâàííÿ âåëèêîãî òiëà çàéìàº áàãàòî ÷àñó, òî íå ÷åêàéòå öüîãî âiä ìåíå! Òî ùî âè òàì ðîáèëè ñòiëüêè ÷àñó? Ùî âèíåñëè ó ïàêåòi ç áóäèíêó? Òiëüêè íå êàæiòü, ùî ïëÿøêó çà ðîáîòó. Íå ïîâiðþ. Ó ìåíå âæå º äîêàçè, à áóäå ùå áiëüøå. I òîäi ÿ çâåðíóñÿ äî âiäïîâiäíèõ îðãàíiâ. À êîëè çðîáëÿòü åêñãóìàöiþ i äiéäóòü äî ñïðàâæíüî¿ ïðè÷èíè ñìåðòi, ÿêó âè - ïîâòîðþ ùå ðàç - ïîâèííi áóëè áà÷èòè, ç âàñ ñïèòàþòü, ÷îìó âè çíàëè i ìîâ÷àëè, äîïîìàãàþ÷è çëî÷èíöÿì. ß çäîõíó, àëå äîá'þñÿ åêñãóìàöi¿. Òîæ ó âàñ ùå º øàíñ.

Îò òåïåð Ðàòóøíÿê ðîçãóáèâñÿ! Ïî-ñïðàâæíüîìó. ií ïî÷àâ ñìèêàòèñÿ ïî êàáiíåòó, çàãëÿäàòè ó ðiçíi ìiñöÿ, íå çíàþ÷è, êóäè ïîäiòè ðóêè. ñå. Çàðàç! àðòî ëèøå äîòèñíóòè.

- Iâàíå Ïàâëîâè÷ó, çàñïîêîéòåñÿ! - ïîïðîñèâ Ñòàñ. - Äàâàéòå ïîãîâîðèìî. Ñïîêiéíî. ß íå ìàþ íàéìåíøîãî áàæàííÿ âèêðèòè âàñ. Ìåíi çàãðîæóþòü íåïðèºìíîñòi i ÿ ìàþ ÿêîñü ðÿòóâàòèñÿ. Ñêàæiòü ìåíi ùî çíàºòå. Ïðîøó!

Ðàòóøíÿê óâåñü ÷åðâîíiâ i âàæêî äèõàâ. Ðóêà éîãî ïîòÿãëàñÿ äî øè¿, ðîçòÿãóþ÷è âóçîë êðàâàòêè, à ïîòiì…

- Òè-è-è, øìàðêà÷ó!!! - çàâîëàâ ñòàðèé. - Éäè äî äiäüêà ðàçîì çi ñâî¿ì ïàðõàòèì ðîäè÷åì! Õàé âàñ íàãëà êðîâ çàëÿº! Çàáåðèñÿ ç î÷åé, ãiìíþõó, ùîá ÿ òåáå íå áà÷èâ!

À çà êiëüêà ñåêóíä Ñòàñ óæå áiã ïîðîæíiì êîðèäîðîì ïîëiêëiíiêè â íàäi¿ çíàéòè êîãîñü iç êîëåã, á³ëüø êîìïåòåíòíèõ ó ë³êóâàíí³ ñåðöåâèõ íàïàä³â.





XXXXI




Íàñòóïíîãî äíÿ Ñòàñ çíàéøîâ ìîæëèâiñòü âèðâàòèñÿ ðàíiøå, i «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» âçÿëà êóðñ íà Êîëîìèþ. Ðàäøå öÿ ïî¿çäêà áóäå ìàðíîþ. Ïðîòå, çà ñâiä÷åííÿì äèðåêòîðà ìóçè÷íî¿ øêîëè, ñàìå ó òîìó ìiñòi Ìèðîíåíêî çàãóáèâ ôóòëÿð âiä áàÿíà, ïåðåáóâàþ÷è òàì çà ìiñÿöü äî ïðîäàæó iíñòðóìåíòà.

Äîðîãà ìèíóëà øâèäêî i, íå íàäòî ñïîäiâàþ÷èñü íà óñïiõ, Ñòàñ óæå çàõîäèâ äî òåðàïåâòè÷íîãî êîðïóñó Êîëîìèéñüêî¿ ðàéîííî¿ ëiêàðíi. Ç ïîãëÿäó çäîðîâîãî ãëóçäó öå âèãëÿäàëî íà ñïðîáó òèöüíóòè ïàëüöåì ó íåáî, i âñå-òàêè… Êîëè íi÷îãî íå ñêëàäàºòüñÿ, ëþäèíi âëàñòèâî õàïàòèñÿ çà ñîëîìèíêó.

ßê i ãîäèòüñÿ, âií âiäðåêîìåíäóâàâñÿ êîëåãîþ, õiðóðãîì iç ñóñiäíüîãî ðàéîíó i, íå âäàþ÷èñü äî ïîäðîáèöü, ïîêàçàâ çàâiäóâà÷öi íåâðîëîãi÷íèì âiääiëåííÿì ôîòîêàðòêó äÿäüêà Òàðàñà. Ïîêiéíèé ðîäè÷ ìàâ íåîðäèíàðíó çîâíiøíiñòü, i ÿêùî á ðàïòîì äiéñíî…

- Î… ÷îãî æ íå ïàì'ÿòàþ… - çàâiäóâà÷êà, ÿêó çâàëè Iðèíà Iâàíiâíà, ñêèíóëà áðîâàìè. - Çóñòði÷àâñÿ çi ìíîþ êiëüêà ðàçiâ, çàíóäíèé äîáðîäié, ñêàæó ÿ âàì. À ÷îãî âè ïèòàºòå?

Óñå çàâìåðëî óñåðåäèíi. Òiëüêè á íå çëÿêàòè óäà÷ó!

- Iðèíî Iâàíiâíî, öåé çàíóäíèé äîáðîäié - ìié ïîêiéíèé äÿäüêî, ÿêèé çàëèøèâ ìåíi ó ñïàäîê êóïó ïðîáëåì. Òåïåð ÿ çìóøåíèé ¿õ ðîçãðiáàòè. Ñêàæiòü, íàâiùî âií ïðè¿æäæàâ? Ïðîâiäàòè õâîðîãî?

Ñåðöå çàâìåðëî, êîëè çàâiäóâà÷êà âiäïîâiëà:

- ß á ñêàçàëà - íå ëèøå ïðîâiäóâàòè. ií òóò ìåíi óñi êèøêè âèìîòàâ ÷åðåç îäíîãî ïàöiºíòà. Íå çíàëà âæå êóäè ïîäiòèñÿ âiä âàøîãî äÿäå÷êà.

- À ÷îãî âií õîòiâ? Õòî áóâ öåé õâîðèé? Áóäü ëàñêà…

îíà ïèëüíî ïîäèâèëàñÿ i âiäïîâiëà:

- Öåé õâîðèé - ùå âiäíîñíî ìîëîäèé ÷îëîâiê ç âàæêèìè íàñëiäêàìè ñï³íàëüíî¿ òðàâìè. Ïàðàëi÷ íiã, òàçîâi ðîçëàäè… Ñëîâîì, ïîâíèé áóêåò. À ðîäè÷ âàø ïðàãíóâ éîãî âèëiêóâàòè, íiÿê íå ìiã çðîçóìiòè, íàñêiëüêè öå ñåðéîçíî.

- À õòî âií äÿäüêîâi Òàðàñîâi?

- Çâiäêè æ ÿ çíàþ, - çíèçàëà ïëå÷èìà ëiêàðêà. - Çäàºòüñÿ, òàêîæ ðîäè÷ ÿêèéñü àáî… Íi, ñïðàâäi íå ïàì'ÿòàþ. Àëå ìîçãiâ ìåíi âè¿â âàø äÿäå÷êî…

- Ïðîáà÷òå éîãî. - Ñòàñ çiáðàâñÿ ç äóìêàìè. - À äå âií çàðàç? Ïàöiºíò âàø. ßê éîãî ïðiçâèùå? Íå ïàì'ÿòàºòå?

- ×îãî æ, ïàì'ÿòàþ. èïàäîê ñâiæèé. Êàøèðîâ éîãî ïðiçâèùå. Iãîð… Ïåòðîâè÷, çäàºòüñÿ. Ïðè¿æäæi âîíè. Íåùîäàâíî òóò îñåëèëèñÿ.

- I ùî, äÿäüêî ìié íå ðàç äî íüîãî ïðè¿æäæàâ?

- Íå ðàç, àëå… - Iðèíà Iâàíiâíà äóìàëà, ÿê êðàùå âèñëîâèòèñÿ. - Ñêëàëîñÿ âðàæåííÿ, ùî ïðè¿æäæàâ äÿäüêî âàø íàñàìïåðåä äî ìåíå. Ç ïàöiºíòîì ïðàêòè÷íî íå ñïiëêóâàâñÿ, à ç ìàòið'þ éîãî òèì áiëüøå. ßêîñü âîíè âçàãàëi íà÷å ÷óæi áóëè.

Ùî öå ìîãëî îçíà÷àòè? Ñòàñ êðóòèâ êåðìî, øóêàþ÷è ïîòðiáíó âóëèöþ, i íå ìiã ïîâiðèòè, ùî, ìîæëèâî, çàðàç âiäêðèºòüñÿ òàºìíèöÿ. Ùîñü òàêå, ùî äîïîìîæå éîìó ðîçìîòàòè êëóáîê i âèéòè iç ñèòóàöi¿. Ïîçàøëþáíèé ñèí? Ïîìèëêà ìîëîäîñòi? Äiçíàâñÿ ïðî áiäó i íå çìiã çàëèøàòèñÿ îñòîðîíü. Óñå ìîæëèâî. Àëå ÷îìó òîäi ñïàäêîºìöåì çðîáèâ éîãî, Ñòàñà, ÿêîãî âçàãàëi ç âåëèêîþ íàòÿæêîþ ìîæíà íàçèâàòè ðîäè÷åì?

Çàðàç. Ðîçãàäêà ïîðó÷. Òiëüêè á íå çëÿêàòè óäà÷ó.

Ïîøàðïàíi äâåði íà ïåðøîìó ïîâåðñi «õðóùîâêè». Iíâàëiäè-ñï³íàëüíèêè, ÿê ïðàâèëî, âëàøòîâóþòüñÿ íà ïåðøèõ ïîâåðõàõ, áëèæ÷å äî äâîðó. Ïàëåöü íàòèñ êíîïêó äçâiíêà.

- Õòî? - óæå ñàì ãîëîñ âiääàâàâ íåàáèÿêîþ ïiäîçðiëiñòþ.

- Îáëàñíèé ôîíä ïðîòåçóâàííÿ iíâàëiäiâ, ëiêàð-åêñïåðò, - âiäðåêîìåíäóâàâñÿ Ñòàñ.

- À… ìè íå êëèêàëè, - âiäïîâiâ æiíî÷èé ãîëîñ.

- Ðîçóìiþ, íà âàñ ïåðåâåäåíi êîøòè, i ÿ ïðè¿õàâ ïåðåêîíàòèñÿ, ÷è äiéñíî òóò ïðîæèâàº òàêèé iíâàëiä ïåðøî¿ ãðóïè Êàøèðîâ Iãîð Ïåòðîâè÷.

- Ïðîæèâàº, - âiäïîâiëè ç êâàðòèðè.

- Òî äîçâîëüòå, ÿ éîãî îãëÿíó, - çàïðîïîíóâàâ Ñòàñ.

- Îäíó ñåêóíäó…

Òàêi äâåði äîáðå ïðîâîäÿòü çâóê, i êðîêè äî êiìíàòè ïî÷óëèñÿ ÷iòêî. Îçèðíóâøèñü íà äâåði ñóñiäíiõ êâàðòèð, Ñòàñ ïðèêëàâ âóõî äî îáäåðòî¿ ôàíåðè.

- Àëëî-î… iòþ! Òóò ç ÿêîãîñü ôîíäó ïðè¿õàëè. Êàæå, ùî ïðîòåçóâàííÿ. ïóñòèòè? Òàê, îäèí. Êàæå, ÿêiñü ãðîøi âèäiëèëè. Íå çíàþ! Äîáðå… Çðîçóìiëà.

Îí ÿê. Íåäîâiðëèâi - ìàëî ñêàçàòè. Êðîêè íàáëèçèëèñÿ äî äâåðåé, éîãî âïóñòèëè. Ïîãëÿä æiíêè ó äîâãîìó ïîæìàêàíîìó õàëàòi íå âèïðîìiíþâàâ ïðèÿçíü, ñêîðiøå ïiäîçðiëiñòü.

- Ìåíå çâàòè Ñòàíiñëàâ Iâàíîâè÷, ïðiçâèùå Êîâà÷. ß - ëiêàð. è äîçâîëèòå ïîçíàéîìèòèñÿ ç ïàöiºíòîì îñîáèñòî? - ÿêîìîãà ïðèâiòíiøå ïî÷àâ Ñòàñ.

- Íó, çàõîäüòå. À äîêóìåíòè ó âàñ º? Ïîñâiä÷åííÿ ÿêåñü õî÷à á?

- Íó, ÿêå ïîñâiä÷åííÿ? - ïîñìiõíóâñÿ Ñòàñ. - ß æ íå ç ïðîêóðàòóðè. Îñü ìîÿ âiçèòiâêà.

Óçÿâøè ïðîñòÿãíóòó êàðòêó, æiíêà äîâãî ¿¿ ðîçãëÿäàëà, à ïîòiì çàâåëà éîãî äî iíøî¿ êiìíàòè, äå íà ëiæêó ëåæàâ ìîëîäèé õóäèé ÷îëîâiê. Ïîðó÷ ñòîÿâ iíâàëiäñüêèé âiçîê.

ðàæåííÿ, ùî öå îáëè÷÷ÿ çíàéîìå, ç'ÿâèëîñÿ îäðàçó. çàãàëi îáëè÷÷ÿ ëþäåé äóæå ðiçíi. Òå, ùî ç ïðàâèëüíèìè ðèñàìè, çàïàì'ÿòàòè âàæ÷å. Ðèñè iíâàëiäà íå áóëè ïðàâèëüíèìè, øâèäøå, ñïåöèôi÷íèìè. «Äå i êîëè?» Çàïèòàííÿ êðóòèëîñÿ ó ãîëîâi, íå çíàõîäÿ÷è âiäïîâiäi.

Ïðèâiòàâøèñü, Ñòàñ ñiâ ïîðó÷, à æiíêà íà éîãî ïðîõàííÿ ïðèíåñëà ç iíøî¿ êiìíàòè ïà÷êó äîêóìåíòiâ. Öå áóëè ñâiæi âèïèñêè ç ðàéîííî¿ òà îáëàñíî¿ ëiêàðåíü, âèñíîâîê ïðî iíâàëiäíiñòü. Ïðîáiãøè î÷èìà, Ñòàñ óñå çðîçóìiâ. Áåçïîðàäíèé ñòàí Iãîðÿ Êàøèðîâà ñòàâ íàñëiäêîì ïåðåíåñåíî¿ òðàâìè - çàáié ïîïåðåêîâîãî âiääiëó õðåáòà, êðîâîâèëèâ ó ñïèííèé ìîçîê.

- ßê æå âàñ òàêå ñïiòêàëî?

- Ç äåðåâà âïàâ, - áàéäóæå ìàõíóâ ðóêîþ òîé. - Ñêiëüêè âîçèëè, ëiêóâàëè…

Íàïåâíî, âií óæå çìó÷èâñÿ öå ðîçïîâiäàòè, ïðîòå Ñòàñîâi òàêè âäàëîñÿ ïî÷óòè íåâåñåëó iñòîðiþ ìîëîäî¿ ëþäèíè-iíâàëiäà. Áàòüêî Iãîðÿ ïîìåð çà êiëüêà ðîêiâ äî íåùàñòÿ, âîíè æèëè óäâîõ íà çàðïëàòó ìàòåði, ÿêà ïðàöþâàëà ïðèáèðàëüíèöåþ ó êàôå, i òåïåð âæå iíâàëiäñüêó ïåíñiþ ñàìîãî Iãîðÿ.

- Íå áóäó çàáèðàòè âàø ÷àñ, - ïiäõîïèâñÿ Ñòàñ. - Ði÷ ó òiì, ùî íàø öåíòð ïðîòåçóâàííÿ îòðèìàâ äëÿ âàñ öiëüîâi êîøòè i ÿ ïðè¿õàâ âèçíà÷èòè, ÷èì ñàìå ìè ìîãëè á âàì áóòè êîðèñíèìè.

- À ÿêi öå öiëüîâi êîøòè? - íå çðîçóìiëà æiíêà.

- Öiëüîâi - îçíà÷àº ëèøå äëÿ êîíêðåòíîãî ïàöiºíòà. è çíàëè Òàðàñà Àíäðiéîâè÷à Ìèðîíåíêà?

Ïðèìiòèâíi çà ñêëàäîì iíòåëåêòó ëþäè, ÿê ïðàâèëî, ïîãàíi àðòèñòè. Òîìó, âèìîâëÿþ÷è îòå «íi», æiíêà âèäàëà ñåáå ç ãîëîâîþ.

- ßê, öå æ âií ïåðåêàçàâ äëÿ âàñ êîøòè, - íå çðîçóìiâ Ñòàñ. - Êðåìåçíèé òàêèé äÿäüêî ç ãîëîâîþ ìàëåíüêîþ…

- Íå çíàºìî ìè íiêîãî íi ç ìàëåíüêîþ, íi ç âåëèêîþ, - æiíêà ïiäâåëàñÿ, äàþ÷è ðîçóìiòè, ùî âiçèò çàêií÷åíî.

- ßê òàê, à… âií êàçàâ, ùî äîïîìàãàº âàì ó ëiêóâàííi. è ãëÿíüòå!

èòÿãøè, Ñòàñ òèöüíóâ ¿é ïiä íiñ ôîòî Ìèðîíåíêà. Òà æiíêà íàâiòü íå õîòiëà äèâèòèñÿ, äîâîäÿ÷è, ùî óïåðøå ÷óº ïðî òàêîãî. Îöå òàê! Ôîòêà îïèíèëàñÿ ïåðåä î÷èìà Iãîðÿ Êàøèðîâà, àëå âîíà îäðàçó æ âèõîïèëà ¿¿ i òèöüíóëà Ñòàñîâi.

- ñå! Çàáèðàéòå ñâî¿ ôîòîãðàôi¿, âiçèòiâêè, íi÷îãî íàì íå òðåáà. Íiÿêî¿ äîïîìîãè. è çðîçóìiëè?

- Ãàðàçä, íå õâèëþéòåñÿ! Ïðîáà÷òå, ñåêóíäó…

Òåïåð óæå çâîëiêàòè íå áóëî ìîæëèâîñòi. Óäàâøè, ùî éîìó äçâîíÿòü, Ñòàñ âèòÿã ç êèøåíi òåëåôîí i, âiäïîâiäàþ÷è, íåïîìiòíî çðîáèâ çíiìîê, ïiñëÿ ÷îãî áóâ ïðàêòè÷íî âèøòîâõàíèé çà äâåði. îíè íå áàæàëè ÷óòè ïðî ëþäèíó, ç ÿêîþ, áåçïåðå÷íî, áóëè çíàéîìi. Ïðiçâèùå òà ôîòîãðàôiÿ äÿäüêà âèêëèêàëè â îáîõ ðiçêî íåãàòèâíó ðåàêöiþ. Ó öüîìó òåïåð íå çàëèøàëîñÿ æîäíèõ ñóìíiâiâ. Àëå ùî äàëi?

Òåëåôîí çíîâó îïèíèâñÿ ó ðóöi, çîáðàæåííÿ íà äèñïëå¿. Íå íàäòî âäàëèé ðàêóðñ. I âñå æ òàêè. Ïåðåêèíóòè íà êîìï'þòåð, çáiëüøèòè. ðàæåííÿ, ùî îáëè÷÷ÿ çíàéîìå, íå ïîëèøàëî. À ìîæå, âîíî ïðîìàéíóëî äåñü ó òîâñòié ïà÷öi, êîëè ðîçãëÿäàâ ç Îëåíîþ ñâiòëèíè ç øàôè Ìóðàøåâè÷êè? Î÷åâèäíî. Àáî æ ó ìóçå¿. Òîäi íàçàä, äîäîìó. Àäæå çàðàç áiëüø çà âñå õîòiëîñÿ äiçíàòèñÿ ïðî iíòåðåñ ïîêiéíîãî Ìèðîíåíêà äî îñîáè Iãîðÿ Êàøèðîâà. Ïðîòå çàëèøàëàñÿ ùå îäíà ñïðàâà ó öüîìó ìiñòi.





XXXXII




«Îñü òîái é âiäðÿäæåííÿ…», - äóìàâ Ñòàñ, ¿äó÷è äîâîëi øèðîêèìè, ÿê äëÿ ðàéöåíòðó, êîëîìèéñüêèìè âóëèöÿìè, øóêàþ÷è î÷èìà òàáëè÷êó íà ñòiíi. iäðÿäæåííÿ äÿäüêà Òàðàñà, ñõîæå, áóëî âèãàäàíèì i ïðèçíà÷àëîñÿ äëÿ âèðiøåííÿ îñîáèñòèõ ñïðàâ - ñïðîái äîïîìîãòè Iãîðþ Êàøèðîâó. I âñå æ òàêè…

Ìiñöåâèé êðàºçíàâ÷èé ìóçåé î÷îëþâàâ Iâàí Íåñòîðîâè÷ Îöàëþê, ïîâàæíèé ÷îëîâiê ó ëiòàõ. Iç ðîçóìiííÿì êèâíóâøè Ñòàñó ïiñëÿ òîãî, ÿê âií âiäðåêîìåíäóâàâñÿ, ïîâåðíóâ éîìó ôîòîêàðòêó i ñóìíî ïðîìîâèâ:

- Òà ÿê áè íå çíàâ? Ñóñiäè æ… I íà ïîõîðîí ¿çäèâ. Øêîäà, ìiöíèé ùå áóâ äÿäüêî. ßê âåäìiäü. Àëå ùî ïîðîáèø? «Òàì» âèäíiøå, õòî øâèäøå, à õòî…

- À ñþäè âií ÷àñîì íå ïðè¿æäæàâ äî âàñ?

- ×îãî æ, ïðè¿æäæàâ. I íàâiòü íå òàê äàâíî.

- À íàâiùî?

- ßê âàì ñêàçàòè… - íà ìèòü çàìèñëèâñÿ Îöàëþê. - ª óñÿêi ïðîãðàìè ñïiâïðàöi ìiæ êðàºçíàâöÿìè. Îáìií iíôîðìàöiºþ, åêñïîíàòàìè, ñïiëüíi çàõîäè.

- I êîëè ìié äÿäüêî áóâ ó âàñ âîñòàííº? - çàïèòàâ Ñòàñ.

- Ùå òîðiê âîñåíè. Ïðè¿æäàâ ç îäíèì óãîðöåì çíàéîìèòèñÿ. Ëàñëî Åéçåíòðàõò, äèðåêòîð îäíîãî ç áóäàïåøòñüêèõ ìóçå¿â. Ó íüîãî òóò ðîäè÷i ÿêiñü äàëåêi, ó Êîëîìè¿. À ãàëóçü, òàê áè ìîâèòè, ñïiëüíà. Òàê ìè é ïîçíàéîìèëèñÿ, ñïiâïðàöÿ çàâ'ÿçàëàñÿ. À âàø ïîêiéíèé ðîäè÷ óæå ïîòiì äîëó÷èâñÿ.

- À ùî êîíêðåòíî? - íå âãàâàâ Ñòàñ. - ßêà ñïiâïðàöÿ?

- è çíàºòå, ÿ íå îñîáëèâî âíèêàâ, - âèáà÷èâñÿ Îöàëþê. - ß Òàðàñà ïîçíàéîìèâ, à òàì âæå âîíè… çàãàëi âàø äÿäüêî õèòðèé áóâ, ëþáèâ ó âñå âëiçòè, óñå âèïèòàòè i ÿêèéñü çèñê äëÿ ñâîº¿ ñïðàâè âèäîáóòè. Íå êàæó äëÿ ñåáå îñîáèñòî, ãðiõ áè ìàâ! Äëÿ ñïðàâè. Ãîëîâà ó íüîãî äàé Áîæå áóëà. Òàê îñü, ùîñü îðãàíiçóº òàêå äîòåïíå, ñêîðèñòàâøèñü ÷óæèì äîñâiäîì, à ñàì ìîâ÷îê. I íi ç êèì íå ïîäiëèòüñÿ. À ïîòiì äèâèøñÿ - â óñiõ îäíàêîâå, à ó íüîãî - ºäèíå ó êðà¿íi. Íó, öå ÿ òàê, îáðàçíî.

- I ùî æ òàêå âií ìiã çàïîçè÷èòè â óãîðöÿ?

- Îò íå çíàþ, - ðîçâiâ ðóêàìè äèðåêòîð. - Ìàâ ÿêiñü âèäè. Îò âè, êàæåòå, ëiêàð? Äîáðå æèâå âàøà ãàëóçü? Óñüîãî âèñòà÷àº?

- Íå äóæå, - çiçíàâñÿ Ñòàñ.

- Íó i âñþäè òàê, ìóçå¿ ùå áiäíiøi. ×àñòî-ãóñòî òiëüêè é ñïîäiâàºìîñÿ íà ðiçíó äîïîìîãó âiä iíîçåìöiâ. àì òàêîæ ÷àñîì àïàðàòóðó, ÿêà ñâié òåðìií âiäñëóæèëà, ç çàêîðäîíó ÿê ãóìàíiòàðêó ïðèñèëàþòü, ÷óâ ÿ.

- Áóâàº.

- Õî÷à…

- Ùî, õî÷à? - ìèìîâîëi ïðîêîâòíóâ Ñòàñ.

- Õî÷à, ÿ âiäìîâëÿâ éîãî. Äóðíà çàòiÿ - âèòÿãòè ùîñü ç íàøîãî óãîðñüêîãî êîëåãè. Íå ïåðøèé ðiê iç íèì çíàéîìèé. À Òàðàñ… âií ñêàçàâ, ùî íiáè ñàì ùîñü ìàº äëÿ íüîãî. Íó, íà÷å íàñàìïåðåä óãîðåöü ó òîìó çàöiêàâëåíèé. ß é ïîçíàéîìèâ.

- À ùî ñàìå - íå êàçàâ?

- Òà äå á âàø ðîäè÷ òàêå ñîái äîçâîëèâ! Êàæó æ - ùå òîé ëèñ.

Çíîâó ëèñ. Îòàê. Íà ïî÷àòêó ðîçìîâè âåäìiäü, íàïðèêiíöi - ëèñ. Äèâíèé âiçåðóíîê ç êèëèìà âêîòðå íàìàëþâàâñÿ â óÿâi. Îòæå, íå ëèøå ó íüîãî ïðè ñïîãàäàõ ïðî äÿäüêà Òàðàñà âèíèêàþòü ïîäiáíi àñîöiàöi¿. Çàëèøàëîñÿ òiëüêè çiòõíóòè i ïiäâåñòèñÿ. Òà âñå æ íå ìàðíî ñþäè çàâiòàâ. Ìèðîíåíêî ïîáóâàâ ó Êîëîìè¿ çàäîâãî äî ïîÿâè íà éîãî æèòòºâîìó îáði¿ âàæêîõâîðîãî Iãîðÿ Êàøèðîâà, ÿêîãî áóäü-ùî õîòiâ ïîñòàâèòè íà íîãè. I ç iíøîãî ïðèâîäó. Áàæàâ ùîñü çàïðîïîíóâàòè áàãàòîìó óãîðöþ.

Ùî ñàìå? ×è íå òå ÷àñîì, ùî çáåðiãàëîñÿ ó ôóòëÿði âiä áàÿíà, çàêóòàíå ó ïîðîëîí? Ùå îäèí, ùîéíî íàðîäæåíèé ôðàãìåíò éîãî ðîçñëiäóâàííÿ. Îäèí ç áàãàòüîõ. Öiêàâèé, áåç ñóìíiâó. ¯õ ñòàâàëî äåäàëi áiëüøå, òàêèõ îêðåìèõ ôðàãìåíòiâ. Óñå âèãëÿäàëî, íà÷å ïàçëè. Ç ìàëåíüêèõ ïàçëèêiâ çàâäÿêè éîãî çóñèëëÿì ñêëàäàëèñÿ áiëüøi ôðàãìåíòè ÿêî¿ñü âåëèêî¿ êàðòèíè. Óñi âîíè áóëè ç ðiçíèõ ìiñöü i ùå íå ñêëàäàëèñÿ â îäíå öiëå, ùî äîçâîëèëî á ïîáà÷èòè êàðòèíêó ïîäié ó öiëîìó. Áðàêóâàëî ùå áàãàòüîõ åëåìåíòiâ. Äóæå áàãàòüîõ. Ñòàñ çöiïèâ çóáè.

- Àëå ãàäàþ, âàø äÿäüêî òîãî ðàçó íi÷îãî íå âèãðàâ, - ñêàçàâ íà ïðîùàííÿ Îöàëþê. - À ìîæå é íàâïàêè.

- ×îìó? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ. - Óãîðåöü âèÿâèâñÿ õèòðiøèì?

- Ãàäàþ, òàê. Òà é ÿêèé âií óãîðåöü, ÿêùî ïîäóìàòè? Øâèäøå óãîðñüêèé ºâðåé, ÿ á òàê ñêàçàâ. Ëàñëî Åéçåíòðàõò. Íó, áóâàéòå.

Ñïðàâäi, Åéçåíòðàõò. I â óÿâi íåñïîäiâàíî ñïëèëà âèïèñêà ç åëåêòðîííèìè àäðåñàìè.

Îñü òîái é ïàçëè. Ùîéíî äâà íåçðîçóìiëi ôðàãìåíòè ñêëàëèñÿ â îäèí, áiëüøèé. Ïiäiéøëî. Ðóêè ñâåðáiëè ñõîïèòèñÿ çà êåðìî i ãíàòè äîäîìó. Çàðàç æå. Çà êîìï'þòåð.





XXXXIII




Õàñèäè - öå íå òå, ùîá óãðóïîâàííÿ, à öiëå âiäãàëóæåííÿ þäåéñüêî¿ âiðè. Ñòàñ ãîðòàâ ñàéòè, íàìàãàþ÷èñü óâàæíî â÷èòóâàòèñÿ ó äîâîëi ÷óæi i íåçðîçóìiëi ðå÷i, íàìàãàþ÷èñü âëîâèòè ñóòü. À âîíà, ñõîæå, ïîëÿãàëà íàñàìïåðåä ó òîìó, ùî íîâi þäå¿ ïðàãíóëè ÿêèìîñü ÷èíîì îíîâëþâàòè òó æ ñàìó âiðó, äîäàþ÷è äî ñòàðî¿ çâè÷íî¿ àòðèáóòèêè ÿêiñü íîâi ñâÿòèíi, íîâèõ ñâÿòèõ, íîâi ïðèíöèïè æèòòÿ.

Íàéáiëüøå ïèñàëîñÿ ïðî Óìàíü, òà âîíî é íå äèâíî - óñi ñàéòè áóëè óêðà¿íñüêèìè. Ñàìå â Óìàíi, äå êiëüêà ñòîëiòü òîìó, ùå çà ÷àñiâ êîëi¿âùèíè, çàãèíóëî áàãàòî ºâðå¿â, áóëà ìîãèëà ¿õíüîãî ìóäðåöÿ ðåáå Íàõìàíà, îíóêà çàñíîâíèêà ñàìîãî õàñèäèçìó. Ñàìå òîìó âæå ìàéæå ó íàøi ÷àñè öàäèê Íàõìàí çàïîâiâ ïîõîâàòè ñåáå òóò. Òàê i ç'ÿâèëîñÿ íîâå ñâÿòå ìiñöå, êóäè ùîðîêó ó âåðåñíi íà ñâÿòêóâàííÿ Ðîø-à-Øàíó ç'¿æäæàëèñÿ äåñÿòêè òèñÿ÷ ºâðå¿â ç ²çðà¿ëþ, ªâðîïè i íå ëèøå.

×èòàëîñÿ ìiñöÿìè íàâiòü öiêàâî. Íà äâà òèæíi âóëèöi Óìàíi çàïîâíþâàëèñÿ ÷èñëåííèìè ïàëîìíèêàìè ó ñïåöèôi÷íîìó îäÿçi, âîíè ñïiâàëè, ïðîâîäèëè îáðÿäè. Äëÿ óìàí÷àí ïî÷èíàëèñÿ ñïðàâæíi æíèâà. Çäàíà ïàëîìíèêàì êiìíàòà çà äîáó ïðèíîñèëà äîõiä ó êiëüêàñîò äîëàðiâ, à êâàðòèðà ó ïðèëåãëèõ äî ñâÿòîãî ìiñöÿ ðàéîíàõ âçàãàëi êîøòóâàëà ñêàæåí³ ãðîø³. Äåõòî ç îòðèìàíîãî ïiä ÷àñ ÷óæîãî ðiçäâà æèâ ïîòiì ìàëî íå öiëèé ðiê.

Òà áóâ i íåãàòèâ. Õàñèäè ïîâîäèëèñÿ äîâîëi äèâíî i íåçðîçóìiëî. Çà ö³ äâà òèæíi ìiñòå÷êî ïåðåòâîðþâàëîñÿ íà ñóöiëüíèé ñìiòíèê. Òî òàì, òî òóò âèíèêàëè êîíôëiêòè òà ñóòè÷êè ç ìiñöåâèìè æèòåëÿìè òà ìiëiöiºþ, ÿêó äî Óìàíi çâîçèëè íà öåé ïåðiîä ç êiëüêîõ îáëàñòåé. ×àñòî-ãóñòî êîíôëiêòè îáåðòàëèñÿ ñåðéîçíèìè íàñëiäêàìè. Êâàðòèðîäàâöi ïiñëÿ âiä'¿çäó ïðî÷àí äîâãî é íóäíî ðåìîíòóâàëè æèòëî.

Ó ïðèíöèïi, ÿê íà âëàñíèé ðîçñóä Ñòàñà, íåãàòèâ ïåðåâàæàâ. ² âiäãóêè êîðèñòóâà÷iâ ³íòåðíåòó ïiäòâåðäæóâàëè öå. Íå íàäòî äîáèðàþ÷è âèðàçiâ, äåÿê³ ìiñòÿíè íà ñàéòàõ ãðîçèëèñÿ ïîâèãàíÿòè õàñèäiâ ç Óìàíi.

Ñóòü ÿâèùà çàãàëîì ñòàâàëà çðîçóìiëîþ. Íåçðîçóìiëèì çàëèøàëîñÿ iíøå: íàâiùî õàñèäè çíàäîáèëèñÿ äèðåêòîðó ìóçåþ Ìèðîíåíêó àáî Íåîíiëi Ìóðàøåâè÷, ùî â ïðèíöèïi îçíà÷àëî îäíå é òå æ.

- ß çíîâó ïåðåãëÿíóëà âñå, - îçâàëàñÿ çi ñâîãî êóòà Îëåíêà. - Íåìàº áiëüøå ôîòîãðàôié. Íiÿêèõ. À ìîæå òè áà÷èâ éîãî íå íà ôîòöi?

- Òà íi, ÿ á ïàì'ÿòàâ, - ïîõèòàâ ãîëîâîþ Ñòàñ, âiäðèâàþ÷èñü âiä êîìï'þòåðà. - Òàêå íå çàáóëîñÿ á. Ó ìåíå ïðåêðàñíà ïàì'ÿòü íà îáëè÷÷ÿ. Çíàºø, ñêiëüêè ðîêiâ ÿ ïðàöþþ? Çíàºø, ñêiëüêè ëþäåé ÷åðåç ìî¿ ðóêè ïðîéøëî?

- Áàãàòî, íàïåâíî…

- Äóæå áàãàòî. Ïiñëÿ iíñòèòóòó ñïî÷àòêó äîâåëîñü ó ïîëiêëiíiöi ïðàöþâàòè. Öå ÷àñîì òðèäöÿòü-ñîðîê, à êîëè é áiëüøå õâîðèõ íà äåíü. Ìèíóëî áàãàòî ðîêiâ. À ÿ éäó ïî âóëèöi àáî ¿äó ó òðîëåéáóñi i áà÷ó ðàïòîì - î, öåé ó ìåíå áóâ êîëèñü! I öÿ áóëà. Ðîçóìiºø? Íå ïàì'ÿòàþ, çâiñíî, õòî ç ÿêîþ áîëÿ÷êîþ, àëå òå, ùî äî ìåíå ïðèõîäèâ - ñòîâiäñîòêîâî. Äî òîãî æ, ïîãîäüñÿ, îáëè÷÷ÿ ó íüîãî ñïåöèôi÷íå. Òàêå íå çàáóäåø.

- Òî ìîæå, i âií ç íèõ, êîëèøíiõ?

- Íi, íå ìîæå, - çàïåðå÷èâ Ñòàñ. - Òóò ÿ ùå íåäîâãî. Óñiõ ïàöiºíòiâ äî îäíîãî ïàì'ÿòàþ. Éîãî ñåðåä íèõ íåìàº. À ùîá ó iííèöi… Äå iííèöÿ, à äå ìè? Íi, òóò ùîñü iíøå. Çäàºòüñÿ, òàêè ôîòî. Äå ÿ ùå ôîòêè äèâèâñÿ?

- Ó ìóçå¿, òè êàçàâ.

- Ó ìóçå¿. I ñõîæå, áiëüøå íiäå. ¯äó äî òiº¿ ïàíi. Ïîïðîøó ùå ðàç ïîêàçàòè.

- Íó, ÿêùî äî ïàíi, òî ÿ çàéâà, - ïðîêîìåíòóâàëà Îëåíêà. - Òiëüêè çàâàæàòèìó. À òè ñþäè ïîâåðíåøñÿ?

- Çâiñíî. Òè æ ìëèíöi îáiöÿëà.

- I öå óñi ïðè÷èíè, àáè ïîâåðíóòèñÿ?

- Íó, áiëüøå òè, çäàºòüñÿ, íå îáiöÿëà íi÷îãî… - âiäïàðèðóâàâ Ñòàñ. - Îòæå, âèõîäèòü óñi.

- Íå ñîðîìíî? Õî÷à… ÿ æ òåïåð ñåðåä ïiäîçðþâàíèõ.

- Íi, - âií ïiäiéøîâ i âçÿâ ¿¿ îáëè÷÷ÿ â ðóêè. - Çàáóäü, ÿ äóðíå ñêàçàâ. À ëiêàði - âîíè âçàãàëi áåç ñîðîìó.

- Êóïè ìåíi ìîðîçèâà, ÿê ïîâåðòàòèìåøñÿ, - ïîïðîñèëà Îëåíêà. - Õî÷ó êàâè ç ìîðîçèâîì.

- Êóïëþ òîái íàéêðàùå. Ñêiëüêè?

- Îäíå.

Äî äâåðåé âií òàê i íå äiéøîâ. Õâèëÿ íàêðèëà ç ãîëîâîþ. ñåïîãëèíàþ÷à õâèëÿ ðàïòîâî¿ çäîãàäêè. Î, Áîæå… ßê æå öå…

Ôóðãîí ç ìîðîçèâîì.

Îñü.

ií.

Ñòàñ áà÷èâ öþ ëþäèíó âiä ñèëè ïiâòîðè õâèëèíè, íå íàäòî ðîçãëÿäàþ÷è, àäæå ó ìàøèíi ÷åêàëà Îëåíêà, òà âñå æ, ìiã äàòè çàðàç ãîëîâó íà âiäñi÷. Öå áóâ âií, âîäié ìàëåíüêîãî ðåôðèæåðàòîðà, ùî ðîçâîçèâ ïî êðàìíèöÿõ ìîðîçèâî. Àëå ÿê…

Òàê i ñèäiâ íà ñòiëü÷èêó ïiä íåðîçóìiþ÷èì Îëåí÷èíèì ïîãëÿäîì, íå â ñèëàõ çáàãíóòè, ùî âiäáóâàºòüñÿ. Ëþäèíó, ç ÿêîþ çóñòðiâñÿ íà äîðîçi, âiäâîçÿ÷è Îëåíêó äî ïî¿çäà, éîìó äîâåëîñÿ ïîáà÷èòè é ñüîãîäíi çðàíêó ó Êîëîìè¿. Òó ñàìó ëþäèíó. Íåéìîâiðíèì áóëî iíøå - òàì, íà äîðîçi, âií õîäèâ íàâêîëî ìàøèíè, òèñíóâ íà ïåäàëi, à ó Êîëîìè¿ ëåæàâ ïðèêóòèé äî ëiæêà. Áà áiëüøå, çãiäíî ç äîêóìåíòàìè òà ñâiä÷åííÿìè êîëîìèéñüêî¿ ëiêàðêè Iðèíè Iâàíiâíè, iíâàëiä Iãîð Êàøèðîâ íå ñòàâàâ íà íîãè âæå êiëüêà ìiñÿöiâ. Îäíå ç äðóãèì íå çáiãàëîñÿ, àëå öå áóëà îäíà é òà ñàìà ëþäèíà.

Îãî, ÿê óñå çàêðóòèëîñÿ!

Êàâó ïèëè áåç ìîðîçèâà, àäæå õiä ïîäié ðiçêî çìiíèâñÿ.

Iãîð Êàøèðîâ íå áóâ iíâàëiäîì. Ïðîñòî âäàâàâ. ßê òàê âèéøëî? Õî÷à… ÷îãî íå áóâàº. Ó ìåäèöèíi òðàïëÿþòüñÿ ïîìèëêè. ßêùî òðàâìà Êàøèðîâà äiéñíî ìàëà ìiñöå, ïîðóøåííÿ ìîãëè øâèäêî ìèíóòè, à ÷îëîâiê çáàãíóâ âèãîäè, ÿêi äàº iíâàëiäíiñòü. Äî òîãî æ, ïðè âåëèêîìó áàæàííi ìîæíà çðîáèòè ëèïîâi äîêóìåíòè. Ëiêàðÿ i íàâiòü êiëüêîõ ìîæíà êóïèòè. Óñå öå ðåàëüíî. Çâiñíî, íîðìàëüíà ëþäèíà òàê íå ÷èíèòèìå. Îòæå, áóëè ÿêiñü îáñòàâèíè, ùî çìóøóâàëè Iãîðÿ Êàøèðîâà ïîâîäèòèñÿ ñàìå òàê.

Ñòàñ íåðâîâî õîäèâ ïî êiìíàòi. Íå äàðìà ïîãëÿä ìàòåði óäàâàíîãî iíâàëiäà áóâ òàêèì ïiäîçðiëèì. Íå äàðìà òåëåôîíóâàëà êîìóñü i ðàäèëàñÿ - âïóñêàòè ÷è íå âïóñêàòè… Íó, òåïåð óæå âè âëèïëè, øàíîâíi.

Òà íàéöiêàâiøèì òåïåð âèãëÿäàëî iíøå - Iãîð Êàøèðîâ ó äåíü óáèâñòâà Íåîíiëè Ìóðàøåâè÷ áóâ ó Ãàëè÷i! Îí ÿê.

- Ìè ñòîÿëè íà óçái÷÷i ÿêðàç íàâïðîòè íüîãî, êîëè ÿ êóïóâàâ ìîðîçèâî. iêíî ìîº¿ ìàøèíè áóëî îïóùåíå, öå òî÷íî, - çãàäóâàâ Ñòàñ.

- Íå áà÷èëà ÿ éîãî, - âèïðàâäîâóâàëàñÿ Îëåíêà. - Íå äèâèëàñÿ. Ñèäiëà, ìðiéíî çàïëþùèâøè î÷i.

- Àëå ðîçìîâó ÷óëà!

- À ñêiëüêè òî¿ ðîçìîâè? Òè ïîïðîñèâ ìîðîçèâà, âií ñêàçàâ, ùî íåìàº, òè ùå ïîïðîñèâ…

- Çãàäàé äîñëiâíî, ÿêùî ìîæåø, - íàñiäàâ Ñòàñ. - iä ñàìîãî ïî÷àòêó.

- Äîñëiâíî… Òè öiêàâî ïðèâiòàâñÿ. ßêîñü… Ñëîâîì, ïðèâiòàâ éîãî ó íàøîìó ìiñòi.

- Ïðàâèëüíî! Ó ñëàâíîìó ìiñòi Ãàëè÷i. À ÷îìó? Ìîæå íîìåðè áóëè íå íàøi? Ç iíøî¿ îáëàñòi? Ìîæå òîìó ÿ é âèðiøèâ, ùî ìàøèíà ÷óæà. Ðîçóìiºø? Òîìó òàê ïî÷àâ ðîçìîâó. Ïðè¿õàâ âií çäàëåêó öèì ðåôðèæåðàòîðîì. I ïðè¿õàâ ÿêðàç ó äåíü óáèâñòâà òâîº¿ Éîñèïiâíè.

Îëåíêà áåç ïåðåáiëüøåííÿ áóëà äóæå íàëÿêàíà.

- À ÷îìó ñòîÿâ íà â'¿çäi ó ìiñòî çà óçái÷÷ÿì? ×îãî ÷åêàâ? ßêðàç òiº¿ ãîäèíè! Êîìó òàì éîãî ìîðîçèâî ïîòðiáíå? Íå êóðèâ, íå ñïàâ, ïî òåëåôîíó íå ðîçìîâëÿâ. Ïðîñòî î÷iêóâàâ. ß äâåðöÿòà âiä÷èíèâ, à âií ñèäèòü.

iä÷óòòÿ, ùî ïàçë îò-îò ñêëàäåòüñÿ, âèêëèêàëî ìàéæå åéôîðè÷íèé ñòàí. ×îðòè… Íîìåð! Îò áè… Îò áè çíàòè òîäi! ií çàïàì'ÿòàâ áè íîìåð áóñèêà äî îñòàííüî¿ öèôðè, à òàê… Íå çâåðíóâ óâàãè íàâiòü íà ìàðêó.

Íàïðóæåíî çãàäóþ÷è áóêâåííó iíäèêàöiþ çëîùàñíîãî íîìåðà, íàìàãàþ÷èñü âñòàíîâèòè õî÷à á àäìiíiñòðàòèâíó ïðèíàëåæíiñòü, Ñòàñ óçÿâñÿ çà ãîëîâó. Íó íåâæå…

Ìàëåíüêèé, ðîçìàëüîâàíèé çîáðàæåííÿìè ïðîäóêöi¿ ôiðìè ðåôðèæåðàòîð íàãàäóâàâ òàêèé ñîái ãiáðèä - i íå ëåãêîâèê, i íå âàíòàæiâêà. Àëå îäíà äåòàëü çàïàì'ÿòàëàñÿ ÷iòêî. Çàõèñíà äóãà ïåðåä ðàäiàòîðîì. Äóãà âèñòóïàëà âïåðåä íàä áàìïåðîì i áóëà íà ðiâíi ïîÿñó. Îáõîäÿ÷è ìàøèíó ñëiäîì çà âîäiºì, Ñòàñ íàâiòü óçÿâñÿ çà íåþ ðóêîþ. Öiííå ñïîñòåðåæåííÿ, áåç ïåðåáiëüøåííÿ.

Ìóðàøåâè÷êà áóëà çíà÷íî íèæ÷à âiä Ñòàñà. I äóãà, ÿêáè ïîñòàâèòè æiíêó ïîðó÷, ñÿãíóëà á âåðõíüî¿ ÷àñòèíè æèâîòà i íèçó ãðóäíî¿ êëiòêè. Öå é ïîÿñíþâàëî îñîáëèâiñòü îòðèìàíèõ íåþ òðàâì. Óäàð ó öþ äiëÿíêó i ìàâ âèêëèêàòè ðîçðèâè ïå÷iíêè, íèæíiõ âiääiëiâ ëåãåíü i ïåðåëîìè íèæíiõ ðåáåð. À òðàâìó ÷åðåïà ïîêiéíà îòðèìàëà, ïàäàþ÷è íà çåìëþ, âiäêèíóòà öèì óäàðîì. Îñü ÷îìó íå áóëî áàìïåð-ïåðåëîìiâ òà iíøèõ õàðàêòåðíèõ ïîøêîäæåíü.

ßê æå óñå ñòàâàëî íà ìiñöÿ! I ÿê áðàêóâàëî çàñîáiâ, àáè óñå öå øâèäêî äîâåñòè äî çàâåðøåííÿ. ßêáè-òî çà ñïðàâó ïðîñòî çàðàç óçÿâñÿ òîé, êîìó íàëåæàëî öå ðîáèòè, ÿêáè äî òîãî æ, âií áóâ çàöiêàâëåíèé ó âñòàíîâëåííi iñòèíè… Ñòàñ óÿâëÿâ, ùî áóëî á, ïiäêëþ÷è ñþäè ìîæëèâîñòi åêñïåðòiâ, ñó÷àñíi ìåòîäè, áàçè äàíèõ… I çâiñíî, äîñâiä ëþäåé, ÿêi çàéìàþòüñÿ öèì ïðîôåñiéíî. Íàòîìiñòü âií ìàâ çà êiëüêà âóëèöü âiääiëîê ìiëiöi¿, äå óñi áóëè çàâàëåíi âàæëèâiøèìè ñïðàâàìè i íàëàøòîâàíi ïðîòè íüîãî. Çàëèøàëîñÿ âïåðòî âèøóêóâàòè íîâi äîêàçè, âñòàâëÿþ÷è ¿õ ó íàëåæíi ìiñöÿ i íå ìàþ÷è ïîêè ùî óÿâëåííÿ ïðî ðîçìiðè öiº¿ íåçðîçóìiëî¿ êàðòèíè.





XXXXIV




Çíàéòè ïiäõiä äî õëîïöÿ âèÿâèëîñÿ íå òàê âæå é âàæêî. Àäæå äîáðî ñõèëüíi ïàì'ÿòàòè óñi - i òèõåíüêi, é óðâèãîëîâè, ñòàði é ìàëi. À òå, ùî Ñàøêî, çà ñâiä÷åííÿì Îëåíêè, íàëåæàâ äî ðîçáèøàê, òiëüêè ïîëåãøóâàëî çàâäàííÿ. Éîãî ïîêëèêàëè îäðàçó, i îò âæå «íåêîðîíîâàíèé êîðîëü» 9-À êëàñó ñòîÿâ ïåðåä íèì çà ðîãîì øêîëè ïîáëèçó ìàéñòåðåíü, äå ïðîâîäèëè óðîêè ïðàöi, à çàðàçîì i øêiëüíi «ñòðiëêè».

- Ïðèâiò, - ñêàçàâ Ñòàñ.

- I âàì àíàëîãi÷íî… - ïiäëiòîê íåäîâiðëèâî, àëå ç öiêàâiñòþ îãëÿíóâ éîãî ç íiã äî ãîëîâè.

- Ïàì'ÿòàºø ìåíå?

- À òî…

- Ñàøêî, ìàþ äî òåáå ïðîõàííÿ. Çíàþ, ùî òîái íàéêðàùå âäàñòüñÿ. Ïîìîæåø? ß æ òåáå, ÿê íå êðóòè, âiä íåïðèºìíîñòåé âðÿòóâàâ. Íó i… ïðåìiÿ áóäå ó ðàçi óñïiõó.

- À ùî òðåáà? - öiëêîì ïî-äiëîâîìó çàïèòàâ õëîïåöü.

- Äèâèñü, òè æ âîäèøñÿ ç õëîïöÿìè ñóñiäíiõ âóëèöü. ß ÷óâ, òåáå íàâiòü ïîâàæàþòü i ñëóõàþòüñÿ. Ìåíi ïîòðiáíî âñòàíîâèòè, ÷è íå áà÷èâ õòîñü ÷àñîì óâå÷åði äâàäöÿòü äåâ'ÿòîãî ÷åðâíÿ, êîëè âæå ñóòåíiëî, íà ïðèëåãëèõ âóëèöÿõ ìàøèíó, ÿêà ðîçâîçèòü ìîðîçèâî. Øâèäøå çà óñå íå íàøà ìàøèíà, íå ç ìiñòà.

- À ÿêà ìàðêà? - çàïèòàâ Ñàøêî.

ßê ìiã Ñòàñ îïèñàâ ìàøèíó, à çàðàçîì i âîäiÿ.

- Ìîæå, íå òåïåð, ðàíiøå õòîñü áà÷èâ, - íå âãàâàâ Ñòàñ.

- Ìàøèíà ñïðàâäi ÷óæà, - áåçàïåëÿöiéíî çàÿâèâ Ñàøêî. - Ó ìiñòi òàêî¿ íåìàº.

- Íó ùî, çðîáèø?

- Çàìåòàíî, - âiäðóáàâ õëîïåöü. - À âàì íàâiùî? Êåíòà öüîãî çíàéòè õî÷åòå?

- Äóæå õî÷ó. I ïðîøó òåáå - áåç ñàìîäiÿëüíîñòi i òèõî. ßêùî õòî äiéñíî áà÷èâ, îðãàíiçóé ìåíi ç íèìè çóñòði÷.

îíè îáìiíÿëèñÿ òåëåôîíàìè i Ñàøêî-Åëåôàíò, ñïîâíåíèé ãiäíîñòi, ïiøîâ äîñèäæóâàòè óðîêè.

«Êîíêðåòíèé ïàöàí» îçâàâñÿ íà äèâî øâèäêî i íåäáàëî çàÿâèâ, ùî ç'ÿâèëèñÿ ëþäè, ç ÿêèìè ìîæíà ìàòè «áàçàð». Äëÿ äîâåðøåííÿ åôåêòó Ñòàñîâi áóëî ïðèçíà÷åíî çóñòði÷ íà ïóñòèði, ÿê ñòåìíiº.

- À ÷è âàðòî? - ïîñìiõíóâñÿ Ñòàñ. - ß-òî ìàøèíîþ, à âè ïiøêè ïåðòèìåòå. Ìîæå, êàâ'ÿðíÿ? Ïðèãîùàþ.

Àëå õëîïöÿì ÿâíî õîòiëîñÿ ãðàòèñü ó äåòåêòèâ³â.

Éîãî âèëèçàíà òþíiíãîâàíà «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» áóëà çàçäðiñíî ðîçãëÿíóòà, ïiñëÿ ÷îãî ç íîâîïðèáóëèõ çëåòiëà óñÿ òàºìíè÷iñòü. Íàâiòü çà çàìàøêàìè äî Ñàøêà-Åëåôàíòà ¿ì áóëî äàëåêî. Íàðîäó íàáðàëîñü àæ ÷åòâåðî.

- Ãîâîðè òè, - àâòîðèòåòíî òèöüíóâ Ñàøêî íà òîãî, ùî ç óñiõ âèãëÿäàâ ïåðåêîíëèâiøå.

- Áóëà òàêà ìàøèíà, - çàÿâèâ òîé. - Ñòîÿëà íà âóëèöi Ñèìîíåíêà. Ìàëi îäðàçó çàïåëåíãóâàëè, ¿ì ùå ìîðîçèâî ó ãîëîâi…

Ìèòòºâî ïåðåáðàâøè iíiöiàòèâó, Ñòàñ çàêèäàâ õëîïöiâ çàïèòàííÿìè i ç'ÿñóâàëîñÿ, ùî ôóðãîí-ðåôðèæåðàòîð äiéñíî ñòîÿâ íà çãàäàíié âóëèöi ó äåíü çàãèáåëi Íåîíiëè Ìóðàøåâè÷, óæå ïiñëÿ çóñòði÷i Ñòàñà ç âîäiºì íà âè¿çäi ç ìiñòà, àäæå íà òîé ÷àñ äîáðÿ÷å ñóòåíiëî. Ñòîÿâ íåäîâãî, òîìó ùî, äóìàþ÷è, ùî âîäiÿ íåìàº, õëîïöi ñïðîáóâàëè, à ÷è íå âiä÷èíÿþòüñÿ çàäíi äâåðöÿòà. Êîëè æ ó âiäïîâiäü íà ¿õíi äi¿ ðèïíóëè ïåðåäíi, ¿õ íà÷å âiòðîì çäóëî. À ïåðåâîäÿ÷è ïîäèõ ó ñóñiäíüîìó ïðîâóëêó, õâèëèí çà ï'ÿòü âîíè ïî÷óëè, ÿê çàâiâñÿ ìîòîð i ìàøèíà øâèäêî ïî¿õàëà.

Êîëè óñi ñiëè â ñàëîí, Ñòàñ ðóøèâ öèì ñàìèì ìàðøðóòîì. Óñå âèãëÿäàëî íàäçâè÷àéíî öiêàâî. Ôóðãîí ñòîÿâ íà ïàðàëåëüíié âóëèöi âiä òiº¿, íà ÿêié æèëà Éîñèïiâíà. Çâiñíî, õëîïöi íå áà÷èëè, ïðîòå â îäèí ãîëîñ òâåðäèëè, ùî ïî¿õàâ íåâiäîìèé îòàê ñîái ïðîñòî ÷åðåç «ãîðáàòó». À âóëè÷êà ñïðàâäi áóëà ãîðáàòîþ, i öå ùå ì'ÿêî ñêàçàíî. Éøëà âîíà ðiçêî äîíèçó i äîùi çà ðîêè ïîâèìèâàëè íà íié ñòðàøíi ÿìè. Íåþ íå ¿çäèâ íiõòî. Óñi îá'¿æäæàëè ïàðàëåëüíîþ, ÿêà ìåòðiâ çà ñîðîê ïðàâîðó÷. èõîäèëè íà âóëèöþ ëèøå çàäíi îãîðîæi áóäèíêiâ i ëþäåé òóò ïðàêòè÷íî íå áóâàëî.

Íîâi çíàéäåíi ïàçëèêè ïðîäîâæóâàëè ëÿãàòè ó íàëåæíi ìiñöÿ. Ìàøèíà-óáèâöÿ ç'ÿâèëàñÿ òóò áåçïîñåðåäíüî ïåðåä âèõîäîì Ìóðàøåâè÷êè íà âóëèöþ, ÷åêàòè äîâåëîñÿ íåäîâãî. Íà¿õàâøè íà íå¿ ó òåìðÿâi, âîäié çíèê. Öå ñâiä÷èëî ïðî òå, ùî áóâ ñïiëüíèê, à, ìîæëèâî, é îðãàíiçàòîð çëî÷èíó. Òîé, õòî âèêëèêàâ íåùàñíó æiíêó iç ïîìåøêàííÿ. Îòæå, ìîæëèâî, ¿é çàòåëåôîíóâàëè. À ìîæëèâî, öå i áóâ ñàì âîäié ôóðãîíà?

×îðòè… Îò êîëè çíîâó ïî÷èíàëè ñòàâàòè íà çàâàäi éîãî ìîæëèâîñòi. Çíàäîáèëàñÿ äðiáíèöÿ - äàíi ïðî îòðèìàíi Ìóðàøåâè÷êîþ òåëåôîííi äçâiíêè. Àëå äå æ ¿õ óçÿòè? Ìîáiëüíîãî òåëåôîíà âîíà íå ìàëà, õî÷ ÿê àãiòóâàëà ñâîãî ÷àñó êâàðòèðàíòêà i ìàéáóòíÿ ñïàäêîºìèöÿ.

À òàêèé? Õî÷à, ÷îìó íi? Ó êâèòàíöiÿõ-ðàõóíêàõ òåëåêîì îñòàííiìè ðîêàìè äàâàâ ðîçäðóê³âêó äçâiíêiâ. Ïðèíàéìíi, òàê áóëî ó iííèöi. À ó Ãàëè÷i?

Îëåíêà ïîáiãëà íà ïîøòó, i çà ïiâãîäèíè ëèñòî÷îê ç íîìåðàìè âæå ëåæàâ íà ñòîëi. Äîâåëîñÿ ñêðóøíî ïîõèòàòè ãîëîâîþ. Òåëåêîì íàäàâàâ ìîæëèâiñòü ðîçáèðàòèñÿ ëèøå ç âèõiäíèìè äçâiíêàìè, i òî ëèøå çà ñïåöiàëüíîþ çàÿâîþ. õiäíi äçâiíêè íå îïðèëþäíþâàëèñÿ. ßê æå öüîãî áðàêóâàëî!

- Ìîæå õî÷ âèõiäíi? - çàïðîïîíóâàëà Îëåíêà. - Ðàïòîì ùîñü âèïëèâå?

- Íàâðÿä ÷è… - âií ðîç÷àðîâàíî âçÿâ ëèñòî÷îê. - ßêå òàì íàñ ÷èñëî öiêàâèòü?

Äâàäöÿòü äåâ'ÿòîãî ÷åðâíÿ ç òåëåôîíà Ìóðàøåâè÷êè äçâîíèëè äâi÷i. Áóâ çàçíà÷åíèé i ÷àñ.

- Îäèí ìié, - îäðàçó ñêàçàëà Îëåíêà. - Öå íîìåð áóõãàëòåði¿ ìiñüêðàäè. ß òåëåôîíóâàëà.

Äðóãèé äçâiíîê - î âîñüìié ãîäèíi ðàíêó.

- Òè íå ÷óëà? - ç íàäiºþ çàïèòàâ Ñòàñ.

- Ìîæå é ÷óëà, - âîíà çíèçàëà ïëå÷èìà. - Àëå ñïðîáóé çãàäàé òåïåð…

Íîìåðà âîíà íå çíàëà i òåïåð íà ñòîëi ïîðó÷ iç ðîçäðóêiâêîþ ëåæàâ òåëåôîííèé äîâiäíèê. Áëàãî Ãàëè÷ - íå iííèöÿ, i çíàéòè ïîòðiáíèé íîìåð çäàâàëîñÿ çíà÷íî ëåãøå.

- Äàé, ÿ, - ïîïðîñèëà Îëåíêà. - Òè äóìàé.

Ùî òóò áóëî äóìàòè? Øâèäøå çà óñå, õèáíèé íàïðÿìîê. Ìàëî êîìó ìîãëà òåëåôîíóâàòè çàãèáëà çðàíêó? Õî÷à… Ùî ÿê ñàìå òîäi ¿é ñêàçàëè: «çóñòði÷àºìîñü î äåñÿòié ïiä âàøèì áóäèíêîì». Íàâðÿä ÷è. Õòî ìiã çíàòè, ùî î äåñÿòié öüîãî äíÿ Ñòàñ ïîâåçå ñâîþ ïîäðóãó äî ïî¿çäà? ëàñíå, çðàíêó âií i ñàì íå çíàâ öüîãî. Íå ñêëàäàëîñÿ.

- ª! - âèãóêíóëà Îëåíêà. - Îñü. Êîöåëêî Ì. Ì.

- ×îðòè… Òiëüêè áóäèíêè âêàçàíi, - ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Êâàðòèð íåìàº.

- Íó, öå æ íå iííèöÿ, - íàãàäàëà Îëåíêà. - Ó íàñ ïåðåâàæíî îäíîïîâåðõîâi. Äî òîãî æ…

- Ùî?!

- Çäàºòüñÿ, ÿ çíàþ öèõ ëþäåé. Ìèðîí Êîöåëêî. Äîíüêó éîãî çíàþ. Ó ïåíñiéíîìó ïðàöþº. Çàãàëîì ïîâàæíi ëþäè. I ç Éîñèïiâíîþ ïîêiéíîþ ó íèõ êîíêðåòíi ñïðàâè. Ç ìåíøîþ äîíüêîþ âîíà çàéìàëàñÿ. Çãàäàëà. Éîñèïiâíà çàâæäè òåëåôîíóâàëà çðàíêó óòî÷íèòè ÷è áóäå óðîê. Ñëóõàé! À òîðiê ó íèõ iç áàáöåþ áóëè ïðîáëåìè. Îïåðàöiþ ¿é ðîáèëè. Íå ó âàñ ÷àñîì?

Õèáíèé íàïðÿìîê, ñïðàâäi. Àëå iíøîãî íå áóëî âçàãàëi. À ðàïòîì ùîñü?! Àäæå öüîãî âå÷îðà Éîñèïiâíà ìàëà iòè äî íèõ. Íàòîìiñòü îïèíèëàñÿ ïiä êîëåñàìè. Òî ìîæå íiõòî é íå òåëåôîíóâàâ? Ìîæå, áóëè ëþäè, ÿêi çíàëè, ùî óâå÷åði âîíà i òàê âèéäå? Ìîæå, ñàìå öüîãî ìîìåíòó i ÷åêàâ âîäié ôóðãîíà?

Ó ìàëåíüêîìó ìiñòå÷êó âàæêî ùîñü ïðèõîâàòè. I çà êiëüêà õâèëèí Íàãiðíèé óæå çãàäóâàâ ñâîþ ïàöiºíòêó.

- Íåïðîõiäíiñòü áóëà, - áåçàïåëÿöiéíî çàÿâèâ âií. - Äîòðèìàëè ñòàðó áàáó äî ðó÷êè, âæå êàëîì áëþâàëà. Àëå âäàëîñÿ âèòÿãòè. Ìiöíåíüêà òàêà áàáóñÿ. Äîñi ìåíi ãîñòèíöi ïåðåäàº.

- Îòæå, ó ðîçìîâi íå âiäìîâëÿòü, - çðîçóìiâ Ñòàñ.

Ðîäèíà Êîöåëêiâ áóëà óêðàé çäèâîâàíà, ïîáà÷èâøè íà ïîðîçi êîìïàíiþ íà ÷îëi ç Íàãiðíèì, i ãîñïîäàð äåùî ðîçãóáëåíî çàïðîñèâ äî ïîìåøêàííÿ. À êîëè Áîãäàí i Îëåíêà óçãîäèëè óñÿêi ôîðìàëüíîñòi íà êøòàëò «ùî» i «÷îìó», Ñòàñ iç çàâìèðàííÿì ñåðöÿ ïîêàçàâ íîìåð òåëåôîíà.

- Íó! Éîñèïiâíà! - îäðàçó âèãóêíóâ Ìèðîí i òèõî äîäàâ, - ïîêiéíà… Ìè çàâæäè ïåðåä óðîêîì óçãîäæóâàëè. ñÿêå æ áóâàº - àáî äèòèíi êóäèñü ïîòðiáíî, àáî ¿é. Ïîñòiéíî òàê ðîáèëè.

- I öüîãî äíÿ? - óòî÷íèâ Ñòàñ. - Óñå ÿê çàâæäè?

- Íó-ó… Íàïåâíî! - íå çðîçóìiâ Ìèðîí. - Õî÷à…

- Ùî, õî÷à?

- Íó, íå çîâñiì, ÿêùî áóòè òî÷íèì. Ñïðàâà ó òiì, ùî Éîñèïiâíà äóæå ðàíî çàòåëåôîíóâàëà. ß ùå íå çíàâ, ÿê ñêëàäàòèìåòüñÿ äåíü. Öå æ äðóæèíà óðîêàìè äiòåé çàâiäóº, à ÿ òàê… À Ãàëèíà ó âàííié ÿêðàç áóëà. ß ñêàçàâ Ìóðàøåâè÷öi, ùî çàðàç âèéäå i ïåðåäçâîíèòü.

- I âîíà äçâîíèëà? - íå âãàâàâ Ñòàñ.

- Àÿêæå! Ìàéæå îäðàçó. Ó íàñ íà öiëèé äåíü ìàëè âiäêëþ÷èòè òåëåôîí. Òîìó é çðàíêó óñå óçãîäèëè. Óðîê ñêàñóâàëè. Õâèëèí çà ï'ÿòíàäöÿòü Ãàëÿ ¿¿ íàáðàëà. ßêùî òî÷íî öiêàâèòü, ÿ âiçüìó ðîçäðóêiâêó, ìè íiêîëè íå âèêèäàºìî. Äðóæèíà æ ó ìåíå áóõãàëòåð, óñå ñêëàäàº, íàâiòü «êîïié÷àíi» ïàïiðöi.

Îòæå, óðîêó öüîãî äíÿ áóòè íå ìàëî. Éîñèïiâíó âèêëèêàëè î öié ãîäèíi îêðåìèì äçâiíêîì. Äå âçÿòè öþ iíôîðìàöiþ?! Ùå îäíà ðîçäðóêiâêà äçâiíêiâ ëÿãëà íà ñòië.

- Îñü, - òèöüíóëà ïàëüöåì ãîñïîäèíÿ. - îñüìà ñîðîê. Îãî… ÷àñ çðàíêó áiæèòü íåïîìiòíî. ß ãàäàëà, øâèäøå.

Íàïðÿìîê âèÿâèâñÿ ìèëüíîþ áóëüêîþ. Íå òå. Î÷i ìàøèíàëüíî êîâçíóëè äîíèçó ïî ñïèñêó ëèïíåâèõ äçâiíêiâ ðîäèíè Êîöåëêî. Ðÿäêîì íèæ÷å ùå ðàç ñòîÿâ òîé ñàìèé íîìåð. I ÿêùî âiðèòè ðîçäðóêiâöi, Êîöåëêè çíîâó òåëåôîíóâàëè çàãèáëié çà ï'ÿòü âîñüìà âå÷îðà. Ïðàêòè÷íî îäðàçó ïiñëÿ öüîãî âîíà âèéøëà íà äâið, äå i ñòàâñÿ íà¿çä ìàøèíè. Ðóêè ñïiòíiëè ìèòòºâî.

- À îöå ùî? - íå âïiçíàþ÷è âëàñíîãî ãîëîñó, ïðîìîâèâ Ñòàñ.

- Îöå… õìì… Öiêàâî… - ïî÷óõàâ ïîòèëèöþ ãîñïîäàð. - Íå çíàþ… Ìîæå õîòiëè ñïèòàòè, ÷îãî âîíà íå ïðèõîäèòü?

- Àëå æ ñêàñóâàëè óðîê! è ñàìi êàçàëè!

- ß íå íàáèðàâ, ïðèíàéìíi… - ðîçâiâ ðóêàìè Ìèðîí. - Ãàëþ, à ìîæå òè?

- À ÿê áè ÿ ìîãëà? - çäèâóâàëàñÿ äðóæèíà. - Ó íàñ æå òåëåôîí âiäêëþ÷èëè!

- Ñòîï! - ïåðåáèâ Ñòàñ. - ßê öå âiäêëþ÷èëè? ßêùî äçâiíîê áóâ i òóò çàôiêñîâàíèé, òåëåôîí íå ìiã áóòè âiäêëþ÷åíèé!

- Íó, çíà÷èòü óâiìêíóëè âæå… - íàïðóæåíî çãàäóâàâ Ìèðîí. - Íàïåâíî, âæå óïîðàâñÿ.

- I òåëåôîí ïîäçâîíèâ ñàì! Òàê íå áóâàº! - íå íà æàðò ðîçiéøîâñÿ Ñòàñ. - Õòîñü íàáðàâ öåé íîìåð. I ãîâîðèâ… - î÷i çíîâó çíàéøëè çàïèñ, - óñüîãî âiñiì ñåêóíä! Ïiñëÿ öüîãî æiíêà âèéøëà íà äâið i ¿¿ óìèñíî çáèëà ìàøèíà. ß õî÷ó çíàòè, ùî ñêàçàëè ¿é óïðîäîâæ öèõ âîñüìè ñåêóíä. Òàêå, ùî çìóñèëî ¿¿ áiãòè âæå ç äîìó!

- Ñòîï-ñòîï! Øàíîâíi… - ïiäíÿâ ðóêè Íàãiðíèé. - Çàæäiòü! Äàâàéòå íå òàê åìîöiéíî! Çàñïîêî¿ëèñÿ. À ÷îìó òåëåôîí âèìèêàëè? Ìèðîíå…

- Iíòåðíåò ïðîâîäèëè! - çíåðâîâàíî âèãóêíóëà ãîñïîäèíÿ. - Ïiâäíÿ äðîòè ïåðåòÿãóâàëè, õîâàëè, ïðîâîäèëè! Äiòè æ ó íàñ êîìï'þòåðèçîâàíèìè õî÷óòü áóòè. Îò i çàëèøèëèñü ìè íà äåíü áåç òåëåôîíà, áëàãî, ìîáiëêè óñi ìàþòü.

- À õòî ðîáèâ óñå öå?

- Áåðêî, õòî æ iùå… - íå çðîçóìiâ Ìèðîí.

Áåðêîì êëèêàëè âiäîìîãî ó ìiñòi ïðèâàòíîãî ìàéñòðà ç ðåìîíòó âñåìîæëèâî¿ àïàðàòóðè Áåðêîâè÷à. ií ðåìîíòóâàâ óñå - òåëåâiçîðè, ìàãíiòîôîíè, «òàðiëêè» i íàâiòü ìîáiëè, ïðîâîäèâ ³íòåðíåò, çáèðàâ êîìï'þòåðíi ñèñòåìè. Ó Ñòàñà çàìëî¿ëî ïiä ãðóäüìè. Äîìàøíié êiíîòåàòð íà ãîðèùi… Õòî ÿê íå òàêèé ñïåö ìiã äîäóìàòèñÿ?

Çðåøòîþ óñå ðîçêëàëè ïî ïîëèöÿõ. Áåðêîâè÷ îáiöÿâ ïîñòàâèòè ó òþíåð «òàðiëêè» Êîöåëêiâ ïiðàòñüêèé äåêîäåð, ùî äîçâîëÿâ íàäóðíÿê ëîâèòè áiëüøó êiëüêiñòü êàíàëiâ, à çàðàçîì ùå é çðîáèòè ðîçâîäêó ³íòåðíåòó ïî êiìíàòàõ. Îáiöÿâ äàâíî, ïîÿñíþþ÷è, ùî çàëåæèòü öå íå âiä íüîãî, àäæå ñóïóòíèêiâ âií íå çëàìóº. I îñü âiä ïîñòà÷àëüíèêiâ éîìó íàäiéøëè ïîòðiáíi êîäè. Êîëóïàâñÿ Áåðêîâè÷ äîâãî - âiä ñàìîãî îáiäó, i áiëÿ íüîãî, çâiñíî, íiêîãî íå áóëî. Îòæå, ìàâ óñi ìîæëèâîñòi äçâîíèòè. Êîöåëêè æ êëÿëèñÿ, ùî íîìåðà Éîñèïiâíè íiõòî ç íèõ áiëüøå íå íàáèðàâ.

Íå âiäêëàäàþ÷è ó äîâãèé ÿùèê, Ñòàñ íàáðàâ íîìåð iòàëiÿ, Îëåãîâîãî çíàéîìîãî, ùî ïðè¿æäæàâ ðîçáèðàòèñÿ ç «ïðèâèäîì» íà ãîðèùi. Ç'ÿñóâàëîñÿ, ùî ïðîðîáëåíà Áåðêîì îïåðàöiÿ âèìàãàëà âiä ñèëè ãîäèíè. Óñå é äàëi ñòàâàëî íà ìiñöÿ. Ïðîñòî çàðàç ç'ÿâëÿâñÿ íîâèé ãiäíèé ïðåòåíäåíò íà îäíå ç ãîëîâíèõ ìiñöü ó ïîäiÿõ.

iäâiçøè Íàãiðíîãî, âîíè ïiä'¿õàëè äî áóäèíêó Áåðêîâè÷à. Äàâíÿ áóäiâëÿ ïiä ÷åðåïèöåþ äåðëàñÿ äîãîðè äîâîëi êðóòèì ñõèëîì i çîðiºíòóâàòèñÿ âèÿâèëîñÿ íåâàæêî. Íàâiòü íå âèëàçÿ÷è íà áàëêîí÷èê áóäèíêó, ïðîñòî çíèçó, ç òðîòóàðà Ñòàñ ïîáà÷èâ äàõ ñâîãî áóäèíêó i âiêîíöå íà ãîðèùi. Óÿâèëîñÿ, ÿê ìàþ÷è áiíîêëü, ç âiêíà Áåðêîâè÷à ìîæíà ïîáà÷èòè óñå, ùî ðîáèëîñÿ â îñâiòëåíîìó âiêîíöi íà éîãî ãîðèùi. I ó ïîòðiáíèé ìîìåíò ñèñòåìà çàïóñêàëàñÿ íàòèñêàííÿì êíîïêè, àáè ïîëÿêàòè ãîñïîäàðÿ. Ùîïðàâäà, âiäñòàíü áóëà âåëè÷åíüêîþ, àëå ôàõiâåöü âî÷åâèäü óïîðàâñÿ iç öèì çàâäàííÿì.

«Äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» ïîâiëüíî ðóøèëà äàëi, à ÷åðåç êiëüêà õâèëèí, ïðîõîäÿ÷è âóëèöåþ, Îëåíêà íåïîìiòíî ïðîñóíóëà ðóêó êðiçü çàãîðîæó ïîäâið'ÿ Áåðêîâè÷à, ïîêëàâøè iðæàâó áàíêó ç-ïiä ôàðáè ó êóùi. Óâåñü âå÷ið, çàñâiòèâøè ñâiòëî, Ñòàñ ëàçèâ ïî ãîðèùi, iìiòóþ÷è ïîøóêè ìiñöÿ, ÷åðåç ÿêå ìàâ ïîòðàïëÿòè ñþäè çëîâìèñíèê, ïðîâîêóþ÷è òàêèì ÷èíîì Áåðêîâè÷à. ëàøòîâàíà íèìè ïàñòêà çàêëàöíóëàñÿ öiº¿ æ íî÷i. Íà ãîðèùi çàõîäèëî, i îäðàçó æ çàñèãíàëèâ ó êèøåíi ïóëüò, çàëèøåíèé iòàëiºì.

Íå äàðìà Áåðêî çãîäèâñÿ âèêîíàòè íàðåøòi îáiöÿíêè ïåðåä Êîöåëêàìè ñàìå öüîãî äíÿ. I íåõàé çàðàç ùå âàæêî óÿâëÿëèñÿ éîãî êîíêðåòíi ðîçðàõóíêè, çàëèøàëîñÿ ôàêòîì - Ìóðàøåâè÷êó ó ïîòðiáíèé ìîìåíò âèêëèêàâ ç äîìó éîãî äçâiíîê. Äiéîâi îñîáè ïîñòóïîâî ñòàâàëè î÷åâèäíèìè. Ðàäiîòåëåìàéñòåð Áåðêîâè÷ ìàâ íåàáèÿêi âèäè íà áóäèíîê Ìèðîíåíêà, áóâ ïîâ'ÿçàíèé ç Êàøèðîâèìè i ïðè÷åòíèé äî óáèâñòâà Íåîíiëè Ìóðàøåâè÷.





XXXXV




Õî÷ ÿê õîòiëîñÿ ðîçêðó÷óâàòè ëiíiþ Áåðêîâè÷à, à ðåàëüíèõ ìîæëèâîñòåé äëÿ öüîãî Ñòàñ íå áà÷èâ. Ñòåæèòè çà ìàéñòðîì ìîæíà áóëî íåñêií÷åííî, àëå öå íå îáiöÿëî æîäíèõ ïåðñïåêòèâ. Ïåðiîäè÷íî âií óìèêàâ íà íi÷ ñâî¿ ïðèñòðî¿ i òîäi âiäçèâàâñÿ ñèãíàëîì ïóëüò, ïiäòâåðäæóþ÷è, ùî iìïóëüñè, ÿêi êåðóþòü âèêðèòîþ àïàðàòóðîþ íà ãîðèùi, íàäõîäÿòü ç éîãî ñàäèáè.

Îòæå, Áåðêîâè÷ òåïåð ââàæàâñÿ ùå îäíiºþ ëþäèíîþ, ÿêà çíàº áàãàòî, ÿêùî âçàãàëi íå âñå. Àëå âëiçòè äî íüîãî ó ãîëîâó Ñòàñ íå ìiã. À íà¿õàòè ñàìîìó… ×èì ñêií÷èâñÿ íà¿çä íà Ðàòóøíÿêà, âií äîáðå ïàì'ÿòàâ. Ñòàðèé ïðîñòî ïîñëàâ éîãî ïîäàëi. Ùî âæå êàçàòè ïðî õèòðîãî i âèíàõiäëèâîãî ºâðåÿ. Íàïðÿìîê òèì÷àñîâî çàêðèâñÿ.

Ñïîêóñà îáíàðîäóâàòè âëàñíå ñëiäñòâî, çðîáèòè éîãî îôiöiéíèì, áóëà âåëè÷åçíà. Ïðîòå Ñòàñ íå íàâàæóâàâñÿ, ðîçóìiþ÷è, ùî òàêèì ÷èíîì ìîæå çiïñóâàòè ãåòü óñå. ßê íå êðóòè, à äîêàçîâà áàçà íà áóäü-êîãî ç³ çãàäàíèõ îñiá, âêëþ÷àþ÷è i Áåðêîâè÷à, çàëèøàëàñÿ íåäîñòàòíüîþ. Ñèòóàöiÿ ïîòðåáóâàëà ïîäàëüøîãî ïðîâåäåííÿ îïåðàòèâíèõ çàõîäiâ. Õòî öèì çàéìàòèìåòüñÿ? Òi, õòî íàâiòü íå áàæàëè âçÿòè âiäáèòêiâ ïàëüöiâ ç âèìèêà÷à, óâiìêíóòîãî çà éîãî âiäñóòíîñòi? Çà áóäü-ÿêèõ îáñòàâèí óñå ðîáèòèìåòüñÿ ïîâiëüíî i ç íåàáèÿêîþ áþðîêðàòè÷íîþ òÿãàíèíîþ. À ÿêùî ïðèïóñòèòè, ùî ïðîêóðîð ÿêèìîñü ÷èíîì çàöiêàâëåíèé ó ñïðàâi… Óñi, êîãî âií çëîâèâ i òðèìàº çàðàç íåõàé íàâiòü çà ñàì êðàº÷îê îäÿãó, ìèòòºâî âèðâóòüñÿ i çàëÿæóòü íà äíî. I ñëiäè ïîçàìiòàþòü. Òîäi âñå - êiíåöü, ãëóõèé êóò. Ìîæëèâî, íàëÿêàíi éîãî íåñïîäiâàíîþ àêòèâíiñòþ, âîíè çàëèøàòü éîãî ó ñïîêî¿, i òîäi âäàñòüñÿ äîæèòè öåé ðiê, à ïîòiì âñòóïèòè ó ïðàâà i, ñïîêiéíî ïðîäàâøè áóäèíîê, çàáðàòèñÿ çâiäñè. À ìîæëèâî… ßêùî Ìàì÷óð äiéñíî ó ñïðàâi, òî íà íüîãî çà áóäü-ÿêèõ óìîâ çíàéäóòü ìîæëèâiñòü íàñêî÷èòè ç iíøîãî áîêó i òîäi õòîçíà, ÿê óñå îáåðíåòüñÿ.

Òîìó Áåðêîâè÷ îòðèìàâ òèì÷àñîâèé ïåðåïî÷èíîê, à Ñòàñ âèðiøèâ çàéòè ç iíøîãî áîêó. Íàïðÿìîê öåé òàêîæ âèãëÿäàâ ïåðñïåêòèâíèì.

Íà÷àëüíèê îáëàñíîãî ÌÑÅÊó ñïðàâëÿâ âðàæåííÿ äiëîâî¿ é ðîçóìiþ÷î¿ ëþäèíè. Íåäîâãî ïîãîðòàâøè ïàïåðè, âií çàêðèâ ïàïêó i ïåðåïèòàâ Ñòàñà:

- Òî âè ñòâåðäæóºòå, ùî áà÷èëè öüîãî õâîðîãî íà íîãàõ?

- Íå ëèøå íà íîãàõ, à ùå é çà êåðìîì, àáñîëþòíî çäîðîâèì. Îñîáèñòî ÿ áà÷èâ. I íå çàëèøó öüîãî òàê, ç îãëÿäîì íà ðiçíi íåáëàãîâèäíi â÷èíêè, ÿêi êî¿òü öåé ñèìóëÿíò ó ñâîºìó «çäîðîâîìó» ñòàíi.

- Ãàðàçä, - çðåøòîþ ïðîìîâèâ íà÷àëüíèê. - Áóäåìî ðîçáèðàòèñÿ. è¿äå íàøà êîìiñiÿ iç çàëó÷åííÿì ïðîâiäíîãî íåâðîïàòîëîãà îáëàñíîãî äèñïàíñåðó. Ãàäàþ, ðîçáåðåìîñÿ íà ìiñöi. Ìîæå äiéñíî… ÷îãî íå áóâà… Òðàâìà ñïðàâäi ÿêàñü ñóìíiâíà. Ïåðåëîìiâ õðåáòà íåìàº. Çàáié ñïèííîãî ìîçêó… Ìîæëèâà ñêàíäàëüíà ñèòóàöiÿ. Ïî¿äåòå ç íàìè?

- Ïî¿äó, - óïåâíåíî ñêàçàâ Ñòàñ.

Ñõîæå, òóò íi ñíîì íi äóõîì íå çíàëè ïðî «õiìiþ» Iãîðÿ Êàøèðîâà. Çâiñíî, ñõî÷óòü ðîçêðóòèòè ñïðàâó. Îñü êîëè íàñòàíå ìîìåíò äiÿòè âiäêðèòî. Êîëè áóäå âñòàíîâëåíî ëèïîâó iíâàëiäíiñòü öüîãî äiÿ÷à.

Öå âæå ôàêò, íà ÿêèé ìîæíà ñïåðòèñÿ. ª ñâiäêè, ùî áà÷èëè ôóðãîí iç ìîðîçèâîì ó äåíü çàãèáåëi Ìóðàøåâè÷êè. Öå âæå ùîñü. À òîäi ÷iïëÿòè ç iíøîãî áîêó æàðòè Áåðêîâè÷à íà éîãî ãîðèùi i ìîòèâè âèæèòè éîãî ç áóäèíêó. Ìàëóâàòî? Ìîæëèâî. Àëå öå âæå õiä ó âiäïîâiäü. Ãiäíèé õiä.

Îãëÿä Iãîðÿ Êàøèðîâà çàòÿãñÿ. I ÷èì äàëi, äâîº íåâðîïàòîëîãiâ, ïðèâåçåíèõ ÌÑÅÊ-iâñüêîþ ìàøèíîþ, êðóòèëè òiëî íà ëiæêó, à íà÷àëüíèê ãîðòàâ âèïèñêè i òåëåôîíóâàâ ïî ëiêàðíÿõ, òèì íåñïîêiéíiøå ñòàâàëî íà äóøi ó Ñòàñà. À â ãîëîâi êî¿ëîñÿ ÷îðòçíà-ùî. Íà íüîãî æ ñàìîãî òåïåð íå äèâèëèñÿ óçàãàëi.

Çðåøòîþ îáîº ñêií÷èëè îãëÿä i íà÷àëüíèê ïiäâiâñÿ.

- Íó, ïðîáà÷òå, çà çàéâèé êëîïiò. Àëå ìè òóðáóºìîñü ïðî íàøèõ ïiäîïi÷íèõ. Ãàäàþ, íà êiíåöü ðîêó çìîæåìî çàïðîïîíóâàòè âàì íåïîãàíèé ñàíàòîðié. Çâè÷àéíî, êóðñ áåçêîøòîâíèé.

- Äÿêóþ, - ïðîìîâèëà æiíêà, âèïðîâîäæóþ÷è óñiõ çà äâåði.

- Íó, ÿ íàâiòü íå çíàþ, ùî âàì òåïåð ñêàçàòè, äîêòîðå… - ðîçâiâ ðóêàìè íà÷àëüíèê óæå íà âóëèöi.

- ß òàêîæ íå çíàþ, - ðîçãóáëåíî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Áà÷èâ éîãî îò ÿê âàñ áà÷ó. Ãîâîðèâ. Ìîðîçèâî êóïëÿâ…

- Ãàëþíè… - íiÿêîâî ïîæàðòóâàâ ïðîâiäíèé íåâðîïàòîëîã, ÿêîãî, ñóäÿ÷è ç óñüîãî, âiäiðâàëè âiä âàæëèâèõ ñïðàâ. - Ïðèõîäüòå äî íàñ, ë³êàðþ, îáñòåæèìî.

- Äÿêóþ, - âiäïîâiâ Ñòàñ. - Öå çàéâå. ß ðîçóìiþ, ÿê âè çàðàç äèâèòèñÿ íà ìåíå.

- À ÿê íàì äèâèòèñÿ? - íå çðîçóìiâ íà÷àëüíèê. - Ñïðàâ óñiëÿêèõ âèùå ãîëîâè. è æ íàñ íà öiëèé äåíü âèõîïèëè!

- Íó ÿ áà÷èâ!

- Íå çíàþ, êîãî âè áà÷èëè, - öiëêîì ñåðéîçíî âiäïîâiâ òîé. - Áðàòiâ-áëèçíþêiâ ó íüîãî íåìàº. Òà é óçàãàëi áðàòiâ. À ëþäè-äâiéíèêè… ñàìi ðîçóìiºòå, öå ëèøå ó êiíî. Òàê ùî çäàëîñÿ âàì. À Êàøèðîâ öåé - ðåàëüíèé iíâàëiä. Ñòîïóäîâî.

- I ñóäÿ÷è ç äèíàìiêè, - äîäàâ ïðîâiäíèé íåâðîïàòîëîã, - ëiêóâàííÿ éîãî áåçïåðñïåêòèâíå, à ïðîãíîç íåâòiøíèé.

- Îáiä çà ìié ðàõóíîê, - ïîõìóðî çàïðîïîíóâàâ Ñòàñ.

- Äÿêóºìî, êîëåãî, íiêîëè. Íàäòî áàãàòî ñïðàâ ÷åðåç âàñ ìè íå çàêií÷èëè…





XXXXVI




Äðóãèé äåíü ïîñïiëü Îëåíêà ñèäiëà íà òåëåôîíi, îáäçâîíþþ÷è äðiáíi ïðîäóêòîâi êðàìíè÷êè ñóñiäíiõ ðàéîíiâ. Ñàìå ïî òàêèõ ìiñöÿõ ìàâ áè ðîçâîçèòè ìîðîçèâî ôóðãîí÷èê, ÿêèé âîíè áà÷èëè íà â'¿çäi ó Ãàëè÷ i ÿêèé çà óñiìà äàíèìè çáèâ Éîñèïiâíó. Ìiñöåâi æ ìàãàçèíè çàïåðå÷óâàëè ñïiâïðàöþ ç ôiðìîþ, ÿêà ìàº ïîäiáíèé òðàíñïîðò. À ñóäÿ÷è ç ïåðøèõ ðåçóëüòàòiâ, äâiéíèê Iãîðÿ Êàøèðîâà, ÿêùî öå äiéñíî íå áóëè «ãàëþíè», ìàâ áè ïðîæèâàòè äåñü â iíøié îáëàñòi. Öå íå áóâ ÷åðâîíèé «Æèãóëü» àáî «Ëàíîñ», òîìó øàíñè çíàéòè éîãî çíà÷íî âèùi.

Íóäíà ðîáîòà ó òàêñèñòiâ. Ïðèíàéìíi ó öüîìó ìàëåíüêîìó ìiñòå÷êó. Ëþäè çàçâè÷àé õîäÿòü ïiøêè. Òîìó òàêñèñòè òîâ÷óòüñÿ áiëÿ êðàìíè÷îê, äå íàëèâàþòü êàâó i, ïîñòàâèâøè äîêóïè ñâî¿ ðiçíîêàëiáåðíi ìàøèíè, ãîäèíàìè òðàâëÿòü àíåêäîòè, âãàìîâóþ÷è íóäü.

Íàïåâíî, ñàìå òîìó îäèí ç íèõ îêëèêíóâ Ñòàñà íà âèõîäi ç êðàìíèöi:

- Íó, ùî, äîêòîð, çíàéøîâ âàñ òîé ÷îëîâiê?

- ßêèé? - çàïèòàâ Ñòàñ, ïiäõîäÿ÷è äî ãóðòó i âiòàþ÷èñü.

- Àâñòðiÿêà.

Îò i ìàºø. Òîé, íà êîãî ùå ïðîñòî íå âèñòà÷àëî ÷àñó, ïðèéøîâ ñàì. ßêùî ãîðà íå éäå äî Ìàãîìåòà…

- Ïåðøèé ðàç ÷óþ, ùîá ìåíå øóêàëè. Àâñòðiºöü, âè êàæåòå?!

- Çäàºòüñÿ. ßêðàç òîäi, ÿê âàñ «ïîâ'ÿçàëè».

Ó ìàëåíüêîìó ìiñòå÷êó çíàþòü óñå. Îñü âîíî. I öÿ ëàíêà ñêëàëàñÿ. Çàðàç, ùå õâèëèíà. «Ïàí ç ïàíiâ», ÿê âèñëîâèëàñÿ Êóðèëèõà.

- Íi ñíîì íi äóõîì, - çiçíàâñÿ Ñòàñ. - Ðîçïîâiäàéòå.

- Ïðè¿õàâ ñþäè íà ôðàíêiâñüêîìó òàêñi, - òîëêóâàâ òàêñèñò, ÿêîãî çâàëè Ïåòðîì. - Ïiä'¿õàâ îäðàçó íà íàøó ñòîÿíêó àáè âçÿòè òàêñi ìiñöåâå, à òó ìàøèíó âiäïóñòèâ. Íàçâàâ âàøó àäðåñó, íó, òàì, äå âè çàðàç æèâåòå. Ïî-íàøîìó ïðàêòè÷íî íi áåëüìåñà.

- I ùî äàëi? - âèëóïèâ î÷i Ñòàñ.

- À äàëi ïîñòóêàëè ìè ç íèì ó çà÷èíåíi äâåði. Íiêîãî. Íó, ÿ çíàâ, ùî âè õiðóðã, çàòåëåôîíóâàâ âàì íà ðîáîòó. Òàì ñêàçàëè, ùî âàñ íåìàº. Íó, ÿ ïî ñóñiäàõ…

- I??

- À áàáà, òà, ùî îí âèùå âiä âàñ æèâå, ñêàçàëà, ùî ìåíòè âàñ çàãðåáëè.

- Ùî ïîòiì?

- ßêîñü çóìiâ ÿ éîìó öå ïîÿñíèòè. Õòîñü áè ïîáà÷èâ çáîêó - óñöÿâñÿ áè… ïðîáà÷òå. Íàêàçàâ äî ìåíòóðè ¿õàòè. Òàì ó íèõ ÿêðàç ×åïóðíèé, êàïiòàí ¿õíié…

- Çíàþ, - êèâíóâ Ñòàñ.

- Êóì áðàòà ìîãî, ãðàìîòíèé ìóæèê. Áàòüêî ó íüîãî íiìåöüêó âèêëàäàâ óñå æèòòÿ. Íó i ñèíêà òðîõè áiëüøå íàâ÷èâ, ÿê ðåøòó áîâäóðiâ. Òî îòî ×åïóðíèé äàëi ç íèì ñïiëêóâàâñÿ. À òîäi ñiâ àâñòðiÿê äî ìàøèíè i âiäâiç ÿ éîãî äî Áåðêà.

- Êóäè?!

- Äî Áåðêîâè÷à. Ìàéñòåð ó íàñ òàêèé. Ïðèâàòíèê. Òåëåâiçîðè i óñå iíøå. Íå ÷óëè ùå?

- ×óâ, - êîðîòêî êèíóâ Ñòàñ. - À äàëi?

- À äàëi êiíåöü, - ðîçâiâ ðóêàìè Ïåòðî. - Ïiøîâ äî õàòè. À ÿ ïî¿õàâ. ß âàñ ÷àñòî áiëÿ êðàìíèöi áà÷ó, àëå íå ïèòàâ íi÷îãî. Ãàäàþ, ðàç àâñòðiÿê ëèøèâñÿ, à âàñ âiäïóñòèëè, òî çíàéøîâ. Öå ñüîãîäíi ÷îãîñü òàê…

- Íóäíî, - ïiäêàçàâ iíøèé òàêñèñò.

Îòæå, çíîâó Áåðêîâè÷. Ïåðñîíàæ, ùî ç'ÿâèâñÿ òàê íåñïîäiâàíî, ïî÷èíàâ çàéìàòè âñå áiëüøå óâàãè, âèõîäÿ÷è íà îñíîâíå ìiñöå. ×àñ çàéíÿòèñÿ íèì óïðèòóë.

- À ÿê âií âèãëÿäàâ? - çàïèòàâ Ñòàñ. - Àâñòðiÿê öåé.

- Íå ñòàðèé iùå, îãðÿäíèé òàêèé… - ïî÷àâ Ïåòðî. - äÿãíóòèé òàê, íå ïî ìîäi ÿ á ñêàçàâ çîâñiì. Àëå íå áiäíî.

- À îñîáëèâi ïðèêìåòè?

- Íó, ÿêi îñîáëèâi…

- Øðàìè, ðîäèìêè, äåôåêòè, ìiìiêà…

- Îãî, - çàñìiÿëèñÿ òàêñèñòè, - öå âàñ òàì òàê ïðîôåñiéíî íàâ÷èëè?

- Æèòòÿ óñüîãî íàâ÷èòü, - âiäìàõíóâñÿ Ñòàñ.

- Íà÷åáòî íi÷îãî. ßêåñü òàêå íiÿêå îáëè÷÷ÿ. Òðîõè ãîñòðîíîñå. Î! Øìîðãàâ ÿêîñü òàê îòèì íîñîì óâåñü ÷àñ. ß ãàäàâ, íåæèòü. À âií íàâiòü æîäíîãî ðàçó õóñòî÷êè íå âèòÿã.

- Öå âæå ùîñü, ìîëîäåöü, - ïîõâàëèâ Ñòàñ. - Êàæåòå, íóäíî? Ïî¿õàëè.

- À âàøà? - íå çðîçóìiâ Ïåòðî.

- À ìîÿ òóò ñòîÿòèìå. Òðåáà æ òîái õî÷ ùîñü çàðîáèòè? Öiêàâî, ÷è âäîìà çàðàç âàø Áåðêî.

- À äå æ éîìó áóòè? - íå çðîçóìiâ Ïåòðî, çàâîäÿ÷è ñâîº «Äåó».

×åêàòè äîâåëîñÿ íåäîâãî. I ïîêè äåòàëüíî ïðîiíñòðóêòîâàíèé òàêñèñò ðîçìîâëÿâ iç Áåðêîâè÷åì, Ñòàñ íàáðàâ òåëåôîí Îöàëþêà, äèðåêòîðà Êîëîìèéñüêîãî ìóçåþ. Íåâæå çàðàç îòàê îò çíîâó âiçüìå é ñêëàäåòüñÿ?!

- ßêèé iç ñåáå… - çäèâîâàíî ïîâòîðèâ òîé, çáèðàþ÷èñü iç äóìêàìè. - Òàêèé, õóòêèé iùå, àëå ç ñèâèíîþ. Õóäiøèé âiä ìåíå.

- Íiñ ãîñòðèé? - çàïèòàâ Ñòàñ.

- Ìîæíà i òàê ñêàçàòè. À! Øìîðãàº óâåñü ÷àñ, íà÷å íåæèòü ó íüîãî.

- Äÿêóþ! À êîîðäèíàò ÷àñîì íå ìàºòå?

- Íi. Àëå õòî éîãî òóòåøíi ðîäè÷i, çíàþ êîíêðåòíî. Ìîæåìî ÷åðåç íèõ, àëå öå ïîòðiáíî øóêàòè. Õî÷à… ª ëåãøèé øëÿõ. Áóäàïåøò. Ìóçåé äðóêàðñòâà. Çàðàç ïî ³íòåðíåòó áóäü-êîãî ìîæíà âiäøóêàòè. Áàæàþ óñïiõó.

Ïåòðî çàâàëèâñÿ íà ñâîº ìiñöå, êëàöíóâøè äâåðèìà.

- Ïî¿õàâ àâñòðiÿê âàø. Òèæäåíü ÿê ïî¿õàâ.

- À êíèæêà?

- Î, ç êíèæêîþ óñå çðîáèâ, ÿê âè êàçàëè. Êàæó: çàáóâ õòîñü êíèæêó â ìàøèíi, ìîæå âàø ãiñòü çàêîðäîííèé. Ïèòàâ Áåðêî ùî çà êíèæêà, ÿ êàæó, ùî ïðî ÿêèõîñü õàñèäiâ… ïðàâèëüíî?

- Ïðàâèëüíî.

- Íó, îò. À âií êàæå - éîãî, òî÷íî. I íàêàçàâ, ùîá ÿ éîìó ïðèâiç, âií ïåðåøëå.

I çíîâó çàêðóòèëîñÿ ó ãîëîâi. iä óñïiõó. ßê æå ñêëàäàëèñÿ öi ïàçëè! Óñå ÷iòêî â íàëåæíi ìiñöÿ. Ïðîòå íàâiòü òåïåð ùå íåìîæëèâî çäîãàäàòèñÿ, ùî æ çàãàëîì íà êàðòèíi.

Ùå áàãàòî ÷èñòèõ ìiñöü.

Íàäòî áàãàòî.





XXXXVII




Íå äóæå ñïîäiâàþ÷èñü, ùî öå äîïîìîæå çàïîâíèòè õî÷à á îäíå ç íèõ, Ñòàñ ñïóñòèâñÿ ó ïiäâàë. Íàâåäåíèé òóò çðàçêîâèé ïîðÿäîê êèíóâñÿ â î÷i ùå îäðàçó ïî ïðè¿çäi. Òóò íå áóëî íå òå ùî íi÷îãî çàéâîãî - âçàãàëi íi÷îãî. Íàâiòü ãëèíÿíó ïiäëîãó ïîçàìiòàëè. ×îãî ðàïòîì? Ïåðåä ñìåðòþ?

Ïîâòîðíèé îãëÿä áóêâàëüíî ïî ñàíòèìåòðó íå äàâ íi÷îãî öiêàâîãî. Õiáà ùî… îäíîìó ìiñöi ó ãëèíi çàñòðÿãëè ÿêiñü òâåðäi âêðàïëåííÿ áiëóâàòîãî êîëüîðó - çîâñiì êðóïèíêè i òðîõè áiëüøi. Îäèí êàìií÷èê, ç íiãîòü, ïðèòèñíóòèé ñîêèðîþ, ðîçñèïàâñÿ íà ãðóäêè òà ïiñîê.

Çàñòèãëèé ðîç÷èí. Ùîñü ñõîæå íà öåìåíòíèé. Êiíöåì ñîêèðè Ñòàñ ñïðîáóâàâ êîëóïàòè ìiæ êàìiííÿì, ç ÿêîãî áóëà ñòiíà. Öåé áóâ çíà÷íî òâåðä³øèé. Ìåòàë òèêàâñÿ ó ðiçíi ìiñöÿ, îòðèìóþ÷è îäíàêîâèé ðåçóëüòàò. ×àñ êèäàòè öþ ñïðàâó.

Iíñòðóìåíò ïðîâàëèâñÿ ðàïòîâî. èïàäêîâiñòü? Íi! Ó âñüîìó øâi ðîç÷èí âèÿâèâñÿ çíà÷íî ì'ÿêøèì i âèêîëóïóâàâñÿ ç ìåíøèì çóñèëëÿì. Çãàíÿâøè äîãîðè, Ñòàñ ïðèíiñ ãðóáîãî íîæà. Ñïðàâà ïiøëà øâèäøå. Êàìiíü ó ñòiíi ïîñòóïîâî ïî÷àâ õèòàòèñÿ i ñêîðî âèëiç ïîâíiñòþ.

Îñü i âîíî. Ñõîâ.

Íåòåðïåöü íå äàâàâ ïðàöþâàòè. Êiëüêà ðàçiâ ìàëî íå çëàìàâñÿ íiæ, àëå øìàòêè çàñòèãëîãî ðîç÷èíó ïîñòóïîâî çâiëüíÿëè êàíàë, ÿêèé ïðîñòÿãàâñÿ óãëèá. Äàëi ñòàëî ëåãøå, àäæå õiä âèéøîâ çà ìåæi ñòiíè i ðîçêîëóïóâàòè äîâåëîñÿ ëèøå ãëèíó.

Óñå ñòàâàëî çðîçóìiëèì. Õòîñü âèêîïàâ øóðô ïåðïåíäèêóëÿðíî ïiäâàëüíié ñòiíöi, à ïîòiì çàïîâíèâ áóäiâåëüíèì ñìiòòÿì, ÿêå é âèãðiáàâ òåïåð Ñòàñ. Îñü-îñü âií ñêií÷èòüñÿ. Ùî òàì?

Òàì íå çíàéøëîñÿ íi÷îãî. Õiä ïðîñòî ñêií÷èâñÿ. Ïîñâiòèâøè ëiõòàðåì, Ñòàñ êîëóïàâ äàëi. Ãëèíà. Ãëóõèé êóò.

Óñå ìiíÿëîñÿ äîêîðiííî. èõîäèëî, ñõîâàíêó âëàøòóâàâ íå Ìèðîíåíêî, à õòîñü iíøèé. Äÿäüêî ëèøå çíàéøîâ ¿¿. I, âî÷åâèäü, òå, ùî òàì ëåæàëî, òàêîæ. Ïåðåõîâàâøè çíàéäåíå ó ôóòëÿð âiä áàÿíà, äÿäüêî Òàðàñ íàìàãàâñÿ çíèùèòè ñëiäè çíàéäåíîãî, òîìó çàïîâíèâ øóðô ñìiòòÿì i, ðîçðîáèâøè ðîç÷èí ñõîæîãî âiäòiíêó, çàìóðóâàâ òiºþ æ êàìåíþêîþ. Òîìó é ïiäëîãó ïiäìiâ, àáè íiõòî íå çäîãàäàâñÿ ïðî éîãî âòðó÷àííÿ. Îñü ÿê âèõîäèëî.

À äàëi óñå òå ñàìå. Çíàõiäêà òàêè âèëiçëà áîêîì. ií âòðàòèâ çíàéäåíå, à ðàçîì iç íèì i æèòòÿ.

Ïåðåòðóñèâøè ùå ðàç õëàì, âèòÿãíóòèé çi ñõîâó, Ñòàñ óæå çà ÿêèõ ïiâãîäèíè çàïèõàâ éîãî íàçàä, äóìàþ÷è äå é ñîái âçÿòè ñõîæîãî ðîç÷èíó. Çàðàç âií ïîâòîðþâàâ øëÿõ ïîêiéíîãî ðîäè÷à ç òiºþ õiáà ùî ðiçíèöåþ, ùî ó çíàéäåíîìó øóðôi íi÷îãî íå çíàéøîâ. Ïîõìóði äóìêè îäíà ïîïåðåä îäíó ëiçëè äî ãîëîâè. «Ìàëåíüêèé Ïðèíö» ùàñëèâî ãëÿíóâ çi ñâîãî ìiñöÿ íà êèëèìi. Íå ïîâòîðèòè á öåé øëÿõ äî êiíöÿ.

Ôàêò, ùî áóäèíîê íàïîëåãëèâî áàæàëè ïðèäáàòè, ñâiä÷èâ ïðî òå, ùî ñïðàâæíié ñòàí ñïðàâ âiäîìèé íå óñiì. I ïðîêóðîð, i âëàñíèê ñîëîäîùiâ, i îòåöü, i íåâiäîìèé, àëå íàéùåäðiøèé ïðåòåíäåíò - óñi, õòî áàæàëè êóïèòè áóäèíîê, âî÷åâèäü, íå çíàëè, ùî ñêàðáiâ óæå íåìàº. Ùî æ öå òàêå, çà ÷èì òàêà ãîíèòâà?

I ùå îäíà ïðèêðà äóìêà íå äîäàâàëà íàñòðîþ. ßêùî âií íå ïîìèëèâñÿ ó âèñíîâêàõ, òî çàãàëüíà öiííiñòü ñïàäêó òåïåð áóëà ëèøå ç ðåàëüíî¿ âàðòîñòi «áóäèíêó ç ïðèâèäàìè». À îòæå, ëiêàðþ, âè äàëè ìàõó. Óñå öå ãîñïîäàðñòâî íàëåæàëî ïðîäàòè ìèòòºâî, ùîéíî Ìàì÷óð âèìîâèâ öiíó. Ñêiëüêîõ ïðîáëåì âäàëîñÿ áè ïîçáóòèñÿ! Íå áóëî á íi êàìåðè, íi ÊÅÊó, íi íåðâiâ. Òà é, ìîæëèâî, Íåîíiëà Ìóðàøåâè÷ çàðàç áóëà á æèâîþ-çäîðîâîþ. Íàòîìiñòü ó éîãî êèøåíi ëåæàëî á íå áàãàòî íå ìàëî ï'ÿòäåñÿò iç çàéâèì «øòóê» «çåëåíèõ».

iä ïîäiáíèõ äóìîê õîòiëîñÿ êóñàòè ëiêòi. èðiøóâàòè ïîòðiáíî â÷àñíî. Òåïåð òiëüêè ñïîãàäè - áiëüøå íiæ ïðèêði.





XXXXVIII




Îïåðàöiÿ, çà êëàñèô³êàö³ºþ Ñòàñà, íàëåæàëà ñòîïóäîâî äî ïåðøîãî òèïó. Íàéáàíàëüíiøèé àïåíäèöèò. ßê êàæóòü, ñòóäåíòñüêèé. Ïðîòå ðîçìîâà íå êëå¿ëàñÿ, àíåêäîòiâ íå òðàâèëè, íèòêè â'ÿçàëèñÿ äîâøå, íiæ çàçâè÷àé. Òà é íàñòðié áóâ íå òîé. Ùîñü ñòîðîííº çàâàæàëî íîðìàëüíî i êîìôîðòíî ïðàöþâàòè i çìóøóâàëî äî òàêèõ ïðîñòèõ ç ïðîôåñiéíîãî ïîãëÿäó ðå÷åé äîêëàäàòè îñîáëèâèõ çóñèëü.

Øåôèíÿ çàõîäèëà äâi÷i. Óäðóãå, êîëè âæå óñå éøëî äî çàâåðøåííÿ, íàâiòü çàçèðíóëà â îïåðàöiéíå ïîëå, ïðèêðèâøè îáëè÷÷ÿ ìàñêîþ.

- ñå ãàðàçä, Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó?

- Òàê, çâè÷àéíî. Ñóìíiâàºòåñÿ?

- Íi, ùî âè… Ïðîñòî äîâãî. Ãàäàþ, çàéäó, ìîæå ÿêi ïðîáëåìè.

- Æîäíèõ. Îëþ, çàøèâàòèñÿ.

îíà æ i ÷åêàëà ó ïåðåäîïåðàöiéíié, ùîéíî Ñòàñ iç Ãàùàêîì ç'ÿâèëèñÿ ó äâåðÿõ.

- ßâíî ùîñü ñòàëîñÿ. Äiàíî àñèëiâíî, âè ìåíå ÷àòóºòå óïðîäîâæ óñiº¿ îïåðàöi¿ é äî÷åêàòèñÿ íå ìîæåòå.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, - áåðó÷è éîãî ïiä ðóêó i çìîâíèöüêè òÿãíó÷è äî âèõîäó, ïî÷àëà Ïàâëîâñüêà. - Ìåíi, çíàºòå, âîíî… ÷åñíî, ñàìié íå ïîäîáàºòüñÿ. Òèì ïà÷å, ÿ òóò íi ç ÿêîãî áîêó. Àëå æ âè ðîçóìiºòå, áóâàþòü ëþäè, ÿêèì âiäìîâëÿòè âàæêî. Îòîæ, ÿ âàñ ïðîøó. Iäiòü ïîãîâîðiòü ïðîñòî çàðàç. Ó ìåíå â êàáiíåòi. Íàâiòü íå ïåðåâäÿãàþ÷èñü. Êàâà òàì óæå ñòî¿òü, âè æ ïîëþáëÿºòå.

- Ç êèì?

- Iç íèì, - çiòõíóëà øåôèíÿ. - Ïðîñòî ïîãîâîðiòü. Îò ëèøå ïðî öå ÿ âàñ ïðîøó. Ñïîêiéíî, íå íåðâóþ÷èñü. Ñïðàâäi, i ìåíå òàêîæ óæå äiñòàâ…

Êîâçíóâøè íåäîâiðëèâèì ïîãëÿäîì ïî ãðèìàñ³ íà ¿¿ îáëè÷÷³, Ñòàñ óâiéøîâ. Íó, çâè÷àéíî… Õòî æ iùå!

Ìàì÷óð ñèäiâ íà äèâàíi ó êóòêó i, íåùèðî ïîñìiõàþ÷èñü, ïiäâiâñÿ íàçóñòði÷. Íi÷îãî íå êàæó÷è, Ñòàñ ïîòèñ éîìó ðóêó.

- Ïàíå Ñòàíiñëàâå, ÿ ðîçóìiþ, âàì, ìîæå, é áà÷èòè ìåíå íåïðèºìíî, àëå âèñëóõàòè ïðîøó ùå ðàç.

- I çíîâó ó ìî¿õ æå iíòåðåñàõ, - ñêðèâèâñÿ Ñòàñ.

- Ó íàøèõ ñïiëüíèõ, - áàãàòîçíà÷íî ïðîìîâèâ ïðîêóðîð.

- Öå âæå ïðîãðåñ äëÿ ìåíå.

Ñòàñ ñiâ i ñüîðáíóâ êàâè.

- À âàñ íå îáðàçèòü îäíå ìîº ïðîõàííÿ? Àäæå ðîçìîâà áóäå ÿê íiêîëè âiäâåðòîþ.

- Ùå áiëüøå, íiæ ïîïåðåäíÿ? - çäèâóâàâñÿ Ñòàñ.

- Çíà÷íî áiëüøå. Òîìó õîòiâ áè áà÷èòè íà ñòîëi âàø òåëåôîí.

Äåìîíñòðàòèâíî âèìêíóâøè òåëåôîí, ó ÿêîìó íà òîé ìîìåíò âæå áóëî óâiìêíóòî ôóíêöiþ çâóêîçàïèñó, Ñòàñ ïîêëàâ éîãî íà ñòië. Øêîäà, íå çàâàäèëî á.

- Äÿêóþ, - ïðîìîâèâ Ìàì÷óð, çáèðàþ÷èñü iç äóìêàìè. - Òàê îò, Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó. Íà äàíèé ìîìåíò ñïðàâà ñêëàäàºòüñÿ òàêèì ÷èíîì. Ïðîòè âàñ, íå áóäó ïðèõîâóâàòè, íåìàº êîíêðåòíèõ i íåçàïåðå÷íèõ äîêàçiâ.

- Çâiñíî, - çãîäèâñÿ Ñòàñ. - Iíàêøå ìè á ãîâîðèëè â iíøîìó ìiñöi i êàâà áóëà á ó êðàùîìó âèïàäêó ÿ÷ìiííà.

- Òèì íå ìåíøå, - ïðîïóñòèâ çàøòðèê ïðîêóðîð, - çîâñiì óíèêíóòè íåïðèºìíîñòåé i òÿãàíèíè âàì íå âäàñòüñÿ. Ñëiäñòâî ïðàöþº, à êðiì âàñ i äàëi íåìàº ï³äîçðþâàíèõ. Ìîòèâ ó âàñ, ÿê íå êðóòè, áóâ. Ìàøèíó ó òîé äåíü áà÷èëè íà âóëèöi, äå ñòàâñÿ çëî÷èí. Íàâiòü âiäáèòêè øèí âiäïîâiäàþòü. Íà äîäàòîê âè çíàéîìi (íàñêiëüêè áëèçüêî - âàøà ñïðàâà) ç êâàðòèðàíòêîþ çàãèáëî¿, ó ÿêî¿, äî ðå÷i, ÿê âèÿâèëîñÿ âæå òåïåð, òàêîæ áóâ ìîòèâ áàæàòè ñìåðòi Íåîíiëi Ìóðàøåâè÷. Òiëüêè íå çàïåðå÷óéòå, íå òðåáà. Ìåíi âiäîìî ïðî iíøèé çàïîâiò.

- Çâiäêè? - ïðîêîâòíóâ Ñòàñ.

- Ïðîôåñiéíi òàºìíèöi. Íå âàæëèâî. Ãîëîâíå - ÿ ïðàâèé. I íàðåøòi, òåìíà iñòîðiÿ ¿¿ ëiêóâàííÿ. Òàê, ó âàøèõ äiÿõ ïðîôåñiéíå ðîçñëiäóâàííÿ íà îáëàñíîìó ðiâíi íå çíàéøëî ñêëàäó çëî÷èíó, àëå… Ìóðàøåâè÷ ïîòðàïèëà äî âàñ i ïîìåðëà. Öå ôàêò. ßê íå êðóòè, à iñòîðiÿ çàãèáåëi æiíêè ìiöíî çàâ'ÿçàíà íàâêîëî âàñ i âàøî¿ ïîäðóãè. Óÿâiòü, ùî çà äàíèõ äóæå íåïåâíèõ ðîçêëàäiâ çíàéäåòüñÿ ñâiäîê, ÿêèé áà÷èâ, ÿ âæå íå êàæó - ìîìåíò íà¿çäó âàøî¿ ìàøèíè íà ïîêiéíó. Ïðîñòî âàøó ìàøèíó íà âóëèöi ó ïîòðiáíèé ÷àñ… Óÿâiòü ñîái, ùî òàêèé çíàéäåòüñÿ! Òåðåçè ïðàâîñóääÿ îäðàçó ïåðåâàæàòü â iíøèé áiê. è çãiäíi?

- è âiäâåðòî ëÿêàºòå ìåíå?

- Íi, - çàïåðå÷ëèâî ïðîâiâ ïàëüöåì Ìàì÷óð. - ß ìàëþþ ïåðñïåêòèâè. Òåîðåòè÷íî. À òåïåð ñïðîáóþ ïîÿñíèòè, íàñêiëüêè âîíè ðåàëüíi. Ó ïðèäáàííi âàøîãî áóäèíêó çàöiêàâëåíi âïëèâîâi ëþäè.

Òàêi, ÿêi âèðiøóþòü óñå. Ïàíå Ñòàíiñëàâå, ìè æèâåìî ó ïàñêóäíîìó ñóñïiëüñòâi. Äëÿ âàñ, ãàäàþ, öå íå ñåêðåò. Ó íüîìó âàæëèâi ïèòàííÿ íå âèðiøóþòü çàêîíè. èðiøóþòü ëþäè. Òi, ùî ìàþòü âàæåëi i êðóòÿòü öèìè íåäîñêîíàëèìè çàêîíàìè òàê ÿê áàæàþòü. Ïðîòè íèõ âè - íiõòî. I ÿ òàêîæ íiõòî. Ñüîãîäíi ÿ ïðîêóðîð, çàâòðà ëàéíî. Öå ðåàëi¿. Íå æèâåø çà ¿õí³ìè ïðàâèëàìè - òåáå ðîç÷àâëþþòü i âèêèäàþòü. I êîæåí êðóòèòüñÿ íà ñâîºìó ìiñöi, àáè öüîãî íå ñòàëîñÿ. Îò i ÿ ìóøó.

- Òîáòî îòðèìàòè öþ ïîëüñüêó ðîçâàëþõó ãåòü ïðèïåðëî íàäòî ñåðéîçíèì ëþäÿì, - õèòíóâ ãîëîâîþ Ñòàñ.

- Íå çîâñiì ðîçâàëþõó, àëå ìîæíà i òàê ñêàçàòè, - çãîäèâñÿ Ìàì÷óð.

- À ïðè÷èíà?

- Ùî âàì äî ïðè÷èíè? - çiòõíóâ ïðîêóðîð. - è, Ñòàíiñëàâå, íàñêiëüêè ÿ ïàì'ÿòàþ, ¿äó÷è ñþäè, ïåðåñëiäóâàëè êîíêðåòíó ìåòó - îòðèìàòè íàäóðíÿê ãðîøi, õî÷à á ìiíiìàëüíî ìîæëèâi. Òåïåð ïî÷èíàºòå âåñòè ìîâó ïðî ïðè÷èíè. Çàóâàæó - ùå é ó òàêèé íåâäàëèé äëÿ ñåáå ìîìåíò, êîëè êîçèði íå ó âàøèõ ðóêàõ. Îáëèøòå åìîöi¿, ôàíòàçi¿ i ïîãëÿíüòå íà öå çáîêó. I çðîçóìiéòå, ùî çàðàç º äâi ïåðñïåêòèâè. Îäíà: âè íåãàéíî îòðèìóºòå ï'ÿòäåñÿò ï'ÿòü «øòóê» «çåëåíèõ», çàìiñòü ñîðîêà, íà ÿêi ðîçðàõîâóâàâ âàø çíàéîìèé àäâîêàò, õîâàºòå ¿õ õî÷ ó êèøåíþ, õî÷ ó áàíê, i çàáèðàºòåñÿ çi ñïîêiéíîþ äóøåþ õî÷ iç âàøîþ êîõàíîþ äiâ÷èíîþ, õî÷ áåç íå¿, ÿê áàæàºòå. Àëå ÿê â îäíîìó òàê i â äðóãîìó âèïàäêó ñïðàâà íåãàéíî çàêðèâàºòüñÿ çà íåäîâåäåíiñòþ, i íi âè, íi âîíà áiëüøå íå ïîâåðòàºòåñÿ äî íåïðèºìíîãî, ïîâ'ÿçàíîãî iç öèì òðàãi÷íèì âèïàäêîì. Ôàêò îòðèìàííÿ âàìè ãðîøåé ôiêñóºòüñÿ íîòàðiàëüíî i, ùîéíî ìèíàº ðiê, âàì çàëèøèòüñÿ âiääàòè áóäèíîê ëþäèíi, âêàçàíié ó äîêóìåíòàõ. ×è íå ïðî öå âè ìðiÿëè, ¿äó÷è äî íàñ óïåðøå?

Ñòàñ ìîâ÷êè ñâåðëèâ Ìàì÷óðà î÷èìà.

- I äðóãà, - ïðîäîâæóâàâ òîé. - è æèâåòå ó áóäèíêó i âïåðòî áàæàºòå äiñòàòèñÿ äî ïðè÷èíè. àì íå äàäóòü çàéìàòèñÿ öèì ñïîêiéíî. ß îñîáèñòî íå äàì. Ðîçóìiºòå? À áóäå íà ìîºìó ìiñöi õòîñü iíøèé, âií íå äàñòü. Äëÿ íàñ, íà âiäìiíó âiä âàñ, âàðiàíòiâ íå iñíóº. Ñïðàâà äiéäå äî ñóäó òàê ÷è iíàê. I ñâiäêè ïîòðiáíi çíàéäóòüñÿ. I íàâiòü ÿêùî îáâèíóâà÷åííÿ íå âèãðàº ïðîöåñó, öå çàòÿãíåòüñÿ ùå íàäîâãî. Òÿãàíèíà, i íå ëèøå äëÿ âàñ. Îëåíà âàøà, íàãàäàþ ùå ðàç, òàêîæ ôiãóðóº íåâèãiäíèì áîêîì. Íi äëÿ êîãî íå ñåêðåò, ùî íà ëàâó ïiäñóäíèõ i íàâiòü ùå äàëi ñiäàþòü öiëêîì áåçíåâèííi ëþäè. Íà õðiíà âîíî âàì? Ó âàñ º õî÷ ÿêàñü ëîãiêà? Óáèéòå ìåíå, íå çðîçóìiþ.

Ñõîæå, ïðîêóðîð âèãîâîðèâñÿ. Óñå âèãëÿäàëî íå òå ñëîâî - ëîãi÷íî. Ðîçìiðêîâóâàòè íå áóëî íàä ÷èì. Ùîá ó÷èíèòè iíàêøå, ïîòðiáíî íå ìàòè çäîðîâîãî ãëóçäó. Íå ìàòè çîâñiì. Ïðîñòî çàðàç Ñòàñ îòðèìóâàâ òå, çà ÷èì ¿õàâ ñþäè ç ñàìîãî ïî÷àòêó, çà ÷èì íåéìîâiðíî øêîäóâàâ, ñèäÿ÷è ó êàìåði, i îäíî÷àñíî ïîçáóâàâñÿ óñiõ íåïðèºìíîñòåé, âèòÿãàþ÷è é Îëåíêó. Ôàêòè÷íî, âií âèãðàâàâ öþ âiéíó. ×îãî iùå áàæàòè?!

Íàïåâíî, íi÷îãî. Õiáà ùî çàëèøàëîñÿ íåâäîâîëåííÿ âiä âåëè÷åçíî¿ êiëüêîñòi íåðîçêðèòèõ òàºìíèöü, íåõàé íàâiòü ÷óæèõ, ÿêi âæå ïî÷èíàëè ïðîñòóïàòè. Òàºìíèöü ëþäèíè, ÿêó äóæå óìîâíî ìîæíà íàçâàòè ðîäè÷åì i iñíóâàííÿì ÿêî¿ íiêîëè íå öiêàâèâñÿ. I âñå? Òà íi, íå âñå. Ùå âðàæåííÿ íåçàâåðøåíîñòi ñïðàâè, ÿêà çàõîïèëà íå íà æàðò. I âiä÷óòòÿ, ùî òåáå âèâàëÿëè ó ëàéíi. Ïðè÷îìó òåïåð óæå çà öå íå â³äïîâ³ñòü í³õòî.

Öiêàâî. Íiêîëè á íå ïîäóìàâ, ùî ïîäiáíå âiä÷óòòÿ çäàòíå ç'ÿâëÿòèñÿ ïðè îòðèìàííi ìàéæå øåñòèäåñÿòè «øòóê» «çåëåíèõ». Çäàâàëîñÿ á, ó òàêi ìîìåíòè ñêàæåíà åéôîðiÿ ïîâèííà ïåðåêðèâàòè ãåòü óñå.

Åéôîðiÿ äåñü âiäïî÷èâàëà.

- ß ìóøó ïîäóìàòè, - ïðîìîâèâ Ñòàñ, âiäñóâàþ÷è ÷àøêó. - Äàâàéòå çàâòðà.

- Îäíîãî ðàçó âè âæå äóìàëè, - ïîõìóðî ïðîìîâèâ Ìàì÷óð. - Îäíîãî ðàçó âæå êàçàëè «çàâòðà». ß ïîâiâñÿ. è ïåðåäóìàëè. ×åðåç öå ÿ îïèíèâñÿ ó äóðíié ñèòóàöi¿. Áiëüøå íå õî÷ó. èðiøóéòå òóò i çàðàç. ßêùî íi, ÿ çìóøåíèé áóäó äiÿòè íà âëàñíèé ðîçñóä. I íàøi ç âàìè ïðèºìíi ñòîñóíêè ñêií÷àòüñÿ îñòàòî÷íî. Ïîâòîðþþ ùå ðàç: ÿ íå íàëàøòîâàíèé ïðîòè âàñ, àëå ó ìåíå ðåàëüíî íåìàº iíøîãî âèõîäó.

- è õî÷åòå ñêàçàòè, ùî òàêà ñóìà ïðè âàñ?

Çàìiñòü âiäïîâiäi Ìàì÷óð âiäêðèâ ãðóáó áàðñåòêó i âèêëàâ íà ñòië ïà÷êè ãðîøåé â óïàêîâêàõ ç áàíêiâñüêèìè ïå÷àòêàìè.

- Ðàõóéòå. Íîòàðióñ óíèçó. Êëèêàòè?

Ðóêà éîãî çàâìåðëà íàä òåëåôîíîì.

Óñå ïåðåêðóòèëîñÿ ó ãîëîâi. Ùî æ òàêå âiäáóâàºòüñÿ?! Ñòàñ âèçíàâàâ çà ñîáîþ i ïðàãìàòèçì, i çäîðîâèé ãëóçä, i iíñòèíêò ñàìîçáåðåæåííÿ, i áàãàòî iíøèõ ÿêîñòåé, êîòði ìàëè á çàðàç íå òå ùî ïiäøòîâõíóòè ïðîêóðîðñüêó ðóêó ç òðóáêîþ äî âóõà - ïðèëiïèòè ¿¿ òóäè íàìåðòâî. Ïðîòå áóëî ùå ùîñü. Ïàòîëîãi÷íî íåðîçóìíå. Íåîá´ðóíòîâàíå. íóòðiøíié ãîëîñ? Òà õàé éîìó ãðåöü, ÿêùî âií íàñòiëüêè äóðíèé!

- Êëèêàòè, - óïåâíåíî ïðîìîâèâ Ñòàñ, ìàöàþ÷è ðóêàìè ïî ïîðîæíiõ êèøåíÿõ îïåðàöiéíî¿ ïiæàìè. - I íåãàéíî, ïîêè ÿ íå íàðîáèâ ùå ÿêèõîñü äóðíèöü.

Ðóêà ç òåëåôîíîì çàâáà÷ëèâî ïîñóíóëà äî íüîãî ïà÷êó öèãàðîê.

Óñå âiäáóëîñÿ áëèñêàâè÷íî. Øåâ÷èê ç'ÿâèâñÿ îäðàçó. Óñå áóëî ïðè íüîìó. Íîòàð³àëüíèé áëàíê ç âèäðóêóâàíèì çàçäàëåãiäü òåêñòîì ëiã ïåðåä Ñòàñîì íà ñòië.

ß, Êîâà÷ Ñòàíiñëàâ Iâàíîâè÷, îòðèìàâ âiä…

Ðîò éîãî ðîççÿâèâñÿ ñàì ñîáîþ. Îöå ïîâîðîòè! Òî îñü âií õòî, âèÿâëÿºòüñÿ, âàòàæîê ìiñöåâî¿ ìàôi¿, êîòðèé çàïðàâëÿº íàâiòü ïðîêóðîðîì?! Ñàìå òàê õîòiëîñÿ ïîæàðòóâàòè, àëå âií ñòðèìàâñÿ. Øâèäøå çà óñå, ïðîñòî ïiäñòàâíà îñîáà. òiì, ÿêå éîãî äiëî?

…îòðèìàâ âiä Áåðêîâè÷à Ëåîíiäà Ñåìåíîâè÷à 55 000 (ï'ÿòäåñÿò ï'ÿòü òèñÿ÷) äîëàðiâ ÑØÀ çà ìàéáóòí³é ïðîäàæ éîìó áóäèíêó íà âóëèöi Êîíîâàëüöÿ, 18, ÿêèì âîëîäiþ çãiäíî iç çàïîâiòîì, i ïðàâî ïðîäàæó ÿêîãî, çà öèì æå çàïîâiòîì, íàáóâàþ….

Äàë³ ñòîÿëà äàòà âñòóïëåííÿ Ñòàñà ó ïðàâà âëàñíîñò³ íà áóäèíîê. Îáëè÷÷ÿ ïàø³ëî. Ñòàñ ìàøèíàëüíî îáòåð éîãî, íàìàãàþ÷èñü óñóíóòè âñå, ùî çàâàæàëî çîñåðåäèòèñÿ.

iäïîâiäíî äî óãîäè çîáîâ'ÿçóþñÿ öüîãî æ äíÿ çâiëüíèòè âêàçàíèé áóäèíîê, îôîðìèâøè àêò éîãî êóïiâëi-ïðîäàæó íà êîðèñòü Áåðêîâè÷à Ëåîíiäà Ñåìåíîâè÷à áåç áóäü-ÿêî¿ äîäàòêîâî¿ îïëàòè. Ó âèïàäêó ñìåðòi Áåðêîâè÷à Ëåîíiäà Ñåìåíîâè÷à äî âêàçàíî¿ äàòè áóäèíîê öüîãî æ äíÿ ïåðåõîäèòü ó âëàñíiñòü ëþäèíè, âêàçàíî¿ ó éîãî çàïîâiòi.

Îí ÿê. ñå-òàêè Áåðêîâè÷. Òîé, õòî âæå êiëüêà ìiñÿöiâ i òàê «æèâ» íà ãîðèùi, íàìàãàþ÷èñü âèãíàòè çàêîííîãî ãîñïîäàðÿ, òîé, õòî äîïîìàãàâ ëiêâiäóâàòè Ìóðàøåâè÷êó, à óáèâñòâî ïîâiñèòè íà íüîãî.

- À äå æ ñàì ïàí Áåðêîâè÷? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- À íàâiùî âií âàì? - ó ñâîþ ÷åðãó íå çðîçóìiâ Øåâ÷èê. - Áåðêîâè÷ ïîòðiáåí íàñàìïåðåä ìåíi. À âè óñå, ùî ìàºòå îòðèìàòè âiä íüîãî, âæå îòðèìàëè. Îí, äî ðå÷i, ðàõóéòå. I òåïåð íàñàìïåðåä âií çàöiêàâëåíèé ó ïðàâèëüíîñòi îôîðìëåííÿ ïàïåðiâ.

Ãðîøi áóëè ñïðàâæíi. Áiëüøå òîãî - ùîéíî ç áàíêó. À áëàíêè ìiñòèëè óñå, îêðiì ïîêè ùî ïiäïèñó ïîêóïöÿ. Ðîçìîâà ç Îëåãîì òî÷èëàñÿ íåäîâãî i, ñêií÷èâøè ¿¿, Ñòàñ äîäàâ äî óãîäè ùå îäèí ïóíêò:

«Ó âèïàäêó æ ìîº¿ ñìåðòi äî äíÿ âñòóïëåííÿ ó ïðàâî âëàñíîñò³ áóäèíîê íå ìîæå ïåðåéòè ó âëàñíiñòü âêàçàíèõ îñiá ðàíiøå öiº¿ äàòè».

Ñóòòºâå äîïîâíåííÿ. Òåïåð ìîæëèâà ñìåðòü ñïàäêîºìöÿ íiÿê íå ïðèñêîðþâàëà âñòóïëåííÿ ó ïðàâà Áåðêîâè÷à i êîìïàíi¿. Äîâåëîñÿ Øåâ÷èêó ïîâåðòàòèñÿ äî êîíòîðè, àáè äîäðóêóâàòè îñòàííº ðå÷åííÿ. Ïîðàõóâàâøè ãðîøi, Ñòàñ ïîòÿã äî ñåáå îäèí ç ïðèìiðíèêiâ óãîäè.

- Íàâiùî? - íå çðîçóìiâ Øåâ÷èê. - Áåðêî ðîçïèøåòüñÿ, ÿ âàì ïðèíåñó. Îäíàêîâî æ ïiäïèñ ïîòðiáåí.

- Îò íåõàé âií ðîçïèøåòüñÿ íà âàøîìó, à öåé ëåæàòèìå ó ìåíå. Ïðèíåñåòå ìåíi ç éîãî ïiäïèñîì - ÿ âiääàì âàì ñâié. Òîäi ïiäåòå çíîâó äî íüîãî.

- Äëÿ ÷îãî òàê ñêëàäíî? - íå çðîçóìiâ Ìàì÷óð.

- À ðàïòîì çà äâåðèìà âæå ÑÁÓ ñòî¿òü? - áàãàòîçíà÷íî ñêðèâèâñÿ Ñòàñ. - À âè ïîâiäîìèëè, ùî äàâàòèìåòå ëiêàðåâi õàáàðÿ çà ìàéáóòíþ îïåðàöiþ. I íîìåðè öèõ êóïþð âæå ïåðåïèñàíi…

Îáîº ñìiÿëèñÿ âiä äóøi.

- Õîòiâ áè ÿ, ùîá ìåíi òàêi õàáàði äàâàëè… - êðiçü ñëüîçè ëåäâå âèìîâèâ ïðîêóðîð. - ß á áðàâ, ¿é-Áîãó… Õòî ïîâiðèòü? Ðîçñìiøèëè, äîêòîðå.

- Ãàðàçä, - ïiäáèâ ïiäñóìîê Øåâ÷èê. - Íåõàé òàê. Ñïðàâó çðîáëåíî? Çàâòðà îáìiíÿºìîñÿ ïðèìiðíèêàìè. Ïî¿õàëè?

- Ìîæó âàñ çà÷åêàòè, - çàïðîïîíóâàâ Ìàì÷óð. - Äî áàíêó äîâåçó. Ó íàñ êèøåíüêîâ³ ìàéñòðè íå âîäÿòüñÿ, àëå âñå æ òàêè… Òà é ïîòiì - âäàëà îáîðóäêà ïîòðåáóº ÷àðêè!

- Äÿêóþ, - ïiäíÿâ îáèäâi ðóêè Ñòàñ. - Ñàì. Óñå ðåøòà ñàì.

- ßê çíàºòå…

Ïàâëîâñüêà óâiéøëà ïðàêòè÷íî îäðàçó.

- Ó âàñ óñå ãàðàçä? Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó! Íå ìîâ÷iòü!

- Íà÷åáòî…

Íàâiùî âîíî ¿ì? èâàëþâàòè íåïîìiðíó öiíó çà ñòàðèé áóäèíîê. Òèì ïà÷å, ó ÿêîìó âæå íi÷îãî íåìàº, à âiä ñõîâàíêè ëèøèâñÿ òiëüêè ðîçêîëóïàíèé ôðàãìåíò ñòiíè. îíè ùî, íå çíàþòü?

iä÷óòòÿ, ùî ïîøèâ ó äóðíi iíøèõ, âïåðòî íå áàæàëî ç'ÿâëÿòèñÿ. Íàòîìiñòü ó ãîëîâó ìiöíî çàñiëî ïîáîþâàííÿ, ùî, íàâïàêè, ó äóðíi ïîøèëè éîãî. I öå íå çâàæàþ÷è íà êóïó ãðîøåé, ÿêi íå âìiùàëèñÿ ó êèøåíi îïåðàöiéíî¿ ïiæàìè.





XXXXIX




- Íó, âñå, ìîæåø ìåíå ïðèâiòàòè. ß áàãàòèé, àëå áåçäîìíèé.

- Íå çðîçóìiëà, - çëÿêàíî âèìîâèëà Îëåíêà. - Òè ïðîäàâ áóäèíîê? ßê?! Òè æ…

- Àáî ïîñïiâ÷óâàòè, - êàëàìáóðèâ Ñòàñ ó òåëåôîí. - Áåçäîìíèé, çàòå áàãàòèé. Òàê ùî… Ìîæó çàïðîïîíóâàòè ðîçêiøíó ï'ÿíêó. Ðîçêi-i-iøíó! Îò òiëüêè ÷è çàïðîïîíóþòü ìåíi ïîòiì ñêðîìíèé êóòî÷îê äåñü çà øèðìîþ?

Óêëàâøèñü íà óëþáëåíèé äèâàí äÿäüêà Òàðàñà â ºäèíî ìîæëèâîìó ïîëîæåííi, âií çàêèíóâ íîãè íà ñòiíó. îíè áåç ïåðåáiëüøåííÿ ãóëè. Äâi îïåðàöi¿ ç íàñòóïíèì òèíÿííÿì ïî ìiñòó. Óñi ãðîøi âií ðîçäiëèâ íà øiñòü ðiâíèõ ÷àñòèí i ïîêëàâ ó øåñòè ðiçíèõ áàíêàõ, çðîáèâøè òðè âêëàäè ó «çåëåíié» âàëþòi, à òðè ïåðåâiâøè ó ãðèâíþ. ßê ðàäèâ Îëåã, òàê ìåíøå éìîâiðíîñòi âëåòiòè «iç äåðæàâîþ».

Äîâæèíè âëàñíèõ íiã, ïðîñòÿãíóòèõ äîãîðè, âèñòà÷èëî ÿêðàç äî êiíöÿ «ïiðàìiäè ìåðòâèõ». Íàéâèùå ó íié ñòîÿëà Éîñèïiâíà - îòå êðèâîíîñå ñòàðå÷å îáëè÷÷ÿ ç ïåðåëàìàíîþ ôiãóðîþ. èùå çàëèøàëèñÿ ùå æèâi - «äiâ÷èíêà ç ñóíèöÿìè» i «Ìàëåíüêèé Ïðèíö». Äóìêè îäðàçó ïîëiçëè ó íåïîòðiáíå ðóñëî. Ãåòü. Ïiøëè íàõðií. Ïiçíî. Óñå ñêií÷èëîñÿ. ií çðîáèâ òå, çà ÷èì i ¿õàâ ñþäè. Ãðîøi îòðèìàâ. I äàëi âæå íå ìàº çíà÷åííÿ, ùî âiäáóâàòèìåòüñÿ iç öèìè ñòiíàìè, à îòæå i çîáðàæåííÿìè. Òèì ïà÷å íå âàðòî ïåðåéìàòèñÿ äóìêàìè, ÷è çàõîâàíå ó íèõ ùå ùîñü, ÷è íi. Ñïðàâäi, îñíîâíà ÿêiñòü õiðóðãà - óìiííÿ â÷àñíî çóïèíèòèñÿ. Õòî ñêàçàâ? Áàéäóæå. Iñòèíà, ñïðàâåäëèâà, ÿê íå äèâíî, i äëÿ ïîâñÿêäåííîãî æèòòÿ.

- Íó à íàâiùî íàì öåé ðåñòîðàí? - ñòîÿëà íà ñâîºìó Îëåíêà. - Êóäèñü ¿õàòè, ïîòiì ïîâåðòàòèñü. Ïðèõîäü. ß çãîòóþ êðàùå, íiæ ó ðåñòîðàíi. À êîðòèòü ãðîøi âèòðàòèòè - êóïè ùîñü îðèãiíàëüíå. èïèòè. ß íiêîëè òåêiëè íå ïðîáóâàëà. ª òàêå.

- Ãèäîòà, - ñêðèâèâñÿ âií. - Ñàìîãîíêà ç ìåêñèêàíñüêîãî êàêòóñà çàìiñòü íàøîãî òðàäèöiéíîãî áóðÿêà. Áå-å… Êðàùå âæå âiñêi.

- Òîäi ìàðòiíi. Öå ÿ ïèëà.

- Áóäå òîái ìàðòiíi, - ïîîáiöÿâ Ñòàñ. - Ãàðàçä, óìîâèëà. Ïðèéäó, ðîçïîâiì ïîäðîáèöi. Àëå çàãàëîì… ãàäàþ, ãiðøå ïîçàäó.

- À òè íå ÷åðãóºø ÷àñîì?

- Íi, ñüîãîäíi ÿ íå…

Öiííi äóìêè çàâæäè íàäõîäÿòü íåñïîäiâàíî. Îòàê ÿê çàðàç. Îò òiëüêè ÷è áóëà öÿ äóìêà ïî-ñïðàâæíüîìó öiííîþ?

- Ùî òàêå? - íå çðîçóìiëà Îëåíêà. - ×îìó òè çàìîâê?

Äóìêè ïðî âèêðèòó ñõîâàíêó ó ïiäâàëi ïîâåðòàëèñÿ ÷àñ âiä ÷àñó. Áóâ ÿêèéñü åëåìåíò ñóìíiâiâ. Iíîäi íå íàäòî âiðèëîñÿ, ùî áóäèíîê çáèðàþòüñÿ êóïèòè, àáè çíàéòè ñàìå öå. Ïiñëÿ ñìåðòi äÿäüêà Òàðàñà âií ñòîÿâ ïîðîæí³ì íå îäèí äåíü. Øóêàé - íå õî÷ó. Òà é ïîòiì, ÿêùî õòîñü çóìiâ âëàøòóâàòè òàºìíèé êiíîòåàòð íà ãîðèùi, îòæå, ìîæíà áóëî é ó ïiäâàëi çíàéòè óñå ùî òðåáà. Íi. Äóðíèöi. Äóìêè ïðî ñõîâ ó ïiäâàëi ïîâåðíóëèñÿ íåñïîäiâàíî i â çîâñiì iíøîìó ðàêóðñi. Ñòàñ óÿâèâ ñîái áàÿí. Ùîñü áëèçüêå äî íüîãî çà ðîçìiðàìè çáåðiãàëîñÿ ó ôóòëÿði çàìiñòü iíñòðóìåíòà. Ùîñü íå ìåíøå, àäæå âèòèñíóëî çàãëèáèíè ó ïîðîëîíi, ÿêèé ïðèñòàâàâ äî ñòiíîê. Ëèøå òåïåð Ñòàñ ÷iòêî óñâiäîìèâ, ùî ó çíàéäåíó i ðîçêîëóïàíó íèì íiøó áàÿí íå âëiç áè àæ íiÿê. Íàâiòü ïiâáàÿíà íå óâiéøëî á. Îòæå, íå ìîãëà çáåðiãàòèñÿ é ði÷, ÿêó õîâàëè ó ôóòëÿði. Öi ïàçëè íå ñïiâïàëè. Ôðàãìåíò çàãàëüíî¿ êàðòèíè çiáðàíî ç ïîìèëêîþ. òiì, ÿêå öå òåïåð ìàº çíà÷åííÿ?

- Àãîâ! - íàãàäàëà ïðî ñåáå Îëåíêà.

- Òóò ÿ, òóò…

- Íå áà÷ó. Çíîâó ùîñü ñâîº äóìàºø. Íå ãðóçèñÿ…

- Äîáðå. Îáiöÿþ. Äî âå÷îðà.

- Ïðè¿æäæàé øâèäøå. ß ïèðiã ç ñóíèöÿìè çðîáëþ. Òè íiêîëè íå…

Ïîãëÿä êîâçíóâ äîãîðè, äå ïðîñòÿãíóòi íîãè ó øêàðïåòêàõ äîñi òîðêàëèñÿ êèëèìà.

- Ùî òè ñêàçàëà? Ç ÷èì?!

- Ç ñóíèöÿìè… - ðîçãóáèëàñÿ Îëåíêà. - Òè æ íå ïðîáóâàâ. Öå íå ïðîñòî ïèðiã. Äóæå ñìà÷íî. I çàâæäè ìåíi âäàºòüñÿ. Ùî ç òîáîþ?

- À ÷îìó… - ó ãîðëi íåñïîäiâàíî ïåðåñîõëî i ãîëîñ çiðâàâñÿ. - ×îìó òè íå ñêàçàëà ìåíi…

- Ùî?

- Êîëè ÿ ïðî ñóíèöi ïèòàâ.

- ßêi ñóíèöi?! Òè íå ïèòàâ íi÷îãî.

- Òè çàáóëà.

ßê ìiã, Ñòàñ íàãàäàâ ¿é ðîçìîâó, ó êîòðié ñàì, äîâåäåíèé äî êðàþ äóðíèöÿìè ç êèëèìà, íàìàãàâñÿ óòî÷íèòè â Îëåíêè ÷è íi÷îãî íå ïîâ'ÿçóº ¿¿ ç ñóíèöÿìè. «Íå áiëüøå àíiæ áóäü-êîãî», - çàñïîêî¿ëà âîíà. I îñü… ií âèðÿ÷èâñÿ íà çîáðàæåííÿ, íàñòóïíå ïiñëÿ «Ìóðàøåâè÷êè», çáàãíóâøè òåïåð óñå. Êiëüêà ÷åðâîíèõ «êðàïëèíîê», ÿêi ùå ïðè ïåðøîìó ïîãëÿäi íà êèëèì óÿâèëèñÿ ñóíè÷êàìè, áóëè ðîçòàøîâàíi íà ÷îìóñü æîâòîìó. îíè ìàëè á áóòè ó êîøèêó, àëå îòå æîâòå, ùî íà÷å òðèìàëà ïåðåä ñîáîþ äiâ÷èíà, àæ íiÿê íå íàãàäóâàëî êîøèê. Ïèðiã. Îñü ùî íàãàäóâàëà ïëÿìà!

Êîëè, êîëè íàðåøòi ïðèïèíèòüñÿ öå áîæåâiëëÿ?!

- Îïèøè ñâié ïèðiã, - ïîïðîñèâ Ñòàñ. - ßê âií âèãëÿäàº?

- ßê i êîæåí ïèðiã, ÷îãî òè â÷åïèâñÿ äî òèõ ñóíèöü? - âîíè òàì óçàãàëi, ÿêùî ïîäóìàòè, ëèøå äëÿ êðàñè. Òiëüêè çâåðõó, íà÷å êðàïëèíêè.

«Êðàïëèíêè»… Ïåðåä î÷èìà ïîïëèâëî.

- À ñàì âií ÿêîãî êîëüîðó?

- Æîâòåíüêèé. Áiñêâiò, íà ÿéöÿõ… À ùî?

Óñå. Ïiäñòóïíà ñëàáêiñòü çíîâó ðîçiéøëàñÿ íóòðîùàìè. Òåïåð óæå íå ìàëî çíà÷åííÿ, äîçâîëèòü âií Îëåíöi ïðèãîòóâàòè çãàäàíó ñòðàâó ÷è íi. Áàéäóæå. Ùîéíî âîíà ñàìà âiäíåñëà ñåáå äî öüîãî ôàòàëüíîãî ñïèñêó i òåïåð ââàæàºòüñÿ «äiâ÷èíîþ ç ñóíèöÿìè». Îí ÿê. I ÿêùî âiðèòè ñòðàõiòëèâîìó âèòâîðó íà ñòiíi, ñòàâàëà ïåðåäîñòàííüîþ ñõîäèíêîþ äî õëîïöÿ iç ÷óïðèíêîþ i ÷àðiâíîþ ïàëè÷êîþ. Äî «Ìàëåíüêîãî Ïðèíöà». Äî íüîãî. Ñïî÷àòêó ìóñèòü áóòè âîíà. Ïîòiì «Ìàëåíüêèé Ïðèíö». Àäæå óñå, çîáðàæåíå íà êèëèìi, ñïðàâäæóºòüñÿ.

Êîëè?

Áàæàííÿ ðîçäåðòè ïðîñÿêíóòèé ïèëþêîþ ìîòëîõ íàêðèëî. Íå ìîæíà. Íiÿê íå ìîæíà. Îí âîíà, Ìóðàøåâè÷êà, ÿêà, çäàâàëîñÿ, âèãíóòà íåéìîâiðíèì ÷èíîì, ç îñòàííiõ ñèë ïîïåðåäæàº ïðî öå. Õòî æ ÿê íå âîíà. Ëèøå òåïåð âií çðîçóìiâ çíà÷åííÿ ïëÿìè, ñõîæî¿ íà åñêiìî. Ìîðîçèâî íà÷å é íå ¿¿ - ïðîñòî çîáðàæåíå ïîðó÷, ñèìâîëiçóþ÷è ïðè÷èíó ¿¿ ñìåðòi. Àäæå ïîçáàâèâ æèòòÿ ¿¿ ôóðãîí, ùî ðîçâîçèâ ìîðîçèâî.

Ñõèëèâøèñü äî êîëií, âií ñõîâàâ îáëè÷÷ÿ ó äîëîíi.

Íà çäîðîâèé ãëóçä îáîì ¿ì íàëåæàëî çàáèðàòèñÿ çâiäñè ÷èìøâèäøå i âñå çàáóòè. Òiëüêè ãëóçä íå áàæàâ áóòè çäîðîâèì. Ïîãëÿä çíîâó é çíîâó îáìàöóâàâ âèâ÷åíi íà ïàì'ÿòü âiçåðóíêè, à ðîçóì âiäìîâëÿâñÿ âiðèòè.

Öå áóëà ìàÿ÷íÿ ÷èñòî¿ âîäè, ïðîòå óñi «ïðîðîöòâà» êèëèìà ïîêè ùî ñïðàâäæóâàëèñÿ. Íàâiòü ñîái âàæêî áóëî ïîÿñíèòè öåé ñòàí. Ùî âæå êàçàòè ïðî Îëåíêó! îíà íå çðîçóìiº. Íå ñïðèéìå ñåðéîçíî. Àëå çëÿêàºòüñÿ. Çàòåëåôîíóâàòè ïðîñòî çàðàç i ïîïðîñèòè íå âèõîäèòè ç äîìó i íiêîìó íå âiä÷èíÿòè. I ùî? À ÿê âèáóõíå ãàç, êîëè âîíà ãîòóâàòèìå îòîé ôàòàëüíèé ïèðiã? Îòæå, ùå é íå âìèêàòè ïëèòè. À ÷èì ïîÿñíèòè? Íåîá´ðóíòîâàíèìè æàõàìè ñâîº¿ iñòåðè÷íî¿ íàòóðè? ×èì æå iùå. Ðîçóìíèé ñó÷àñíèé ÷îëîâiê, ëiêàð, õiðóðã iç æèòòºâèì äîñâiäîì i òâåðåçîþ ãîëîâîþ, íå ñõèëüíèé äî çàáîáîíiâ… Òåëåôîíóº i ëÿêàº, òîìó ùî, áà÷òå, ùîñü ïðèìàðèëîñÿ. Íà âèöâiëîìó êèëèìi. Íà êîòðîìó áiëüøå íå ïðèâèäæóºòüñÿ íiêîìó é íi÷îãî.

Òiëüêè ÿê iíàêøå, ÿêùî íàìàëþâàëàñÿ öÿ «êíèãà ïðîðîöòâ» çàäîâãî äî çíàéîìñòâà ç ðåàëüíèìè ïîäiÿìè? ßêùî óñå â íié âiäïîâiäàº i ñïðàâäæóºòüñÿ? ßêùî ñàì âií íå ìîæå äîçâîëèòè ñîái ñèäiòè ñêëàâøè ðóêè i ÷åêàòè, êîëè âòðàòèòü æiíêó, ÿêà ñòàëà íàäçâè÷àéíî äîðîãîþ? òðàòèòü íàçîâñiì. Òî ùî - «íå âèõîäü i íå âiä÷èíÿé»? I ñêiëüêè òàê? À ÿê æèòè? Îáîì ïåðåòâîðèòèñÿ íà ïàðàíî¿êiâ? Õiáà öå äîïîìîæå? ßêùî áóäå ïîòðiáíî, ïîâåðõîì íèæ÷å çàïðîñòî ìîæå âèáóõíóòè ãàçîâèé áàëîí. I âñå. Àáî âïàñòè ó äèìîõiä çäîõëà âîðîíà, ïåðåêðèâøè êàíàë äëÿ ÷àäíîãî ãàçó.

Íi, òàê íå îõîðîíèòè íi ¿¿, íi ñåáå. îíî îäíàêîâî ñòàíåòüñÿ, ÿêùî òàê áóäå ïîòðiáíî äîëi. I çàõèùàòèñÿ âií ìàº íå íà öüîìó, îñòàííüîìó ðiâíi. Àäæå öå âæå íå çàõèñò - ÷iïëÿííÿ çà æèòòÿ. À ìîæå øàõîâèé ãîäèííèê, çàëèøåíèé íà ïðîùàííÿ ïîêiéíèì äÿäüêîì Òàðàñîì, òàêîæ ìàâ âèêîíàòè ðîëü ïiäêàçêè? Îò ÿê i öåé êèëèì…

Ñòàíäàðòíà øàõîâà ïàðòiÿ ïîñòàëà â óÿâi. Õòîñü íàïðèêiíöi îòðèìóº ìàò. Àëå êîðîëÿ çàõèùàº äî îñòàííüîãî. Ñòÿãóº îñòàííi ôiãóðè, ïàíi÷íî ëàòàº äiðè â îáîðîíi. Ïðîòå öå âæå íi÷îãî íå ðÿòóº. Àãîíiÿ. Òàê i â æèòòi, îñîáëèâî, ÿêùî ãðàºø ïðîòè Äîëi. Êîëè ïàðòiÿ ïðîãðàíà, ìîæíà ïîñàäèòè i ñåáå, i «äiâ÷èíó ç ñóíèöÿìè» çà ñiìîìà çàìêàìè, âè¿õàòè ç íåþ çà ñiì ìîðiâ - íi÷îãî íå äàñòü, àäæå ñèòóàöiÿ âæå ìàòîâà. Äiÿòè ïîòðiáíî áóëî çà äåñÿòü õîäiâ ðàíiøå. I òîäi…

Ãîëîâà çíîâó ïî÷èíàëà áîëiòè. Äå âîíè, îòi äåñÿòü õîäiâ äî êiíöÿ, êîëè ïàðòiþ ùå ìîæíà âðÿòóâàòè? Ùå º ÷è âæå ïiçíî? Õòî çíàº. Ïðèíàéìíi, îäèí ïðèíöèïîâèé õiä âií ó÷îðà çðîáèâ, ïiäïèñàâøè óãîäó i âçÿâøè ãðîøi. Öå õiä, áåçïåðå÷íî. Ñüîãîäíiøíié âå÷ið i ïðèãîòóâàííÿ ïèðîãà iç ñóíèöÿìè - öå, çâiñíî, íå õiä. Ïðîñòî íåñóòòºâi ðå÷i. À îò ó÷îðà…

- Ãàðàçä, ãîòóé ñâié ïèðiã, - ïîõìóðî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Òiëüêè… Áóäü îáåðåæíîþ. óñüîìó. Ïàì'ÿòàé, ùî ÿ çà òåáå ïåðåæèâàþ.

Õîäè ó øàõàõ íå ïîâåðòàþòü. Ïåðåñóíóâ ôiãóðó - êðàíòè. Íàçàä íå ìîæíà. Ó÷îðà âií ïåðåñóíóâ. Òàê ïåðåñóíóâ, ùî ôóíäàìåíòàëüíî çìiíèâ ïîçèöi¿ òà íàïðÿìêè. Çäàâàëîñÿ, íàâiòü, ùî ó êðàùèé áiê. òiì, õòîçíà? Êëàñ øàõiñòà âèçíà÷àºòüñÿ çäàòíiñòþ ïðîðàõîâóâàòè ÿêíàéáiëüøå õîäiâ óïåðåä. I çàðàç ñóìíiâè ùîäî ñâîãî êëàñó áóëè íàäçâè÷àéíî âåëèê³.





L




Çîáðàæåííÿ ó ñòàðîìó äÿäüêîâîìó äçåðêàëi â ìàñöi òà ç ïiñòîëåòîì ó ðóöi âèãëÿäàëî äîâîëi ïåðåêîíëèâî. Ïðèíàéìíi äëÿ ñåáå. Íàñêiëüêè ïåðåêîíëèâèì âèÿâèòüñÿ âîíî äëÿ Áåðêîâè÷à, óÿâëÿëîñÿ âàæêî. ðàæåííÿ, ùî ñêëàäàëîñÿ ïðî öþ ëþäèíó, ïiäêàçóâàëî - ìàëî á ñïðàöþâàòè. Òå, ùî íiêîëè ó æèòòi çàéìàòèñÿ ïîäiáíèì íå äîâîäèëîñÿ, ïîðîäæóâàëî ëèøå ñóìíiâè.

Áåðêîâè÷ çíàâ áàãàòî, ÿêùî âçàãàëi íå óñå, i ñïðàâëÿâ âðàæåííÿ áîÿçêî¿ ìåòóøëèâî¿ ëþäèíè. Íà òàêîãî ìîæíà íà¿õàòè. À î÷åâèäíi ãðiõè öüîãî «äîáðîäiÿ» äî ìiíiìóìó çìåíøóâàëè éìîâiðíiñòü, ùî òîé øóêàòèìå çàõèñòó ó ïðàâîîõîðîíöiâ. Òà âñå æ. Äèâëÿ÷èñü íà âëàñíå âiäîáðàæåííÿ, Ñòàñ ðîçóìiâ, ùî øóêàº íîâi ïðèãîäè, äîêëàâøè ó÷îðà ÷èìàëî çóñèëü, àáè âèëiçòè ç íèõ íàçàâæäè. I âèíîþ éîãî íåàäåêâàòíî¿ ïîâåäiíêè, òàê âæå âèõîäèëî, áóâ âiçåðóíîê íà êèëèìi, äîìàëüîâàíèé óÿâîþ.

Ïiçíÿ ãîäèíà. Òðèäöÿòü ï'ÿòü õâèëèí òîìó ç ïîìåøêàííÿ Áåðêîâè÷à âèéøîâ ÷îëîâiê, çàáðàâøè iç ñîáîþ ÿùèê ç ÿêèìîñü ïðèñòðîºì. Êëiºíò. Ìàéñòåð ïðàöþâàâ äîâãî. Ñõîæå, áiëüøå íiõòî íå ïðèéäå. Íà äðóãîìó ïîâåðñi ñâiòèòüñÿ îäíå âiêîíöå. Íó, ùî?

óëèöi Ãàëè÷à ó òàêèé ÷àñ ñòàâàëè ïðàêòè÷íî áåçëþäíèìè. Çàãàñëà âèâiñêà éîãî ïðèâàòíî¿ ìàéñòåðíi íà áóäèíêó. Îòæå, âñå. ßêùî óâiéòè çàðàç, íiõòî íå áà÷èòèìå. iäòiñíèòè âiä äâåðåé i ïîêëàñòè íà ïiäëîãó. Ïiñòîëåò ó áiê, àäæå íà íüîìó íå íàïèñàíî, ùî ãàçîâèé. Öÿ ïàñêóäà ïîâèííà âèêëàñòè óñå. Òèì ïà÷å, º ìîæëèâîñòi çëîâèòè éîãî íà áðåõíi. À ðàïòîì ñêëàäåòüñÿ iíàêøå? Ùî, ÿê çàòèñíåòüñÿ i ìîâ÷àòèìå? ßêùî êiíåöü-êiíöiâ Áåðêîâè÷ íå ãîëîâíèé ó öié àôåði i çà íèì äiéñíî ñòîÿòü âåëèêi ëþäè, ïî÷èíàþ÷è ç Ìàì÷óðà? Òîäi ìàëî íå çäàñòüñÿ. Òàê, ñõåìà âëàñíîãî çàõèñòó íà öåé âèïàäîê áóëà, îò òiëüêè ÷è ñïðàöþº âîíà?

Íó, ùî???

Êóùi íàäiéíî õîâàëè âiä ïîîäèíîêèõ ïåðåõîæèõ. Ñïiòíiëà é íàïðóæåíà ðóêà ñòèñêàëà ïiñòîëåò.

Óïåðåä ÷è íàçàä?

Òåëåôîí òèõåíüêî çàâiáðóâàâ ó êèøåíi. ßêîãî áiñà… Îëåíêà? ií æå ïðîñèâ íå äçâîíèòè. Íåâæå òàê âàæêî ñëóõàòèñü?

Íîìåð âèÿâèâñÿ ÷óæèì. iäïîâiñòè? Ïîðó÷ íiêîãî. Çîâñiì.

- Ñëóõàþ…

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó? - òèõèé ãîëîñ îäðàçó çäàâñÿ çíàéîìèì.

- Òàê.

- Ìåíi ïîòðiáíî òåðìiíîâî ç âàìè çóñòðiòèñÿ. Íå òàê äàâíî ìè ç âàìè ìàëè ðîçìîâó…

- Õòî âè? - òàê ñàìî òèõî âèìîâèâ Ñòàñ, óïiçíàþ÷è òîãî, õòî ñâîãî ÷àñó íå áàæàâ íàçâàòèñÿ.

- Áåðêîâè÷…

Çäàâàëîñÿ, êóùi íàâêîëî çàõèòàëèñÿ, à çåìëÿ ïî÷àëà ïëèâòè ç-ïiä íiã.

- Õòî?!

- Ìîº ïðiçâèùå Áåðêîâè÷, - çàìîëîòèâ òîé. - Ðàäiîòåëåìàéñòåð, âiäîìèé ó ìiñòi, ìîæå âè ÷óëè. ß ðîçóìiþ, êîòðà ãîäèíà, àëå ìåíi ïîòðiáíî òåðìiíîâî. ß ïîÿñíþ.

- Ãàðàçä, âiä÷èíÿéòå äâåði, - ïðîìîâèâ Ñòàñ.

- Íi, íå ó ìåíå, - ïðîäîâæóâàâ òðiñêîòiòè òîé. - ß íå õî÷ó, ùîá õòîñü ìiã áà÷èòè, ðîçóìiºòå…

- Íiêîãî òóò íåìàº, - ñêàçàâ Ñòàñ. - Çîâñiì íiêîãî.

- Çâiäêè âè çíàºòå?

- Ãîäèíó ñïîñòåðiãàþ çà âàøèì áóäèíêîì.

- Íàâiùî?!

- Ïîãîâîðèìî. è æ ñàìi õîòiëè. iä÷èíÿéòå. Íå áiéòåñÿ.

- iä÷èíåíî…

Ïîãëÿä Áåðêîâè÷à áëóêàâ. Ïî Ñòàñîâi, ñòiíàõ, äâåðÿõ… Êëàöíóâ çàìîê, i ãîñïîäàð íåðiøó÷å ïîêàçàâ ó íàïðÿìêó êiìíàòè.

- Äàâàéòå êðàùå íàãîðó, - çàïðîïîíóâàâ Ñòàñ.

- ×îìó? - íå çðîçóìiâ Áåðêîâè÷.

- ß òóò íå õî÷ó. åäiòü äîãîðè. ßêùî áàæàºòå ãîâîðèòè.

Çíèçàâøè ïëå÷èìà, ãîñïîäàð ðóøèâ ñõîäàìè. îíè âñiëèñÿ ó íåâåëè÷êié êiìíàòi, çàñòàâëåíié ðiçíîãî ðîäó ïðèëàäàìè, ùî î÷iêóâàëè íà ðåìîíò.

- Ãàðìèäåð êîíêðåòíèé, - âèáà÷èâñÿ òîé, êîãî ïîçàî÷i ïiâìiñòà íàçèâàëè íå iíàêøå ÿê Áåðêî. - Òàì óíèçó… ÿ á i êàâó çàïðîïîíóâàâ. I äî êàâè.

- Äàâàéòå êðàùå äî ñïðàâè, - ñóõî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Öå æ âè êîëèñü òåëåôîíóâàëè óâå÷åði. Íå áàæàëè íàçâàòèñÿ. ß óïiçíàâ.

- ß, ïðîáà÷òå, ðîçóìiþ âàñ. Íåãàðíî âèéøëî. Òà öå âæå ìèíóëå. - Áåðêîâè÷ çiáðàâñÿ ç äóìêàìè. - è… ëþäèíà ó íàñ íîâà, òàê áè ìîâèòè. Ïðîòå ÿ äåùî çíàþ ïðî âàñ. Òîìó âèñëóõàéòå i íå ïåðåáèâàéòå. Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, âè æ… ó íàñ òèì÷àñîâî? ß çíàþ - òàê. ×è íå õîòiëîñÿ á âàì âèãiäíî ïðîäàòè âàø áóäèíîê? ß ïiäêðåñëþþ - âèãiäíî!

Äîâåëîñÿ íåâèçíà÷åíî ñêðèâèòèñÿ, àáè ðîò íå ïî÷àâ ðîççÿâëÿòèñÿ ñàì ñîáîþ. Îòàêi ïîâîðîòè…

I ÿê öå íàëåæàëî ðîçóìiòè?!

Ïåðøå âðàæåííÿ âiä ïî÷óòîãî ñïðàâëÿëî, ùî íàçèâàºòüñÿ, ìiøêîì ïî ãîëîâi. «×è íå òîái ÿ ïðîäàâ éîãî ó÷îðà?» - õîòiëîñÿ ñïèòàòè öüîãî äiÿ÷à. À íàñòóïíå… iä÷óòòÿ, ùî öþ êîìáiíàöiþ ïîòðiáíî ðîçiãðóâàòè íàïåâíî, îõîïèëî ç ãîëîâîþ. Êîìáiíàöiÿ, âiä ÿêî¿ ñïðàâäi çàëåæèòü ïîäàëüøà ïîçèöiÿ íà äîøöi. I ìîæëèâî, æèòòÿ äiâ÷èíè ç ñóíèöÿìè.

Áiñîâà äóøà… Ùî öå âñå îçíà÷àº?!

- Ïðèºìíî, ùî âè ïðî ìåíå ÷óëè, - øâèäêî âiäïîâiâ Ñòàñ. - Àëå ãàäàþ, ìåíi ïðî âàñ âiäîìî çíà÷íî áiëüøå. Ñëóõàþ âàøi êîíêðåòíi ïðîïîçèöi¿.

Ðîçãóáëåíiñòü Áåðêîâè÷à äåäàëi çðîñòàëà.

- Êîíêðåòíi… Õàé áóäóòü êîíêðåòíi. ß õî÷ó çàïðîïîíóâàòè âàì ãàðíó öiíó. Öiíó áiëüø íiæ ïðèñòîéíó. Òàêó, ÿêî¿ íå äàñòü íiõòî. Íå ïîáîþñÿ íàâiòü ñêàçàòè - çàõìàðíó.

- Ðîäiòü âæå íàðåøòi, - ïiäøòîâõíóâ Ñòàñ.

- Äâiñòi òèñÿ÷, - îçèðàþ÷èñü, âèìîâèâ Áåðêîâè÷. I ùå òèõiøå äîäàâ: - ªâðî.

Íiêîëè íå áóäó÷è âèñîêî¿ äóìêè ïðî âëàñíi àðòèñòè÷íi òàëàíòè, Ñòàñ çëÿêàâñÿ. ßêîñü â îäíó ìèòü. iäáóâàëîñÿ ùîñü íåçðîçóìiëå. I çàðàç éîìó ïðîñòî íå âèñòà÷èòü çäiáíîñòåé ïåðåãðàòè öüîãî ºâðåÿ i òèõ, õòî ñòî¿òü äåñü çà íèì. Ïðîòå ìîìåíò áóâ òàêèé, ùî íå iòè âà-áàíê ìiã äîçâîëèòè ñîái ëèøå ïîâíèé ëîõ. Òîé, êîìó âií óæå ïðîäàâ ó÷îðà «äiì ç ïðèâèäàìè» çà ï'ÿòäåñÿò ï'ÿòü, ñüîãîäíi ïðîïîíóâàâ äâiñòi, ïðè÷îìó â iíøié âàëþòi.

- Ïðèñòîéíà öiíà, - íå ñêèäàþ÷è ìàñêè ïîâíî¿ áàéäóæîñòi, òàê ñàìî øâèäêî âiäïîâiâ Ñòàñ. - À âàì âiäîìî, øàíîâíèé ïàíå Áåðêîâè÷, ùî ïðîäàâàòè áóäèíîê ÿ íå ìàþ þðèäè÷íîãî ïðàâà? è æ êàæåòå, ùî óñå ïðî ìåíå çíàºòå.

- Çàðàç íå ìàºòå! - ïîñòóïîâî îïàíîâóþ÷è ñåáå, ïiäíÿâ äîãîðè ïàëåöü ãîñïîäàð. - Àëå ìàòèìåòå çãîäîì. Òîìó ãðîøi âè ìîæåòå îòðèìàòè âæå. Ïðàêòè÷íî çàðàç. À âiääàñòå áóäèíîê ïîòiì. Ìåíi íå êâàïíî. Ïðîñòî íå õîòiëîñÿ á, ùîá õòîñü õàïíóâ ç-ïiä íîñà. Íó i, çâiñíî, äåÿêi äîêóìåíòè äîâåäåòüñÿ ñêëàñòè, àáè ïåðåñòðàõóâàòèñÿ.

- Ëåîíiäå Ñåìåíîâè÷ó, âàñ æå òàê çâàòè? - íàìàãàþ÷èñü çáåðiãàòè óïåâíåíiñòü, Ñòàñ âiäêèíóâñÿ íà ñïèíêó ñòàðîãî êðiñëà, - ñóäÿ÷è ç çàïðîïîíîâàíî¿ öiíè, ìié áóäèíîê âàì íàäçâè÷àéíî ïîòðiáíèé.

- Íàäçâè÷àéíî, - ìîëåáíî ñêëàâ ðóêè Áåðêîâè÷. - Íàâiòü íå óÿâëÿºòå ÿê. Ðîçøèðÿòèñÿ õî÷ó äàâíî. è æ áà÷èòå, ó ÿêèõ óìîâàõ ïðàöþþ. À ìîæëèâiñòü º. àø áóäèíîê äëÿ öüîãî ç óñiõ áîêiâ íàéêðàùèé âàðiàíò. Òàêèé òåõíîöåíòð çðîáëþ - âàì i íå ñíèëîñÿ. Òà æ i âè ñàìi, ãàäàþ, çîíäóâàëè ïîïåðåäíüî öå ïèòàííÿ - öiíà çàõìàðíà. Áiëüøå íiõòî…

Öèôðà i ñïðàâäi âèêëèêàëà ïîìóòíiííÿ ðîçóìó, çàâàæàþ÷è çîñåðåäèòèñÿ. Íà äîäà÷ó ïðèêði äóìêè çàïîâçàëè ç óiõ áîêiâ i ïîçáóòèñÿ ¿õ ìèòòºâî áóëî îé ÿê âàæêî!

- Îòæå, âè íå çàïåðå÷óºòå, ùî áóäèíîê âàì íàäçâè÷àéíî ïîòðiáåí, - ïîâòîðèâ Ñòàñ. - Îñêiëüêè ïðîïîíóºòå öiíó âòðè÷i áiëüøó âiä ðåàëüíî¿…

- ßê íà àóêöiîíi, - ïðîäîâæóâàâ ïîñì³õàòèñÿ Áåðêîâè÷. - Øàðàõíóòè îäðàçó, ùîá îáðóáàòè óñiõ êîíêóðåíòiâ…

«Òàê îò, øàíîâíèé Ëåîíiäå Ñåìåíîâè÷ó… Çàïàì'ÿòàéòå. àì íå áà÷èòè öüîãî áóäèíêó, ÿê âëàñíèõ âóõ. è íå ìàòèìåòå òîãî, ùî âàì íàñòiëüêè ïîòðiáíî, ÿêùî… - òóò çäàëîñÿ á âèòðèìàòè ïàóçó, áà÷à÷è ÿê áëiäíå ãîñïîäàð, - ÿêùî ñêàæåòå ìåíi ùå õî÷ îäíå ñëîâî íåïðàâäè. Çðîçóìiëè? Îäíå òiëüêè ñëîâî. À ó ìåíå º ìîæëèâiñòü ëîâèòè âàñ íà áðåõíi. ß âæå êàçàâ, ùî çíàþ ïðî âàñ äîñèòü áàãàòî. Ïðî âàøi íåáëàãîâèäíi ñïðàâè».

Óñå öå âæå ãîòîâå áóëî çëåòiòè ç éîãî ÿçèêà, àëå…

Ãðîøi ðîáëÿòü ç ëþäüìè ñòðàøíi ðå÷i. Ñòàñ íå ìiã çàðó÷èòèñÿ, ùî ïîâíiñòþ çàëåæíèé âiä «æîâòîãî äèÿâîëà», i âñå æ. Éîìó íå ïðîïîíóâàëè çàðàç ïðîäàòè äðóçiâ, êîõàíó, ÷è Áàòüêiâùèíó. Ïðîñòî îäèí õèòðèé ºâðåé, à, ìîæëèâî, i òi, õòî ñòîÿëè çà íèì, âî÷åâèäü, çáèðàëèñÿ ëîõàíóòèñÿ. Ùå é ÿê! Íi áàãàòî íi ìàëî - íà äâiñòi «øòóê» ºâðî!

Ó ãîëîâi ïîìóòèëîñÿ íàñòiëüêè, ùî ïîòðiáíi ñëîâà òàê i íå çëåòiëè. À ìîæå ëîõàíóòèñÿ çáèðàºòüñÿ ÿêðàç âií ñàì? Íó íå ìîæóòü æå ãåòü óñi áóòè äóðíiøèìè?! Ïðîòå «æîâòèé äèÿâîë», ìiöíî ñõîïèâøè çà ðóêó, ïîòÿã çà ñîáîþ. À íîãè ïåðåñòàâëÿëèñÿ íåñàìîõiòü, íå ðîçáèðàþ÷è øëÿõó.

- ß ñëóõàþ, ñëóõàþ. Äóæå óâàæíî, - ç îñòàííiõ ñèë íàìàãàþ÷èñü ïðèäóøèòè ïiäñòóïíó ìiìiêó, ïðîìîâèâ Ñòàñ.

- Òîæ âè ñõèëüíi ïîãîäèòèñÿ? - íà÷å ùå íå âiðÿ÷è, ïåðåïèòàâ Áåðêîâè÷.

- Ìåíå öiêàâëÿòü êîíêðåòíi ìåõàíiçìè, - Ñòàñ íàõèëèâñÿ äî íüîãî, çàçèðàþ÷è ó âi÷i. - ß âàñ äóðèòè íå çáèðàþñÿ. Òîìó õîòiâ áè ïî÷óòè ïðî êîíêðåòíi ìåõàíiçìè, ÿêi âè ïðîïîíóºòå, ùîá ñàìîìó íå ïîøèòèñÿ â äóðíi.

- Î! Çâè÷àéíî! - ðîçöâiâ Áåðêîâè÷. - Öå íàñàìïåðåä. Ðàíåíüêî ¿äåìî äî áàíêó. Äî Ôðàíêiâñüêà àáî iùå êóäè - ó ìiñòi ñâiòèòèñÿ íå âàðòî. Íàâiùî çàéâi ðîçìîâè? Íîòàðióñ óæå ìàº ïiäãîòîâëåíèé ïàêåò äîêóìåíòiâ i ¿äå ç íàìè. Óñþ îïåðàöiþ ïðîâîäèìî ó áàíêiâñüêîìó îôiñi. Ãðîøi îäðàçó ïðîõîäÿòü ÷åðåç âiäïîâiäíó òåõíiêó äëÿ ïåðåâiðêè ÿêîñòi êóïþð. è çàáèðàºòå ¿õ i ñòàâèòå ñâié ïiäïèñ. Óñå! À ãðîøi îäðàçó ïåðåêèäàºòå íà ñâié ðàõóíîê. ßê áè íå õîòiëè ìè, âàñ òóò íiÿê íå íàäóðèòè.

- Ãiäíèé ïðîåêò, - ïîõâàëèâ Ñòàñ. - À ùî çà äîêóìåíò?

- À äîêóìåíò, - ïîÿñíèâ Áåðêîâè÷, - ñâiä÷èòèìå ïðî òå, ùî âè çà íåïîâíèé ðiê, êîëè âñòóïèòå, òàê áè ìîâèòè, i ìàòèìåòå ïðàâî… ïðîñòî âiääàºòå áóäèíîê ìåíi. Àäæå ãðîøi îòðèìàëè íàïåðåä. Òóò øâèäøå ìåíi ïîòðiáíî áîÿòèñÿ - ãðîøèêè-òî âæå ó âàñ, à ìåíi ùå õâèëþâàòèñÿ é õâèëþâàòèñÿ.

- Ó âàñ ïàëÿòü? - çàïèòàâ Ñòàñ.

- Äëÿ âàñ… çàáîðîí íåìàº.

Öå âæå áóëî çàéâå, àëå ãðîøi ðîáëÿòü ç ëþäèíîþ êàçíà-ùî.

- À ãîòiâêó âè òàêîæ âiçüìåòå ó öüîìó æ áàíêó? - ïîöiêàâèâñÿ Ñòàñ.

- ßêà ðiçíèöÿ? - íå çðîçóìiâ Áåðêîâè÷. - Ãðîøi ñïðàâæíi. Íàäiéíi ëþäè ïðèâåçóòü. À ó áàíêó ëèøå ïåðåâ³ðèòå ¿õ íà äåòåêòîð³. Íó ùî?

- ª íþàíñè, - çàóâàæèâ Ñòàñ. - Ïî-ïåðøå. ß íå ïðåòåíäóþ íà ïåðåâiðêó âàëþòè ó áàíêó. Ïî-äðóãå, íå õî÷ó òóäè ¿¿ êëàñòè. I ïî-òðåòº, íå ìàþ áàæàííÿ ÷åêàòè äî çàâòðà. Ùî âè ñêàæåòå íà öå?

Ðîò Áåðêîâè÷à ðîççÿâèâñÿ i, çäàâàëîñÿ, íå çáèðàâñÿ çàêðèâàòèñÿ.

- Å… íå ñïîäiâàâñÿ çàãàëîì íà òàêi ïîâîðîòè. Íó, âè ðiçêèé ìóæèê. Õìì… Îäíó ñåêóíäó.

- Ïåðåãîâîðè âåäiòü ïðè ìåíi, - ïîïðîñèâ Ñòàñ, áî ïiäó.

Ïîâàãàâøèñü ñåêóíäó, Áåðêîâè÷ íàáðàâ íîòàðióñà i ùå êîãîñü. Óñi íà çäèâóâàííÿ Ñòàñà áóëè òóò, ó Ãàëè÷i i, âî÷åâèäü, ãîòîâi áóëè äî éîãî ïîçèòèâíî¿ âiäïîâiäi. Ùå á…

Óñå íàâêîëî âäðóãå ïîëåòiëî çi ñêàæåíîþ øâèäêiñòþ. Áåðêîâè÷ íàâiäðiç âiäìîâèâñÿ ïðèéìàòè êîìïàíiþ ó ñåáå âäîìà, òîìó, ñêîðèñòàâøèñü òåìðÿâîþ, âîíè âèéøëè íà âóëèöþ i ïåðåéøëè äî «áóäèíêó ç ïðèâèäàìè». Õâèëèíîþ ïiçíiøå çàâåëàñÿ «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» i çâè÷íèì ìàðøðóòîì çà¿õàëà íà òåðèòîðiþ ëiêàðíi, çóïèíèâøèñü ïiä ëiõòàðåì, ùî îñâiòëþâàâ êîðïóñ. Îáèäâà ïåðåëiçëè íà çàäíº ñèäiííÿ i ëèøå òîäi Ñòàñ äîçâîëèâ òåëåôîíóâàòè.

Äîâæåëåçíèé «Ôîëüêñâàãåí» ïiä'¿õàâ òàêîæ ç ãîëîâíîãî çà¿çäó i ñòàâ íàïiâîáåðòà, ÿê i âèìàãàâ Ñòàñ. Äâîº ÷îëîâiêiâ, îäèí ç ÿêèõ òðèìàâ ó ðóöi êåéñ, íàáëèçèëèñÿ äî ìàøèíè.

- Ìóøó ïîïåðåäèòè, ÿ îçáðîºíèé, - ãîëîñíî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Òîæ áåç æàðòiâ, ÿ ïðîøó.

- Iãîð, íîòàðióñ, - âiäðåêîìåíäóâàâñÿ îäèí, çàéìàþ÷è ìiñöå çà êåðìîì. - Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, ìè ñïîêiéíi i ñîëiäíi ëþäè. Óñå áóäå ãàðàçä. Íå ãàÿòèìåìî ÷àñó. Ïðîøó, ÷îðíîâèê óãîäè.

Ùå íå âiðÿ÷è î÷àì, Ñòàñ ïåðåãëÿíóâ äîêóìåíò. Äîñi âäàâàëîñÿ ãðàòè áåç ïîìèëîê. I çâiäêè âçÿëîñÿ ïîáîþâàííÿ, ùî ìàò ïîâèííi ñòàâèòè éîìó?! Íó, ÿêùî òàê, òî ç Áîãîì…

- Óãîäó ïîòðiáíî äåùî çìiíèòè, - áåçàïåëÿöiéíî çàÿâèâ Ñòàñ. - Íàâiòü íå ñàìó óãîäó, à äåÿêi ôîðìóëþâàííÿ. Äàéòå ðó÷êó, ÿ íàïèøó ñâié âàð³àíò. À âè îöiíèòå.

- À ùî âàì íå ïîäîáàºòüñÿ? - íå çðîçóìiâ íîòàðióñ.

- Ìåíi íå ïîäîáàºòüñÿ âàøà öèôðà, - ÷iòêî âèìîâèâ Ñòàñ. - Òî÷íiøå êàæó÷è, ó êèøåíi ïîäîáàºòüñÿ, à íà ïàïåði íi. ß ïîãîäæóþñÿ íà âàøó öiíó, àëå â óãîäi öèôðà ïîâèííà áóòè iíøà. Ï'ÿòäåñÿò ï'ÿòü òèñÿ÷ àìåðèêàíñüêèõ äîëàðiâ.

- Íàâiùî? - â îäèí ãîëîñ ïåðåïèòàëè îáèäâà.

- ß æ íå ïèòàþ, íàâiùî âàì áóäèíîê, - äèâëÿ÷èñü Áåðêîâè÷ó â î÷i, âiäïîâiâ Ñòàñ. - Áàéêó ïðî òåõíîöåíòð çàëèøiòü äëÿ îíóêiâ, ÿêi óñïàäêîâóâàòèìóòü âàøó ñïðàâó. Ìåíi îäíàêîâî. Àëå öå ìîÿ óìîâà. ßêùî âè íå çãiäíi, íåìàº ïðî ùî ãîâîðèòè.

îíè ïåðåçèðíóëèñÿ ç íîòàðióñîì i òîé çíèçàâ ïëå÷èìà:

- çàãàëi-òî íå áà÷ó æîäíèõ ïðîáëåì. Ìè äîñÿãàºìî çãîäè çà âàðòiñòü, íà ÿêó ðîçðàõîâóâàëè. Ìîæíà ïèñàòè.

Êîæíå ñëîâî, êîæíó êîìó òiº¿, Ìàì÷óðîâî¿ óãîäè âií çíàâ íàïàì'ÿòü. Òèì ïà÷å ôðàçó, ÿêó âèãàäàâ ñàì. iäêëàâøè ðó÷êó, Ñòàñ ïðîñòÿã äîêóìåíò íîòàðióñó.

- Òà öå ïðàêòè÷íî òå ñàìå. Íó, õiáà ùî âè äîäàºòå ïóíêò, ÿêèé íiáèòî çàõèùàº âàñ âiä çàçiõàíü íà âàøå æèòòÿ.

- Ïî-âàøîìó öå íå ñóòòºâî? - ºõèäíî çàïèòàâ Ñòàñ. - è æ çàõèñòèëè ñâîº.

- Íåõàé áóäå. - Íîòàðióñ ïåðå÷èòàâ çíîâó, à ñëiäîì çà íèì i Áåðêîâè÷. - è íàïîëÿãàºòå íà öüîìó îñòàòî÷íîìó âàðiàíòi?

- Òàê.

- Ìè éîãî ïðèéìàºìî.

Çäàëîñÿ, ùî ïiäâiñêà ìàøèíè õèòàºòüñÿ. Àáçàö. Öå áóâ ïîâíèé àáçàö!!!

Íîòàðióñ âiäêðèâ ìàëåíüêèé íîóòáóê i øâèäêî ïî÷àâ äðóêóâàòè. Òiëüêè îáåðíóâñÿ íàçàä, ïðîìîâèâøè:

- Ìîæåòå ðàõóâàòè ãðîøi. Òàì º ùî. Ïîòiì çàéâå ÷åêàòèìåìî.

Äðóãèé, òîé, ùî ñèäiâ ïîïåðåäó, ìîâ÷êè ïðîñòÿã ïà÷êó ÷åðåç ïëå÷å. Ï'ÿòèñîòåííi êóïþðè. ªâðî. I çíîâó áàíêiâñüêà çàïàêîâêà. Ñóäÿ÷è çi øòàìïó, Ôðàíêiâñüê, Óêðñèááàíê. Ïàëüöi îäðàçó ïåðåñòàëè ñëóõàòèñÿ. Áåðêîâè÷ ìîâ÷êè äèâèâñÿ çi ñâîãî êóòà.

- Äîïîìîæiòü, øâèäøå æ áóäå! - âèêðóòèâñÿ Ñòàñ, óñëiïó ðîçäiëèâøè ïà÷êó íàäâîº.

- À… âè ïîòiì…

- Íå ñêàæó! - âèãóêíóâ Ñòàñ. - ßêùî ââàæàºòå, ùî íà¿ñòåñÿ, ïðèâëàñíèâøè äâi-òðè ï'ÿòñîòêè, ÿ íå ìàþ íi÷îãî ïðîòè.

Óñi íàòÿãíóòî ïîñìiõíóëèñÿ. Êóïþðè áóëè çîâñiì íîâåíüêi i çà óñiìà îçíàêàìè âèãëÿäàëè ÿê ñïðàâæíi. Ïà÷êà ìiñòèëà ðiâíî ï'ÿòäåñÿò òèñÿ÷. îíè âçÿëèñÿ äî äðóãî¿, òàê ñàìî ïåðåäàíî¿ ÷åðåç ïëå÷å. Ïîðòàòèâíèé ïðèíòåð çàãóäiâ, êîâòàþ÷è ñèíþâàòèé ïàïið ç âîäÿíèìè çíàêàìè íîòàðiàëüíî¿ êîíòîðè. Åéôîðè÷íi âiä÷óòòÿ íàäòî ðàíî ïî÷àëè âëàçèòè íå òå ùî ó ãîëîâó, à â óñå òiëî. Ðàíî! Ãåòü!!!

Ùî ñêàçàâ áè åëèêèé Êîìáiíàòîð íà öå âñå?

Êóïþðè, ïîñêëàäàíi áóäü-ÿê, ðîçïåðëè øèðîêi êèøåíi éîãî ïðîñòîðèõ øòàíiâ.

- Íåõàé âèéäå òîé, õòî ïðèâiç ãðîøi. ií áiëüøå òóò íå ïîòðiáíèé.

×îëîâiêè ïåðåçèðíóëèñÿ, i âií, êëàöíóâøè äâåðèìà, óñiâñÿ ó «Ôîëüêñâàãåíi». À éîìó ïðîñòÿãëè óñi òðè ïðèìiðíèêè óãîäè. ñå ãðàëî. Ïiäìàõíóâøè ïðèìiðíèêè i çàëèøèâøè ó ñåáå îäèí, Ñòàñ ïîáàæàâ ùàñëèâî¿ äîðîãè. Çâó÷àëî öå áåç ïåðåáiëüøåííÿ ùèðî.

- Íó, à ìè æèâåìî ïîðó÷, òîæ ïîáà÷èìîñü ùå íå ðàç, - ïîñìiõíóâñÿ Áåðêîâè÷.

- Ìîæåòå íå ñóìíiâàòèñÿ, - çàâiðèâ éîãî Ñòàñ, ïðîâîäæàþ÷è î÷èìà «Ôîëüêñâàãåí».

Òàê, òåïåð øâèäêî. Ïåðåñiâøè çà êåðìî, âií âèðóëèâ ÷åðåç çàäíié âè¿çä. I çðàçó íà âóëèöþ. Óñå òèõî. «Äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà», óâiìêíóâøè ôîðñàæ, ïîíåñëàñÿ âóëè÷êàìè íà ïðîòèëåæíèé êiíåöü ìiñòà. Òóäè, äå ÷åêàâ ïèðiã iç ñóíèöÿìè.



LI



- ßêáè òè çíàâ, ÿê îöå âñå ìåíå ëÿêàº, - ñêàçàëà Îëåíêà, äèâëÿ÷èñü ó éîãî ÷åðâîíi íåâèñïàíi î÷i. - Îò ÿê òè ïî¿äåø?

Äåíü ðîçïî÷àâñÿ, i ìàøèíè, ìîâ íàâiæåíi ñíóâàëè âóëèöÿìè, ÿêi ñòàâàëè âñå áiëüø ëþäíèìè.

- Ñêiëüêè òàì äî òîãî Ôðàíêiâñüêà… - âiäìàõíóâñÿ Ñòàñ. - Óñå áóäå ãàðàçä. Ùå ðèâî÷îê - i âñå. Îñòàííié. Òè, ãîëîâíå, ñèäè íà ðîáîòi i íiêóäè. Ðîçóìiºø - íiêóäè. çàãàëi. Íàâiòü íà îáiä. Äî øîñòî¿ ÿ ïðè¿äó.

- I òåïåð ùî, îòàê ïîñòiéíî? I âîíî òîãî âàðòî?!

- Íi, íå ïîñòiéíî, - âií ïîãëàäèâ ¿¿ ïî ðóöi. - Íå íåðâóéñÿ. Êiëüêà âàæêèõ äíiâ. Ìîæëèâî. Äàëi óñå áóäå iíàêøå. Ïîìîæè ìåíi.

- ßê?! Òè íàâiòü íå áåðåø iç ñîáîþ! ß á ìîãëà âiäïðîñèòèñÿ!

- Íi. Ïîìîæè iíøèì ÷èíîì. Çðîáè òàê, ùîá ç òîáîþ íi÷îãî íå ñòàëîñÿ.

- À ùî ïîâèííî çi ìíîþ òðàïèòèñü?

- Íi÷îãî. ßêùî ñèäiòèìåø íà ñâîºìó ìiñöi i ñëóõàòèìåøñÿ ìåíå. Îöå i º çàðàç íàéñóòòºâiøà äîïîìîãà. Äîìîâèëèñü?

îíà ïîîáiöÿëà. I çíèêëà ó áóä³âë³ ìiñüêî¿ ðàäè, òàì, äå öiëèé äåíü òîâ÷åòüñÿ êóïà íàðîäó i óñi íà âèäó îäíå â îäíîãî. Òàì íå ïîâèííî íi÷îãî ñòàòèñÿ.

Ìàøèíà ðóøèëà ó íàïðÿìêó Ôðàíêiâñüêà. iä êàâè, âèïèòî¿ ïiñëÿ áåçñîííî¿ íî÷i, êðóòèëîñÿ ó ãîëîâi. Áåç ñóìíiâiâ - ñàìå âiä êàâè, àäæå åéôîðiÿ ìèíóëà. Íàòîìiñòü ñòàâàëî äåäàëi òðèâîæíiøå. ñå- òàêè âií íå Îñòàï Áåíäåð. I ïîäiáíi àôåðè øâèäøå çà âñå íå çiéäóòü ç ðóê îòàê ïðîñòî. Àëå öå æ òðåáà…

Òå, ùî âiäáóëîñÿ, äîñi íå âêëàäàëîñÿ ó ãîëîâi. Çâiäêè ó Áåðêîâè÷à òàêi ãðîøi? ×îìó éîìó òàê i íå äàëè ïiäïèñàòè óãîäó, îôîðìëåíó ó êàáiíåòi Ïàâëîâñüêî¿? Íó, íå ïëàòèâ áè âií òàêó ãðîøâó çà òå, ùî é òàê âæå çðîáëåíî! Ùî ñòàíåòüñÿ, êîëè íàðåøòi óñå ç'ÿñóºòüñÿ?

À ùî ìàº ñòàòèñÿ? Ôîðìàëüíî Ñòàñ íiêîãî íå îáäóðèâ. Ôîðìàëüíî. ií ìàº ïðàâî ðîçïîðÿäæàòèñÿ ñâî¿ì ìàéíîì ÿê áàæàº. Îò i ðîçïîðÿäèâñÿ. À ðàçîì ç òèì íå ïîðóøèâ çîáîâ'ÿçàíü, íàêëàäåíèõ íà íüîãî ïåðøîþ óãîäîþ. Íiÿê íå ïîðóøèâ! Ïîäiáíà óãîäà ìîãëà äóáëþâàòèñÿ ùå áåçëi÷ ðàçiâ ó iíøèõ íîòàðióñiâ i öå íå ââàæàëîñÿ ïîðóøåííÿì çàêîíó. Õòî æ âèíåí, ùî çíàéøëèñÿ ëîõè, ãîòîâi ïëàòèòè äóðíi ãðîøi çà îäíå é òå ñàìå.

I ëèøå òîé ôàêò, ùî îäíèì ç «ëîõiâ» âèÿâèâñÿ ðàéîííèé ïðîêóðîð, íåïîêî¿â, íàâiòü çà óìîâè, êîëè óñi ãðîøi îïèíÿòüñÿ íà éîãî, Ñòàñîâèõ ðàõóíêàõ. Ç iíøèì òóìàêîì ñïðàâè òàêîæ íå âèãëÿäàëè ðàéäóæíî, àäæå ïðî òå, õòî ùå ñòî¿òü çà Áåðêîâè÷åì, ìîæíà áóëî òiëüêè óÿâëÿòè. Ðàíî ÷è ïiçíî Áåðêîâè÷ó äàäóòü ïiäïèñàòè ïåðøó óãîäó, ñêëàäåíó Øåâ÷èêîì, i òîäi… Ùî òîäi, çàëèøàëîñÿ òiëüêè ãàäàòè.

Íàìàãàþ÷èñü áóòè ìàêñèìàëüíî îáåðåæíèì, Ñòàñ ïî÷àâ ðåàë³çîâóâàòè ñâ³é ïëàí. Óâàæíî ñïîñòåðiãàþ÷è ó äçåðêàëî çàäíüîãî îãëÿäó, âií îáèðàâ áàíê, ñèäiâ ÿêèéñü ÷àñ ó ìàøèíi íà ïàðêîâöi ïåðåä âõîäîì, à ïîòiì øâèäêî çàõîäèâ. Äâàäöÿòü òèñÿ÷ ºâðî, íàïîëîâèíó ïåðåâåäåíi ó ãðèâíi, øâèäêî îïèíÿëèñÿ íà éîãî ðàõóíêó, à êàðòêà ó êèøåíi, i ìàøèíà âiä'¿æäæàëà ó ïîøóêó íîâîãî áàíêó, áëàãî, ¿õ òåïåð âèñòà÷àëî. Óñå ðîáèëîñÿ åëåìåíòàðíî. ªâðî áóëè ñïðàâæíi. Íàâiòü ó ãîëîâi ïðèïèíèëî ãóäiòè i âiäëÿãëî óñåðåäèíi. Äî òîãî æ, Îëåíêà âiäïîâiäàëà íà êîæåí éîãî äçâiíîê i ãîëîñ ¿¿ ùîðàçó ñòàâàâ óïåâíåíiøèì.

Òà âiä÷óòòÿ, ùî ìàº ùîñü ñòàòèñÿ, íå ïîëèøàëî. îíî òîâêëîñÿ äåñü íà çàäâiðêàõ ñâiäîìîñòi, ùîðàçó íàãàäóþ÷è ïðî ñåáå. Êîëè?

Îñü.

Îñü êîëè, íàðåøòi. Äçâîíèâ Øåâ÷èê. ×îãî æ òàê ïiçíî?

- Ñëóõàþ, - õîëîíó÷è óñåðåäèíi, âiäïîâiâ Ñòàñ.

- Äå âè, Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó?

- Çàðàç óçàãàëi íå ó ìiñòi. À ùî?

- ßê ùî? - íå çðîçóìiâ Øåâ÷èê. - Ñïðàâó òðåáà çàâåðøèòè.

- I ùî âiä ìåíå âèìàãàºòüñÿ?

- ßê, ùî?! - ïðîäîâæóâàâ äèâóâàòèñÿ Øåâ÷èê. - Îòðèìàòè ñâié îñòàòî÷íî îôîðìëåíèé ïðèìiðíèê i âiääàòè ìåíi òîé, ùî ó âàñ. Äå ùå íåìàº ïiäïèñó Áåðêîâè÷à.

- À íà òèõ äâîõ, iíøèõ, âè õî÷åòå ñêàçàòè, âií óæå º? - äóðíóâàòî çàïèòàâ Ñòàñ.

- À íàâiùî á ÿ âàì äçâîíèâ? Ñõîæå, âè öiëó íi÷ ïðàöþâàëè é íå âèñïàëèñÿ.

Ó ãîëîñi íîòàðióñà íå âiä÷óëîñÿ ºõèäñòâà. Îöå òàê ïîâîðîòè. Ç'¿õàâøè äî áîðäþðà, «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» çóïèíèëàñÿ. Îöå òàê íåñïîäiâàíêè! Î÷iêóâàâ ÷îãî çàâãîäíî, àëå íå öüîãî. èõîäèëî, ùî ñüîãîäíi çðàíêó, à, ìîæëèâî, íàâiòü ùå ó÷îðà Áåðêîâè÷ ïiäïèñàâ ùå îäíó iäåíòè÷íó óãîäó, ÿêà êîøòóâàëà îêðåìi ãðîøi. Ùîïðàâäà, êîøòóâàëà íå éîìó, ïðîêóðîðîâi. Ìîçîê âiäìîâëÿâñÿ öå ðîçóìiòè. êîòðå çà îñòàííi äíi çäàëîñÿ, ùî óñi äîâêîëà iäiîòè i ëèøå âií îäèí ìóäðèé. Àëå æ òàê íå áóâàº! Øâèäøå, íàâïàêè, ïðîñòî äåÿêèõ ðå÷åé ùå íå âäàëîñÿ ç'ÿñóâàòè.

Ïðîòå îäíå áóëî î÷åâèäíèì. Áåðêîâè÷ áóâ ïiäñòàâíîþ îñîáîþ ó Ìàì÷óðà. À âðàõîâóþ÷è, ùî ïiäïèñóþ÷è ñüîãîäíi ñêëàäåíó ó êàáiíåòi Ïàâëîâñüêî¿ óãîäó, ïðîìîâ÷àâ, öåé õèòðóí âiâ ÿêóñü ïîäâiéíó ãðó. I áåðó÷è äî óâàãè, ùî çà äðóãó óãîäó áóëà âèêëàäåíà çíà÷íî áiëüøà ñóìà, ëåãêî ïðèïóñòèòè, ùî ç iíøîãî áîêó çà íèì ñòî¿òü õòîñü çíà÷íî àâòîðèòåòíiøèé, íiæ ðàéîííèé ïðîêóðîð.

Ñàì æå Áåðêîâè÷ íà÷å ó âîäó êàíóâ. À ìiã áè, ìiæ iíøèì, çàòåëåôîíóâàòè i ñïèòàòè: «Ùî çà æàðòè?» Îòæå, çíàº é áåç íüîãî. Òîæ íå äçâîíèòü, íå ïèòàº.

Æèòè ñòàâàëî äåäàëi öiêàâiøå. I ïåðñïåêòèâà âiäêðèâàëàñÿ íåäâîçíà÷íà. Öiëêîì iìîâiðíî, çàðàç óñå çàãëîõíå. À çà íåïîâíèé ðiê íà éîãî áóäèíîê ïðåòåíäóâàòèìóòü äâi ñòîðîíè. Îäíà, ùî âèêëàëà íàïåðåä ï'ÿòäåñÿò ï'ÿòü «øòóê» çåëåíi, i äðóãà - òà, ùî äâiñòi ó ºâðîïåéñüêié âàëþòi. Îò ëèøå êîëè áóäå îñòàòî÷íî âñòàíîâëþâàòèñÿ, õòî êîãî ïîøèâ ó äóðíi.

Î, ìàìà-ìiÿ… Ïî÷óâàòèñÿ ó øêiði àôåðèñòà áóëî íàñòiëüêè íåçâè÷íî! Íà æèòòÿ çàðîáëÿëîñÿ çíà÷íî ëåãøå, àíiæ ñêàëüïåëåì, àëå é ãîëîâíèé áiëü íå ïîðiâíÿòè ç òèì, ÿêèé âèíèêàº çàâäÿêè ñòàðàííÿì ÷èíîâíèêiâ âiä ìåäèöèíè. Óñå öå ìàëî ðîçïî÷àòèñÿ çà íåïîâíèé ðiê, à ãîëîâà áîëiëà âæå. Ñõîæå, îñòàííþ i âèðiøàëüíó ïàðòiþ äîâåäåòüñÿ ãðàòè ç Áåðêîâè÷åì. Íå äàðìà òîé ìîâ÷êè ïiäïèñàâ îáèäâà äîêóìåíòè. I òåïåð ó âiäïîâiäàëüíèé ìîìåíò ñïðîáóº ïåðåâåñòè ñòðiëêè íà Ñòàñà, êîòðîìó íå çàëèøèòüñÿ iíøîãî âèõîäó ÿê òiëüêè ïåðåâîäèòè ¿õ íà Áåðêîâè÷à.

ßê öå âèãëÿäàòèìå? Íó, çâiñíî, ñõåìà ó çàãàëüíèõ ðèñàõ óÿâëÿëàñÿ. è ïðèéøëè çà áóäèíêîì? À õòî âè òàêi? Íå çíàþ âàñ. Áóäèíîê ïðîäàíèé Áåðêîâè÷ó. Îñü óãîäà. Îñü ùå îäíà, ÿêùî òiº¿ íå äîñòàòíüî. Ãðîøi ÿ âæå îòðèìàâ, òîæ çàáèðàé, Áåðêó, õàòó i ðîáè ç íåþ ùî õî÷åø. Òâîÿ ñïðàâà.

Ó ñõåìi âèõîäèëî ãëàäêî. Ðîçáèðàòè ïîòiì íà øìàòêè çà íåþ ëîãi÷íî ìàëè Áåðêîâè÷à. À ðåàëüíî? Ùî, ÿê ñïðàâäi çíàéäóòüñÿ ëþäè, çäàòíi ïðèñòàâèòè í³æ äî ãîðëà àáî ïiñòîëåò äî ãîëîâè i çàïèòàòè: «íàéðîçóìíiøèé?». iä ïîäiáíèõ äóìîê ïðîïàäàëî âñiëÿêå íàòõíåííÿ.

Òîìó é çàñèäiâñÿ ïåðåä îôiñîì Ïðîìiíâåñòáàíêó çàéâèõ äåñÿòü õâèëèí. Ãàðàçä. ×îðíi äóìêè íàáiê. Ãåòü. Ùî òàì íàâêîëî? Óñÿ îáåðåæíiñòü òåïåð âèäàâàëàñü çàéâîþ. Ãðîøåé ïîìåíøàëî óäâi÷i. ßêáè õòî ïàñ, äiÿâ áè øâèäøå. Äàâíî á «çàñâiòèâñÿ». Îäíàê çàéâèõ ï'ÿòü õâèëèí íå ðÿòóþòü. Óñå íàâêîëî çíîâó îãëÿíóâ. Æîäíèõ ïiäîçðiëèõ ìàøèí àáî ëþäåé. Òà íi, âiä ñàìîãî ðàíêó âæå ìàëè á ïðèìåëüêàòèñÿ, ÿêáè äiéñíî…

Î÷i óâàæíî, àëå áàéäóæå êîâçíóëè ïî öié ìàøèíi, ïðîòå ïîâåðíóëèñÿ äî íå¿ çíîâó. îíà ñòîÿëà äàëåêî, àæ áiëÿ ÿêîãîñü ìàãàçèí÷èêà, íàïîëîâèíó çàòóëåíà çäîðîâåçíèì äæèïîì. Î÷i ïðèêèïiëè äî àâòî. Ñåêóíäó…

Çàâiâøè «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòó», Ñòàñ ïåðå¿õàâ íà ïðîòèëåæíèé áiê âåëèêîãî ïàðêóâàëüíîãî ìàéäàí÷èêà. Íiêîëè á íå ïîäóìàâ, ùî ó ñèòóàöi¿, êîëè ó êèøåíi ëåæàòü ñòî øòóê ºâðî, ùî âïàëè ïðàêòè÷íî ç íåáà, ìîæíà äóìàòè ùå ïðî ùîñü, êðiì êóäè ¿õ íàäiéíî ïðèëàøòóâàòè. Ïàðàäîêñ, àëå ñòàëîñÿ ñàìå òàê. Çàáóâøè óñå íà ñâiòi, îïóñòèâøè äî ïîëîâèíè âiêíî, Ñòàñ ðîçãëÿäàâ íåâåëè÷êèé ôóðãîí iç ÿñêðàâîþ ðåêëàìîþ éîãóðòiâ. «Ìîëî÷íà êðà¿íà». Íàïèñ iøîâ ÷åðåç óñþ áóäó ïî äiàãîíàëi. ßê ç îäíîãî òàê i ïðîòèëåæíîãî áîêiâ. Òàê ñàìî, ÿê i íà iíøîìó, áà÷åíîìó íå òàê äàâíî - «Ìîðîçèâî». Òà é ìàðêà ìàøèíè, ñõîæå, áóëà òiºþ æ.

Ôóðãîí ñòîÿâ, i äî íüîãî íiõòî íå ïiäõîäèâ. À êîëið? Îëåíêà íå ïàì'ÿòàëà. Òà é âií òàêîæ. Óñå, ùî çàïàì'ÿòàëîñÿ, - îòîé íàïèñ. Õòî æ íå ëþáèòü ìîðîçèâà? À ðåøòà? Çàõèñíà äóãà íà ðàäiàòîði. «Êåíãóðÿòíèê». Íà ìiñöi.

Îòàêî¿…

Äóæå ñõîæà ìàøèíà. Ç ïåðøîãî ïîãëÿäó - òà ñàìà. I áàéäóæå, ùî òàì çîáðàæåíî íà áóäi. ßêùî çìiíèòè íàïèñ…

- Ñîíöå, ó òåáå âñå ãàðàçä?

- À òè ñêîðî? Êîëè ïîâåðíåøñÿ?

- Ñêîðî. Ïîñëóõàé ìåíå. I ïîñòàðàéñÿ çãàäàòè. Íà òîìó ôóðãîíi, ùî ìè áà÷èëè, áóëî çîáðàæåíå ìîðîçèâî? ×è íi?

- À ÿê æå… - íå çðîçóìiëà Îëåíêà. - À ìè õiáà íå ç ìîðîçèâîì âæå òèæäåíü øóêàºìî?

- Ùå ðàç, óâàæíî, - ïîïðîñèâ Ñòàñ. - Ìè øóêàëè òîìó, ùî òàì áóëî íàïèñàíî «ìîðîçèâî». Öå ÿ i ñàì ïàì'ÿòàþ. À îò íà ðîçìàëüîâàíié áóäi çîáðàæåííÿ ìîðîçèâà, õî÷ îäíå òè áà÷èëà? ×è íi?

- Íå ïàì'ÿòàþ, - çàìèñëèâøèñü íàäîâãî, âiäïîâiëà äiâ÷èíà. - Òàê, ùîá òî÷íî áà÷èëà ìàëþíîê ìîðîçèâà, çãàäàòè íå ìîæó. Àëå, íàïåâíî, áóâ! Ðàç íàïèñàíî… Õî÷à, õòîçíà. Çãàäàé, âií óçàãàëi ìîðîçèâà íå ìàâ.

Îöå òàê øòóêà! ßê ìîæíà òàêå çàáóòè! Éîãóðò! Áàæàþ÷è ïîçáóòèñÿ éîãî, âîäié âèòÿã iç áóäè òà òèöüíóâ éîãóðò ó ñòàêàí÷èêó. ií âçàãàëi ðîçâîçèâ éîãóðòè, âèêîðèñòîâóþ÷è «ìîðîçèâî» ëèøå ÿê êàìóôëÿæ! Îñü äîêàç!

«Ìîðîçèâî…» ßêùî çðîáèòè îòàêó ãiãàíòñüêó ñèíþ íàêëåéêó ç ïîëiåòèëåíó, à ïîòiì çíÿòè. Ïiñëÿ òîãî, ÿê æiíêó çáèâ. I íåõàé ó ðàçi ÷îãî äî ïîñèíiííÿ øóêàþòü ìàøèíó ç ìîðîçèâîì…

ií íàäiéøîâ ÿêðàç ó òó õâèëèíó, êîëè áiëèé áóñ ïî÷àâ ðîçâåðòàòèñÿ ïî öåíòðó ìàéäàí÷èêà, i ðîçäèâèòèñÿ âîäiÿ íiÿê íå âäàâàëîñÿ. Êëàöíóëè äâåðöÿòà, ôóðãîí óæå âèðóëþâàâ. Çöiïèâøè çóáè, Ñòàñ ïðîêðóòèâ êëþ÷ i óâiìêíóâ ïåðåäà÷ó. À òàê çäàâàëîñÿ, ùî íi÷îãî íå ìîæå ïðèìóñèòè éîãî çàáóòè ïðî âåëè÷åçíó êóïó ãðîøåé ó êèøåíÿõ!

«Ìîëî÷íà êðà¿íà» âè¿õàëà íà ñâiòëîôîð i ðóøèëà íàëiâî. Ñòàñ êðóòèâ êåðìî i òèñíóâ íà ãàç ç ºäèíèì áàæàííÿì - íå âòðàòèòè ïåðåñëiäóâàíîãî. Òiëüêè á íå çàãóáèòè. I âîäíî÷àñ íå õîòiëîñÿ á ïîòðàïèòè éîìó íà î÷i. Õî÷à… Òà íi, íàâðÿä ÷è òàêå ìîæëèâî. Ôóðãîí ïîâåðíóâ äî áàçàðíî¿ ïëîùi i çóïèíèâñÿ, íå äî¿æäæàþ÷è. À «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» òàê i çàñòèãëà ó ïîâîðîòi íà ïëîùó. Òiëüêè á íiõòî ççàäó íå ïiäïåð!

Äâåðöÿòà âiä÷èíèëèñÿ, i âîäié ó çàòåðòié øêiðÿíöi âèëiç íà áðóêiâêó. Ó Ñòàñà ïåðåõîïèëî ïîäèõ. Ïðîñòî ïåðåä íèì ñòîÿâ Iãîð Êàøèðîâ. Íà îáîõ! Ñòîÿâ ìiöíî i øóêàâ ùîñü ó êèøåíi. Ïîòiì çàêëàöíóâ äâåðöÿòà i ðóøèâ óãëèá ïëîùi. Ùî æ öå òàêå?! Ãîëîâà ñòðóñíóëàñÿ àâòîìàòè÷íî. ßê?! Öå íå áóëà ïðîñòî ñõîæà ëþäèíà. I íàâiòü äóæå ñõîæà. Öå òàêè áóâ Iãîð Êàøèðîâ!

Íîãè íå ãíóëèñÿ, êîëè, îçèðàþ÷èñü íà óñi áîêè, Ñòàñ ïiäiéøîâ äî ôóðãîíà. Ðóêà êîâçíóëà ïî çàõèñíié äóçi. Òà ñàìà. À îáõîäÿ÷è áóäó, âií ïîìiòèâ i òå, ùî áóëî çàðàç íàéöiííiøèì. Ïî áîêîâié ðîçìàëüîâàíié ãëàäåíüêié ïîâåðõíi âiòåð êóéîâäèâ ìàëåíüêèé øìàòî÷îê ïë³âêè. Ñòàñ ïîòÿã éîãî. iä÷óëîñÿ, ÿê öåëîôàí äóæå íåîõî÷å âiäñòàº âiä ïîâåðõíi áóäè - «ëèïó÷êà» áóëà äîáðîòíà. Íàñòiëüêè äîáðîòíà, ùî âiääèðàëàñÿ øìàòêàìè. Øìàòîê, ùî äiñòàâñÿ Ñòàñîâi, áóâ áiëèé, òîìó é çàëèøèâñÿ íåïîìi÷åíèì, êîëè âîäié çàìiòàâ ñëiäè çëî÷èíó. I âñå æ òàêè ïî êðàþ êëàïòèêà ùîñü ñèíiëî. Íàïåâíî, ÿêðàç ìåæà áiëîãî i ñèíüîãî ó ÿêiéñü iç áóêâ íàïèñó. I íèæ÷å, íà òîìó æ ñàìîìó áîöi î÷i âèøóêàëè ùå îäèí, çíà÷íî ìåíøèé. Ñòàñ ïðîâiâ ðóêîþ ïî áóäi. Ñõîæå, ìàøèíó äàâíî íå ìèëè i ïèëþêà âiäáèëàñÿ íà äîëîíi ñiðèì íàëüîòîì. Çâè÷àéíà äîðîæíÿ ïèëþêà. À îò òàì, äå ïðîéøëàñÿ éîãî ðóêà… ßñêðàâî ôàðáîâàíà ïîâåðõíÿ î÷èñòèëàñÿ, àëå íå ïîâíiñòþ. Çàëèøàëèñÿ îêðåìi íàøàðóâàííÿ, ÿêi ñèäiëè äîâîëi ìiöíî.

Ñòàñ çðîçóìiâ. Íàêëåºíó ñâîãî ÷àñó ïë³âêó ç íàïèñîì «Ìîðîçèâî» âiääåðëè, àëå îêðåìi ñëiäè ëèïó÷êè çàëèøèëèñÿ íà ïîâåðõíi áóäè. Êëå¿ëè âî÷åâèäü íà ñâiæîâèìèòó ïîâåðõíþ, à ÿê æå iíàêøå? I òîìó ïîòiì ñëiäè ïðîçîðîãî êëåþ ïiñëÿ âiääèðàííÿ «Ìîðîçèâà» çàëèøèëèñÿ íåïîìiòíèìè. Òà âàðòî ïðî¿õàòèñÿ ó òàêîìó ñòàíi ìàøèíîþ íàâiòü ÷èñòîþ äîðîãîþ, ïèëþêà îñÿäå íà êóçîâ. À òàì, äå çàëèøîê êëåþ, ùå é ìiöíî â÷åïèòüñÿ, ïîòiì ñïðîáóé ñòåðòè. Ñòàñ ïîøêðÿáàâ íiãòåì. Îñü òàê âiääèðàëîñÿ.

Îáëèøèâøè ôóðãîí, âií ñiâ ó ìàøèíó i ïåðå¿õàâ íà ïðîòèëåæíèé êiíåöü ïëîùi. Ùî ðîáèòè?

Ùî?

Äîëîíi ìèòòºâî ñïiòíiëè, äóìêè ðîçáiãàëèñÿ. ßê â÷èíèòè ïðàâèëüíî? ßêå ðiøåííÿ ó öié ñèòóàöi¿ áåçïîìèëêîâå? Çàïèñàòè îäðàçó æ íîìåð ìàøèíè, ùîá íå çàáóòè. Òàê. À äàëi? Ñêiëüêè ÷àñó âií áàçàðóâàòèìå? èêëèêàòè «ñòî äâà», ïîâiäîìèòè, ùî áà÷èòü ìàøèíó, ÿêà ñâîãî ÷àñó çáèëà ëþäèíó i çíèêëà ç ìiñöÿ çëî÷èíó. Çâiñíî, ïðè¿äóòü îäðàçó. À ùî òîäi? Ïîäèâëÿòüñÿ éîãî äîêóìåíòè, âèñëóõàþòü Ñòàñà. Ïî÷íóòü ïåðåâiðÿòè íàäàíi íèì äîêàçè. À äîêàçè íà÷å âèëàìè ïî âîäi. Íó, ñëiäè êëåþ i ïë³âêè íà áóäi. I ùî? Íó, ñâiä÷åííÿ êiëüêîõ ïiäëiòêiâ, ùî áà÷èëè ìàøèíó ç ìîðîçèâîì, íà ìàðêó i íîìåð ÿêî¿ íå çâåðíóëè óâàãè. Íó, ùå ôàêò, ùî iíâàëiä-ñï³íàëüíèê ç ïåðøîþ ãðóïîþ ðîçãóëþº ìiñòîì. I ùî? Çíÿòè ãðóïó - öå ñïðàâà ìåäèêiâ. Òå, ùî íà îñíîâi Ñòàñîâèõ ñâiä÷åíü éîãî íå âiçüìóòü ïiä âàðòó - ñòîïóäîâî. iäáèòêiâ éîãî øèí íà âóëèöi Íàðîäè÷iâñüêié âæå íåìàº, ÿê i ñëiäiâ òiëà Ìóðàøåâè÷êè íà «êåíãóðÿòíèêó». Ùî äàëi?

Íi÷îãî. Òiëüêè ñàìîìó «çàñâiòèòèñÿ». Çíàòèìå öåé õðií, õòî ó êóðñi éîãî äiÿíü. Çàéâi ïðîáëåìè íà ãîëîâó.

îäié ïiäiéøîâ äî ìàøèíè, âiä÷èíèâ äâåðöÿòà i øâèäêî ðóøèâ, íå çàëèøàþ÷è ÷àñó íà ðîçäóìè. Ðóêà ïîòÿãëàñÿ äî êëþ÷iâ. Êóäè?

«Êóäè?!» Öå ìàâ áè çàïèòàòè çäîðîâèé ãëóçä. Àáî âíóòðiøíié ãîëîñ. Òà âîíè îñòàííiì ÷àñîì ïðàöþâàëè ç ñóòòºâèìè ïåðåáîÿìè. ä iç ìiñòà. Áiñîâà äóøà… Íó íåâæå âií ¿äå ïðîñòî äî Êîëîìè¿?! I ùî, ïðè¿äå çàðàç, ëÿæå ó ëiæêî i ëåæàòèìå?

iäñòàâøè, Ñòàñ òðèìàâ íàïðÿìîê. Îò òåïåð - íå ïîïàñòèñÿ. I ãåòü óñi äóìêè. Äóìàòè ïîòiì. Çàðàç ìàëî çíà÷åííÿ ëèøå îäíå - ìiñöå ïåðåáóâàííÿ ôóðãîíà. Àäæå ìiñöå ïåðåáóâàííÿ âîäiÿ äàâíî âiäîìå.

Òà ñõîæå, äî Êîëîìè¿ âií íå çáèðàâñÿ, ïðèíàéìíi, çàðàç. Íå ïðî¿õàâøè é äåñÿòè êiëîìåòðiâ, ôóðãîí ç'¿õàâ ó íàïðÿìêó ñåëà, ùî ñòîÿëî îñòîðîíü âiä òðàñè. I æîäíî¿ ìàøèíè íà êðèâié âóçåíüêié äîðîçi. ¯õàòè çà íèì - îçíà÷àëî ïîòðàïèòè íà î÷i. iäïóñòèòè - ðèçèê âòðàòèòè. Ñòàñ ïðèãàëüìóâàâ. Ïðèíàéìíi, âàðòî òðèìàòèñÿ ÿêíàéäàëi. Ñåëî ðîçòàøóâàëîñÿ ó ãëóõîìó êóòi. Êóäè éîìó ïîäiòèñÿ? Çàðàç çóïèíèòüñÿ, âèéäå ç ìàøèíè i òîäi, ïðîãíàâøè âóëè÷êàìè, Ñòàñ éîãî áà÷èòèìå. À ÿê çà¿äå ó äâið àáî æ çðàçó äî ãàðàæó? Êðóòÿ÷è ãîëîâîþ íà óñi áîêè, Ñòàñ çà¿æäæàâ ó ñåëî.

Îñü, äå òè… Ìàøèíà ñòîÿëà òàê, ùî íå ïîìiòèòè áóëî âàæêî. Íà òåðèòîði¿ ïîêèíóòî¿ ôåðìè çáåðåãëàñÿ åñòàêàäà, íà íå¿ i çà¿õàâ ôóðãîí «Ìîëî÷íî¿ êðà¿íè». Îãîðîæó íàâêîëî äàâíî ðîç³êðàëè i ¿¿ ðîëü âèêîíóâàëè êóùi òà áóð'ÿíè. Îáåðåæíî ïiäêðàâøèñü, Ñòàñ ïîáà÷èâ íîãè ïiä åñòàêàäîþ. Iíâàëiä ïåðøî¿ ãðóïè Iãîð Êàøèðîâ îãëÿäàâ äíèùå. Ïîñòóêàâøè ÷èìîñü, âií ëåãêî âèñêî÷èâ íàãîðó i âñiâñÿ ó êàáiíi. Ìàøèíà îáåðåæíî ç'¿õàëà íà òðàâó. iäêðèâøè êàïîò i íåäáàëî êèíóâøè äâåðöÿòà, âií óçÿâ ïëàñòìàñîâå âiäðî i ðóøèâ ÷åðåç êóùi. î÷åâèäü, ïî âîäó.

Íàìàãàþ÷èñü íå ñëóõàòè êàëàòàíü âëàñíîãî ñåðöÿ, Ñòàñ ïiäêðàâñÿ äî ìàøèíè ç iíøîãî áîêó. Äâåðöÿòà ðîç÷èíåíi. Òåïåð ëèøå íå ãðþêíóòè. iä÷èíèâøè ¿õ áóêâàëüíî ïî ìiëiìåòðó, äåòåêòèâ-àìàòîð çàçèðíóâ äî êàáiíè. Ñåðöå ãóïàëî òàê, ùî îòîé ñòîðîííié çâóê ç-çà ñïèíè àæ íiÿê íå ìàâ äîëèíóòè äî âóõ. Àëå âií òàêè äîëèíóâ. ßêèìîñü äèâîì. I îáåðòàþ÷èñü, Ñòàñ áà÷èâ âàæêó äåðåâ'ÿíó áèòó, ñïðÿìîâàíó éîìó ó ãîëîâó. iäñàõíóâøèñü, àâòîìàòè÷íî Ñòàñ ïîòÿã çà ñîáîþ i äâåðöÿòà, çà ÿêi òðèìàâñÿ ðóêîþ. Óäàð ñòðóñíóâ ìàøèíó, i óëàìêè ñêëà ïîñèïàëèñü íà îáëè÷÷ÿ. À çäîðîâåçíå ìóðëî ó ñïîðòèâíié êóðòöi âæå ïiäíîñèëî âàæêó çáðîþ óäðóãå. iäïèõíóâøèñü âiä ôóðãîíà, Ñòàñ ùîñèëè øòîâõíóâ éîãî íîãîþ ó æèâiò. Ñàìå òiº¿ ìèòi, êîëè áèòà áóëà ó íàéâèùié òî÷öi, âií ïîçàäêóâàâ i çáðîÿ îêðåñëèëà íåâäàëó òðàºêòîðiþ, ïîöiëèâøè ÷îëîâ'ÿçi ó ãîìiëêó.

- À-à! - éîãî êîðîòêèé êðèê i ðîçãóáëåíiñòü â î÷àõ íå çàëèøàëè âèáîðó äëÿ ïîäàëüøèõ äié.

Ïiäñêî÷èâøè, Ñòàñ ðâó÷êî âäàðèâ äåáåëîãî ó ùåëåïó, âêëàäàþ÷èñü â óäàð ïîâíiñòþ. àãà ñóïåðíèêà áóëà íàäìiðíîþ, ïðîòå óäàð äóæå âäàëèì. Ãîëîâà ñìèêíóëàñÿ â îáåðòàëüíîìó ðóñi, i ïîãëÿä «ïîïëèâ». Ùå îäèí, ïðîòèëåæíèé - i çäîðîâèëî âëÿãëîñÿ á íà òðàâó, ïðèíàéìíi, íà ÿêó õâèëèíó.

Òà ç iíøîãî áîêó áóäè âæå âèñêàêóâàâ òîé, õòî çà óñiìà ðîçêëàäàìè i áåç ãðàìîòíî íàíåñåíîãî óäàðó ìàâ áè çíàõîäèòèñÿ ó ãîðèçîíòàëüíîìó ïîëîæåííi. Ó ðóöi íiæ. Ç÷åïèòèñÿ ç íèì îçíà÷àëî ÿê ìiíiìóì ïîäàðóâàòè öþ õâèëèíó çäîðîâèëó ó êóðòöi, ïiäïèñàâøè òàêèì ÷èíîì ñîá³ ñìåðòåëüíèé âèðîê.

Îò³ òðè êðîêè, ùî ðîçäiëÿëè ¿õ, i äîçâîëèëè Ñòàñîâi øóãîíóòè ïiä äíèùå. Òà âèñî÷åíüêèé ç âèãëÿäó ôóðãîí âèÿâèâñÿ çàíàäòî ïðèçåìêóâàòèì, ùîá, ëåæà÷è íà æèâîòi, âèêðóòèòè ðóêó i òàêè äiñòàòè ç- ïiä ïàõâè ïiñòîëåò.

- Îò, ñ-ñóêà… Í-íà!

Ùîñü äîâáàíóëî ïî ìàøèíi ïîðó÷ iç íîãîþ. Òà ùî æ iùå - áèòà! À äðóãèé óäàð òàêè ïîöiëèâ ó ãîìiëêó. Çàãàð÷àâøè âiä áîëþ i íàòóãè, Ñòàñ ïåðåêðóòèâñÿ, ðîçäåðøè êóðòêó îá ùîñü ìåòàëåâå, i ñõîïèâ ðóêiâ'ÿ.

- iäiéäè! - êðè÷àâ Êàøèðîâ. - iäiéäè, ïðèäóðêó!

Ìàøèíó ãîéäíóëî, âî÷åâèäü, âîäié ñiâ çà êåðìî. Éîãî çáèðàëèñÿ ðîç÷àâèòè êîëåñàìè! Ñõîïèâøèñü ðóêàìè çà ùå ãàðÿ÷èé ãëóøíèê, ó âiä÷à¿ Ñòàñ íàìàãàâñÿ ïðîñëèçíóòè äîçàäó, äå çäàâàëîñÿ âèùå, àëå ùîñü íå ïóñêàëî. Çàâiâñÿ ìîòîð.

Çàðàç êiíåöü…

- Ñ-ñóêà-à!!! Òÿãíó, íå ¿äü!

Ñëiïà ëþòü çiãðàëà ç öèì âèðîäêîì ïîãàíèé æàðò. ßêáè âií ïîñëóõàâñÿ Êàøèðîâà, çà ìèòü óñå áóëî á ñêií÷åíî. Ïðîòå ùåëåïà áîëiëà, à ó ãîëîâi ùå ãóëî, çàâàæàþ÷è òâåðåçî êóìåêàòè i ñòèìóëþþ÷è öiëêîì çàêîííå âñåïîãëèíàþ÷å áàæàííÿ. ií õîòiâ äîâåðøèòè ñïðàâó ñàì. ëàñíèìè ðóêàìè. Ñòàñà øâèäêî ïîòÿãëî íàçîâíi íîãàìè óïåðåä, i çäîðîâ'ÿê, ùî òðèìàâ-òàêè òó ñàìó áèòó â iíøié ðóöi, îòðèìàâ ïîñòðië ó ãðóäè. Îäðàçó æ âiäïóñòèâ øòàíè Ñòàñà, i äâà íàñòóïíi ïîñòðiëè âèéøëè ïðèöiëüíèìè. Ñõîïèâøèñü çà îáëè÷÷ÿ, âií ïåðåêèíóâñÿ íàâçíàêè. À Ñòàñ î÷i-â-î÷i çóñòðiâñÿ ç Êàøèðîâèì, ÿêèé, çíîâó-òàêè íåìîâ ó êàäði-ïîâòîði, âèñêàêóâàâ ç-çà áóäè iç íîæåì ó ðóêàõ, ùîïðàâäà, ç iíøîãî áîêó. ßêùî æ áóòè òî÷íèì, òî âií óæå íå âèñêàêóâàâ, à ïî÷óâøè ïîñòðiëè, íàâïàêè, çóïèíèâñÿ.

Ïiçíî! Ñòàñîâi áðàêíóëî îäíiº¿ ìèòi. Ãàçîâèé çàðÿä âäàðèâ ó áóäó. Íàâïåðåéìè äî êàáiíè! Íåìàº. Çà ñïèíîþ Êàøèðîâà ëèøå òðiñêîòiëè êóùi, àäæå ïiñòîëåò - öå ñåðéîçíî.

Iíøà òóøà ëåæàëà, ïiäêóëèâøè íîãè äî æèâîòà i õàð÷àëà ó äîëîíi. Áèòà âàëÿëàñÿ ïîðó÷. Íå ñòðèìàâøèñü, Ñòàñ çàöiäèâ íîãîþ ñêiëüêè áóëî ñèëè, ç ðîçãîíó ó öþ òóøó. Ðóêè òðåìòiëè.

Òàêè çàëiçøè äî êàáiíè, âií âiä÷èíèâ áàðäà÷îê. Ëèøå øëÿõîâèé ëèñò, ïóòiâêà. Ôiðìà «Ìîëî÷íà êðà¿íà», âîäié Êîâàëåíêî iêòîð Ïåòðîâè÷ ìàâ ðîçâîçèòè éîãóðòè. Äàòà ñüîãîäíiøíÿ. Öå ùî æ, âií - Êîâàëåíêî? Çàçèðíóâøè ïiä ñîíöåçàõèñíi ùèòêè i íå çíàéøîâøè íi÷îãî, áåç âàãàíü çàáðàâøè êëþ÷i é ïóòiâêó, Ñòàñ ïîáiã äî ñâîº¿ ìàøèíè. À äå âëàñíi? Öüîãî ëèøå áðàêóâàëî!

Êëþ÷i áóëè íà ìiñöi. À öå ùî?! Î Ãîñïîäè… Ïîâíi êèøåíi ãðîøåé. Íàïåâíî, ó ãîëîâi éîãî âiäáóëèñÿ ñåðéîçíi çñóâè, ÿêùî ç îöèì áàãàæåì ùîéíî óïåðòî ïõàâ ¿¿ òóäè, äå ìîæíà áóëî äâi÷i çàãèíóòè. À íå áiñ iç íèì óñiì?! Ìóðàøåâè÷êîþ, áóäèíêîì i òàê äàëi… Êîëè ñêií÷èòüñÿ âëàñíà äóðiñòü? Íàéöiííiøà ðèñà õiðóðãà… Òî äå æ âîíà íàõðií ïîäiëàñÿ?!

Ïåðåä âè¿çäîì íà òðàñó «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» çóïèíèëàñÿ ëèøå ðàç. Äîêóìåíòè - íà ìiñöi. Ãðîøi óñi. Ó ïiñòîëåò íîâó îáîéìó. Ùî íå êàæè, à òàêè çáðîÿ. ñå. Íàçàä, íà Ôðàíêiâñüê. ñå ðåøòà äî îäíîãî áàíêó.

À òîäi çíîâó-òàêè âñå ðåøòà - äî «îäíîãî ìiñöÿ». èñòà÷èòü. Îò òåïåð âæå áåç ñóìí³âó.



LII



Àëå ÷è ñïðàâäi âèñòà÷èòü, âî÷åâèäü, âèðiøóâàâ íå âií. Õòîñü iíøèé. Ìîæëèâî, íàâiòü çãîðè. Ùîéíî çà¿õàâøè íà âóëèöi, ìàøèíà çóïèíèëàñÿ i Ñòàñ ãëÿíóâ íà ãîäèííèê, äèâóþ÷èñü âëàñíèì äóìêàì, áî æ ñëiä áóëî äóìàòè ïðî ÷àñ, ùî çàëèøèâñÿ, àáè âñòèãíóòè ïîêëàñòè íà ðàõóíîê ñòî òèñÿ÷ ºâðî. Ïðîòå äóìàëîñü ïðî iíøå. Ñêiëüêè ÷àñó çàéìå äîðîãà âiä Ôðàíêiâñüêà äî Êîëîìè¿? Ãîäèíó, íå ìåíøå. À ÿêùî ùå ïîâåðíóòèñÿ äî ôóðãîíà áåç êëþ÷iâ, îãîâòàòèñÿ, ïðèâåñòè äî òÿìè ñïiëüíèêà… ßâíî áiëüøå.

èøïîðòàâøè òåëåôîí, Ñòàñ íàáðàâ êîëîìèéñüêó ëiêàðêó.

- Iðèíî Iâàíiâíî, ïðîáà÷òå çà êëîïiò. Êîâà÷ òóðáóº, ïàì'ÿòàºòå…

- Ùå á… Îáëàñíà øåôèíÿ ìåíi äçâîíèëà. Ðîçïîâiäàëà. ß òàê ðîçóìiþ, ðåéâàõ çäiéíÿëè âè. Îáóðåíà áóëà - ñòðàõ. Òàê ìåíi âè÷èòóâàëà, íiáè öå ÿ âèííà.

- Ìåíi ïðèêðî, - çiòõíóâ Ñòàñ. - Àëå… ðîçóìiþ, âè ñêàæåòå, ùî öå ïàðàíîéÿ…

- Ñêàæó! - âèãóêíóëà âîíà. - Íi, ÿêáè ëþäèíà ç âóëèöi - iíøà ñïðàâà. À âè, ë³êàð, íå õî÷åòå ðîçóìiòè åëåìåíòàðíèõ ðå÷åé!

- ß õî÷ó, - êàçàâ Ñòàñ, - àëå íå ìîæó. Ùîéíî âàø Êàøèðîâ ëåäâå íå âiäïðàâèâ ìåíå íà òîé ñâiò.

- è æàðòóºòå? - ó íå¿ âiäíÿëî ìîâó. - Íi, âè çíóùàºòåñÿ ç ìåíå.

- Àæ íiÿê, - ñòðèìóþ÷è ëþòü, çàïåðå÷èâ Ñòàñ. - À ÿêùî öå áóâ íå âií, òî àáñîëþòíèé äâiéíèê àáî áðàò-áëèçíþê.

- Àáñîëþòíèõ äâiéíèêiâ íå áóâàº, à áðàòiâ ó íüîãî íåìàº, - øâèäêî âiäïîâiëà ëiêàðêà. - ×îãî âè âiä ìåíå õî÷åòå?

- Iðèíî Iâàíiâíî, - ëåäâå ïåðåâiâ ïîäèõ Ñòàñ, - äîðîãåíüêà… ß áiëüøå â æèòòi âàñ íå ïîòóðáóþ, ïðèñÿãàþñÿ… iäâiäàéòå âàøîãî õâîðîãî ïðîñòî çàðàç. Éîìó æ öå íå çàøêîäèòü. À äiñòàâàòèñÿ òóäè âiä ñèëè äåñÿòü õâèëèí. ß ïðîøó. Íå òå ùî ïðîøó - áëàãàþ.

- Ãàðàçä, - øâèäêî âiäïîâiëà âîíà.

Áàíê «Àâàëü» Îëåã õàðàêòåðèçóâàâ ÿê îäèí ç íàéíàäiéíiøèõ, Òîìó ðåøòà ñóìè çà áðàêîì ÷àñó ìàëà îñiñòè òàì. I ïîêè ïåðåâiðÿëè éîãî äîêóìåíòè òà ãîòóâàëè óñå íåîáõiäíå, äóðíi äóìêè ó ãîëîâi ïðîäîâæóâàëè ñâîþ ñïðàâó, à ðóêè ðîçãîðòàëè äîðîæíié ëèñòîê, ïîöóïëåíèé iç ôóðãîíà. Òîé, õòî íå ïî äíÿõ, à ïî ãîäèíàõ øâèäêî i âïðàâíî îïàíîâóâàâ äåòåêòèâíó ñïðàâó, âæå äîáðå ðîçóìiâ, ùî ç íàéìåíøî¿ äóðíè÷êè çà÷iïîê ìîæå çíàéòèñÿ áàãàòî. Ñàìà æ ñïðàâà áóëà íà÷å íàðêîòèê - çàòÿãóâàëà óìèòü, à îò ùîá êèíóòè…

Îäíîêóðñíèê àñèëü ïðàöþâàâ ó Ôðàíêiâñüêîìó óïðàâëiííi îõîðîíè çäîðîâ'ÿ. Ñàìå âií i äîïîìiã íå òàê äàâíî Ñòàñîâi âëàøòóâàòèñÿ ó Ãàëè÷i. I çàðàç Ñòàñ ç íåòåðïiííÿì íàáèðàâ éîãî íîìåð.

- Ñëóõàþ, Ñòàíiñëàâå! Íó ÿê âëàøòóâàâñÿ? ß ÷óâ, òè âæå é «íàãóäiòè» äîáðÿ÷å âñòèã!

- Ïðèâiò. Áàãàòî ùî âñòèã.

- À ÿê ç òiºþ çàãèáëîþ, óòðÿñëîñÿ?

- Öiëêîì. ßêáè íå âàø íåéðîõiðóðã, ìiçêè ÿêîãî ùå ó íîðìàëüíîìó ðåæèìi ïðàöþþòü…

- Íó, ãîäi. Çàðàç íà íàøîãî áðàòà ïî÷íåø íà¿æäæàòè. ×îãî äçâîíèø?

- Ïðîõàííÿ. Ó Ôðàíêiâñüêó ïðàöþº ëiêàðåì Áiëîóñ Àëëà Ìàêñèìiâíà. Ìåíi ïîòðiáíî çíàòè äå. Òè æ áëèæ÷å äî êàäðiâ.

Ñåðöå çàâìåðëî. Ñàìå òàêå ïðiçâèùå ÷èòàëîñÿ íà ëiêàðñüêié ïå÷àòöi, ïðèáèòié ó øëÿõîâîìó ëèñòêó ôóðãîíà «Ìîëî÷íî¿ êðà¿íè». Ñàìå öÿ ëiêàðêà ñüîãîäíi çðàíêó çàñâiä÷èëà, ùî âîäié Êîâàëåíêî iêòîð Ïåòðîâè÷, âií æå iíâàëiä ïåðøî¿ ãðóïè Iãîð Êàøèðîâ, òâåðåçèé, çäîðîâèé i ãîòîâèé äî âè¿çäó.

- Ñàì ïðî òàêó íå ÷óâ, - áåç çàìèíêè âiäïîâiâ îäíîêàøíèê. - Çðîáëþ. ßêùî âîíà äåñü ó âåëèêié ëiêàðíi, çíàòèìåø óæå ñüîãîäíi óâå÷åði. À îò ÿêùî ó äðiáíåíüêié ïðèâàòíié êëiíiöi, òóò âàæ÷å. Àëå çíàéäåìî. Ñêiëüêè òîãî Ôðàíêiâñüêà? Çàñêî÷ êîëèñü!

- Çàñêî÷ó, - ïîîáiöÿâ Ñòàñ, äóìàþ÷è âæå ïðî iíøå.

Óñå-òàêè äî Êîëîìè¿ òðåáà áóëî ¿õàòè ñàìîìó. Òîäi á òî÷íî. Àëå äî õàòè éîãî á øâèäøå çà âñå íå ïóñòèëè. Ïîáà÷èòè çàðàç ïóñòå ëiæêî Êàøèðîâà íà âëàñíi î÷i - îñü ÷îãî õîòiëîñÿ ïîíàä óñå. Áiñîâà äóøà, ÿê æå ïîùàñòèëî. ßêáè íå ïî÷óâ… À äâåðöÿòà! Îòðèìàâ áè áèòîþ i íàâiòü çà ïiñòîëåòà íå âñòèã ñõîïèòèñÿ. À ïiä ìàøèíîþ… Óñå öå çãàäóâàëîñÿ áåç ïåðåáiëüøåííÿ ç³ çäðèãàííÿì. èñòåæèëè, íà÷å ïiîíåðà. Ïàñòêà íà ëîõà, ùî íàçèâàºòüñÿ. Îò áè çáàãàòèëèñÿ õëîïöi íà çàêèíóòié ôåðìi! Îáðóáàëè êiíöi, à òóò ùå é ïîäàðóíîê - ñòî «øòóê» ºâðèêiâ ó êèøåíÿõ… Êiíî! Óñi øëÿõè âåëè íà òîé ñâiò. Áåðåæå ÿêèéñü ÿíãîë…

I ðàïòîì ïðè çãàäöi ïðî ÿíãîëà çíàéîìà ìiñòèêà ïîëiçëà äî ãîëîâè ïîâíèì õîäîì. ßêèé òàì ÿíãîë! Ïðîñòî ùå íå ÷àñ! Íà âñå ñâîÿ ãîäèíà. À ó íüîãî ùî òàì - Ìàëåíüêèé Ïðèíö. Éîãî ñèìâîë ðîçòàøîâàíèé òðîõè âèùå. Íàñòóïíèé. Ïåðåä íèì ùå… Íi, ïåðåä íèì äóæå äàâíî áóëî îòå «áàãàòî ùî». Òåïåð íi. Òåïåð çàëèøèëàñÿ òiëüêè «äiâ÷èíêà ç ñóíèöÿìè». I äîêè âîíà æèâà, éîìó íi÷îãî íå çàãðîæóº. À ñêiëüêè âií âæå íå ÷óâ Îëåíêè?

Íåñëóõíÿíi ïàëüöi íàáðàëè êîìáiíàöiþ êíîïîê.

- Òàê… Êóäè æ òè ïðîïàâ? Êàçàâ, ñêîðî…

Ñëàâà Áîãó!

- Íå ïðîïàâ ÿ, êâiòêî. Ùå òðèìàþñÿ. À òè ÿê?

- Ïîãàíî… - êðiçü ñëüîçè âiäïîâiëà âîíà.

- Ùî?! Ùî ñòàëîñÿ?!

- Ùîñü íå òå çi ìíîþ. Çàõâîðiëà, íàïåâíî.

- Ùî ó òåáå áîëèòü? - ìàéæå ïî ñêëàäàõ çàïèòàâ Ñòàñ.

- Æèâiò. Ñëàáî. Íóäèòü…

- I êîëè öå ïî÷àëîñÿ?

- Ó÷îðà.

- Êîëè?! - ìàëî íå çàâîëàâ Ñòàñ.

Ó çàëi ïî÷àëè îãëÿäàòèñÿ, à âií òåïåð ëèøå ãîëîñíî i ðîçãíiâàíî øåïîòiâ ó òðóáêó.

- ßê öå ó÷îðà? À ÷îìó ÿ íi÷îãî íå çíàþ? Ìè ç òîáîþ öiëèé äåíü ãîâîðèìî i òè… Äîáà!

- Íå êðè÷è, - ïîïðîñèëà Îëåíêà. - Ìåíi ïîãàíî. Ó÷îðà ëèøå òðîõè, iíîäi. I ñüîãîäíi ìàéæå íå òóðáóâàëî. À çàðàç…

- Ïðîáà÷, - ñõàìåíóâñÿ Ñòàñ. - Òè íà ðîáîòi? Ñèäè òàì. Óæå äçâîíþ Íàãiðíîìó, âií ñâîºþ ìàøèíîþ ïðè¿äå i çàáåðå òåáå. I ÿ øâèäêî áóäó. Ñëóõàéñÿ éîãî. Áóäü ëàñêà. I íå ïëà÷.

Ðîçìîâà ç Áîãäàíîì çàéíÿëà íå áiëüøå õâèëèíè. Äîáðå, õî÷ º íàäiéíi äðóçi, êîëåãè. Iíàêøå á… Àëå äóìêó ïåðåðâàâ iíøèé äçâiíîê. Êîëîìèÿ. Íà òîìó êiíöi íà÷å é íå çáèðàëèñÿ ãîâîðèòè, ïðîòå «àëîêíóâøè» êiëüêà ðàçiâ, Ñòàñ äîãëóïàâ, ó ÷iì ði÷. Ãîëîñè ó òðóáöi áóëè äàëåêèìè, ïðîòå ÷óëèñÿ äîáðå.

- Òàê, øàíîâíi, òàêèé íåñïîäiâàíèé âiçèò, - ùåáåòàëà Iðèíà Iâàíiâíà. - ßê òè, Iãîðå?

- Òà íi÷îãî íîâîãî. Óñå ÿê çàâæäè.

- Êàæåø, íåìàº çðóøåíü?

- ßêi òàì çðóøåííÿ! Íà òîìó ñâiòi çðóøåííÿ áóäóòü. Äàñòü Áîã, ùå íåäîâãî…

- Iãîð÷èêó, õòî æ îäóæàº ç òàêèìè äóìêàìè?!

Õîòiëîñÿ òiëüêè ïëþíóòè ñïåðåñåðäÿ. Ãîëîñ íàëåæàâ Iãîðþ Êàøèðîâó! À ëiêàðêà âiä ñàìîãî ïî÷àòêó âiçèòó íàáðàëà ïîòðiáíèé íîìåð, àáè íàäîêó÷ëèâèé êîëåãà óñå ïî÷óâ ñàì. Îñü i ïðè¿õàëè. Çáèâàâ Ìóðàøåâè÷êó i éîãî ñàìîãî çáèðàâñÿ ÷àâèòè êîëåñàìè íå Iãîð Êàøèðîâ. Õòîñü iíøèé, ìîâ äâi êðàïëi âîäè ñõîæèé íà íüîãî. Ñòàñ âèòÿã ç êèøåíi ïóòiâêó. iäïîâiäíî äî íå¿ öå áóâ Êîâàëåíêî iêòîð Ïåòðîâè÷. iêòîð. Îäðàçó æ çãàäàëîñÿ ïî÷óòå êðiçü äâåði Êàøèðîâèõ ïiä ÷àñ ïåðøîãî âiçèòó. «iòþ, òóò ÿêèéñü ëiêàð ïðè¿õàâ ç öåíòðó ïðîòåçóâàííÿ. Ïóñêàòè?» iòÿ. Îñü êîìó, ñõîæå, òåëåôîíóâàëà ìàòè iíâàëiäà. ßê æå óñå çàâåðòàëîñÿ! Çäàâàëîñÿ, ùî îñü-îñü…

- Ïðîáà÷òå, ÿ íå ìîæó áiëüøå ÷åêàòè. Íàäòî äîâãî. ß ïiäó äî iíøîãî áàíêó!

Ãåòü öå áîæåâiëëÿ! ßêèé iùå Êàøèðîâ? ßêèé iêòîð? ßêà Ìóðàøåâè÷êà? Ãðîøi îòðèìàâ. Çàðàç âîíè áóäóòü ó áåçïå÷íîìó ìiñöi. ñå. I òîäi øâèäøå ç öiº¿ äiðè. Ïîâåðòàòèñÿ äî iííèöi. À äàëi âàðòî äîáðå ïîäóìàòè. Àëå òóò áiëüøå íå çàëèøàòèñÿ. Æîäíîãî äíÿ! Ç òàêèìè ãðîøèìà i ðîáîòà çíàéäåòüñÿ, i æèòëî. À âií çäóìàâ íåïîòðiáíi ïðîáëåìè íà ñåáå âiøàòè. À ùå Îëåíêà! Õî÷ áè íi÷îãî ñåðéîçíîãî. Ìîæå äiéñíî, ïèðîãà ñâîãî ïåðå¿ëà. Íó, íå ïiøîâ, áóâàº.

Éîãî ÷åìíî ïåðåïðîñèëè i äàëè ïiäïèñàòè ïàêåò äîêóìåíòiâ. àæêî áóëî çîñåðåäèòèñÿ, ÷èòàþ÷è ¿õ. Àäæå éøëîñÿ ïðî íàäçâè÷àéíî âåëèêó ñóìó. Òåëåôîí çàâiáðóâàâ ó êèøåíi ³ âèñâ³òèâñÿ íàïèñîì «Íàãiðíèé».

- Íó, ùî òàì?

- Íi÷îãî îñîáëèâîãî, - «ïîðàäóâàâ» êîëåãà. - Ãîñòðèé àïåíäèöèò.

- Ùî?!

- Àïåíäèöèò, êàæó, ÷îãî òè ðåïåòóºø? Êëàñè÷íèé, áåç ñóìíiâiâ. Ïðàâäà…

- Ùî? Íå òÿãíè êîòà…

- Ïðàâäà, êëiíiêà íàäòî iíòåíñèâíà. Òàêå âðàæåííÿ, ùî íàçðiâàº êàòàñòðîôà. ×àñîì áè íå òðiñ…

- àøó ìàòü… ×îãî æ òî âîíî óñå íà êóïó…

Õîòiëîñÿ ñiñòè i îïóñòèòè ðóêè. ×îãî æ îòàê óñå íàðàç?!

- Òî ÿêi áóäóòü ïîáàæàííÿ? - íåíàâ'ÿçëèâî ïåðåïèòàâ Íàãiðíèé.

- ßêi-ÿêi… Ãîòóºìî. ß ó Ôðàíêiâñüêó. ¯äó âæå.

Íàïåâíî, â öüîìó áàíêó ùå íå áà÷èëè êëiºíòà, ÿêèé, íå ÷èòàþ÷è, iç òàêîþ øâèäêiñòþ ïiäìàõóâàâ óñi ïàïåðè íà ñòî òèñÿ÷ ºâðî. Íà íüîãî äèâèëèñÿ ùîíàéìåíøå ç ïîäèâîì. Çðåøòîþ àâòîìàò óïîðàâñÿ ç ïiäðàõóíêîì ãðîøåé i Ñòàñ áóêâàëüíî âèáiã íà ïàðêóâàëüíèé ìàéäàí÷èê. Ìàøèíà ðâîíóëà ç ìiñöÿ.

Äîñèäiâñÿ. Äîáiãàâñÿ. Ç äóðíèìè ãðîøèìà i íåïîòðiáíèìè ïðîáëåìàìè I íå çàñïîêîþâàëî ñàìîïåðåêîíóâàííÿ, ùî öå óñüîãî ëèøå àïåíäèöèò, ÿêèõ çà æèòòÿ çðîáëåíî íå îäíó ñîòíþ. Îò i ïî¿õàëè äî iííèöi… Ãàëè÷ ç éîãî ïðèâèäàìè i òàºìíèöÿìè íå õîòiâ âiäïóñêàòè. Íiÿê íå õîòiâ! Òåïåð ùîíàéìåíøå òèæäåíü. Ëèø áè óñå áóëî äîáðå.



LIII



Îëåíêà ïðèíèøêëà íà ëiæêó, òóëÿ÷èñü äî éîãî ðóêè.

- I ùî, íåâæå òàêè âií? ×îìó ó ìåíå?!

- ií, ðiäíåíüêèé, - Ñòàñ ïîãëàäèâ ¿¿ ïî ãîëîâi. - Òîìó ùî ³íîä³ öå òðàïëÿºòüñÿ. Äðiáíèöi, íå âàðòi õâèëþâàíü. Çíàºø, ñêiëüêè ¿õ â íàñ áóâàº? Ó íàøié «êîíòîði» àïåíäèöèò - òå ñàìå ùî ó âàøié ïå÷àòêó ïðèáèòè. Õó! I âñå. Íàâiòü îòÿìèòèñÿ íå âñòèãíåø.

- Äîáðå òîái êàçàòè, - íå ìîãëà çàñïîêî¿òèñÿ âîíà. - Òåáå íå ðiçàòèìóòü.

- Ïî-ïåðøå, íå ðiçàòèìóòü, à îïåðóâàòèìóòü. À ïî-äðóãå, ìåíå âæå îïåðóâàëè. Ðîêiâ iç äåñÿòü òîìó. Îñü, äèâèñü. Òàê ùî íå êàæè.

- I òðåáà áóëî ìåíi òèõ ñóíèöü… ßê âiä÷óâàëà…

- Êâiòî÷êî, çàñïîêîéñÿ i íå ãîâîðè äóðíèöü. ß òåáå ïðîøó. Òè ìåíi âiðèø?

- Òàê… À òè… öå… áóäåø ñàì?

- Áóäó. Ñàì. Îñîáèñòî. Çàñïîêî¿ëàñÿ?

- Çäàºòüñÿ.

- Óñå. ß ùå ïðèéäó.

Çà÷èíèâøè ïàëàòó, âií ïîïðÿìóâàâ îäðàçó íà áàëêîí. Ïàëüöi òàê òðåìòiëè, ùî öèãàðêó íàñèëó âèéíÿâ iç ïà÷êè. Ïðèïàëèâ. Òiëüêè á íiõòî íå ïîáà÷èâ… Ñòàñ çàïëþùèâ î÷i, âèïóñêàþ÷è äèì.

Îëåíêî, Îëåíêî… Àëå ÿêèé ñåíñ çâèíóâà÷óâàòè ¿¿ ó ìàÿ÷íi, ÿêùî… èíèòè íàëåæàëî íàñàìïåðåä ñåáå ñàìîãî. Çà òå, ùî äîçâîëÿëà ñîái îñòàííiì ÷àñîì éîãî òâåðåçà i ðîçóìíà ãîëîâà, íà÷èíåíà õâîðîþ ôàíòàçiºþ. Óíèçó áóëî òèõî. Ëiõòàð ïåðåä êîðïóñîì îñâiòëþâàâ êóùi òà êâiòè ãàçîíiâ, ùî ðîç÷èíÿëèñÿ ó âå÷iðíüîìó ìîðîöi, ëèíó÷è çàïàõàìè àæ ñþäè. À ïåðåä î÷èìà ïîñòàâàëè çîâñiì iíøi êâiòè. Ìåðòâi êâiòè. Ïîòâîðíi ôiãóðè, ùî çà çàäóìîì íåâiäîìîãî ìàéñòðà, ÿêèé ñòâîðèâ êèëèì, ëèøå ïðèçíà÷àëèñÿ áóòè êâiòàìè. Íàñïðàâäi æ áóëè åëåìåíòàìè áiëüø íiæ ïîõìóðî¿ êàðòèíè, ùî ïðåòåíäóâàëà íà ïðîðîöòâî.

îíè ñêëàëèñÿ ó ºäèíî ìîæëèâèé âiçåðóíîê ç ïðèõîâàíèì çìiñòîì îäðàçó, ùîéíî Ñòàñ ïåðåñòóïèâ ïîðiã áóäèíêó i ùå ïåðåáóâàâ ïiä äiºþ ðàéäóæíèõ äóìîê, íi ñíîì íi äóõîì ïðî òå, ùî âiäáóâàòèìåòüñÿ äàëi. Ñêëàëèñÿ, àáè ðîçïîâiñòè, ùî éîãî ÷åêàº. Ïîäiáíà ìiñòèêà äîâãî íå áàæàëà âêëàäàòèñÿ ó ãîëîâi, i êèëèì íàïîëåãëèâî iëþñòðóâàâ äiéñíiñòü, íà÷å çàïèòóþ÷è ùîðàçó: íó ùî, òåïåð âiðèø? Ïåðåêîíàâñÿ?

Ùå íi?!

ií íå âiðèâ, i çàïîðîøåíèé êëàïîòü íà ñòiíi çíîâó áðàâñÿ çà ñâîº, âiäðàõîâóþ÷è íîâi æåðòâè. Çäàâàëîñÿ, áåçäóøíèé øìàò òêàíèíè âòðà÷àº òåðïåöü âiä éîãî íåïîìiðíî¿ òóïîñòi i âæå ãîòîâèé çàâîëàòè: «Íó êîëè æ òè íàðåøòi ïîâiðèø? Êîëè äîðîãà òîái æiíêà íå âè¿äå ç îïåðàöiéíî¿? Îöå òîái ïîòðiáíî, ùîá íàðåøòi âçÿòèñÿ çà ðîçóì?!».

iä ïîäiáíèõ äóìîê êèäàëî ó ïiò. Ùî æ öå äiºòüñÿ? Äîëÿ âèðiøèëà çàãíàòè ó ãëóõèé êóò? À ìî' íå äîëÿ, à âií ñàì? I òîäi ïîòðiáíî âèêèíóòè ç ãîëîâè äóðíþ, ïðîîïåðóâàòè ùå îäèí áàíàëüíèé àïåíäèöèò i ãðåáòè çâiäñè ÷èìøâèäøå i ÷èìäàëi. À ÿêùî âñå-òàêè äîëÿ? Òîäi ñòàíåòüñÿ âèïàäîê. Òîé, ÿêi ïðèïóñêàº ñòàòèñòèêà. I ïðè àïåíäèöèòi éìîâ³ðíà ñìåðòíiñòü. ßêàñü äåñÿòà äîëÿ âiäñîòêà. À áóâàº ùå ïðîñòiøå. Àáñîëþòíî çäîðîâîãî ïàöiºíòà ç äðiáíè÷êîþ, ÿêó ïîòðiáíî âèäàëèòè, ââîäÿòü ó íàðêîç. Ñåðöå çäîðîâå, àíåñòåòèêè ÿêiñíi, àíåñòåçiîëîã äîñâiä÷åíèé. Íi÷îãî íå ñâiä÷èòü ïðî íåáåçïåêó. Îò òiëüêè ðàïòîâî i ç íåçðîçóìiëèõ ïðè÷èí ñòàºòüñÿ çóïèíêà äèõàííÿ, à ïîòiì ñåðöÿ. Ðåàíiìàöiÿ - óñå ìàðíî. Êiíåöü. Áiëüø àíiæ íåñïîäiâàíèé, i íiõòî íå ìîæå ïîÿñíèòè ÷îìó - íi òi, êîãî ïîòiì ðîçïèíàþòü, íi òi, õòî ðîçïèíàº. Ìåäèöèíà - íàóêà íåòî÷íà. À ñòàòèñòèêà - ði÷ óïåðòà. Çà ðîêè ðîáîòè Ñòàñ i ñàì áà÷èâ òàêi âèïàäêè. ×îìó íå çàðàç?

Ïîçàäó êëàöíóëè äâåði - Íàãiðíèé.

- Ìè òåáå êðóãîì øóêàºìî, à âií êóðèòü… Òî ùî?

- À ùî?

- ß íå â'¿õàâ… Îïåðóâàòè áóäåìî? ß òàê ðîçóìiþ, òè óñiì ðîçïîðÿäæàºøñÿ? Òî êàæè! Ñèòóàöiÿ ÿêàñü íåâèçíà÷åíà. Óñi õîäÿòü îäíå ïîçà îäíèì i íiõòî íå ïî÷èíàº. Äî ðàíêó òîâêòèìåìîñü? Äàâàé ðóõàòèñü. ßê íà ìåíå - âií óæå òðiñíóâ. ×îãî ÷åêàòè?!

Îëåíêó ïîòðiáíî áðàòè íà îïåðàö³þ ÷èìøâèäøå, íå çâàæàþ÷è íà òi iäiîòñüêi äóìêè. Çðîçóìiëî ñòîïóäîâî. Iíàêøå i áåç âòðó÷àíü ìiñòèêè íå ñüîãîäíi-çàâòðà íà òîé ñâiò çàãðèìèòü. Àëå ÿê áðàòè?

Çàðàç. Ùå ñåêóíäó. ií îáiçâå ñàì ñåáå iñòåðè÷íîþ áàáîþ, âiçüìå ñåáå â ðóêè i óñå ïiäå ÿê ïî íàêàòàíîìó. Çàðàç. À òèì ÷àñîì…

…Óñi çîáðàæåíi âèïàäêè âiä íèçó äîãîðè áóëè ïðèâ'ÿçàíi äî ëiêàðíi. Óñi âiäáóâàëèñÿ ó ñóâîðié ïîñëiäîâíîñòi. ×åðãà òåïåð áóëà çà «äiâ÷èíêîþ iç ñóíèöÿìè». I äëÿ íå¿ íàäiéøîâ ñëóøíèé ìîìåíò. Ìîæå, íàâiòü êðèòè÷íèé ìîìåíò. Ùî òàêîãî ìiã ïiäêàçóâàòè êèëèì, àáè äîïîìîãòè ¿é óíèêíóòè ãiðøîãî?

Ñòîï. Ñïîêiéíî. Öÿ çàêîíîìiðíiñòü îñòàòî÷íî âèìàëþâàëàñÿ ëèøå çàðàç, ïiä õàîòè÷íèì ðóõîì éîãî äóìîê. Óâåñü ëàíöþæîê çàãèáëèõ, óñi âîíè áóëè çîáðàæåíi íà÷å ÿê ó ìîìåíò ñâîº¿ ñìåðòi. Òî÷íiøå æ, õîòiëîñÿ ñêàçàòè iíàêøå - ïîðó÷ iç êîæíèì ç íèõ áóëà ïðè÷èíà ñìåðòi. Íàïðèêëàä: ïåðøi - õëîïöi-ïðèçîâíèêè iç Çàêàðïàòòÿ. Óñi ïî ÷àñòèíàõ, ðóêè-íîãè îêðåìî, àäæå ¿õ ïåðå¿õàâ ïî¿çä. Äðóãèé - áîìæ, ÿêèé ïîìåð âiä ñêàçó. I ñîáàêà, ùî ïîêóñàâ éîãî, çîáðàæåíèé ïîðó÷. I âóñ âiäêóøåíèé. Äàëi «iíäiàíåöü». Ëåòèòü, ðîçêèíóâøè ðóêè. Îò âàì i ïðè÷èíà. Òåïåð - ñòàðà Ìóðàøåâè÷êà. ¯¿ ôiãóðà çàëàìàíà ïiä êóòîì äåâ'ÿíîñòî ãðàäóñiâ. ßêðàç òàì, äå íèç ãðóäíî¿ êëiòêè i æèâiò, äå i áóëà òðàâìà. À ïîðó÷ «ìîðîçèâî», òîìó ùî òàêó åòèêåòêó ìàâ ôóðãîí-óáèâöÿ. Óñå i äàëi âiäïîâiäàº. I îñü çðåøòîþ «äiâ÷èíà ç ñóíèöÿìè». îíà âçàãàëi íà÷å ÿê ïîñìiõàºòüñÿ. I íàâiòü «ïèðiã» ïåðåä ñîáîþ òðèìàº. I æîäíèõ çîáðàæåíü iç íàòÿêîì íà ïðè÷èíó ñìåðòi. Çäàâàëîñÿ, ÷îãî õîòiòè?

Íàñòóïíà çäîãàäêà ïåðåëÿêàëà. ií ïîáà÷èâ çâ'ÿçîê, ùî øóêàâ. Ùå òîäi, êîëè Ñòàñ íàìàãàâñÿ ïðîâåñòè ïàðàëåëü ìiæ çîáðàæåííÿì «äiâ÷èíè» íà êèëèìi i Îëåíêîþ, àêöåíò ñòàâèâñÿ íà ñóíèöÿõ. Ïîäðóãà ñïî÷àòêó íå ìîãëà çáàãíóòè éîãî çàïèòàíü, à ïîòiì íåñïîäiâàíî ñàìà çàïðîïîíóâàëà ïèðiã, âêàçàâøè òàêèì ÷èíîì, ùî «ä³â÷èíà ³ç ñóíèöÿìè» - öå âñå-òàêè âîíà. Òà é äèâàêóâàòå çîáðàæåííÿ ÷îãîñü æîâòîãî ÿêíàéêðàùå ïiäõîäèëî äëÿ ïèðîãà. èòâið âäàâñÿ. ¯ëîñÿ ç àïåòèòîì. À ïîòiì, ïåðåä ñíîì Îëåíêà çíåíàöüêà çàóâàæèëà, ùî ÷óëà, íà÷å àïåíäèöèò áóâàº, ÿêùî ç'¿ñòè áàãàòî ÿãiä iç äðiáíèìè êiñòî÷êàìè, òàêèõ ÿê ñóíèö³. Ñòàñ òîäi ëèøå ïîñìiÿâñÿ. Ñüîãîäíi æ çíîâó, äiçíàâøèñü ïðî ïåðñïåêòèâè, âîíà çàóâàæèëà: «Íàâiùî ÿ ñòiëüêè ñóíèöü ç'¿ëà?»

Îò i ïðè¿õàëè. Îò i ïðè÷èíà, çîáðàæåíà ïîðó÷ iç äiâ÷èíîþ - ïèðiã iç ñóíèöÿìè. Ïðèíàéìíi, ç Îëåí÷èíèõ ïîçèöié âií áóâ ïðè÷èíîþ îïåðàöi¿. Îïåðàöiÿ iíîäi áóâàº ïðè÷èíîþ ñìåðòi. Ñàìå òàêèé õiä ïîäié ïðîðî÷èâ êèëèì. Öå áóëà öiëêîâèòà ìàÿ÷íÿ, àëå ÿê æå óñå ëÿãàëî ó íàëåæíi ìiñöÿ! Ðóêè ñëèçàëè ïîðó÷÷ÿìè áàëêîíà i âiä öüîãî ìåòàë ñòàâàâ âîëîãèì. À ïîçàäó áiëÿ Íàãiðíîãî âæå ñòîÿëà øåôèíÿ, ñòàâëÿ÷è éîìó òi æ ñàìi öiëêîì çàêîíîìiðíi ó öié ñèòóàöi¿ çàïèòàííÿ.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, ùî ç âàìè? ß òàê çðîçóìiëà, âè ïðåòåíäóºòå íà õâîðó ÿê õiðóðã? è áóäåòå îïåðóâàòè?

- Íi, ÿ íå ìîæó, - íàñèëó âèìîâèâ Ñòàñ. - Ñèòóàöiÿ íåîðäèíàðíà.

- Çðîçóìiëî, - âiäïîâiëà Ïàâëîâñüêà. - Òîäi ÿ? Äàâàéòå, ìè ç Áîãäàíîì Ïåòðîâè÷åì. I íå òðåáà õâèëþâàòèñÿ. ß, çàãàëîì, íå ðîçóìiþ ïðè÷èí. Çâè÷àéíèé àïåíäèöèò.

- Ïàöiºíòêà íå çâè÷àéíà… - õèòðî áóðêíóâ Íàãiðíèé.

- Òàê âîíî é íà êðàùå, - çðàäiëà øåôèíÿ. - Óñå ïî áëàòó çðîáèìî. Ìîæå, i âäÿ÷íiñòü êîëåãè çàñëóæèìî. Òî ÿ êàæó íåõàé áåðóòü…

Ïàâëîâñüêà âçÿëàñÿ çà äâåði.

- Äiàíî àñèëiâíî… - Ñòàñ ëåäâå ïðîêàøëÿâñÿ, àáè âèäîáóòè ãîëîñ. - Äiàíî àñèëiâíî, ïîñòàðàéòåñÿ ìåíå çðîçóìiòè i íå îáðàçèòèñÿ. ß… íå õî÷ó, ùîá õâîðó îïåðóâàëè âè.

Ó Íàãiðíîãî, ùî ñòîÿâ ïîðó÷, âïàëà ùåëåïà.

- ßê ñêàæåòå… - îñòîâïiëà Ïàâëîâñüêà. - Õî÷à… íå ëîãi÷íî. Çàâiäóþ ñëóæáîþ ÿ, à íå âè. I òî íiêîëè íå âèñëîâëþâàëà ïîäiáíèõ ïîáàæàíü.

- ñå ïðàâèëüíî, - çãîäèâñÿ Ñòàñ. - Àëå ó äàíîìó âèïàäêóÿ… çàâiäóþ öiºþ ïàöiºíòêîþ, ÿêùî ìîæíà òàê ñêàçàòè. Öå ìîÿ ïîäðóãà. Îêðiì ìåíå ó íå¿ íiêîãî íåìàº, ïðèíàéìíi òóò. Òî æ ââàæàéòå, ùî ÿ ðîäè÷. Áëèçüêèé.

- Ãàðàçä, - çíèçàëà ïëå÷èìà øåôèíÿ. - Òîäi Áîãäàí Ïåòðîâè÷. I Ãàùàêà êëè÷òå. ß - äîäîìó. Óäà÷i.

- Òè ùî, äóðíèé? Çîâñiì?! - íàêèíóâñÿ íà íüîãî Áîãäàí, ùîéíî çà÷èíèëèñÿ äâåði. - Ùî òè âèðîáëÿºø? Íàõðiíà ¿¿ îáðàçèâ? À õòî ìàº îïåðóâàòè? ß?! Òåïåð i ÿ íå íàâàæóñÿ. Òè ðîçóìiºø, ÿêó ñèòóàö³þ ñòâîðèâ? Áóäåìî ç îáëàñíî¿ áðèãàäó âèêëèêàòè. Íà çâè÷àéíèé àïåíäèöèò. Íåõàé ñêàæóòü, ùî ìè òóò çîâñiì äóðíi. Òàê?!

- Íå òàê, - òâåðäî âèìîâèâ Ñòàñ. - Îïåðóé, íå áåðè äî ãîëîâè. Çâè÷àéíèé àïåíäèöèò. À ó ìåíå… Ñïðàâäi áóëè ïðè÷èíè. Ïîòiì ç øåôèíåþ ïîðîçóìiºìîñÿ, íå ïåðåæèâàé. ñå, âïåðåä. ß äçâîíþ Ãàùàêîâi.

Ñòàñ âiä÷óâàâ, ùî íå ìiã áè ÷iòêî ñôîðìóëþâàòè îòèõ ïðè÷èí. Íàâiòü ñàì äëÿ ñåáå. Îëåíêà áóëà îäíiºþ ç íåáàãàòüîõ ñêëàäîâèõ öüîãî ìiñòà, ùî ïðèéíÿëè éîãî. Ìiñòà, ÿêå â îñíîâíîìó íå õîòiëî éîãî ïðèéìàòè. Ïàâëîâñüêà áóëà íà òîìó, ïðîòèëåæíîìó áîöi. Äîñi âîíà íå çðîáèëà éîìó íi÷îãî ïîãàíîãî, ïðîòå ¿¿ çâ'ÿçêè ç Ìàì÷óðîì íàñòîðîæóâàëè. Ìîæëèâî, âîíà òàêè áóëà ó áëèçüêèõ ñòîñóíêàõ ç ëþäèíîþ, ùî ïîñÿãíóëà íà éîãî îñîáèñòå, ç ëþäèíîþ, ùî íå áàæàëà ïðèéìàòè éîãî ó öüîìó ìiñòi i íàâiòü íàìàãàëàñÿ çíèùèòè. Òîìó íåõàé êðàùå íå çàõîäèòü äî îïåðàöiéíî¿.

Óæå âäÿãíóòèé â îïåðàöiéíó ïiæàìó, Ñòàñ ïðîâiâ êàòàëêó äî ñòîëó i äîïîìiã Îëåíöi ïåðåñóíóòèñü.

¯é âñòèãëè çðîáèëè ïðåìåäèêàöiþ, i äiÿ íàðêîòè÷íèõ ïðåïàðàòiâ óæå ñõîâàëà îòîé ïåðåëÿê â î÷àõ, ÿêèé áóâ ïiâãîäèíè òîìó. Ðóêà æ áóëà çîâñiì õîëîäíîþ i ñëàáêîþ.

- Íå áiéñÿ, óñå áóäå ãàðàçä.

- Íó, òè æ çi ìíîþ…

Çàãóäiâ íàðêîçíèé àïàðàò, ðîçïðàâëÿþ÷è ºìêîñòi. Áðÿçêiò iíñòðóìåíòiâ íà ñòîëi. Ñêóïi ðåïëiêè êîëåã, äîâåäåíèõ íèì ñàìèì äî öüîãî íåïðèðîäíî íàïðóæåíîãî ñòàíó. ßêîãî òèïó ñüîãîäíiøíÿ îïåðàöiÿ?! Íà êiëüêà ïîðÿäêiâ ãiðøà, àíiæ îñòàííÿ ó iííèöi. Ñòàñ âiäâåðíóâñÿ äî âiêíà, âäèâëÿþ÷èñü ó òåìðÿâó. îïåðàöiéíié ãîðiëî ÿñêðàâå ñâiòëî, òîìó ïëÿìè êâiòiâ íà ãàçîíàõ ïiä òüìÿíèì ëiõòàðåì íå õîòiëè ðîçðiçíÿòèñÿ çîâñiì.

ií ñâiäîìî âèêëèêàâ óÿâîþ «ìåðòâi» êâiòè. «Äiâ÷èíà ç ñóíèöÿìè». Íàñòóïíèé - âií. Öiêàâî, à ùî òàì çà ïðè÷èíè? Êèëèì çà ñòiëüêè ÷àñó âèâ÷èâ íàïàì'ÿòü. Êîæíèé âiçåðóíîê, êîæåí çàâèòîê. «Ìàëåíüêèé Ïðèíö» çàñòèã ó ðàäiñíié ïîçi íà òëi çîðÿíîãî íåáà iç ÷àðiâíîþ ïàëè÷êîþ ÷è òî ïàðàñîëüêîþ ó ðóöi. Òàê, íà÷å â åëåìåíòi ÿêîãîñü òàíöþ. I ãîäi áóëî ó áëèæ÷èõ âiçåðóíêàõ âèøóêàòè ùîñü ñõîæå íà ïðè÷èíó ñìåðòi. Õëîï÷èê óçàãàëi âèãëÿäàâ ùàñëèâèì. À ùî, ÿê ñìåðòü éîãî ìàëàñÿ íå ó ïðÿìîìó ðîçóìiííi? Ñòiëüêè íàâàëèëîñÿ. Óñå ïðèòèñëî íà÷å áðèëîþ. Òåïåð âiä íüîãî ïiäå «äiâ÷èíêà ç ñóíèöÿìè», ÿêà, âèÿâëÿºòüñÿ, éîìó çíà÷íî äîðîæ÷à, àíiæ çäàâàëîñÿ îäðàçó. I òîäi âií çáîæåâîëiº. I îòàê ñòðèáàòèìå ïî âóëèöÿõ Ãàëè÷à iç çàìðiÿíèì îáëè÷÷ÿì, òðèìàþ÷è ó ðóöi «÷àðiâíó ïàëè÷êó». À ìîæëèâî… Õëîï÷èê çîáðàæåíèé íà÷å ÿê ó ñòðèáêó íà òëi çîðÿíîãî íåáà. Ñàìîãóáñòâî? À ÷îãî íå áóâàº, ÿêùî ðàïòîì «íà¿äóòü» ÷åðåç àôåðó ç äâîìàñòàìè òèñÿ÷àìè ºâðî?

Îò êóäè ñÿãíóëè õâîði äóìêè.

Ñòàñ çàïëþùèâ î÷i i óÿâèâ ñòàðèé êèëèì ïîâíiñòþ. «ß âiðèòèìó òîái, - õîòiëîñÿ ñêàçàòè, - ïðèñÿãàþñÿ. Àëå çáåðåæè öþ æiíêó. Íå çàáèðàé ¿¿ ó ìåíå. Çðîáè òàê, ùîá iç íåþ íi÷îãî íå ñòàëîñÿ».



LIV



Êîìó íàëåæèòü ìîëèòèñÿ çà òàêèõ îáñòàâèí? Áîãîâi? Äèÿâîëó? Äîëi? Ñòàðîìó êèëèìó àáî ùå ÿêèì ìiñòè÷íèì ñèëàì, ÿêèìè, çà Ñòàñîâèì ïåðåêîíàííÿì, ðàçèëî öå ìiñòî? ií ëàäåí áóâ óñiì íàðàç.

- Íó, îñü ÿê ãàðíî, - êîìåíòóâàâ Ãàùàê. - Àíàòîìiÿ ïðåêðàñíà! Óñå íà÷å ó êíèæöi. Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, äóæå ãàðíà æiíêà çñåðåäèíè. Çâåðõó íå áà÷èâ, âè æ ìåíå çàâ÷àñíî íå ïîêëèêàëè. À çñåðåäèíè êðàñóíÿ, çàçäðþ. õîäèìî ó æèâiò!

Íàãiðíèé ìîâ÷àâ, ïåðåáóâàþ÷è ïiä âïëèâîì ñòâîðåíî¿ Ñòàñîì àòìîñôåðè, ñêóïî äàþ÷è êîðîòêi âêàçiâêè îïåðàöiéíié ñåñòði. Ñïðàâäi, íàâiùî âií òàê? Íåðâè íà ìåæ³. Ïóñòå. èáà÷àòèñÿ äîâåäåòüñÿ ïåðåä óñiìà íàðàç. Àáè òiëüêè øâèäøå ñêií÷èëàñÿ îïåðàöiÿ.

- ×-÷îðò!

èãóê Íàãiðíîãî øòðèêíóâ íå òå ùî ïiä ñåðöå - êóäèñü àæ-àæ… Îò i âîíî.

- ×îãî ñòî¿ø? iäñìîêòóâà÷ âìèêàé! Øâèäêî!

- Òàê, òèñê ïiøîâ äîíèçó, - öå âæå áóâ àíåñòåçiîëîã. - Æåíþ, äîôàìií! èçíà÷àéòåñÿ, øàíîâíi! ßêà êðîâîâòðàòà?

Êðîâîâòðàòà… Äîôàìií… Îò i ïðè¿õàëè. Òàê ìàëî ñòàòèñÿ.

- Ïîâíèé æèâiò, - ñè÷àâ Íàãiðíèé. - Ïîçàìàòêîâà, íå iíàêøå. Ñòàñå, êëè÷åìî ãiíåêîëîãiâ?

- Òàê, îïåðàòèâíî. Çóïèíÿéòå! - íåðâóâàâ àíåñòåçiîëîã.

Ïîñòóïîâî äî íüîãî äîõîäèâ ñìèñë òîãî, ùî âiäáóâàºòüñÿ. Ïîçàìàòêîâà âàãiòíiñòü, êðîâîòå÷à. ßçèê íå ïîâåðòàâñÿ äîäàòè «âñüîãî-íà-âñüîãî», àäæå öå òàêîæ íå iãðàøêè. Àëå íàâiùî æ òàê ëÿêàòè! I ó íüîãî ñåðöå íå çàëiçíå!

- Õàëàò! - ìèòòºâî îáðîáèâøè ðóêè, Ñòàñ âñêî÷èâ ó îïåðàöiéíèé õàëàò i âòèñíóâñÿ äî íèõ. - Ñåðâåòêè! Ñêàëüïåëü! Ðàìêà!

Óñå ïðèéøëî äî íåñàìîâèòîãî ðóõó. Ãðèìiëî, ëiòàëî, ïàäàëî…

- Ùî òèñê?

- Ñiìäåñÿò íà äîôàìiíi.

×îðòè… Äîëÿ ïðîäîâæóâàëà âòèêàòè ïàëèöi ó êîëåñà. Ãiìíà ñîáà÷îãî! Íå âèéäå. Öå íå «iíäiàíåöü» i íå «Ìóðàøåâè÷êà». iä ÷îãî-÷îãî, à âiä öüîãî ¿é íå äàäóòü ïîìåðòè.

- Çàðàç… Äàé çàòèñêà÷. Ùå. 'ÿçàòèñÿ. Ùå çàòèñêà÷! Óñå - ïiäíîñüòå òèñê.

Ïîäàëüøà îïåðàöiÿ áóëà ñïðàâîþ òåõíiêè. Êðîâîòå÷ó çóïèíåíî.

- Ó ãðîáó ÿ áà÷èâ òàêi àïåíäèöèòè! - ñòîãíàâ Íàãiðíèé. - Òðåáà â÷àñíî âèçíà÷àòè, ÷èÿ õâîðà i õòî ëiêóþ÷èé! Ñóäèëè-ðÿäèëè, à ãiíåêîëîãó çàáóëè ïîêàçàòè…

- Íi÷îãî, - çàñïîêîþâàâ Ñòàñ. - Óñå áóäå ãàðàçä. Îòóò àêóðàòíî øèºìî!

- Íó, çâiñíî - ïðîäîâæóâàâ ëèòè æîâ÷ Áîãäàí. - Äëÿ ñåáå æ…

Òèñê âèðiñ äî íîðìè. Æèâiò ìèëè íà ñîâiñòü. Ðóêè äàâíî âæå íå òðåìòiëè. Ñèòóàöiÿ, ÿêó âií ñïðîâîêóâàâ ñàì, êîëèñü ìàëà çàêií÷èòèñÿ. Íàòîìiñòü ïî÷èíàâñÿ íîâèé îáåðò ñïiðàëi, ÿêà îáïëóòóâàëà éîãî æèòòÿ i ÿêó âæå ñòiëüêè ÷àñó ìàðíî íàìàãàâñÿ ðîçïëóòàòè. îíà ïî÷àëà ìàðèòèñÿ ùå â îïåðàöiéíié i ïðîäîâæèëà âæå ó ïàëàòi, âèëàçÿ÷è äî íåñêií÷åíîñòi ç íi÷íîãî ìîðîêó.

«Ñïiðàëü» çíèêëà òiëüêè çðàíêó. Îëåíêà íàïiâñèäiëà íà âèñîêîìó ëiæêó ç ðîçïëþùåíèìè î÷èìà i äèâèëàñÿ íà íüîãî.

- ß ùî ñïàâ?

- Ùå é ÿê, - ëåäü ïîìiòíî âñìiõíóëàñÿ âîíà. - Çàìó÷èâñÿ, áiäíèé, áiëÿ ìåíå.

- Îò, çàðàçà… Äîáðå æ ÿ òåáå äîãëÿäàþ. Íàâiòü íå ç÷óâñÿ, êîëè… - íå ìiã çàñïîêî¿òèñÿ Ñòàñ. - Êîòðà?! Äåñÿòà?!

- Äåñÿòà. Ìåíi âæå é ÷àþ ïðèíåñëè. Ñêàçàëè, ùî ìîæíà. Óñå æ ãàðàçä? Ïðàâäà?

- Óñå ãàðàçä…

- Òåëåôîí òâié äçâîíèâ. Òè íàâiòü íå ÷óâ.

- Ïåðåäçâîíþ ïîòiì, - Ñòàñ ëèøå çèðêíóâ íà íåçíàéîìèé íîìåð. - ß øâèäêî.

Íi÷ ÿê îäíà ñåêóíäà! Ùå á… Ñêiëüêè æ ìîæíà!

Òåëåôîí òàê i íå äàâ äiéòè äî òóàëåòó. Çíîâó òîé ñàìèé.

- Àëëî!

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó? Ìåíå ïðîñèëè âàì çàòåëåôîíóâàòè.

- À õòî öå? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- Áiëîóñ Àëëà Ìàêñèìiâíà, Iâàíî-Ôðàíêiâñüê, äðóãà ìiñüêà ëiêàðíÿ.

Óñå-òàêè âåëèêà ëiêàðíÿ.

- Àëëî Ìàêñèìiâíî! Äÿêóþ, ùî çàòåëåôîíóâàëè. àñèëü - ìié îäíîêóðñíèê, à ÿ ïðàöþþ çàðàç ó Ãàëè÷i õiðóðãîì…

- Çíàþ, àñèëü Ìèêîëàéîâè÷ ðîçïîâiäàâ. À ùî âè õîòiëè, ÿ âàñ ñëóõàþ!

- Àëëî Ìàêñèìiâíî, ó ìåíå êiëüêà çàïèòàíü. Òiëüêè íå äèâóéòåñÿ, áóäü ëàñêà. è æ ïiäïðàöüîâóºòå ùå äåñü, íà âèïóñêó àâòîìîáiëiâ, òîáòî âîäi¿â?

- Òàê, º ó íàñ ôàáðèêà «Ìîëî÷íà êðà¿íà», ìîëîêîïðîäóêöiÿ âñiëÿêà…

- À ó âàñ ïðàöþº âîäiºì Êîâàëåíêî iêòîð Ïåòðîâè÷?

- ª òàêèé. À ÷îìó âè ïèòàºòå?

- Íà ðîçìàëüîâàíîìó ôóðãîí÷èêó?

- Òàê. À ùî?

- I âií ùîäíÿ ïðàöþº?

- Ùîäíÿ. Îò òiëüêè…

- Ùî?

- Ñüîãîäíi íåìàº. Íi éîãî, íi ìàøèíè. À ùî ñòàëîñÿ?

- Òà, ñõîæå, âií ó áiãà ïîäàâñÿ, - çàäóìëèâî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Íåãàðíi ñïðàâè íà íüîìó. Øêîäà. Óòiê. À âè ìîæåòå çàòåëåôîíóâàòè ìåíi, ÿêùî ðàïòîì ç'ÿâèòüñÿ? Õî÷à, íàâðÿä ÷è.

îíà ïîîáiöÿëà íå ðîçãîëîøóâàòè ïðî ðîçìîâó.

Îò i ñêëàâñÿ íîâèé ôðàãìåíò. Ñõîæå, ó Iãîðÿ Êàøèðîâà áóâ áðàò-áëèçíþê. Ñõîæå, éîãî iñíóâàííÿ òðèìàëè ó òàºìíèöi. Îò òiëüêè ç ÿêîþ ìåòîþ? I ùî ìiã ìàòè ïîêiéíèé äÿäüêî Òàðàñ äî iíâàëiäà ç Êîëîìè¿?

Îëåíêà ëåæàëà iç çàïëþùåíèìè î÷èìà, àëå íå ñïàëà.

- ßê òè?

- Íîðìàëüíî. Íå áîëèòü. Óñå ãàðàçä. Äÿêóþ òîái.

Óñå. Ãåòü íåïîòðiáíi ïðîáëåìè. Òåïåð çàéìàòèñÿ íåþ. Íå õî÷å âiäïóñêàòè êëÿòèé Ãàëè÷. Òåïåð ùîíàéìåíøå ùå òèæäåíü. ßêáè íå äóðíèé àïåíäèöèò… Õî÷à, ÿêèé æå àïåíäèöèò? Òóò çîâñiì iíøi ñïðàâè…

- Òî ðîçêàæè ÿê óñå ïðîéøëî, - íà÷å ïî÷óâøè éîãî äóìêè, ïîïðîñèëà Îëåíêà. - ßêèé àïåíäèöèò áóâ? Ëîïíóâ ÷è íi?

- Ìîæå çàâòðà? - çàïðîïîíóâàâ Ñòàñ. - Óñå íîðìàëüíî. Òiëüêè ìó÷èòèìó òåáå ïîäðîáèöÿìè. iäïî÷èâàé.

- Íi, ÿ â íîðìi. Õî÷ó ñüîãîäíi, - ïîïðîñèëà âîíà. - Ùîñü íå òàê? ß âiä÷óâàþ.

- Óñå òàê, - Ñòàñ ñiâ ïîðó÷ iç íåþ. - Ïðîñòî… öå íå àïåíäèöèò. Ïîçàìàòêîâà âàãiòíiñòü. Ïåðåðâàëàñÿ ñàìà, òîìó âèíèêëà êðîâîòå÷à. Ç óñiìà ïðîáëåìàìè ìè óïîðàëèñÿ. Ñêîðî òè îäóæàºø. I äiòåé ó ìàéáóòíüîìó çìîæåø ìàòè. À íà íîãè ÿ òåáå âæå ñüîãîäíi ïiäíåñó. Òàê çàâåäåíî.

- àãiòíiñòü… Î, Áîæå…

ßêèéñü ÷àñ Îëåíêà ëåæàëà ìîâ÷êè, ïåðåòðàâëþþ÷è ïî÷óòå, à ïîòiì ïðîìîâèëà:

- Ñòàñèêó, ÿ ìàþ ùîñü òîái ðîçïîâiñòè.

- Íó, öüîãî âæå ñüîãîäíi òî÷íî íå òðåáà. Çàðàç ïîòðiáíî îäóæóâàòè.

- Íi, ÿ òàê íå çìîæó. Õî÷ó, ùîá òè çíàâ…

- Ùî ìåíi çíàòè? ß i òàê óñå áà÷èâ. Öå òðàïèëîñÿ ùå äî ìåíå. Òîæ, ÿêå ìàº çíà÷åííÿ? Òè æ çi ìíîþ òåïåð? Õiáà íi? Òî ïðî ùî ãîâîðèòè? Îñîáëèâî, íà äðóãèé äåíü ïî îïåðàöi¿. Íó áóäü æå ðîçóìíîþ.

- Ñòàñå, ìåíi äóæå âàæêî ïiñëÿ òîãî, ÿê òè ñêàçàâ. I äóìêè íåïðèºìíi. Ïàì'ÿòàºø, òè çàïèòàâ ìåíå, äå ÿ áóëà, êîëè Éîñèïiâíà òâîãî äÿäüêà õîâàëà? Òîäi ÿ íå íàâàæèëàñÿ. Òà òè é ñàì âiä÷óâ, ùå ïîäóìàâ êàçíà-ùî. Íó êîìó æ ìåíi, ÿê íå òîái, ïðî öå ðîçïîâ³ñòè…

- Ãàðàçä, - çiòõíóâ âií.

Ç Ñåðãiºì âîíà ïîçíàéîìèëàñÿ äâà ðîêè òîìó, êîëè îäíîãî ðàçó òîé çàâiòàâ äî ñâîº¿ â÷èòåëüêè. Íåîíiëó ÷àñòî âiäâiäóâàëè êîëèøíi ó÷íi. Öåé çäàâàâñÿ ñåðéîçíèì ÷îëîâiêîì i, ÿê ðîçïîâiäàâ, æèâ òåïåð ó Ôðàíêiâñüêó, ïðàöþþ÷è ãîëîâíèì iíæåíåðîì íà ïiäïðèºìñòâi. Êîëè íåâäîâçi âií ç'ÿâèâñÿ óäðóãå, Îëåíêà çðîçóìiëà, ùî öå âæå âiçèò íå äî â÷èòåëüêè. Ïîáà÷èëà i Éîñèïiâíà. À çà ìiñÿöü âîíè ïî÷àëè çóñòði÷àòèñÿ. Ñåðãié áóâ ðîçëó÷åíèé. ¯õíié ðîìàí íå ïðåòåíäóâàâ íà áóðõëèâiñòü, à ïî÷óòòÿ íà â³÷íå êîõàííÿ. Àëå ÷îëîâiê, ùî ç'ÿâèâñÿ ó ¿¿ æèòòi, ñòàâèâñÿ iç ïîâàãîþ, íå áóâ çàëåæíèì âiä àëêîãîëþ i íàâiòü íåñìiëèâî çàïðîïîíóâàâ îäíîãî ðàçó âèéòè çà íüîãî çàìiæ.

- Íó, íå òå ùîá íåñìiëèâî, øâèäøå íåâïåâíåíî. Ñàìà íå çíàþ, íàâiùî âií ïðî öå ïî÷àâ. «Íó, ìîæå ïîäóìàºìî íà öåé ðàõóíîê…». Õiáà æ òàê ïðîïîíóþòü? Íå âïåâíåíèé - õòî òåáå çà ÿçèê òÿãíå.

Ó âiäïîâiäü Îëåíêà òàê ñàìî íåâèçíà÷åíî çíèçàëà ïëå÷èìà, âiä÷óâàþ÷è, ùî äëÿ ñòâîðåííÿ ñiì'¿ òóò ÷îãîñü áðàêóº. Áiëüøå ðîçìîâ íà öþ òåìó íå âèíèêàëî. Òà é çóñòði÷àëèñÿ âîíè äåäàëi ðiäøå, à òåëåôîííi äçâiíêè ñòàâàëè øâèäøå äàíèíîþ òðàäèöi¿. iäíîñèíè âêëàëèñÿ ó çâè÷íå ðóñëî, ÿêå ïîñòóïîâî çàìóëþâàëîñÿ. Çäàâàëîñÿ, îáîº ðîçóìiëè, ùî êîëèñü óñå ñêií÷èòüñÿ. Éîñèïiâíà æ, ÿêà ñòàëà äiâ÷èíi ìàéæå ðiäíåþ, íàïîëåãëèâî ïðîñèëà ¿¿ âçÿòèñÿ çà ðîçóì i âëàøòóâàòè ñâîº æèòòÿ. Àäæå çàðàç õîðîøi ÷îëîâiêè - ðiäêiñòü. Îäíîãî ðàçó âîíà ñàìà, íi÷îãî íå êàæó÷è Îëåíöi, ïî¿õàëà äî Ôðàíêiâñüêà, àáè ðîçïîâiñòè êîëèøíüîìó ó÷íåâ³, ÿêå äîáðî ¿¿ êâàðòèðàíòêà i ùî âií ìîæå âòðàòèòè.

- Òà ÿ é ñàìà âæå íå õîòiëà, - çiçíàëàñÿ Îëåíêà. - Òîæ äàðìà âîíà öå. Îòàê áóâàº - íà÷å íåïîãàíà ëþäèíà, é âèãëÿäàº íi÷îãî, à îò íåìàº ñïîðiäíåíîñòi õàðàêòåðiâ, äóìîê. Íå òÿãíå äî ÷îëîâiêà, ÿê îòî ìàº òÿãòè. À çîâñiì ñàìié òàêîæ âàæêî. Íàïåâíî, i ó íüîãî ùîñü ïîäiáíå áóëî. Iíåðöiÿ ñòîñóíêiâ. Ñèëà çâè÷êè.

Ñòàñ ðîçóìiâ.

- îñòàííº ìè áà÷èëèñü ÿêðàç òîäi, êîëè ïîìåð òâié äÿäüêî. Ñåðãié ïðè¿æäæàâ äî áàòüêiâ. Çàéøîâ i äî ìåíå. À òóò Éîñèïiâíà ùå é ïîõîâàííÿì çàéìàëàñÿ. Ó êâàðòèði íiêîãî, ïîõìóðî òàê áóëî, i íà äóøi òàêîæ. I âií çàëèøèâñÿ íà íi÷. Ñõîæå, ñàìå òîäi ÿ é íàæèëà ñîái öèõ ïðîáëåì. À íà äóøi íå ïîêðàùèëîñÿ. Íàâïàêè. Ìè äîâãî ïîòiì ãîâîðèëè. Íåïðèºìíà âèéøëà ðîçìîâà. Çðàíêó Ñåðãié íàâiòü íå ïîïðîùàâñÿ. ß ïðîêèíóëàñÿ - éîãî íåìàº. Íó, çðîçóìiëà, ùî öå êiíåöü. Áiëüøå éîãî íå áà÷èëà. Òà é íå õîòiëà. Ãàäàëà, ìåíå âiä ÷îëîâiêiâ i ïîøóêiâ âëàñíîãî ùàñòÿ íàäîâãî âiäâåðíå. À òóò òè… Íàíîâî æèòè ñõîòiëîñÿ.

- ß öå âiä÷óâ ïiä ÷àñ ñàìî¿ ïåðøî¿ çóñòði÷i.

- Îé… íå ñìiøè ìåíå… - Îëåíêà ïðèòèñíóëà ðóêè äî æèâîòà. - Ñìiÿòèñÿ âàæêî, áîëèòü. À òè ÿê äóìàâ. Ïðèéøîâ òàêèé… óâåñü ïàí… Ñòî ðîêiâ ìåíi âàøîãî ñåëà íå ïîòðiáíî… Äàâàéòå äîâiäêó… À ùå ìåíi çäàëîñÿ, ùî âiä òàêèõ ÿê òè æiíêè ïëà÷óòü. Íó é âèðiøèëà çãàíÿòè òåáå ïî çàéâîìó êîëi.

- Íîðìàëüíèé ïiäõiä! - õèòíóâ ãîëîâîþ Ñòàñ. - ß òàêîæ, ìiæ iíøèì, ùå âiä ðîçëó÷åííÿ íå î÷óõàâñÿ. I òàêîæ ç îáðàçàìè íà æiíîê. Òî ùî, ÿ òàêîæ òåáå ìàâ ó õ³ðóðã³¿ ïî äðóãîìó êîëó ãàíÿòè?! I ìîâ÷àëà æ! Òiëüêè çàðàç…

- Òè ìåíå ç òîãî ñâiòó âèòÿã. ß òåïåð òâîÿ áîðæíèöÿ. ßê áðåõàòè?

- Íå ïåðåáiëüøóé, - çiòõíóëîñÿ ÿêîñü íåñàìîõiòü. - Ç òîãî ñâiòó - íàäòî ãó÷íî ñêàçàíî, õî÷à… Ïðèéìàºòüñÿ. Íó i… ñïîäiâàþñÿ, òè âiä ìåíå íå ïëàêàòèìåø.

- À ïðàâäó êàæóòü, ùî óñå, ùî òðàïëÿºòüñÿ, íà êðàùå, - íåñïîäiâàíî çàóâàæèëà Îëåíêà. - Òåïåð óñi ðîçðàõóíêè çi ñòàðèì âiäáóëèñÿ.

- Íå çðîçóìiâ.

- Óÿâè, ùî âàãiòíiñòü áóëà á íîðìàëüíîþ. I çà òèæäåíü-äðóãèé ÿ á óæå äîâiäàëàñÿ… Æàõ. Ùî á òè ðîáèâ?

- Íå çíàþ, - âiäïîâiâ Ñòàñ. - À òè?

- I ÿ íå çíàþ. Àëå ÷óæèõ ïðîáëåì íà òåáå òî÷íî íå âiøàëà á.

- Òâî¿ ïðîáëåìè íå ìîæóòü áóòè äëÿ ìåíå ÷óæèìè.

Ó öèõ ñëîâàõ çâó÷àëà óïåâíåíiñòü.



LV



- Íó, âñå. Ìèð? - ïðîìîâèëà çàâiäóâà÷êà, áåðó÷è êåëèõ iç øàìïàíñüêèì. - ß ðàäà, ùî âàøi ïðîáëåìè ïîçàäó. I äàé Áîã, ùîá ìè çàâæäè óìiëè äîïîìîãòè ñîái i îäíå îäíîìó. ß ñïðàâäi íå ìàþ íàéìåíøèõ îáðàç i ðàäà çà âàñ. Êîæåí ç íàñ íåðâóâàâ áè, êîëè éäåòüñÿ ïðî ïîðÿòóíîê áëèçüêî¿ ëþäèíè.

Óñi ïî÷àðêóâàëèñÿ é çàãîìîíiëè. ßê i ãîäèòüñÿ äëÿ ìàëåíüêîãî âèðîáíè÷îãî ñàáàíòóé÷èêà, àáî æ êîðïîðàòèâó.

- À ÿ ñàì ó øòàíè ìàëî íå íàêëàâ, êîëè êðîâàíóëî, - íå ìiã çàñïîêî¿òèñÿ Íàãiðíèé. - I ãîëîâíå - íåñïîäiâàíî òàê. Õî÷ íå îäíó òàêó çðîáèâ, àëå æ…

- Ñòàíiñëàâ Iâàíîâè÷ â÷àñíî âòðóòèâñÿ! - ïiäíÿâ äîãîðè ïàëåöü Ãàùàê.

- Äî òîãî æ, º çàêîí ïiäëîñòi, ùî íå êàæè! - ïðîäîâæóâàâ Íàãiðíèé. - Äëÿ «ñâîãî» îáîâ'ÿçêîâî ùîñü ìàº íå òàê âèéòè. Òîæ äÿêóþ, Ñòàñå, ùî íå çàëèøèâñÿ áiëÿ âiêíà ñòîÿòè!

- À ç ðåêîíñòðóêöiºþ óñå íîðìàëüíî âèéøëî? - ñåðéîçíî çàïèòàëà Ïàâëîâñüêà. - Íàñëiäêiâ íå áóäå?

- Ñïîäiâàþñÿ, íi.

- À ìè, - øåôèíÿ áàãàòîçíà÷íî ïîñìiõíóëàñÿ, - ñïîäiâàºìîñÿ, ùî âè ñòàðàëèñÿ äëÿ ñåáå íàñàìïåðåä.

- Òàê-òàê! - ïiäõîïèâ Íàãiðíèé. - I äiòêè ùå áóäóòü, i íå îäíå.

- I ìè ùå çáåðåìîñÿ ó âàøîìó, ÿê âè êàæåòå, «áóäèíêó ç ïðèâèäàìè» ç íàãîäè ùå ïðèºìíiøî¿ ïîäi¿. õîäèíè æ òàê i íå âiäãóëÿëè?

- Õòî-õòî, à âè, ãàäàþ, ìàºòå íàéêðàùå çíàòè, ùî é íå ãóëÿòèìåìî, - íàõèëèâøèñü äî Ïàâëîâñüêî¿, òèõî âiäïîâiâ Ñòàñ, ïîêè iíøi æàðòóâàëè.

- ×îìó? - òàê ñàìî òèõî çàïèòàëà âîíà.

- Ãàäàþ, âè êðàùå ðîçêàçàëè á ìåíi ïðî öå.

- Ìîæå, íàì ïiòè? Òèõåíüêî òàê, íåïîìiòíî, - çàïðîïîíóâàâ Íàãiðíèé. - À âè ïîãîâîðèòå.

- Íi, ìè ïîòiì, ó êàáiíåòi, - êàðòèííî ïîñìiõíóëàñÿ Ïàâëîâñüêà. - Ñâÿòî ìóñèòü áóòè äëÿ âñiõ. Íàëèâàéòå.

Ïðîòå äî êàáiíåòà äiéòè íå âäàëîñÿ. Øåôèíÿ ïðèïåðëà éîãî ó ðîçäÿãàëöi, êóäè Ñòàñ ïðèáiã, àáè ïðèâåñòè ñåáå äî ïîðÿäêó.

- Ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó, äàâàéòå ïîðîçóìiºìîñÿ. Äóìàëà, ìè âèïèëè ìèðîâó, à âè äàëi…

- Ùî äàëi? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ. - Õiáà ÿ ÷èì âàñ îáðàçèâ?

- Íi, àëå âè ïðîäîâæóºòå êîòèòè áî÷êó íà ìåíå. ßêiñü íåçðîçóìiëi íàòÿêè… Äî ÷îãî?

- Äî òîãî, ùî íå òðåáà ââàæàòè êîãîñü äóðíiøèì. è æ i òàê çíàºòå, ùî âõîäèí ó ìåíå íå áóäå! ×îãî âèñòàâó âëàøòîâóºòå?

- À ÷îìó íå áóäå? Íi, ÿ íå òå ùî íàïðîøóþñÿ, ïðîñòî âè ãîâîðèòå çàãàäêàìè. À ÿ äiéñíî íå ðîçóì³þ, ïðî ùî ìîâà.

- Òîäi ïðîáà÷òå, - ðîçâiâ ðóêàìè Ñòàñ. - ß áóâ íåïðàâèé. Òiëüêè ÿêùî âàñ äiéñíî öiêàâèòü ïèòàííÿ ÷îìó, ñïèòàéòå âàøèõ äðóçiâ. À ÿêáè ùå ïîòiì i ìåíi ïîÿñíèëè, áóâ áè äóæå âäÿ÷íèé.

- Ïî÷åêàéòå, âàì ùî, ñòàâëÿòü ÿêiñü ïåðåøêîäè äî óñïàäêóâàííÿ áóäèíêó? - íå âãàâàëà Ïàâëîâñüêà. - è… ìàºòå íà óâàçi ïðîêóðîðà íàøîãî? Ìàì÷óðà?

- àøîãî, - ïîïðàâèâ Ñòàñ. - Õî÷à, âëàñíå, ÿ âæå íå ìàþ äî íüîãî æîäíèõ ïðåòåíçié. Ïðîñòî íå çðîçóìiëî, ÷îìó. I áóäèíîê óæå ïðàêòè÷íî íå ìié, òîìó é íå áóäå âõîäèí.

Ïàâëîâñüêà çàêëÿêëà ó äâåðÿõ ç íåïiäðîáíèì ïîäèâîì íà îáëè÷÷i.

- I ìåíå çàâòðà âæå òóò íå áóëî á, ÿêáè íå ïðèêðèé âèïàäîê iç Îëåíîþ. À òàê äîâåäåòüñÿ çàòðèìàòèñü. Ñïîäiâàþñÿ, íå íàäîâãî.

îíà òàê i çàëèøèëàñÿ ó ðîçäÿãàëöi, à Ñòàñ âiä÷óâ, ÿê çíîâó øêðåáå íà äóøi. Êîëè æ íàðåøòi âií çóìiº îòàì, ãëèáîêî óñåðåäèíi, ìàõíóòè ðóêîþ íà âñå? Êîëè öå òðàïèòüñÿ? Äàâíî âæå ÷àñ. Áóëî á ëåãøå.

Îëåíêà ùîéíî ïðîêèíóëàñÿ. À ïîñìiøêà ìàëà âæå áiëüøå ñèëè, íiæ äî ñíó.

- Òè çîâñiì òâåðåçèé. À éøîâ ïèÿ÷èòè.

- Øåôèíÿ ïðîòâåðåçèëà, - ìàõíóâ ðóêîþ Ñòàñ. - Òè ÿê?

- Äîáðå. Ñêàæè, òè íå âiä÷óâàºø äî ìåíå â³äðàçè? - Îëåíêà äèâèëàñÿ éîìó ó âi÷i.

- ×îãî ðàïòîì?

- iä óñüîãî öüîãî. I âiä ðîçïîâiäåé ïðî iíøîãî ÷îëîâiêà.

- Àëå æ âií ó ìèíóëîìó?

- Òàê.

- Òî ïðî ùî ìîâà? Ìîæó ñëóõàòè áåç íàéìåíøèõ ðåâíîùiâ. ß ÷åêàþ, êîëè îäóæàºø. Ñêó÷èâ. Äóæå.

îíà âäÿ÷íî ïðèòèñëàñÿ äî éîãî ðóêè. À Ñòàñ íåñïîäiâàíî âiä÷óâ, ÿê ïîñòàòü òîãî, õòî ñïðàâäi íå âèêëèêàâ ðåâíîùiâ, ïî÷èíàº ðàïòîâî âèðîñòàòè äî íåïîìiðíèõ ðîçìiðiâ, õî÷ i áåç íàéìåíøîãî ñòîñóíêó äî éîãî ïîäðóãè. Îãî… Öÿ ëþäèíà íåñïîäiâàíî ïåðåòâîðèëàñÿ íà ïàçë, ÿêèé âäàëî ñòàâàâ íà îäíå ç íàéïîòðiáíiøèõ ìiñöü, ñòâîðþþ÷è öiëèé ôðàãìåíò êëÿòî¿ êàðòèíè. Ñõîæå, öå íå ñêií÷èòüñÿ íiêîëè.

- Ñêàæè, à ó òîé äåíü, êîëè ìié äÿäüêî ïîìåð, âií ñàì ïðèéøîâ ÷è òè çàïðîñèëà?

- Ñàì, - çäèâîâàíî âiäïîâiëà Îëåíêà. - À ÷îìó òè…

- Îòæå, ìiã çíàòè.

- Çíàòè ùî?

- Ùî ïîìåð Ìèðîíåíêî. ií æå, Ñåðãié òâié êîëèøíié, íå ñòîðîííÿ ëþäèíà ó ìiñòi. Æèâ òóò. Òà é áàòüêè… Ñêiëüêè òîãî Ãàëè÷à? À òóò äèðåêòîð ìóçåþ. Íå îñòàííÿ ëþäèíà. Ìiã çíàòè. Òà ùî ÿ ãàäàþ! Òè æ çíàëà, ùî Éîñèïiâíà ç äÿäüêîì ó ñòîñóíêàõ? Îòæå, i éîìó öå áóëî âiäîìî.

- Íàïåâíî, - íiÿêîâî çãîäèëàñÿ Îëåíêà. - Êîëèñü ìè ãîâîðèëè ïðî íèõ.

- Íó, îñü. Äiçíàâñÿ, ùî ïîìåð Ìèðîíåíêî. Ðîçóìiâ, ùî Ìóðàøåâè÷êà òàì, áiëÿ íüîãî. Äå æ ¿é áóòè iùå? Òîìó é ïðèéøîâ äî òåáå. Ñêàæè, à òè çàëèøàëà éîãî ñàìîãî ó êâàðòèði?

- Íó, âçàãàëi-òî… Áiãàëà çî äâà ðàçè äî Éîñèïiâíè òóäè, ùîñü íîñèëà. Ðóøíèêè, ïîòiì iùå ÿêiñü ðå÷i.

- Íó îñü, äâi÷i íåõàé õî÷ ïî ïiâãîäèíè â³í çàëèøàâñÿ ñàì. À ùå íi÷, òè æ ñïàëà.

- Äî ÷îãî òè õèëèø? - íå çðîçóìiëà Îëåíêà.

- À äî òîãî, ïàì'ÿòàºø, ìè ñëiäè ñõîâàíêè ó ôóòëÿði çíàéøëè. I òàì óæå íi÷îãî íå áóëî.

- Íi… - îäðàçó ïîõèòàëà ãîëîâîþ Îëåíà. - Íi, âií íå ìiã. Íå òå ùî ÿ çàõèùàþ, íi. ií ñïðàâëÿâ âðàæåííÿ ïîðÿäíî¿ ëþäèíè. À íèøïîðèòè ó êîëèøíüî¿ â÷èòåëüêè, ñòàðî¿ æiíêè…

- À ÿ íå çâèíóâà÷óþ éîãî ç ïðè÷èí îñîáèñòî¿ àíòèïàòi¿. Ïðîñòî äóìàþ ëîãi÷íî. ßêùî éäåòüñÿ ïðî áàãàòñòâî, ëþäè ÷àñòî-ãóñòî ïåðåñòóïàþòü ÷åðåç ñóìë³íí³ñòü ³ ïîðÿäíiñòü. ß îí ùîéíî ïåðåñòóïèâ ÷åðåç çäîðîâèé ãëóçä! Òîæ öå íå àðãóìåíò. ií ìiã çíàòè ùîñü, ïiäîçðþâàòè. Çíàéøîâ ñëóøíèé ìîìåíò, çàáðàâ i çíèê. Òè ñàìà êàæåø, ùî íàâiòü íå ïîïðîùàâñÿ.

- Êàæó, àëå äóìàþ, öüîìó áóëè iíøi ïðè÷èíè.

- Õòî çíàº… À áàòüêiâ éîãî çíàºø? Ïðiçâèùå?

- Áiëîóñ.

- ßê?!

Çäàëîñÿ, ùî ç-ïiä íüîãî âè¿æäæàº ñòiëü÷èê.

- Áiëîóñ?!

Îëåíêà çäðèãíóëàñÿ òàê, ùî àæ çàáîëiëî ïiä ïîâ'ÿçêîþ. èòÿãøè òåëåôîí, Ñòàñ øâèäêî íàáèðàâ íîìåð. Òîé, ç ÿêîãî éîìó òåëåôîíóâàëè çîâñiì íåäàâíî. Áiëîóñ. Îò æå æ ÿê óñå âèìàëüîâóºòüñÿ…

- Àëëà Ìàêñèìiâíà? Ñòàíiñëàâ ùå ðàç, iç Ãàëè÷à. èáà÷àéòå. Íi, ìåíi íi÷îãî íå òðåáà. Ïðîñòî çàéâèé ðàç äèâóºøñÿ, íàñêiëüêè òiñíèé ñâiò! ×îëîâiê âàø, âèÿâëÿºòüñÿ, íàø, ãàëèöüêèé. Ùå é ìàéæå ñóñiä.

- Êîëèøíié, - ïîïðàâèëà âîíà. - Êîëèøíié ÷îëîâiê.

- Íó, ïðîáà÷òå, íå çíàâ. Àëå æ ó íüîãî íà ïiäïðèºìñòâi ïðàöþºòå, â³í ãîëîâíèé iíæåíåð?

- Òàê. Iíîäi ëþäè ðîçëó÷àþòüñÿ öèâiëiçîâàíî. À ÿê âè ïðî öå äîâ³äàëèñÿ?

- Ñêiëüêè òîãî Ãàëè÷à! - íå çðîçóìiâ Ñòàñ. - Ùå á âàøîãî Ñåðãiÿ òóò íå çíàëè. Íó, áóâàéòå.

- Õòî öå? - íå çðîçóìiëà Îëåíêà.

- Äðóæèíà éîãî. Ñïðàâäi êîëèøíÿ. Íå äóðèâ òåáå. À îò Éîñèïiâíó, ñõîæå, ïî÷èñòèâ-òàêè. Òåïåð óñå é ñïðàâäi ñêëàäàºòüñÿ íå íà êîðèñòü òâîãî êîëèøíüîãî.

- ßêèì ÷èíîì?

- Ìèðîíåíêî, äÿäüêî ìié ïîêiéíèé, ãàäàþ, ùîñü çíàõîäèòü. Ùîñü íàäçâè÷àéíî öiííå. I õîâàº ó Éîñèïiâíè. Çíàéøîâ öþ øòóêó âií çà óñiºþ ëîãiêîþ ó ñâîºìó ñòàðîìó áóäèíêó. Ïðîòå íå îäèí âií ïðèïóñêàâ, ùî öÿ ði÷ çíàõîäèòüñÿ òàì. Ìîæëèâî, øóêàâ äÿäüêî Òàðàñ íå äóæå òàºìíî. ×åðåç òå, ìîæëèâî, é ïîìåð.

Çàáóâøè ïðî õâîðîáó, Îëåíêà ñëóõàëà, íàìàãàþ÷èñü íå âòðàòèòè ëiíiþ, à âií ïðîäîâæóâàâ:

- Ùîïðàâäà, çà æèòòÿ Ìèðîíåíêî äóæå ïåðåéìàâñÿ ïðîáëåìàìè ëiêóâàííÿ ìîëîäîãî õëîïöÿ Ñåðãiÿ Êàøèðîâà, ÿêèé íåùîäàâíî ñòàâ iíâàëiäîì. Äóæå ïåðåéìàâñÿ. ¯çäèâ äî íüîãî. Ïðèïóñêàþ, ùî Êàøèðîâ öåé - ãðiõè éîãî ìîëîäîñòi. Ïðèíàéìíi ÿê âií, òàê i éîãî ìàòè íàâiòü ÷óòè íå õî÷óòü äÿäüêîâîãî iìåíi.

- Íó i ùî, à äî ÷îãî òóò Ñåðãié? - i äàëi íå ðîçóìiëà Îëåíêà.

- À äî òîãî, ùî ó «Ìîëî÷íié êðà¿íi», äå òâié êîëèøíié ãîëîâíèé iíæåíåð, ïðàöþº âîäiºì ôóðãîíà iêòîð Êîâàëåíêî, ÿê äâi êðàïëi âîäè ñõîæèé íà iíâàëiäà Êàøèðîâà, âî÷åâèäü, éîãî áðàò-áëèçíþê. À ôóðãîí öåé çà êiëüêà õâèëèí äî çàãèáåëi Ìóðàøåâè÷êè ðåàëüíî áóâ ó Ãàëè÷i i íàâiòü ÷àòóâàâ íà ñóñiäíié âóëèöi. Äëÿ ìåíå îñîáèñòî òå, ùî óáèâöÿ Éîñèïiâíè - öå âîäié Êîâàëåíêî, âñòàíîâëåíèé ôàêò. Ó÷îðà, ïîáà÷èâøè, ùî ÿ âè÷èñëèâ ôóðãîí, âií íàïàâ íà ìåíå i íàìàãàâñÿ âáèòè. Òåïåð çíèê, i íiõòî íå çíàº äå âií.

- Òåáå ó÷îðà… íàìàãàëèñÿ âáèòè?!

- Ìåíøå ç òèì, - ïåðåáèâ Ñòàñ. - Íó ÷îãî òè? Ìîæëèâî, ÿ ïåðåáiëüøóþ. Ñòåæ êðàùå çà äóìêîþ. Îò i âèõîäèòü òàêå ñîái êîëî çâ'ÿçêiâ: Íåîíiëà - Ìèðîíåíêî - Êàøèðîâ - Êîâàëåíêî - Áiëîóñ - òè - i çíîâó Íåîíiëà. Îòàêå çàìêíåíå êîëî. Ïðè÷îìó êîæåí ó íüîìó ïîâ'ÿçàíèé iç äâîìà ñóñiäàìè, i çíà÷íî ìåíøå - iç ðåøòîþ ó÷àñíèêiâ. Ó öåíòði ìàº áóòè ÿêèéñü ñêàðá. Íàâêîëî íüîãî óñå é çàêðóòèëîñÿ. Îò òîái é ä³éîâ³ îñîáè. Ëèøå íå äî êiíöÿ âiäîìi êîíêðåòíi ðîëi. Ïðîòå áàãàòî ùî ìîæíà çi çíà÷íîþ äîñòîâiðíiñòþ ïðèïóñòèòè. Íàïðèêëàä, Áiëîóñ çàáðàâ òîé ñêàðá. Éîìó æ áóëî íàéçðó÷íiøå. À Êîâàëåíêî ëiêâiäóâàâ Íåîíiëó, ÿêà éîãî çàïiäîçðèëà. Òè êàçàëà Éîñèïiâíi, ùî Ñåðãié áóâ ó òåáå ó äåíü ïîõîâàííÿ äÿäüêà?

- Êàçàëà, - íå ðîçäóìóþ÷è âiäïîâiëà âîíà. - Íà äðóãèé äåíü ìè ç íåþ äîâãî ðîçìîâëÿëè, ïëàêàëèñÿ íà æèòòÿ, êîæíà ïðî ñâîº.

- Íó îñü, - âiâ äàëi Ñòàñ. - Êèíóëàñÿ âîíà ïåðåâiðÿòè, äå ðåëiêâiÿ, à ¿¿ íåìà. Çâè÷àéíî, Áiëîóñ - ïåðøèé ïiäîçðþâàíèé. Ïî¿õàëà äî íüîãî - ÿê, ìîâëÿâ, íå ñîðîìíî. Òè æ êàæåø, âîíà òóäè ¿çäèëà. Êîëè?

- Ïðèáëèçíî ÷åðåç òèæäåíü ïiñëÿ ïîõîâàííÿ.

- Íó îò, - ïðîäîâæóâàâ Ñòàñ. - Ïðèãðîçèëà, ùî âèâåäå íà ÷èñòó âîäó. Òîé ïîñëàâ Êîâàëåíêà, i âîäié çðîáèâ ñâîþ ñïðàâó - çáèâ æiíêó ó òåìðÿâi. Õëîïöi ç âóëèöi êàçàëè, ùî íåäîâãî ÷åêàâ. Ï'ÿòü õâèëèí i ïî¿õàâ. Íàïåâíî, ïðèáóâøè íà ñóñiäíþ âóëèöþ, Êîâàëåíêî ìàÿêíóâ, ùî âæå íà ìiñöi, Áiëîóñ ïîäçâîíèâ Éîñèïiâíi i ïîïðîñèâ âèéòè, íà÷åáòî ç íèì çóñòðiòèñü. Íó i… À iíôîðìàöiÿ ïðî ñêàðá ïðèéøëà äî íèõ, âî÷åâèäü, âiä áðàòà-áëèçíþêà Êîâàëåíêà - Iãîðÿ Êàøèðîâà, äî ÿêîãî íå ðàç ¿çäèëè äÿäüêî ç Ìóðàøåâè÷êîþ.

Îëåíêà ìîâ÷êè äèâèëàñÿ ó ñòiíó.

- ßê òàì â íèõ äiëèòèñü äîìîâëåíî, íå çíàþ, - äîäàâ Ñòàñ, - àëå, âî÷åâèäü, ïîïðàöþâàëè óñi ðàçîì. Òè æ áà÷èø…

- Íåâæå îòàê âîíî óñå é áóëî?

- ßêùî íå òàê, òî ìàéæå, - óïåâíåíî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Ùîïðàâäà, íàâêîëî öüîãî º ùå äåùî. Ñòîðîííi, òàê áè ìîâèòè, îáñòàâèíè. ª äîäàòêîâi ñèëè, ÿêèì âiäîìî ïðî ñêàðá ÿê òàêèé. Íåâiäîìî ¿ì iíøå, ùî ñêàðáó â áóäèíêó âæå íåìàº. Òîìó, íå ÷åêàþ÷è çàêií÷åííÿ ìîãî «âèïðîáóâàëüíîãî» òåðìiíó, âîíè êóïóþòü ó ìåíå áóäèíîê. Óæå. Îäèí ïîïåðåä îäíîãî, ÿê íåíîðìàëüíi. Ùîá íå çàáðàâ ÷àñîì õòî iíøèé. I ïëàòÿòü òàêi ãðîøi, ùî âîëîññÿ äèáêè ñòàº. Íó, òè áà÷èëà. Çâiñíî, öå çîâñiì iíøà êîìïàøêà. I îäíi ïðî iíøèõ íå çíàþòü. Iíàêøå á ó÷îðà ó Ôðàíêiâñüêó íå ÿ âèñòåæóâàâ Êîâàëåíêà, ÿê óáèâöþ Ìóðàøåâè÷êè, à âií ìåíå, ÿê ëîõà ç ïîâíèìè êèøåíÿìè ãðîøåé.

Îëåíêà ëèøå çìó÷åíî çàïëþùèëà î÷i.

- I ùå îäíå, - âií çðîáèâ áàãàòîçíà÷íèé æåñò, - ïiäòâåðäæóº ìî¿ âèñíîâêè - çàïîâiò. Îñü òåïåð ëèøå ïîÿñíþþòüñÿ éîãî äèâíi ïîëîæåííÿ. «Íå çìiíþâàòè iíòåð'ºðó i íå ðîáèòè êàïiòàëüíîãî ðåìîíòó»! î÷åâèäü, çíàéøîâøè ñêàðá, äÿäüêî âæå ðîçóìiâ, ùî éîãî ïàñóòü, çíàâ i òå, ùî Øåâ÷èê ç ïðîêóðîðîì - îäíà øàéêà. Òîìó i ñêëàâ òàêå - íà ïóáëiêó. Ùîá âîíè âiðèëè, ùî òå íåâiäîìå ùå òàì, ó áóäèíêó. Íàñïðàâäi æ ñêàðá ïëàíóâàëè çàõîâàòè ó êâàðòèði Éîñèïiâíè, ïðè÷îìó ôóòëÿð âiä áàÿíà áóâ ëèøå òèì÷àñîâèì ñõîâêîì. Ãàäàþ, Ìèðîíåíêî ïëàíóâàâ çðîáèòè ÿêèéñü êàïiòàëüíèé ñõîâ ó ñòiíi àáî ïiä ïiäëîãîþ. Áóäèíîê ñòàðèé, çíàéøëîñÿ á âiäïîâiäíå ìiñöå. I äðóãèé çàïîâiò, ñêëàäåíèé ó òié æå ôîðìi, - òîé, ùî íà òåáå, - ðåàëüíî áóâ ïðèçíà÷åíèé, ùîá ïðîòèäiÿòè ìîæëèâèì ïîøóêàì. À îôîðìëþâàâñÿ â iíøîìó ìiñòi äëÿ òîãî, ùîá íå ïðîíþõàëè Øåâ÷èê ç Ìàì÷óðîì. ² ùîá òè, ÿê ñòàíåø âëàñíèöåþ, íå ñìèêàëàñÿ øóêàòè.

- Àëå æ çàïîâiòè ïî÷èíàþòü «ïðàöþâàòè» ëèøå òîäi, êîëè ïîìèðàþòü ëþäè, ùî ¿õ ñêëàäàëè! - íå âèòðèìàëà Îëåíêà. - Ùî æ öå òàêå ìàëî áóòè, ÷èì ëþäè ìàþòü îòàê äîðîæèòè àæ ïiñëÿ âëàñíî¿ ñìåðòi?

- Óñå, - ñêàçàâ Ñòàñ, - ãîäi. Òîá³ òðåáà ñïàòè, à ÿ òóò âëàøòóâàâ ðîçìèíêó äëÿ ìiçêiâ.

- Íi, - âîíà îäðàçó ïiäõîïèëàñÿ. - Íå éäè. Áóäü ëàñêà. Ðîçïîâiäàé, ìåíi íå âàæêî.

- Êóäè æ ÿ ïiäó? - çäèâóâàâñÿ âií. - Áiëÿ òåáå áóäó. À ðîçêàçàâ óæå âñå. Ìî¿ ìîæëèâîñòi íà öüîìó åòàïi âè÷åðïàëèñÿ. Çâiñíî, ÿêáè ñèòóàöiþ ñåðéîçíî ðîçãëÿíóëè ÿêi ñëiä÷i îðãàíè… Òè æ ðîçóìiºø, ¿ì i äîïèòàòè ëåãøå êîãî òðåáà, i åêñïåðòèçè, ³ áàçè äàíèõ… Òiëüêè ÿ áà÷èâ, ÿê âîíè ïðàöþþòü. Óÿâè ñîái, ÿêáè ÿ, îïåðóþ÷è õâîðîãî, âèäàëÿâ íå òå, ùî ïîòðiáíî, à òå, ùî ëåãøå. Íi, íå õî÷ó ìàòè ç íèìè ñïðàâè. À âëàñíîðó÷… Íàìàãàòèñÿ iòè äàëi ñïðàâäi íåáåçïå÷íî. Äàâàé çìèðèìîñÿ ç òèì, ùî íiêîëè íå çíàòèìåìî, ùî æ öå òàêå áóëî, ÷åðåç ùî óñå.

- Ñòàñèêó… à ùî ïîòiì?

- À ïîòiì… Íó, íàñàìïåðåä ïîñòàâëþ òåáå íà íîãè. Öå òèæäåíü. Ìîæëèâî, äíiâ äåñÿòü. ßê ïiäå. À äàëi… Áóäèíîê ïðîäàâ, ãðîøi ïðèëàøòóâàâ. À âiäíîâëåííÿ ñïðàâåäëèâîñòi ïîòðåáóº íàäòî âåëèêèõ çóñèëü i äóæå ðèçèêîâàíå. I äëÿ òåáå òàêîæ, íå ëèøå äëÿ ìåíå. Öå íà îäíié ÷àøi òåðåçiâ. Íà iíøié - àçàðò, ñïîêóñà äîâåñòè ïî÷àòå äî êiíöÿ… ß íå ãðàâåöü ïî æèòòþ. ß - õiðóðã. I ç ïðîôåñiéíèõ ðèñ íàéöiííiøà - óìiííÿ â÷àñíî çóïèíèòèñÿ, à àçàðò - íàéøêiäëèâiøå, ùî ìîæå áóòè. Òîìó òðåáà çâiäñè âòiêàòè. Ðàçîì. Êðàùå äî iííèöi. ñå-òàêè ðiäíå ìiñòî. ßêùî òè íå õî÷åø, ÿ… òàêîæ íå ïî¿äó.

îíà äîâãî ìîâ÷àëà, à ïîòiì çàïèòàëà-òàêè òå, ùî íàéáiëüøå ìó÷èëî:

- Ó ìåíå îòà ñõåìà, ùîéíî òîáîþ ñêëàäåíà, äîñi ïåðåä î÷èìà ñòî¿òü. À òè… íå ïðèïóñêàºø, ùî ÿ - îäíà ç íèõ?

- Íi, - óïåâíåíî âiäïîâiâ Ñòàñ. - Êîëè ìè ïîçíàéîìèëèñÿ, óñå âæå âiäáóëîñÿ. Òâié êîëèøíié ðîçòàíóâ i íåâiäîìèé ñêàðá ðàçîì ç íèì. Óñå âàæëèâå âæå âiäáóëîñÿ. Òèì, õòî áðàâ ó÷àñòü ó çìîâi, ÿ íå ïîòðiáåí. Òÿãíóòè ìåíå äî öiº¿ ñõåìè íå áóëî ñåíñó, õiáà ùî çàéâèõ ïðîáëåì íàæèòè.

- À… ÿêùî òè äåñü ïîìèëèâñÿ? Ó ñâî¿õ ãåíiàëüíèõ ðîçðàõóíêàõ? - íå âãàâàëà âîíà.

- Òîäi äîëÿ ìåíå ïîêàðàº. I òàê ìåíi i òðåáà!

- À ÿ ãàäàëà… - ãîëîñ Îëåíêè çàòðåìòiâ, - òè ïðîñòî âiðèø ìåíi.

- ß òîái âiðþ, ñïè, - òèõî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Õî÷à çà öå ïîêàðàííÿ áóâàº ùå áiëüø æîðñòîêèì.

Îñòàííüî¿ ôðàçè âîíà íå ïî÷óëà.



LVI



Äçâiíîê ó äâåði òåïåð çàâæäè ïðèìóøóâàâ Îëåíêó çäðèãàòèñÿ. Çà êiëüêà äíiâ ïiñëÿ âèïèñêè iç âiääiëåííÿ ¿õ áóëî çîâñiì íåáàãàòî, îòèõ äçâiíêiâ. Ïðîòå ùîðàçó âîíà íàïðóæóâàëàñÿ i ëÿêàëàñÿ.

- Çíàºø, - îäíîãî ðàçó ñêàçàëà âîíà, - âåñü ÷àñ çäàºòüñÿ, ùî çàðàç óâiéäå õòîñü i ùîñü ñêàæå. I óñå ïåðåãðàºòüñÿ óêîòðå. I ìè çíîâó çàëèøèìîñü. I öå òÿãòèìåòüñÿ âi÷íî.

- Íå áiéñÿ, - âiäïîâiâ Ñòàñ. - èðiøåíî îñòàòî÷íî i áåçïîâîðîòíî. I ïîâið: íåìàº òàêî¿ ëþäèíè, ÿêà çìóñèëà á ìåíå çàëèøèòèñÿ. Êðiì òåáå, çâiñíî.

Àëå öåé âå÷iðíié äçâiíîê ÷îìóñü ðiçîíóâ i ïî éîãî íàïðóæåíèõ íåðâàõ. Îñòàííié âå÷ið ó Ãàëè÷i. Îñòàííÿ íi÷. Çðàíêó ó äîðîãó. îíè êèäàþòü óñå ÿê º - Îëåí÷èíó êâàðòèðó, ðîáîòó. Ïàïåðîâi êëîïîòè âiäêëàäàþòüñÿ íà ïîòiì. Ëèøå îäíà ñïðàâà íå ìîãëà ÷åêàòè - âiä'¿çä. Ïîäàëi ç ìiñòà, ÿêå çàëèøèëî ñòiëüêè íåïðèºìíèõ âðàæåíü.

Íi÷îãî íå ìàº ïåðåøêîäèòè. Îëåí÷èíi ðå÷i âæå ó ìàøèíi. Ìàøèíà ïiä áóäèíêîì. Íàâiòü òèõ, êîãî íàëåæàëî íàçèâàòè íå iíàêøå ÿê ïàðòíåðàìè, ïîïåðåäèâ, i âîíè íå ìàëè íi÷îãî ïðîòè. Ñòàñ íàâiòü çàïðîïîíóâàâ êëþ÷i âiä áóäèíêó ñïî÷àòêó Áåðêîâè÷ó, à ïîòiì i ïðîêóðîðó. Îáèäâà âiäìîâèëèñÿ, ïðîñèëè òiëüêè íå çàáóòè ïðî òåðìií ïåðåîôîðìëåííÿ äîêóìåíòiâ i ïîáàæàëè ùàñëèâî¿ äîðîãè. Íàðåøòi, Ãàëè÷ âiäïóñêàâ.

- Äàâàé íå âiä÷èíÿòè, - ïîïðîñèëà Îëåíêà.

- Òè ùî? Ìàøèíà ïiä âiêíàìè. Ïðèïèíè. iäçàâòðà ïðàöþâàòèìó íàä òâî¿ì ïñèõîëîãi÷íèì ñòàíîì.

Ãàùàê i Íàãiðíèé ñòîÿëè â îòâîði äâåðåé, äåìîíñòðàòèâíî òðèìàþ÷è ïëÿøêó.

- Òè ãëÿíü, - çäèâóâàâñÿ Ñòàñ. - Äèâè, õòî ïðèéøîâ! Íå çãîðäóâàëè. À ÷îãî æ òàêó ìàëåíüêó?

- Òîái ¿õàòè çðàíêó. Çíîâó ïëàêàòèìåø, ùî îáñòàâèíè íå äîçâîëèëè.

- Ç óñiõ, êîãî ìîæíà áóëî ïîáà÷èòè, âiä÷èíèâøè äâåði, ñõîæå, öå íàéïðèºìíiøèé âiçèò, - ïîñìiõàþ÷èñü, çàóâàæèëà Îëåíêà.

- è ïðî ïëÿøêó? - íå ðîçãóáèâñÿ Íàãiðíèé.

- Ïðî âàñ! Ðîçäÿãàéòåñÿ! ßêðàç íà âå÷åðþ. Òiëüêè àòìîñôåðà ó íàñ âæå ïîõiäíà, âèáà÷àéòå.

- Îñü òàê… - íåâiäîìî êîìó æàëiâñÿ Ãàùàê. - Íàëåòiâ, ïðîéøîâñÿ ïî ìiñòó íà÷å áóðåâié, çàáðàâ íàéëiïøå, i íó âàñ óñiõ. Êèñíiòü äàëi ó ñâîºìó áîëîòi…

- Ïðèïèíiòü, - ñìiÿâñÿ Ñòàñ. - Êðàùå äàâàéòå íà êóõíþ. Ó ãîñïîäèíi ðîëü êåðóþ÷à.

- Íó, çâiñíî! - ïiäõîïèâ Íàãiðíèé. - À òàì ëiêàðíÿíèé ëèñòîê çàêðèºìî, i âi÷íà ïîñóäîìèéêà. Òàêå âîíî æèòòÿ óêðà¿íñüêî¿ æiíêè.

- Äÿêóþ, Áîãäàíå Ïåòðîâè÷ó, çà ðàéäóæíi ïåðñïåêòèâè! - îáóðèëàñü Îëåíêà.

- À ÷îãî áåç øåôèíi? - çàïèòàâ Ñòàñ. - Íå çàïðîøóâàëè iç ñîáîþ? ×è âiäìîâèëàñÿ?

- Íó, òè æ ¿é ñåðöå ðîçáèâ! Òåïåð óñå íà íàñ íåùàñíèõ çíîâó âèëëºòüñÿ.

- À ÿêùî ñåðéîçíî?

- À ÿêùî ñåðéîçíî, òî íå êàçàëè, - ïîÿñíèâ Íàãiðíèé. - è æ íå ñïðàöþâàëèñÿ. èäíî áóëî. Òî íàâiùî? À õîòiëîñÿ íà ïðîùàííÿ äóøåâíî¿ àòìîñôåðè.

- Ùîá óñi ñâî¿, - ïiäêàçàâ Ãàùàê.

- Äÿêóþ, ùî çà ñâîãî ìàºòå, - ñåðéîçíî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - ß… âiðèòå, ÷åñíî, ¿äó÷è, ó öüîìó ìiñòi íi çà ÷èì íå øêîäóþ. Îêðiì âàñ. Ìîæåòå íå âiðèòè.

- Èãèì… - íiÿêîâî êðÿêíóâ Íàãiðíèé. - Óñå ó íàñ íåïðàâèëüíî iäå. Ùîá òàêi ðîçìîâè âåñòè, òàì óæå òiëüêè íà äíi ìàº ëèøàòèñü. À ìè…

- Íi÷îãî ïîäiáíîãî! - âñòðÿãëà Îëåíêà. - Óñå ïðàâèëüíî. Îòæå, äóìêè â³ä äóøi, à íå ç ï'ÿíî¿ ãîëîâè. Òàê, ëþáèé, çà õëiáîì. I òî ìèòòºâî. À ìè òóò ïîêóõîâàðèìî.

Ïiäõîïèëèñÿ óñi, àëå Ñòàñ îäðàçó æ ïîñàäèâ ¿õ íàçàä i ÿê áóâ, ó ñïîðòèâíîìó êîñòþìi, âèñêî÷èâ çà äâåði. Äóøà ñïiâàëà: âñå-òàêè îñòàííié ãàëèöüêèé àêîðä íå çâó÷àòèìå ïîõìóðî.

Ïîñòàòü, ùî âiäîêðåìèëàñÿ âiä âîäîñòi÷íî¿ òðóáè, áóëà êðèâîþ i çãîðáëåíîþ, à çâóê, ç ÿêèì êiñòëÿâà ðóêà êîâçíóëà ïî iðæàâîìó çàëiçi, âèëèâ ïîðöiþ õîëîäíî¿ âîäè ïîçà øêiðó. Òåìðÿâà õîâàëà éîãî îáëè÷÷ÿ. Êàïòóð àæ çàêðèâàâ î÷³.

ií çðîáèâ êðîê íàçóñòði÷, ùîïðàâäà, òàê i íå âiäïóñòèâøè òðóáè, íà÷å áåç íå¿ ìiã óïàñòè. Òîäi íàõèëèâñÿ äî ìàøèíè, ÿêà ñòîÿëà çîâñiì ïîðó÷. À òðåìòÿ÷èé òà ñêðèïëÿâèé ãîëîñ ïðîìîâèâ:

- Ùî, òiêàºø?

Öåé òåìáð âàæêî áóëî íå âïiçíàòè. Ïðîòå ñëàáêiñòü ïðîäîâæóâàëà ðîçëèâàòèñÿ ïî íîãàõ i ëèøå çà ÿêó õâèëèíó ìàëî âiäáóòèñÿ ïîâåðíåííÿ äî íîðìàëüíîãî ñòàíó.

- ×îãî ìåíi âòiêàòè, ïðîñòî ¿äó. Íåìàº íi÷îãî äîáðîãî ó âàøîìó ìiñòi, ùîá òóò âèñèäæóâàòè. Äiðà äiðîþ. Ãàäþøíèê.

Íå áåç çóñèëü ðóõàþ÷èñü, Ðàòóøíÿê íàáëèçèâñÿ óïðèòóë. Íà íüîìó áóëà çâè÷àéíà øòîðìiâêà, êàïòóð ÿêî¿ ó òåìðÿâi ñïðàâèâ òàêå íåïðèºìíå âðàæåííÿ.

- À âè ÷îãî òóò î òàêié ãîäèíi?

- Íà òåáå ïðèéøîâ ïîäèâèòèñÿ. Çàâòðà æ áóäå ïiçíî.

- ×îãî æ, - âèìóøåíî ïîñìiõíóâñÿ Ñòàñ. - Ùå ïðè¿äó. Ïàïåðè ó êàäðàõ ëèøèëèñÿ. Ïëþñ áóõãàëòåðiÿ. I âàì äî ïîáà÷åííÿ çàéøîâ áè ñêàçàòè.

- Äóðíþ, íå òîìó ùî ¿äåø! - ïðîðèïiâ Ðàòóøíÿê. - Óçàãàëi ïiçíî.

Íîâå íåïðèºìíå ïîïîâçëî ó ãðóäÿõ. Îãî… Ùî âåðçå öåé ìàðàçìàòèê? ßê - óçàãàëi? Ùî ìàºòüñÿ íà óâàçi?

- è ãîâîðèòå çàãàäêàìè, - ÿêîìîãà òâåðäøå âiäïîâiâ Ñòàñ. - Ïiçíî äëÿ ÷îãî?

- Íå äëÿ ÷îãî, à äëÿ êîãî! - ïîÿñíèâ ñòàðèé. - Äëÿ òåáå ïiçíî. Ó ãëîáàëüíîìó ðîçóìiííi. Æèâ ÷îëîâiê, ÷îãîñü õîòiâ, íà ùîñü ñïîäiâàâñÿ… À ïîòiì - óæå ïiçíî.

- è âåðçåòå äóðíèöi, - çàóâàæèâ Ñòàñ, íå óïiçíàþ÷è âëàñíîãî ãîëîñó.

- ßêùî äóðíèöi, òî ÷îãî æ òè çëÿêàâñÿ?

Ðàòóøíÿê çàãëÿäàâ çíèçó, ç-ïiä êàïòóðà, çàïàëèìè íàäîêó÷ëèâèìè î÷èìà, àëå áà÷èâ éîãî íàñêðiçü. I âiä öüîãî íåàáèÿêà çëiñòü ïî÷èíàëà çàáèðàòèñÿ íå íà æàðò, âèòèñêàþ÷è îòi ïåðøi, ùå áiëüø íåäîðå÷íi âiä÷óòòÿ.

- Iâàíå Ïàâëîâè÷ó, íàâiùî âè ïðèéøëè? - òâåðäî çàïèòàâ Ñòàñ. - ßêùî ïðîùàòèñÿ, ïðîøó â ä³ì. Äî Ãàùàêà i Íàãiðíîãî. ßêùî ìàºòå ùî iíøå, òî êàæiòü òóò. Ìåíå ÷åêàþòü.

Ñòàðå÷èé ñìiõ ó òåìðÿâi, ùå é ç-ïiä êàïòóðà, çâó÷àâ áåç ïåðåáiëüøåííÿ çëîâiñíî.

- Þíà÷å, òàêîìó âiäïðàöüîâàíîìó ìàòåðiàëó, ÿêèé ñòî¿òü ïåðåä òîáîþ, íå ëè÷èòü ïèòè ãîðiëêó ó êîìïàíi¿ ïîâàæíèõ ëiêàðiâ. À ïðèéøîâ ÿ çàäîâîëüíèòè òâîº ïðîõàííÿ.

- ßêå? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- Òè æ õîòiâ ãðàòè ó øàõè. ß ãîòîâèé.

- è… ïðè ñâîºìó ðîçóìi? - ó Ñòàñà íàòóðàëüíî ïåðåõîïèëî ïîäèõ. - Ãðàòè ç âàìè ó øàõè?! îñòàííþ íi÷ ïåðåä âiä'¿çäîì? Õî÷à… Ó âàñ æå ïàòîëîãi÷íà òÿãà ãðàòè ç ëþäüìè ó øàõè áåçïîñåðåäíüî ïåðåä ôàòàëüíèìè ïîâîðîòàìè ó ¿õíüîìó æèòòi.

Îò òåïåð ñïðàâäi ñõîòiëîñÿ çàçèðíóòè ó æîâòÿâi î÷i ñòàðîãî, øêîäà, ùî òåìðÿâà.

Ñêðèïëÿ÷èé ñìiõ çàçâó÷àâ ùå ºõèäíiøå.

- I öå óñå, äî ÷îãî òè äîãëóïàâ? Øìàðêà÷ó… Íà áiëüøå ìiçêiâ íå ñòàëî. Îòæå, i ãðàòè íåìà ç êèì. À ÿ âæå íàìiðèâñÿ.

- ×îãî æ òàê ïiçíî íàìiðèëèñÿ? - çàïèòàâ Ñòàñ.

- À ìåíi íi÷îãî íå áóëî âiä òåáå ïîòðiáíî. Òè æ ñàì íà áàæàííÿ õîòiâ.

- À òåïåð, âèõîäèòü, ùîñü òðåáà. Áàæàííÿ ç'ÿâèëîñÿ? Çà ïiâäîáè äî ìîãî âiä'¿çäó. ßêå?

- Çäîãàäàéñÿ.

- Òóïèé… - ðîçâiâ ðóêàìè Ñòàñ. - Îãîëîñiòü óìîâè. Ìîæå, é çàöiêàâèòü.

- À òâîÿ óìîâà áåç çìií. èãðàºø - ïðî äÿäüêà òâîãî íåïóòÿùîãî ðîçïîâiì, áî òàê íi÷îãî é íå çíàòèìåø.

- À ïðîãðàþ?

- Ó Ãàëè÷i çàëèøèøñÿ, - ïðîêàøëÿâ ñòàðèé.

- Ùî?!

Îáóðåííÿ, ÿêå îõîïèëî Ñòàñà, âàæêî áóëî ïåðåäàòè. ßê æå õîòiëîñÿ âiäâiñèòè öié íàãëîòi äîáðîïîðÿäíîãî øàëîáàíà! Íi, íå âäàðèòè, àäæå íà ñòàðó ëþäèíó àæ íiÿê íå ïiäíÿëàñÿ á ðóêà. Ñàìå êëàöíóòè ñåðåäíiì ïàëüöåì òî÷íiñiíüêî ó ëîáà, ÿê îöå «âèíàãîðîäæóþòü» îäíå îäíîãî øêîëÿði íà ïåðåðâàõ.

- Çäàºòüñÿ, öå ïðîÿâè ãëèáîêîãî ìàðàçìó, - ïîõèòàâ ãîëîâîþ Ñòàñ.

- Îòæå, òè ïîâèíåí ëåãêî âèãðàòè i îòðèìàòè ñâîº.

Ãîëîñ Ðàòóøíÿêà òðåìòiâ äåäàëi áiëüøå, à ïîõèòóâàííÿ ãîëîâè ðîçðiçíÿëîñÿ íàâiòü ó òåìðÿâi. Áðàêóâàëî òiëüêè, ùîá âií i áåç øàëîáàíiâ òóò ðóõíóâ.

- ß âçàãàëi íå ãðàòèìó, - êðiçü âèìóøåíèé ñìiõ îãîëîñèâ Ñòàñ. - Òîìó ùî òàºìíèöi ïîêiéíîãî äÿäüêà ìåíå áiëüøå íå öiêàâëÿòü, à çàëèøàòèñü ÿ íå ìîæó çà æîäíèõ îáñòàâèí. Áóâàéòå çäîðîâi.

- Äóðíþ, - ïðîêðåêòàâ ñòàðèé âæå ó ñïèíó. - Îäíàêîâî æ çàëèøèøñÿ. Òiëüêè… êðàùå á - ïðîãðàâøè ìåíi…

Ñìèñë ïî÷óòîãî äîõîäèâ ïîñòóïîâî. ií ñïîâiëüíþâàâ õîäó, â'ÿæó÷è íîãè, à îäíî÷àñíî ðîçïàëþþ÷è íåàáèÿêó ëþòü. Öÿ ñòàðå÷à âîðîíà, äëÿ ÿêî¿ âií ïîøêîäóâàâ ñòóñàíà, âïåðòî íàìàãàëàñÿ êàðêàòè äî êiíöÿ, áàæàþ÷è áåçãëóçäèì çàëÿêóâàííÿì î÷îðíèòè îñòàííi ãîäèíè éîãî ïåðåáóâàííÿ. Îñòàííi äå - ó Ãàëè÷i ÷è íå òiëüêè?

- ×èì ïî áàáàõ ëàçèòè, êðàùå á äîäîìó çàéøîâ. Ìîæå á i íàäóìàâ ùå…

Îñòàòî÷íî çóïèíèòèñü âäàëîñÿ ëèøå çà ðîãîì áóäèíêó. Êðàìíèöÿ ñâiòèëàñÿ ïîðó÷. Ùå âiä÷èíåíà. Õëiá… Àëå äóìêè ïåðåáóâàëè âæå ãåòü çîâñiì â iíøîìó ìiñöi. Ðàòóøíÿê ñïðàâäi ùîñü çíàâ. À ìîæëèâî, âçàãàëi óñå. Íîðìàëüíà ëþäèíà íà éîãî ìiñöi àáî ìîâ÷àëà á, àáî êàçàëà, ùî õî÷å. Öåé, ùî, âî÷åâèäü, âèæèâàâ iç ðîçóìó, âèðiøèâ ãðàòèñü. Àëå õàé òàì ùî, à âií íàòÿêàâ íà íåáåçïåêó. Îñòàííÿ ôðàçà ñâiä÷èëà ïðî òå, ùî ïiäêàçêà çàðàç ó áóäèíêó, ÿêîãî äëÿ Ñòàñà ïîäóìêè âæå íå iñíóâàëî.

Ïðîòå áóäèíîê ñòîÿâ íà ìiñöi. À êëþ÷i âiä íüîãî äîñi çàëèøàëèñÿ ó Ñòàñà. Òiëüêè íàâiùî æ òàê ñêëàäíî? Ïåíñiîíåð õîòiâ ïîãðàòèñÿ. Òî ïîãðàºìîñü. ×îìóñü âií õî÷å, ùîá Ñòàñ çàëèøèâñÿ. Íåõàé. ií çàëèøèòüñÿ. îáìií íà âàæëèâó iíôîðìàöiþ. Íàâiùî ãàÿòè ÷àñ, ãðàþ÷è ó øàõè i ðèçèêóâàòè, ùî õòîñü iç íèõ çàëèøèòüñÿ áåç áàæàíîãî? Ïðîñòà óãîäà. Êîæåí çàäîâîëüíÿº óìîâè iíøîãî. Ïðîñòî çàðàç. I õòî ïðè öüîìó çàâàäèòü Ñòàñîâi ïðîêèíóòèñÿ çðàíêó, çàâåñòè ìàøèíó i, çàáðàâøè Îëåíêó, âè¿õàòè-òàêè ó ïîòðiáíîìó íàïðÿìêó? Çàêîíè ÷åñòi? Ñìiõ òà é ãîäi.

ií êèíóâñÿ íàçàä, àëå áiëÿ òðóáè âæå íiêîãî íå áóëî. Ðàòóøíÿê çíèê. Ñòàñ ïðîáiã äâið i âèñêî÷èâ íà iíøó âóëèöþ. Íåìàº. Êîëè?! ií æå ëåäâå õîäèâ! Ïðîáiãøè âóëèöåþ â îáèäâîõ íàïðÿìêàõ, Ñòàñ çàñêî÷èâ íàçàä ó äâið, à ïîòiì çíîâó äî õëiáíîãî. Äèâà. Ñòîï! Ñòàðîãî ìîãëî ïðèòèñíóòè äî âiòðó i âií ïðîñòî ó ïiä'¿çäi…

Àëå é öå ïðèïóùåííÿ íå ñïðàâäèëîñÿ. iä÷èíèâøè äâåði Îëåí÷èíî¿ êâàðòèðè, Ñòàñ ïðîéøîâ äî êiìíàòè.

- ×îãî òè òàê äîâãî?

- Íåìàº âæå õëiáà. Ïiçíî. Äî âîêçàëó ñêî÷ó. Êëþ÷i âiä ìàøèíè òiëüêè âçÿòè.

- Òà òðåáà òîái éîãî! - êðè÷àâ ç êóõíi Íàãiðíèé. - Ïîäèâèñü, ÿêi ìè âàðåíèêè ëiïèìî!

Îëåíêà äèâèëàñÿ ïåðåëÿêàíî, ùîá íå ñêàçàòè áiëüøå.

- À íàâiùî òîái öå… Ùî òè çàìèñëèâ?!

- Íi÷îãî! - Ñòàñ øâèäêî ñõîâàâ ï³ñòîëåò äî êèøåí³. - Çà õëiáîì i íàçàä. À áåç öiº¿ øòóêè ÿ çàðiêñÿ õîäèòè. Ïðîñòî âèñêî÷èâ íà ðàäîùàõ òàê øâèäêî i çàáóâ óäîìà. Òè ÷îãî? Ìîìåíò.

Ïîöiëóâàâøè ¿¿, Ñòàñ âèñêî÷èâ íàäâið. Ùå ðàç îçèðíóâñÿ. Íiêîãî. «Äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» ïîëåòiëà ó íàïðÿìêó íàéçëîâiñíiøîãî ó Ãàëè÷i ìiñöÿ.



LVII



Ñàäèáà ñïàëà. Çà÷èíåíà áðàìà, ïóñòå ïîäâið'ÿ. Ïiä'¿õàâøè áåç ôàð i ç çàãëóøåíèì äâèãóíîì, Ñòàñ âiä÷èíèâ õâiðòêó i òèõî ïðîéøîâ. Íà âóëèöi àíi äóøi. Äâåði çà÷èíåíi. Ïàëüöi íàïðóæèëèñÿ, âñòàâëÿþ÷è êëþ÷. Òèõèé ïîâîðîò çàìêà. Ïiñòîëåò ó ðóöi. I âàæêèé íåâïåâíåíèé êðîê ó òåìðÿâó õîëîäíèõ ñiíåé. èìèêà÷. Ñâiòëî îñâiòèëî é íàñòóïíèé êîðèäîð. Òèõî é ïîðîæíüî. Íi, ïîðîæíüî, àëå íå òèõî. Ñåðöå ãóïàëî àæ ó ãîëîâi, à ì'ÿçè, çäàâàëîñÿ, íàêîïè÷óâàëè ñêàæåíèé ñòðóì, ãîòîâi ñïðàöþâàòè ïðè íàéìåíøîìó ðèïiííi ïiäëîãè, ÿêà ñüîãîäíi íå áàæàëà ðèïiòè íàâiòü âiä âëàñíèõ êðîêiâ. Êóõíÿ â îäèí áiê. Êiìíàòà ç äèâàíîì â iíøèé. Äàëi - ïîðîæíÿ. ñå. Íiêîãî. Íó, õiáà ùå øàôà - òðàäèöiéíå ìiñöå ñõîâàíêè äëÿ êîõàíöÿ, à çàðàç áiëüø âiäïîâiäíå äëÿ òðóïà.

Ðèâîê!

Îò êîëè çàñêðèïiëî! Êëÿòi äâåði. Ïîðîæíüî.

Òåïåð íåõàé âãàìóºòüñÿ ó ãðóäÿõ. Ïiñòîëåò çàõîâàâ ïiä ïàõâó. Çàðàç. Íó i äå?

Äå âîíî?!

Ùî ìàâ íà óâàçi öåé ñòàðèé ïåðäóí?

Î÷i íå îìèíàëè æîäíîãî çàêóòêà. Óñå ÿê i áóëî. Çàëèøàëèñÿ ïiäâàë i ãîðèùå. Çàðàç. Çáåðóñÿ ç äóõîì. Îñòàííº çóñèëëÿ…

Òåëåôîí çàâiáðóâàâ ó êèøåíi.

- Äå òè, Ñòàñèêó?

- Õëiá êóïëÿþ. æå ¿äó. Íàëèâàéòå.

Ïîãëÿä âïèðàâñÿ ïðîñòî ó «êíèãó ïðîðîöòâ». À ÷è íå ¿¿ ìàâ íà óâàçi ñòàðèé? Ìîæå, ñàìå òóò i íàëåæèòü çíîâó øóêàòè ïiäêàçêó. Íó… Äå? Íà âèöâiëîìó êèëèìi óñå çëèâàëîñÿ äîêóïè i ïåëþñòêè ïðè ïîãëÿäi ïiä ïðÿìèì êóòîì íi÷îãî íå íàãàäóâàëè - ïðîñòî âèâ÷èâøè éîãî çà äîâãi ãîäèíè ñïîãëÿäàííÿ, Ñòàñ i çâiäñè áåçïîìèëêîâî çíàõîäèâ «ãåðî¿â». Îñü âîíà - «äiâ÷èíêà ç ñóíèöÿìè». Æèâà. «ß çóìiâ ¿¿ âðÿòóâàòè. Òîæ ïðàâäèâiñòü öiº¿ æèòòºâî¿ êàðòè âèÿâèëàñÿ ìiôîì», - òâåðäèâ âíóòðiøíié ãîëîñ. «Íå ãíiâè!» - îäðàçó æ ïî÷èíàâ ïðîñèòè iíøèé. Ùî æ, ëÿãàòè íà äèâàí ïðîñòî çàðàç i ïî÷èíàòè øóêàòè ó ïåëþñòêàõ íàâêîëî «ïðèíöà» i «äiâ÷èíêè» çàøèôðîâàíi îçíàêè àâòîêàòàñòðîôè, ÿêà ìàº ñòàòèñÿ ïî äîðîçi äî iííèöi? Àáî ùå ùîñü?

Äå âîíà, îòà ïiäêàçêà?!

àæêi êðîêè ïåðåéøëèñÿ ñòåëåþ ïî äiàãîíàëi. Ïîòiì ùå ðàç. Çàâìåðøè, Ñòàñ äèâèâñÿ óãîðó. À «âií» çóïèíèâñÿ i ñòîÿâ äåÿêèé ÷àñ, ïåðåìèíàþ÷èñü ïî øëàöi. Äÿêóþ, Áåðêó, ùî íàãàäàâ ïðî ñâî¿ âèòiâêè. î÷åâèäü, öåé äèâî-ìàéñòåð íå ìàâ ðîçóìó, ÿêùî, ïîáà÷èâøè äàâíî çàáóòå ñâiòëî ó âiêíàõ, çíîâó çàïóñòèâ ñâîþ «øàðìàíêó». Òóïiñòü Áåðêîâè÷à âðàæàëà. Òà ÷îãî õîòiòè âiä äóðíÿ, ùî ïëàòèòü äâi÷i? À îò Ñòàñ çàâäÿêè ¿é çáàãíóâ îäíó âàæëèâó ði÷. Óñå «ãîñïîäàðñòâî» íà ãîðèùi òàê i çàëèøèëîñÿ ðîçêîïàíèì. I ñâiä÷èòèìå òåïåð, ÿêùî çà éîãî âiäñóòíîñòi çàöiêàâëåíi âëiçóòü ñþäè, ùî Ñòàñîâi âäàëîñÿ ðîçêðèòè ïðèíàéìíi äåÿêi ç òàºìíèöü. ×è âàðòî çàëèøàòè öåé êîçèð âîðîãàì? Ó ñàìèõ ïðèñòðîÿõ íi÷îãî íå ïîøêîäæåíî. Çàñèïàòè íàçàä øëàêîì i íåõàé ïîòiì äî âòðàòè ïóëüñó ëÿêàþòü ïðèâèäàìè îäíå îäíîãî.

Çíîâó ïî÷óëèñÿ êðîêè íà ãîðèùi, ïîòiì ùå øâèäøå, à ïîòiì ãðþêíóëî i ïî÷óâñÿ ñòîãií. Ñòîãií, ñïîâíåíèé áîëþ. Òàêèé, ùî íàâiòü ó Ñòàñà, êîòðèé ðîçóìiâ éîãî ïîõîäæåííÿ, ïiøîâ ìîðîç ïîçà øêiðîþ. À ïîòiì… Òàì óæå íå ñòîãíàëè. ií ãîâîðèâ. Òî÷íiøå, ïîâòîðþâàâ ëèøå îäíå ñëîâî, íà÷å êëèêàâ: «Íiëà-à! Íiëà-à! Íiëà-à-à!»

Öå ñïðàâèëî åôåêò ñîäè, êèíóòî¿ â îöåò. Ñëiïà íåêåðîâàíà ëþòü, âèáóõíóâøè iç æàõó, ïiíîþ çàëèëà î÷i i ðâàëàñÿ ãåòü â óñi äiðè. I ñòðèìàòè ¿¿ íå áóëî ìîæëèâîñòi. èðîäêiâ, çäàòíèõ íà òàêó ôàíòàçiþ i òàêå áëþçíiðñòâî, õîòiëîñÿ äóøèòè âëàñíèìè ðóêàìè. I âèäåðøè ç êèøåíi òåëåôîí, çíàéøîâøè òðåìòÿ÷èìè ïàëüöÿìè íîìåð Áåðêîâè÷à, Ñòàñ çàâîëàâ ó ñëóõàâêó:

- Ñëóõàé, òè, ïiäëîòî, ïðîñòî çàðàç ÿ ïiäíiìóñÿ äî òâîº¿ õàëóïè i çàäóøó òåáå! À ïåðåä òèì íîãè ïîâèðèâàþ. ×óºø, ãèäîòî, ãîëèìè ðóêàìè çàäóøó!

- Ñ-ñòàíiñëàâå Iâàíîâè÷ó… À ê-êîìó âè äç-çâîíèòå? - ïåðåëÿêàíî âåðåñêíóâ òîé. - Öå Á-á-áåðêîâè÷! è ìié íîìåð íàáðàëè…

- Òàê, ñâîëîòî, ÿ íàáðàâ òâié íîìåð! Ùîá òè çàðàç, ìèòòºâî çàòêàâ ñâîþ «øàðìàíêó», iíàêøå ÿ çàòêàþ òåáå! Íàâi÷íî!

- ß-ÿ-ÿêó øàðìàíêó?! Ùî âè õî÷åòå?!

- Êiíîòåàòð ñâié äîìàøíié! - ðåâiâ Ñòàñ. - Òîé, ùî òè ó áóäèíêó íà ãîðèùi ñõîâàâ! Ïîëÿêàòè íà ïðîùàííÿ ñõîòiëîñÿ… Òåïåð ÿ òåáå ëÿêàòèìó!

- Òàê ÿ-ÿ-ÿ… ÿ… íi÷îãî. ß íå õîòiâ â-âàñ… Öå òàê… i… ó ìåíå çàðàç âñå âèìêíåíî! Ïðèñÿãàþñÿ! Äàâíî âæå íå…

Çäàëîñÿ, ùî çâóê ó ñëóõàâöi âèìêíóëî â îäíó ìèòü, õî÷ çáèòèé ñïàíòåëèêó i ïåðåëÿêàíèé Áåðêîâè÷ äîâãî ùå ñèïàâ âèáà÷åííÿ é ïîÿñíåííÿ. À øâèäøå âèìêíóâñÿ éîãî ñëóõ. Ñàìå öiº¿ ìèòi ç'ÿâèëîñÿ â³ä÷óòòÿ, ùî ñèâiº. Ãîëîâà í³áè áóëà îêðåìî âiä òiëà i íå çäàòíà ïîâîðóõíóòèñÿ. À îòå íàéãiðøå ïî÷àëîñÿ ç ãîðëà. àæêîþ ðòóòòþ âîíî òåêëî äîíèçó, ðîçëèâàþ÷èñü ïî ðóêàõ i íîãàõ, âiä ÷îãî òi øâèäêî íiìiëè. Öå ùî, îòàê ïîìèðàþòü âiä æàõó?

À ïîãëÿä âëàñíèõ î÷åé íàìåðòâî çàêëÿê íà êëþ÷àõ âiä ìàøèíè, çàòèñíóòèõ ó ïîáiëiëèõ ïàëüöÿõ ëiâî¿ ðóêè. ßê çàâæäè, áðàê ÷àñó, òîìó é äðóãèé áðåëîê, ñòàâøè íåïîòðiáíèì, äîñi òåëiïàâñÿ ó çâ'ÿçöi. Êðîêè íàä ãîëîâîþ âàæêî ñóíóëè ó êóò, ïðîòå éîãî íåîíîâi ëàìïî÷êè é íå çáèðàëèñÿ ñâiòèòèñÿ, à çâóêîâi ïðèñòðî¿ ñèãíàëèòè. Áðåëîê-iíäèêàòîð ìîâ÷àâ. Òå, ùî âiäáóâàëîñÿ çàðàç íà ãîðèùi, íå áóëî Áåðêîâèìè âèòiâêàìè. Îò òåïåð ìàâ ïî÷èíàòèñÿ ñïðàâæíié æàõ.

Êðîêè äiéøëè äî êóòà. À ïîòiì ïî÷óâñÿ çîâñiì iíøèé çâóê. ií ñïóñêàâñÿ äîíèçó. Ðèïiëè äåðåâ'ÿíi ñõîäèíêè. Ñêiëüêè ¿õ? iä÷èíåíi äâåði äî êîðèäîðà, i Ñòàñ áà÷èâ òi, ùî âåäóòü íà ãîðèùå. Çàðàç ó íèõ ïîñòóêàþòü ïî-ñïðàâæíüîìó.



Çàðàç!



Íåéìîâiðíèì çóñèëëÿì âîëi ðóêà, íi÷îãî íå âiä÷óâàþ÷è, ïîëiçëà ïiä ïàõâó, íå â ñèëàõ íàìàöàòè çàñòiáêó. Óñå íà÷å ïîâòîðþâàëîñÿ ÿê òîäi, êîëè íàñïðàâäi íiõòî óâiéòè íå ìiã. Òåïåð óæå íiêîãî íå âèêëè÷åø. Ïiçíî. Çàðàç ïîñòóêàº… Ïàëüöi íå âiä÷óâàþòü ìåòàëó.

Íó!!!

Äâåði ãîðèùà çàðèïiëè áåç äîçâîëó, ïîâiëüíî ðîççÿâëþþ÷èñü, âèïóñêàþ÷è êðåìåçíó ïîñòàòü ç áëiäèì îáëè÷÷ÿì. Õòî-õòî, à âií ìàâ ïðàâî çàõîäèòè, íå ñòóêàþ÷è! Çäàâëåíèé êðèê çàñòðÿã ó Ñòàñîâîìó ãîðëi. àéëóâàòà ðóêà ó êîðîòêîìó ðóêàâi íåäáàëî øòîâõíóëà äâåði íàçàä i âåäìåæà ïîñòàòü ç íåïðèðîäíî ìàëåíüêîþ ãîëîâîþ ïîñóíóëà íà íüîãî, çóïèíèâøèñü çà äâà êðîêè.

Ñåðöå ãîòîâå áóëî çóïèíèòèñü.

- Ùî, íåáîæå, çiáðàâñÿ ñòðiëÿòè ó äÿäüêà? Õå… Äàâàé. Äâi÷i íå ïîìèðàþòü.

Ëèøå òåïåð Ñòàñ ïîáà÷èâ, ùî ðóêà éîãî ñòèñêàº-òàêè ïiñòîëåò, ñïðÿìîâóþ÷è óáiê ïðèâèäà.

- Ãà-à-à-à!!! - íåñïîäiâàíî çàãàð÷àâ ïðèáóëåöü, ñêðèâèâøè îáëè÷÷ÿ i çäiéìàþ÷è ðóêè äîãîðè.

Ïàëåöü íàòèñ íà ãà÷îê ñàì. Ó çàêðèòîìó ïðîñòîði ëóïîíóëî òàê, ùî íå âèòðèìàëà ñòàðà øòóêàòóðêà. Ùîñü ïîñèïàëîñÿ, áëèìíóëî ñâiòëî. Êðèê íåñàìîõiòü âèõîïèâñÿ ç âëàñíèõ ãðóäåé, à ðóêè ñêèíóëèñÿ óïåðåä, íàöiëþþ÷è çáðîþ â ãîëîâó ïðèáóëüöÿ.

ií õèòíóâñÿ, õàïàþ÷è ðîòîì ïîâiòðÿ, çëîâèâñÿ çà êóò ñòîëó, à íîãè âæå ðîáèëè íåñëóõíÿíi êðîêè íàçàä. Ñòië çàãðiá íiæêàìè ïî ïiäëîçi. Ïîçàäó äâåði. Íîãè éîãî çàïëåëèñÿ i äåáåëà ïîñòàòü, íåïðèðîäíî ãèêíóâøè, çàâàëèëàñÿ ó êóò. ií íàìàãàâñÿ óäèõíóòè, àëå òiëüêè ãèêàâ. Ñõîæi íà êëåøíi ðóêè òåðëè î÷i i ðîçðèâàëè êîìið ñîðî÷êè. À ñòðiëåöü, ãåòü-çîâñiì çàêëÿêíóâøè, ùå äîâãî ñïîñòåðiãàâ áè öþ êàðòèíó, ÿêáè íå çàëèøêè ãàçîâîãî çàðÿäó, ÿêi ëiçëè ó íiñ, âèâîäÿ÷è çi ñòóïîðó.

Êèíóâøè çáðîþ, Ñòàñ õàïíóâ êðóæêó i ïîáiã äî âîäîïðîâîäó, âiäêðèâøè êðàí íàïîâíó. îäà òåêëà áåçïåðåðâíî, à âií ëèøå ëüîòàâ äî êîðèäîðà, íàáèðàþ÷è ¿¿ i ëèþ÷è ïî î÷àõ òîãî, êîãî çà óñiºþ ëîãiêîþ íàëåæàëî çâàòè äÿäüêîì Òàðàñîì, i ÿêèé, âî÷åâèäü, äîñi áóâ æèâèé. Íå äèâëÿ÷èñü íà çóñèëëÿ óñiõ i éîãî, Ñòàñà, ó òîìó ÷èñëi. Ïîâiêè ëåæà÷îãî æàõëèâî íàáðÿêëè. Ç î÷åé òåêëî, ïðîòå Ìèðîíåíêî äèõàâ ñàìîñò³éíî. Ïiä éîãî ñiäíèöÿìè ïîñòóïîâî ðîçïëèâàëàñÿ êàëþæà.

Ñõàìåíóâøèñü, Ñòàñ ïðîæîãîì ìàéíóâ íàäâið i, âèõîïèâøè ç áàðäà÷êà àïòå÷êó, âæå ëåòiâ íàçàä. Ó ãðóäÿõ íåùîäàâíüîãî ïðèâèäà äîáðÿ÷å ãåïàëî, à îò ðóêè âæå ñòàëè òåïëèìè. Ùî òàì ïóëüñ? Çðîáèâøè êiëüêà ií'ºêöié, Ñòàñ âèòåð ïiò ç ÷îëà i ëèøå òåïåð çàóâàæèâ, ùî é ñàì óâåñü ìîêðèé.

Çàêðåêòàâøè ç íàòóãè, Ñòàñ âiäòÿã äÿäüêà ç êàëþæi é ñïðîáóâàâ ïîñàäèòè íà äèâàí. Òà òîé ëèøå çíåñèëåíî ìàõíóâ ðóêîþ. Ïîçàäó ó ñiíÿõ çàãóïàëî. Ãðþêíóëè äâåði. Òi, õòî ç âèãóêàìè âäèðàëèñÿ äî êiìíàòè, ìèòòºâî çàìîâêàëè, çóïèíÿþ÷èñü íà ïiâêðîöi i õàïàþ÷èñü õòî çà ùî çäàòíèé. Îñòàííüîþ áóëà Îëåíêà. Ñêðèê ¿¿ âiääàâñÿ ëóíîþ ó êiìíàòi i âîíà âî÷åâèäü íå âòðèìàëàñÿ á íà íîãàõ, ÿêáè íå Ãàùàê. À âñàäæåíà ó êðiñëî, äiâ÷èíà ñõîïèëàñÿ ðóêîþ çà âiäñóíóòèé ñòië, çàòóëÿþ÷è iíøîþ ðîòà.

- Íå áiéòåñÿ, íå ïðèâèä… - âiäõåêóþ÷èñü, ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Óæå é ïóëüñ º, ïðèñòîéíèé.

Íà÷å ïî÷óâøè öå, Ìèðîíåíêî óõîïèâñÿ çà êðàé äèâàíà i çðîáèâ ñïðîáó ïiäâåñòèñÿ. Óñi òðîº êèíóëèñÿ äî íüîãî i ïîñàäèëè-òàêè íà ôàìiëüíå ëîæå. Ïðèòÿãøè ïîäóøêó, Ñòàñ ïiäêëàâ éîìó ïiä ñïèíó i ëèøå òåïåð ïðèãîðíóâ Îëåíêó. Ñõîæå, äîïîìîãè ïîòðåáóâàëà i âîíà.

- Äÿêóþ, íåáîæå, ùî ïðèâiâ ìåíå äî òÿìè… - áåçáàðâíèì ãîëîñîì ïðîìîâèâ Ìèðîíåíêî. - Äóìàâ, çäèõàòèìó-òàêè ñüîãîäíi îòóò…

Óñi ÷åòâåðî òiëüêè é ìîãëè, ùî ìîâ÷êè ðîçãëÿäàòè éîãî. Ïðîêîâòíóâøè ÿçèê, âîíè çàñòèãëè ó íiÿêîâèõ ïîçàõ, íå çíàþ÷è, êóäè ïðèëàøòóâàòè ðóêè.

- ×îãî ïîñòàâàëè? - íà÷å íi÷îãî íå ñòàëîñÿ, íàñèëó ðîçïëþùóþ÷è íàáðÿêëi î÷i, çàïèòàâ Ìèðîíåíêî. - Ïîñàäè ëþäåé. Òè æ ãîñïîäàð… I äâåði çà÷èíè, çèìíî. Î… ÿ æ óâåñü ìîêðèé. Íàêèíü ùîñü íà ìåíå.

Ñòóïîð ìèíàâ. Ãàùàê ðóõàâ êð³ñëî, Ñòàñ îáãîðòàâ êîâäðîþ. À çà êiëüêà õâèëèí óæå ãóäiâ ÷àéíèê íà ïëèòi. I îäíàêîâî âñi ìîâ÷àëè.

- Æèâèé ÿ, æèâèé, ïðèíàéìíi çîâí³, - ïðîìîâèâ Ìèðîíåíêî. - Ç ñåðåäèíè âæå ïî÷àâ ïîìèðàòè. Íàïåâíî, äî ðàíêó äiéøîâ áè. Òâîÿ «ïóêàëêà» îæèâèëà, ÷óþ - äî òÿìè ïðèâîäèòü…

Äÿäüêî Òàðàñ êèâíóâ íà ïîêèíóòèé ïiñòîëåò.

- Ãàçîâèé, - ñêàçàâ Ñòàñ, õîâàþ÷è çáðîþ.

- Øêîäà, - ñïîêiéíî ïî-äiëîâîìó ïîæàëêóâàâ íåùîäàâíié íåá³æ÷èê. - Êðàùå á ñïðàâæíié.

- àì êðàùå, à ìåíi çíîâó çà ´ðàòè é öüîãî ðàçó âæå íàäîâãî. Ïðî ñåáå òiëüêè äóìàºòå.

- ×îìó çíîâó? - íå çðîçóìiâ Ìèðîíåíêî.

- À ÿ òàì óæå âñòèã ïîáóâàòè. àøèìè çóñèëëÿìè, äî ðå÷i. Ìåíå ó ñìåðòi Éîñèïiâíè çâèíóâàòèëè. Áóâ ó ìåíå, ÿê âèÿâëÿºòüñÿ, ìîòèâ çàâäÿêè âàøèì âèòiâêàì.

Ó ãîëîñi Ñòàñà ç'ÿâèëàñÿ çëiñòü. Íåùîäàâíi ôàíòàñòè÷íi âiä÷óòòÿ ìèíàëè, ïîñòóïàþ÷èñü ìiñöåì çâè÷íèì.

- Íiëà, Íiëà… - ãiðêî ïðîìîâèâ äÿäüêî Òàðàñ. - Íàâiùî ìåíi äiì… Íàâiùî áóëî óñå öå çàòiâàòè, ÿêùî ¿¿ òåïåð íåìàº.

ií ïëàêàâ, çàòóëèâøè äîëîíåþ i áåç òîãî íàáðÿêëi î÷i. Êðåìåçíå òiëî çäðèãàëîñÿ, ïðèòóëåíå ñïèíîþ äî êèëèìà, ÿêèé ïðîðîêóâàâ ïîäi¿.

- Ëèøå ñüîãîäíi äiçíàâñÿ, - ãëèáîêî çiòõíóâ äÿäüêî. - ßê òåïåð æèòè?! Îò ñêàæè! Òåïåð òiëüêè òóäè äîðîãà. ßê ñòàëîñÿ öå? Õòî? Çíàéøëè? Òè çíàºø?

- Íå çíàéøëè, - âiäïîâiâ Ñòàñ. - Àëå ÿ çíàþ.

- Õòî?! - çàðåâiâ Ìèðîíåíêî. - Áëàãàþ, íåáîæå, õòî?

- Äîâãî ðîçïîâiäàòè, - çiòõíóâ Ñòàñ. - Ìîæå, âiäïî÷èíåòå, çàñïîêî¿òåñÿ, à òàì ïîäóìàºìî, ùî i ÿê äàëi. Ïðàâäó êàçàâ ñòàðèé - âèäíî íå ñâiòèòü ìåíi çâiäñè âèáðàòèñÿ…

- Çàðàç, - ðiøó÷å ïðîìîâèâ Ìèðîíåíêî, íàõèëÿþ÷èñü óïåðåä. - Òóò i çàðàç.

- Ãàðàçä, - çãîäèâñÿ Ñòàñ, - ÿêùî ïiñëÿ óñüîãî âè çäàòíi ðîçóìiòè. ¯¿ çáèâ ìàøèíîþ iêòîð Êîâàëåíêî, ïðèíàéìíi ïiä òàêèì ïðiçâèùåì âií ÷èñëèòüñÿ âîäiºì ó ôðàíêiâñüêié êîìïàíi¿ «Ìîëî÷íà êðà¿íà». îçèòü éîãóðòè. Çáèâ ñëóæáîâèì ôóðãîíîì, íàâìèñíî. ß íàìàãàâñÿ, àëå… ðÿòóâàòè ¿¿ íå áóëî ìîæëèâîñòi. è çíàºòå òàêó ëþäèíó?

Ìèðîíåíêî ìîâ÷àâ, íàìàãàþ÷èñü çîñåðåäèòèñü, îáëèøèâøè åìîöi¿. Çäàâàëîñÿ, äî íüîãî ïîâåðòàëîñÿ àäåêâàòíå ñïðèéíÿòòÿ. Ñõîæà íà êëåøíþ ðóêà íàìàöàëà ïîñòàâëåíó Îëåíêîþ êðóæêó.

- Íå çíàþ. ßêèé âií iç ñåáå? Ôîòî íåìàº?

- Ôîòî âàì íå ïîòðiáíå, - ñêàçàâ Ñòàñ. - ×îëîâiê öåé ÿê äâi êðàïëi âîäè ñõîæèé íà Iãîðÿ Êàøèðîâà ç Êîëîìè¿. Éîãî, ñïîäiâàþñü, âè çíàºòå? Ãàäàþ, íàñïðàâäi âîíè áðàòè-áëèçíþêè.

Îáëè÷÷ÿ äÿäüêà Òàðàñà çìiíþâàëîñÿ ïðîñòî íà î÷àõ. îíî ïîòåìíiëî. Íàâiòü ïî÷îðíiëî, à î÷i, i áåç òîãî ìàëåíüêi, ñõîâàëèñÿ ãëèáîêî-ãëèáîêî. ií ì³ðêóâàâ, ðîáèâ âèñíîâêè i íà÷å ñàì äî ñåáå õèòàâ ãîëîâîþ. Íiõòî íå íàâàæóâàâñÿ çàâàæàòè öüîìó ïðîöåñó.

Äîáà âõîäèëà ó ãëèáîêó íi÷. Óñi ðîçóìiëè, ùî ïðîùàëüíî¿ ï'ÿíêè âæå íå áóäå. Áiëüøå òîãî - ñàìå ïðîùàííÿ âiäêëàäàëîñÿ. Îëåíà äèâèëèñÿ ïðèðå÷åíî. Ùå ãîäèíó òîìó âîíà âæå óÿâëÿëà ó äóìêàõ iííèöþ i ðàäiëà, ùî óñi æàõè ïîçàäó. Ùîéíî ¿¿ íàäi¿ ðîçñòàíóëè. Ùîñü ïîäiáíå âiä÷óâàâ i Ñòàñ, ïðîòå ìiã çàïðèñÿãòèñÿ - ðîç÷àðóâàííÿ íå ïåðåâèùóâàëî ðåøòè âiä÷óòòiâ. Àäæå àçàðò ìèñëèâöÿ æèâå ïîïðè âñå ó êîæíîìó ÷îëîâiêîâi, íåçàëåæíî øêiäëèâèé âií ç ïðîôåñiéíîãî ïîãëÿäó, ÷è íi. Ñïðàâó òàêè áóäå çàâåðøåíî. Îòå íåâiäîìå ìó÷èëî á ðåøòó æèòòÿ. À òàê… Ïîðó÷ òîé, çà äîïîìîãîþ êîãî çàðàç ïðîëëºòüñÿ ñâiòëî.

- Îò òåïåð óñå ñòàëî íà ìiñöÿ, - çðåøòîþ ïðîìîâèâ äÿäüêî Òàðàñ. - Õòî á ìiã ïîäóìàòè… Ïðîáà÷ ìåíå, õëîï÷èêó, ùî âòÿã òåáå. Æèâ áè çàðàç ñïîêiéíî ó ñâî¿é iííèöi é íå çíàâ êëîïîòó. Ïðîáà÷. Íå õîòiâ ÿ. Ïðîñòî íå áóëî iíøîãî âèõîäó.

ií ñêèíóâ ç ïëå÷åé êîâäðó i ñòàâ íà íîãè.

- Íi÷îãî, çi ìíîþ óñå ãàðàçä. Çàðàç ÿ ùîñü âàì ïîêàæó. Ïðèíåñó. I… â òóàëåò. Ùî òè ìåíi âêîëîâ? Ëóñíó, íå äiéäó. Ïîæàðòóâàâ. Äiéäó. Íå õâèëþéòåñÿ.

Òâåðäîþ õîäîþ Ìèðîíåíêî ïîñóíóâ ó êîðèäîð. Çàðàç. Îò i âiäêðèºòüñÿ.

Íàãiðíèé ç Ãàùàêîì òiëüêè ïåðåãëÿäàëèñÿ ìiæ ñîáîþ, íå íàâàæóþ÷èñü äèâèòèñÿ íà Ñòàñà. Îëåíêà ñêóëèëàñÿ íà ñâîºìó êðiñëi ó ïåðåä÷óòòi ãiðøîãî. òèñíóâøèñü ïîðó÷, Ñòàñ îáiéíÿâ ¿¿ çà ïëå÷i. Éîãî âiäïóñòèëî. Ïiñëÿ òîãî, ùî ñòàëîñÿ ïiâãîäèíè òîìó… Õîòiëîñÿ ïðîñòî ðîçðÿäèòè íàïðóæåííÿ.

- Ãîðiëêó áåç ìåíå, ïåâíî, âæå âèïèëè?

- Íi, - öiëêîì ñåðéîçíî âiäïîâiâ Ãàùàê. - Ñòóäèìî. Ðàçîì ç âàðåíèêàìè.

- Ïðåêðàñíî. Çàðàç ïîñòàâèìî êðàïêè íàä «i», à òîäi… ß… ïîòðåáóþ. Áåç ïåðåáiëüøåííÿ.

- Òî öå… - çäàâàëîñÿ, Íàãiðíèé íiÿê íå íàâàæóâàâñÿ âèìîâèòè. - Ìèðîíåíêî?! Òîé, ùî ïîìåð? Äèðåêòîð ìóçåþ?!

- Òàê âèõîäèòü, - çíèçàâ ïëå÷èìà Ñòàñ. - À ÿ êîëè éîãî áà÷èâ? Ó äèòèíñòâi ùå. Ñõîæèé, ïðèíàéìí³.

- Ìîæå… ïiäñòàâà ÿêà? Éîãî æ ïiâìiñòà õîâàëî! I çàêîïóâàëè… è ùî, äóðíi?

Óñi ç íiìèì çàïèòàííÿì âèðÿ÷èëèñü íà Îëåíêó.

- ií, - òèõî ïîìîâèëà äiâ÷èíà. - Ìèðîíåíêî. Ñòàñèêó, ìåíi ñòðàøíî.

- Íó, ó áóäü-ÿêîìó ðàçi òåïåð óæå íå ìàº áóòè ñòðàøíî, - ôiëîñîôñüêè çàóâàæèâ Ãàùàê. - À îò ïiâãîäèíè òîìó…

- Òî öå òè éîãî ñàì îòóò ïîáà÷èâ?! Ñåðåä òåìðÿâè? - çðåøòîþ äiéøëî äî Íàãiðíîãî. - Òàê?!

- Ñàìå òàê.

- I ùå é ç ãàçîâîãî ïiñòîëåòà ñòðåëèâ?!

- Ñõîæå, òàê i áóëî. Ìóæèêè, ãëÿíüòå, ÿ íå ñèâèé?

- ß á ïîñèâiâ… - âðàæåíî ïðîìîâèâ Íàãiðíèé, ðîçãëÿäàþ÷è éîãî. - Êiíî…

- Îöå òè… çà õëiáîì… à ñàì… ïîîáiöÿâøè ìåíi… çíîâó ãîëîâîþ ó çàøìîðã?

Îëåíêà, ñõëèïóþ÷è, âiäâåðíóëàñÿ.

- Íó, êâiòêî, ÷îãî òè? - àëå âîíà ëèøå ðîçïà÷ëèâî õèòàëà ãîëîâîþ, çàçèðàþ÷è â î÷i êîõàíîãî. - Íó, çàñïîêîéñÿ. Çàòå òåïåð óæå âñå ïðîÿñíèòüñÿ. I òîäi - äî iííèöi. À òàê áè óñå æèòòÿ ìóëÿëî i íå äàâàëî…

- Ìåíi çäàºòüñÿ, ÿ íiêîëè íå ïîòðàïëþ äî òiº¿ iííèöi.

- À ó ñòàðîãî òâîãî ÷àñîì àäåíîìè íåìàº? - ïîæàðòóâàâ Ãàùàê, ðîçðÿäæàþ÷è íiÿêîâó ñèòóàöiþ i çàïîáiãàþ÷è ñiìåéíié ñâàðöi. - Ñèäèòü äîâãî. Òè ïðèâîäü, ÿêùî ùî…

îíè ïåðåçèðíóëèñÿ. Ó êîðèäîð âèáiãëè óñi. Ãàùàê çëåòiâ ñõîäàìè äîãîðè i îäðàçó çàòóïàâ íàçàä. Ðâîíóëè ó ïiäâàë. Ìèðîíåíêà íå áóëî íiäå. Óñi âèñèïàëè íàäâið. Òèõî. èñêî÷èâøè çà õâiðòêó, Ñòàñ ïîáiã âóëèöåþ. Õâèëèí çà äåñÿòü óñi çiáðàëèñÿ ó äâîði.

- Íó ùî? ß àæ òóäè áiãàâ, - âiäõåêóâàâñÿ Ãàùàê. - Íåìàº.

- I äî öåíòðó íå ïiøîâ. Çà ðóêó òðåáà áóëî âåñòè!

- Ùî çà äåíü… - ñêðóøíî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Çà îäíèì ìàðàçìàòèêîì ãîäèíó ëiòàâ. Òîé âçàãàëi ëåäâå ëàçèòü. I íà÷å ðîç÷èíèâñÿ. Òåïåð öåé.

- Çà ÿêèì? - íå çðîçóìiâ Íàãiðíèé.

- Ðàòóøíÿê ïðèõîäèâ. Íàâiøàâ ëàïøi i çíèê. Îòàê ñàìî ÿ çà íèì áiãàâ. Öå æ âií ìåíå íàïîóìèâ ñþäè çàçèðíóòè.

- Òàê ìîæå äî Ðàòóøíÿêà é ïiøîâ! - âèãóêíóâ Ãàùàê. - ¯äåìî äî ñòàðîãî! Äàâàé, çàâîäü.

- Ñòîï, à äå íàøå òàêñi? - íå çðîçóìiâ Íàãiðíèé. - Ùî âií, ïàäëþêà, äâîõ ïîâàæíèõ ëiêàðiâ ïîêèíóâ? Ìàâ ÷åêàòè!

- ßêå òàêñi? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- Íó, ìè æ íà òàêñi ïðè¿õàëè. Îëåíêà çàïiäîçðèëà, ùî òè ñþäè ïîäàâñÿ. Ìè óñå ïîêèäàëè, òàêñi ñõîïèëè é ñëiäîì…

- Ìîæå äiä i çàáðàâ?

- ª íà òàêñi ðàöiÿ?

- Íåìà, - ïîõèòàëè ãîëîâîþ îáèäâà. - Ïðèâàòíèê-îäèíàê.

- Ìàøèíà ÿêà - ðîçâàëþõà? - ç íàäiºþ çàïèòàâ Ñòàñ.

- Òà íi. «Îïåëüî÷îê», ùå íîâåíüêèé. À ùî?

- Ïðîïàëî. Î, Áîæå… - éîãî àæ õèòíóëî íà íîãàõ. - ß çíàþ, êóäè âií ïî¿õàâ!

Äî ìàøèíè óñi çàñêàêóâàëè áåç êîìàíäè. Äâi âåëè÷åçíi ñóìêè ç Îëåí÷èíèìè ðå÷àìè, ïðèëàøòîâàíi ççàäó äëÿ ïî¿çäêè, Íàãiðíèé ìàéæå íå öiëÿ÷èñü æáóðíóâ ó äâåði áóäèíêó, ðåïåòóþ÷è, ùîá éîãî çà÷åêàëè. «Äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà» çàñêðåãîòàëà êîëåñàìè, çàëèøàþ÷è íåçà÷èíåíó áðàìó «áóäèíêó ç ïðèâèäàìè».



LVIII



Ãàëèöüêèé òàêñèñò îëîäÿ, çäiéñíèâøè íåñïîäiâàíèé íi÷íèé ðåéñ äî Êîëîìè¿ i íàëàøòóâàâøèñü âiäïî÷èòè ç äâàäöÿòü õâèëèí ïåðåä äîðîãîþ íàçàä, çäèâîâàíî ïðèíèøê çà êåðìîì, êîëè ïðàêòè÷íî îäðàçó ñëiäîì çà íèì ó äâið áóäèíêó, çäiéìàþ÷è ïèëþêó, âëåòiëà «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòà», ÿêà ñòîÿëà ó Ãàëè÷i íà ïîäâið'¿, êóäè âií ïðèâiç ëiêàðiâ. «Ùîñü íå òå âòíóâ…» - òiëüêè é âñòèã ïîäóìàòè âií, ñïîñòåðiãàþ÷è, ÿê óâåñü íàòîâï âäèðàºòüñÿ äî ïiä'¿çäó, äå ùîéíî çíèê äåáåëèé äÿäüêî ó ìîêðié ñîðî÷öi.

Øòîâõíóâøè äâåði, Ñòàñ ïåðøèì óâàëèâñÿ äî êâàðòèðè, íàïåðåä çíàþ÷è, êóäè áiãòè. Ìèðîíåíêî ïðàêòè÷íî ëåæàâ íà Êàøèðîâi, äóøà÷è éîãî óñiºþ ìàñîþ. Ìàòè iíâàëiäà, íå òÿìëÿ÷èñü âiä æàõó, ñìèêàëà éîãî çà ñîðî÷êó òà âîëîññÿ, íàìàãàþ÷èñü âiäòÿãòè âiä ñèíà.

iäøòîâõíóâøè ¿¿, Ñòàñ íàâàëèâñÿ íà äÿäüêà, òà âiäòÿãòè éîãî âiä æåðòâè âèÿâèëîñÿ íå òàê ïðîñòî. Ìèðîíåíêî ãàð÷àâ, îñêàæåíiâøè. Ãàùàê iç Íàãiðíèì êèíóëèñÿ äîïîìàãàòè Ñòàñó, àëå óñi ðàçîì âîíè ëèøå äóæ÷å òèñíóëè íà îáîõ. Íåëþäñüêèìè çóñèëëÿìè Ñòàñ íàìàãàâñÿ ïiäiïõàòè ïàëüöi ïiä ðóêè äÿäüêà, ÿêi òðèìàëè øèþ Êàøèðîâà. iä öüîãî øèÿ çäàâàëàñÿ òîíêîþ i í³áè âçàãàë³ çëàìàíîþ. Çóìiâøè çàõîïèòè îäèí ïàëåöü Ìèðîíåíêà, Ñòàñ ãíóâ éîãî íàçîâíi, ñïîäiâàþ÷èñü, ùî õî÷ áiëü ïðèìóñèòü ïîñëàáèòè õâàòêó. Óñi ó êóòêó êiìíàòè áîðñàëèñÿ çi ñòîãîíîì i õðèïîì, â ÿêîìó ãîäi áóëî ðîçiáðàòè õî÷ ñëîâî. Ïðîäåðøèñü ïîâç Ñòàñà, Ãàùàê çàâiâ ëiêîòü çà øèþ Ìèðîíåíêà i çàìêíóâ íàìåðòâî, íàìàãàþ÷èñü ïðèäóøèòè éîãî.

- Ñ-ñóêà, âií øè¿ íå ìàº…

Íåùàñíà æiíêà, óïàâøè íà ïiäëîãó ó êîíâóëüñiÿõ, âîëàëà íå ñâî¿ì ãîëîñîì.

Çðåøòîþ Ñòàñîâi âäàëîñÿ çàõîïèòè âêàçiâíèé ïàëåöü iíøî¿ ðóêè íåùîäàâíüîãî íåá³æ÷èêà i òåïåð âæå ñïðàöþâàòè íà ðîçëîì â iíøîìó íàïðÿìêó. Áiëü ìàâ áóòè íåñòåðïíèé. «Êëåøíi» ðîçiìêíóëèñü, i óñi òðîº ðàçîì ç âèñíàæåíèì äÿäüêîì çàâàëèëèñÿ äî ïðîòèëåæíîãî êóòà.

I îäðàçó æ Ñòàñ îïèíèâñÿ çíîâó áiëÿ ëiæêà. Êàøèðîâà ç ïîñèíiëèì áåçæèòòºâèì îáëè÷÷ÿì âêëàëè íà ìiñöå. Ðîçòèðàëè, ëÿñêàþ÷è ïî ùîêàõ, à ïîòiì ïî÷àëè ðîáèòè øòó÷íå äèõàííÿ. Íàãiðíèé çàïðîïîíóâàâ íåïðÿìèé ìàñàæ. Ãàùàê äðåìåíóâ äîíèçó çà àïòå÷êîþ.

- Ñòié! - ñõàìåíóâñÿ Ñòàñ. - Ðåáðà ïðîëîìèø. ª ïóëüñ íà «ñîííié». Äèõàòè íå õî÷å…

Òà îáëè÷÷ÿ Êàøèðîâà âæå ïîðîæåâiëî. Òiëüêè âóõà… äèõíóâøè ùå êiëüêà ðàçiâ, Ñòàñ ïîáà÷èâ åôåêò. Ïiøîâ êîðäiàìií. Íàãiðíèé çáîêó äàâàâ ïîðàäè. Ùå äâi ïîðîæíi àìïóëêè äçåíüêíóëè ïî ïiäëîçi. À çà ÿêóñü õâèëèíó Êàøèðîâ ðîçïëþùèâ î÷i, äèõàþ÷è ñàìîñòiéíî.

Ïðîòå ëiêàðÿì êëîïîòiâ âèñòà÷àëî. Ìàòè éîãî ñèäiëà íà ïiäëîçi, âæå íi íà ùî íå ðåàãóþ÷è. ¯é ðîçòåðëè ùîêè, çðîáèëè ií'ºêöi¿. Ïðîòå î÷i ùå áëóêàëè, à ãóáè íåñòÿìíî âîðóøèëèñÿ, ïîâòîðþþ÷è îäíå é òå ñàìå.

Ãàùàê ç Íàãiðíèì ïiäòÿãëè ¿¿ äî ëiæêà, à Ñòàñ ïîâåðíóâ îáëè÷÷ÿ, ùîá âîíà ïîáà÷èëà ñèíà. Iãîð áóâ æèâèé. Æiíêà çàðèäàëà ó íüîãî íà ãðóäÿõ.

- Òåïåð ç ïiâãîäèíè iñòåðèêè, - ïîõìóðî êîíñòàòóâàâ Íàãiðíèé. - Õî÷ áè íàíîâî íå ïðèäóøèëà. Ìîæå «øâèäêó» âèêëèêàòè?

- À çàðàçîì i ìiëiöiþ… - ïîõèòàâ ãîëîâîþ Ñòàñ. - Çàæäè. Äóìàþ, ãiðøå âæå íå áóäå.

- Íå çíàþ… - ñêðèâèâñÿ Ãàùàê, êèâàþ÷è ãîëîâîþ íà òðåòüîãî ó÷àñíèêà äðàìè.

Äÿäüêî Òàðàñ ñèäiâ íà ïiäëîçi, ïðèòóëèâøèñü ñïèíîþ äî ñòiíêè, i òåð ãðóäè çëiâà.

- Àïòå÷êà ïîðîæíÿ, - êîíñòàòóâàâ Íàãiðíèé. - À íó, ÿ äî òàêñèñòà…

- àì ïîãàíî? - íàõèëèâñÿ äî íüîãî Ñòàñ.

- Ìåíi âæå äîáðå íå áóäå. Íiêîëè.

Ïðèõiä óñ³õ äî òÿìè çàòÿãíóâñÿ. Çðåøòîþ, íåùàñíà æiíêà âiäëiïèëàñÿ âiä ëiæêà ñèíà i ñiëà íà ñòiëü÷èê. Êàøèðîâ äèõàâ ðiâíî, âèâ÷àþ÷è ñòåëþ íàä ãîëîâîþ. î÷åâèäü, öå áóëî éîãî çâè÷íèì çàíÿòòÿì.

- Òè â íîðìi? - çàïèòàâ éîãî Ñòàñ.

- Ó íîðìi.

- Äèõàòè íîðìàëüíî?

- Òàê. Óñå ãàðàçä.

- Äóìàòè i ãîâîðèòè ìîæåø?

- Ìîæó.

- À âè?

- Ìîæó, - ïðèðå÷åíî âiäïîâiëà éîãî ìàòè.

- I ùî, áóäåìî âèêëèêàòè ìiëiöiþ? ×è ñàìi âñå ç'ÿñóºìî? ßê, Iãîðå?

- Ìåíi îäíàêîâî, - ìàõíóâ ðóêîþ òîé.

- Ñàìi, - òâåðäî ïðîìîâèëà æiíêà, äèâëÿ÷èñü óíiêóäè.

Äâàäöÿòü äâà ðîêè òîìó, ùå æèâó÷è ó Ñóìàõ, Ãàííà Êàøèðîâà ðîçëó÷èëàñÿ ç Ãåííàäiºì Êîâàëåíêîì. Ðîçëó÷àëèñÿ ãó÷íî, ñêàíäàëüíî, ÷åðåç ñóä, ïîäiëèâøè óñå ïîðiâíó, ó òîìó ÷èñëi é äiòåé. Iãîð ëèøèâñÿ ç íåþ, à iêòîðà áàòüêî çàáðàâ äî iíøîãî ìiñòà. Íàâiòü ïðiçâèùà áëèçíþêiâ òåïåð áóëè ðiçíi. Ïðîòå áðàòè ðåãóëÿðíî ñïiëêóâàëèñÿ. Æîäåí ç áàòüêiâ íå ñòàâèâ ïåðåïîí, àáè äèòèíà áóâàëà ó äðóãié ñiì'¿. À ïîòiì ñòàëîñÿ íåùàñòÿ. Iãîð, âiñiìíàäöÿòèði÷íèé þíàê, îòðèìàâøè âæå ïîâiñòêó äî àðìi¿, íà ãóëÿíöi âèëiç íà äåðåâî, à âïàâøè, ïîøêîäèâ ñïèíó. Îáiéøëîñÿ áåç ïåðåëîìó õðåáòà, ïðîòå íàñëiäêè òðàâìè âèÿâèëèñÿ æàõëèâèìè - çàáié ñïèííîãî ìîçêó, êðîâîâèëèâ, íåðóõîìiñòü íiã. Óñi ëiêàði âèíîñèëè îäíàêîâèé âèðîê i ââàæàëè ëiêóâàííÿ áåçïåðñïåêòèâíèì. À íàñòóïíîãî ðîêó ïîìåð ¿õíié áàòüêî. Äåâ'ÿòíàäöÿòèði÷íèé iêòîð, íàâ÷àþ÷èñü ó ÏÒÓ, íå âiäõðåùóâàâñÿ âiä ïðîáëåì áðàòà é ìàòåði, äîïîìàãàþ÷è óñiì, ÷èì ìîæëèâî. Çâiñíî, ñiì'ÿ áiäóâàëà.

- Ãàäàþ, ñàìå òîäi, - êðiçü ñëüîçè ðîçïîâiäàëà æiíêà, - iòÿ ïî÷àâ çàéìàòèñÿ ÷èìîñü òàêèì… ÷åðåç ïîòðåáó â ãðîøàõ… ßêiñü ïiäîçðiëi äðóçi, òåìíi ñïðàâè… Îäíîãî ðàçó, êîëè iòÿ ïðè¿õàâ äî íàñ, ñëiäîì çà íèì ç'ÿâèëàñÿ ìàøèíà. Ç íå¿ âèëiçëè ëþäè. iêòîð ãîâîðèâ ç íèìè, à ïîòiì éîãî êèíóëè íà çåìëþ i ïî÷àëè áèòè. Ñèëüíî. ß çäiéíÿëà ãàëàñ i âèñêî÷èëà ó äâið. îíè ïðèïèíèëè i ïî¿õàëè. À ïåðåä òèì, ÿ ñàìà áà÷èëà, ÿê îäèí âëóïèâ éîãî êèéêîì ïî ñïèíi. ßêèéñü ÷àñ iòÿ íå ìiã ïiäâåñòèñÿ. Ìåíå îõîïèâ æàõ. Çäàëîñÿ, öå ÿêèéñü ðîê, i òåïåð óæå äðóãèé ìié ñèí çëÿæå. Ïðîòå îáiéøëîñÿ. iòÿ âñòàâ. Ñêàçàâ, ùîá ÿ íå ïåðåæèâàëà, i ùî éîìó íà ÿêèéñü ÷àñ ïîòðiáíî ñõîâàòèñü.

Óñi ñëóõàëè, íå ïåðåáèâàþ÷è, à âîíà ïðîäîâæóâàëà:

- Òi ëþäè, òî÷íiøå äâîº ç íèõ, ç'ÿâèëèñÿ çà äâà òèæíi. Çàïèòàëè, äå iòÿ. ß ñêàçàëà, ùî íå çíàþ. Òîäi áàíäþãàíè âäåðëèñÿ äî êâàðòèðè i ïîáà÷èëè Iãîðÿ. îíè æ ÿê äâi êðàïëi âîäè… ß ìîâ÷àëà, àáè âðÿòóâàòè iòþ. îíè íå âáèâàëè iíâàëiäà á… Ñòÿãëè éîãî ç ëiæêà, à òàì… âií æå õîäèâ ïiä ñåáå. Ñëîâîì, çðîçóìiëè éîãî ñòàí. À ÿ çáðåõàëà, ùî ïiñëÿ ¿õíüîãî ïîáèòòÿ ñèí òåïåð òàêèé, áî õðåáåò ïîøêîäèëè. îíè íàêàçàëè ìîâ÷àòè, iíàêøå âá'þòü óñiõ. À ùå ïîîáiöÿëè, ùî ãðîøåé ïðèâåçóòü, ÿêùî ñèäiòèìåìî òèõî. Ñóñiäè æ áà÷èëè ³ ìàøèíó, ³ õòî áèâ. Íàâiòü íîìåð çàïàì'ÿòàëè.

- I ùî? - íå âèòðèìàâ Ñòàñ.

- Ïðèâåçëè ãðîøi. Íàâiòü áàãàòî. Äóæå. Ïîòiì ç'ÿâèâñÿ iòÿ. Ìè áîÿëèñÿ, ùî îáìàí ðîçêðèºòüñÿ i òîäi âîíè… òîìó âè¿õàëè. Êâàðòèðó ïðîäàëè. I òó, áàòüêîâó òàêîæ. Ïî¿õàëè… ñëîâîì, çîâñiì â iíøå ìiñòî. À iòÿ… âií çðîçóìiâ, ÿê ìîæíà çàðîáëÿòè ãðîøi. ß íå õîòiëà, ÿ áóëà ïðîòè!

Ñòàñ ìîâ÷êè ñëóõàâ, íå çäàòíèé îõîïèòè ìîæëèâîñòi ëþäñüêî¿ ôàíòàçi¿, ñïðÿìîâàíî¿ íà òå, ÿê ïðîãîäóâàòè ñåáå ó öüîìó ñâiòi. Iãîð ìîâ÷àâ, à æiíêà âæå íå ìîãëà çóïèíèòèñÿ.

×åðãîâèì êàíäèäàòîì íà «ðîçâîäêó» òóò, ó Êîëîìè¿, áóâ áàãàòèé ïðèâàòíèé ïiäïðèºìåöü. Íàä'¿õàâøè ïiä ÷àñ ïiêíiêó, äå òîé áóâ iç æiíêîþ, iêòîð ñïðîâîêóâàâ áiéêó, îòðèìàâøè ïðè öüîìó ïî ñïèíi. Îäðàçó æ óïàâ. èâåçëè «øâèäêîþ». Ñàìà æ ìàòè õëîïö³â, áóöiì-òî âèïàäêîâî ãóëÿþ÷è ïîðó÷, âiäçíÿëà ïðîöåñ íà âiäåîêàìåðó. iêòîð, ÿê i ãîäèòüñÿ, çíèê, à âîíà çà äâà òèæíi ïî÷àëà «ðîçêðó÷óâàòè» òîâñòîñóìà. Áëàãî, äîñâiä óæå áóâ.

- Àáçàö… - äèâóâàâñÿ Íàãiðíèé. - Ïîäàâàòè êiëüêàði÷íîãî ñï³íàëüíîãî õâîðîãî, íà÷å ñâiæîãî! I ùî, íåâæå íiõòî íå ðîçiáðàâñÿ?! Íåâðîïàòîëîãè õðåíîâi… ¯ì ùî, ïîâèëàçèëî?!

- À ìè äîáðå äîãëÿäàºìî Iãîðÿ, - ïîÿñíèëà âîíà. - Ïðîëåæíiâ íåìàº íiêîëè. À ïåðåä ñàìèì öèì ñòàâèìî éîìó íà ñïèíi ñâiæi ñèíöi…

- À ïåðåëîìiâ õðåáòà ó íüîãî i íå áóëî, - äîäàâ Ãàùàê. - Òîæ íi íà ðåíòãåíi, íi íà «êîìï'þòåði» æîäíèõ îçíàê… Óÿâëÿºø?

- À ïóíêöiÿ? - íå âãàâàâ Íàãiðíèé. - Öå æ âèäíî áóäå ïî ñêëàäó ñïèííîìîçêîâî¿ ðiäèíè - ñâiæà òðàâìà ÷è íi.

- À ïóíêöiÿ - ñïðàâà äîáðîâîëüíà, - íàãàäàâ Ñòàñ. - ßêùî ïàöiºíò íå õî÷å - ïðèìóñîâî íå çðîáèòü íiõòî.

- Ïðîïîíóâàëè? - ç-ïiä ëîáà çàïèòàâ Íàãiðíèé.

- Àÿêæå… - çíèçàëà ïëå÷èìà Ãàííà. - Òiëüêè ìè âiäìîâëÿëèñÿ. À âîíè ëÿêàëè, ùî iíâàëiäîì çàëèøèòüñÿ. Íiáè ìè é òàê íå çíàëè…

- Ñi÷åø? - ñêðóøíî ïîõèòàâ ãîëîâîþ Ñòàñ. - Ãåíiàëüíî. Íàâðÿä ÷è â iñòîði¿ àôåðèñòiâ iñíóº ïîäiáíèé ïðèêëàä. Ñõîæå, öå ïåðøèé. À äàëi?

- À äàëi íå ïîùàñòèëî. Ïiäïðèºìöÿ öüîãî íà òîé ÷àñ óæå ñëiä÷i êðóòèëè. Äåñü ç ÿêîãîñü ïðèâîäó âií ó íèõ òàì áóâ ïiä ïðèöiëîì. Ìè öüîãî íå çíàëè. Õîòiëè, ùîá òèõî. Íó, à ñëiä÷èé âèïàäêîâî ïðîíþõàâ, ùî âií ùå êîãîñü òàì ïîêàëi÷èâ, òîáòî Iãîðÿ. èðiøèëè ñêëàñòè óñå äî êóïè. Ïî÷àëè äî íàñ ¿çäèòè, ïîêàçè âèáèâàòè. Ìè - íi÷îãî. ií æå íàì óæå çàïëàòèâ, ñêiëüêè ìè õîòiëè. iä óñüîãî âiäõðåùóâàëèñÿ. À ñë³ä÷èé äóæå âæå íàìiðèâñÿ áiçíåñìåíà çàñàäèòè. I òàê i ñÿê… Òîìó é áiëÿ íàñ ïîñòiéíî êðóòèâñÿ. Ñëîâîì, íå äîãëåäiëè ìè. Ðîçêîïàâ öåé óñå, ñàì íà òå íå ñïîäiâàþ÷èñü. À òîäi é çàÿâèâ ïðÿìèì òåêñòîì, ùî iêòîðà çàïðîòîðèòü äî â'ÿçíèöi, à ìè áåç íüîãî òî÷íî çàãíåìîñü. Òîìó… Çàáàã ñòiëüêè, ùî ó íàñ íå áóëî. iääàëè éîìó óñå i ùå âèííi çàëèøèëèñü. À ñëiä÷èé çà òîé ÷àñ äî âàøîãî ðàéîíó ïåðåéøîâ, íà ïiäâèùåííÿ.

- ßê ïðiçâèùå? - çðèâàþ÷èñü ç ìiñöÿ, âèãóêíóâ Ñòàñ.

- Ìàì÷óð.

- Øëÿê áè éîãî… - âçÿâñÿ çà ãîëîâó Íàãiðíèé. - Íàøî¿ çàâiäóâà÷êè ôàâîðèò… ií æå äiéñíî ó Êîëîìè¿ äî öüîãî ïðàöþâàâ!

- Íó, îñü. Ìè äóìàëè, ìîæå çàáóäå. Äóìàëè, ÿê áè òî çíîâó âòåêòè. À êóäè áåç ãðîøåé! À òóò ïðè¿õàâ íåñïîäiâàíî. Êàæå, ùî º ñïðàâà. ßê çðîáèòå, íiõòî íiêîìó íå âèíåí. Ðîçõîäèìîñÿ i ïðàöþéòå äàëi, êðà¿íà âåëèêà. I ôîòîãðàôiþ ïðèâiç… îò, éîãî.

Ìèðîíåíêî ñëóõàâ ìîâ÷êè, íà÷å óæå âñå çðîçóìiâ. Ñêëàâøè ðóêè íà ãðóäÿõ, îïóñòèâøè ãîëîâó i çàïëþùèâøè î÷i, çäàâàëîñÿ, äóìàâ ïðî ñâîº.

- Ìàì÷óð âàø çíàâ, êîëè âîíè, - æiíêà êèâíóëà óáiê äÿäüêà Òàðàñà, - ç'ÿâëÿòüñÿ ó Êîëîìè¿. Òàì, áiëÿ ìóçåþ òèõå ìiñöå. ií iç æiíî÷êîþ òiºþ ó ìóçå¿ äîâãåíüêî ñèäiëè. À ïîòiì… iòÿ ÿê çàâæäè. À Òàðàñ Àíäðiéîâè÷ âàë³çó íiñ, íó, òàêó, ÿê ìóçèêàíòè áàÿí òðèìàþòü. Íèì i âäàðèâ. Äàëi âñå ÿê çàçâè÷àé. Òiëüêè… ãðîøåé âîíè íå ìàëè. Àáî äàâàòè íå õîòiëè, íå çíàþ. àì êðàùå âiäîìî. À Ìàì÷óð êàæå: íi÷îãî, êðóòèòè äàëi. À ÿ áà÷èëà, ùî íå ç òèõ âîíè. ií i ëiêè ïðèâîçèâ, i ç ëiêàðÿìè ãîâîðèâ. ß á ñêàçàëà - øâèäøå äiéñíî äîïîìîãòè õîòiâ, à íå âiäêóïèòèñÿ. Íó, ìè íà ñâîºìó ñòîÿëè, à ïîòiì…

Ãàííà ìóñiëà âèïèòè âîäè i ëèøå òîäi ïðîäîâæèëà:

- À ïîòiì íåñïîäiâàíî çàòåëåôîíóâàâ Ìàì÷óð i ñêàçàâ, ùî óñå ñêàñîâóºòüñÿ, àëå ùîá ìè íiêóäè íå ïîäiëèñÿ. ×îëîâiê öåé, âií êàçàâ, ïîìåð âiä ñåðöåâîãî íàïàäó i ó ðàçi ÷îãî âií «ïîâiñèòü» éîãî íà íàñ, íiáè öå ìè ñâî¿ìè äîìàãàííÿìè çðîáèëè. Íàì çàëèøàëîñÿ òiëüêè ñèäiòè i ÷åêàòè. Îò i âñå. À ïîòiì… âäåðñÿ âií… òîé, õòî íà÷å ÿê ïîìåð…

- Íi, íå âñå. Ïîìèëÿºòåñÿ, - ïðîìîâèâ Ñòàñ, äèâëÿ÷èñü ¿é ïðÿìiñiíüêî ó âi÷i. - Öå ùå äàëåêî íå âñå, i öiêàâèòü ìåíå áiëüøå, àíiæ óñi âàøi ïîïåðåäíi àôåðè. ß õî÷ó çíàòè, íàâiùî âàø äðóãèé ñèí, iêòîð, óìèñíî ìàøèíîþ çáèâ íàñìåðòü Íåîíiëó Ìóðàøåâè÷ - òó ñàìó, ç ÿêîþ äÿäüêî Òàðàñ ïðè¿çäèâ äî ìóçåþ.

Îáëè÷÷ÿ æiíêè ïîñiâ ïåðåëÿê. Ñïðàâæíié. îíà âæå âiäêðèëà ðîòà, àëå Ñòàñ òàê i íå äàâ ñêàçàòè:

- Òiëüêè íå çàïåðå÷óéòå öüîãî, àäæå ÿ çíàþ òî÷íî. Iíàêøå ìè ïðîñòî ïiäåìî i âè çàëèøèòåñÿ íàîäèíöi ç íèì. I íiêîãî ïîêëèêàòè íà äîïîìîãó ïðîñòî íå âñòèãíåòå. ß õî÷ó çíàòè, ÷îìó…

- îíà ÿêèìîñü ÷èíîì ðîçêðèëà íàñ, - îçâàâñÿ íà ñâîºìó ëiæêó Êàøèðîâ. - iêòîð ïðèáðàâ ¿¿ ÿê ñâiäêà.

- Çâiäêè âè âçÿëè? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ. - Ìîæëèâî, öþ iäåþ ïiäêèíóâ âàì òîé ñàìèé Ìàì÷óð?

- Íi, - ãiðêî çiòõíóëà æiíêà. - Íå âií. Ìàì÷óð áiëüøå íå ç'ÿâëÿâñÿ. îíà ñàìà çíàéøëà ÿêèìîñü ÷èíîì. Îäíîãî ðàçó ïî îáiäi ïðèãíàâ iòÿ i ñêàçàâ, ùî óâå÷åði, êîëè âií äàñòü çíàòè, ÿ ïîâèííà çàòåëåôîíóâàòè äî íå¿ i, ïîâiäîìèâøè, ùî ìàþ ùîñü âàæëèâå, ïîïðîñèòè âèéòè íàäâið. ß òàê i çðîáèëà. ß… íå çíàëà…

- iêòîð ó òîé äåíü íåñïîäiâàíî ïîáà÷èâ ¿¿ ó ñåáå ó Ôðàíêiâñüêó íà òåðèòîði¿ ï³äïðèºìñòâà, äå ïðàöþâàâ, - äîäàâ çi ñâîãî ìiñöÿ Êàøèðîâ. - Öÿ æiíêà ÿêîñü âè÷èñëèëà éîãî i õîäèëà øóêàòè.

- I âè ¿é äçâîíèëè? è óïåâíåíi, ùî ñàìå âè äçâîíèëè ¿é òîãî âå÷îðà, ùîá âèêëèêàòè íàäâið?

- Òàê, - òèõî ïðîìîâèëà Ãàííà, îïóñêàþ÷è î÷i.

Óñå ñòàâàëî çðîçóìiëèì. Çàëèøàþ÷èñü âàæëèâèì ó÷àñíèêîì ïîäié âçàãàëi, Áåðêîâè÷ ñòàâàâ íåïðè÷åòíèì äî óáèâñòâà Ìóðàøåâè÷, à õèáíèé ñëiä, ÿêèé âiâ äî íüîãî, òåïåð ïîÿñíþâàâñÿ äóæå ïðîñòî. Ïðîâîäÿ÷è iíòåðíåò Êîöåëêàì, ìàéñòåð ìàâ âiä'ºäíàòè òåëåôîí, à çàêií÷èâøè î âîñüìié, ìàâ ïåðåâiðèòè ÷è àïàðàò ïðàöþº. Òîìó é íàòèñ ìàøèíàëüíî êíîïêó ïîâòîðåííÿ îñòàííüîãî äçâiíêà, àäæå àïàðàò áóâ îáëàäíàíèé öiºþ ôóíêöiºþ. Òîìó é âiäáóâñÿ äçâiíîê íà òåëåôîí Ìóðàøåâè÷êè, äåçîðiºíòóâàâøè òàêèì ÷èíîì óñå Ñòàñîâå ñëiäñòâî. îñüìè ñåêóíä Áåðêîâè÷ó áóëî äîñòàòíüî, àáè ïî÷óâøè íåçíàéîìèé ãîëîñ ó òðóáöi, îöiíèòè ðîáîòó òåëåôîíà. I ùå óÿâèëîñü, ÿê âäåðøèñü ó ìàñöi äî áóäèíêó ìàéñòðà, âií ïðèñòàâëÿº ïiñòîëåò äî éîãî ãîëîâè, çìóøóþ÷è çiçíàòèñÿ ó ïîñiáíèöòâi óáèâñòâó. Îòæå, âèíó ëþäèíè ñëiä äîâîäèòè âñå-òàêè ôàêòàìè i ëîãiêîþ, à íå ñèëîâèìè ìåòîäàìè.

Ñòàñ ðàïòîâî ïiäâiâñÿ. Ìèðîíåíêî ëèøå ìëÿâî ïîâåðíóâ äî íüîãî îáëè÷÷ÿ.

- Õîäiìî, äÿäüêó Òàðàñå. ×èíèòè ñàìîñóä ÿ âàì îäíàêîâî íå äàì. iêòîðà òóò íåìàº, à ç öèõ êàðàòè âæå íiêîãî.

Éîãî ïiäâåëè ïiä ðóêè é ïîòÿãëè äî ìàøèíè. Ëèøå ó äâåðÿõ Ñòàñ îáåðíóâñÿ i êèíóâ íà ïðîùàííÿ:

- À øóêàëà Éîñèïiâíà íà òåðèòîði¿ «Ìîëî÷íî¿ êðà¿íè» çîâñiì íå âàøîãî ñèíà.



LIX



Ñàëîí «äåâ'ÿíîñòî äåâ'ÿòî¿«íàñèëó âìiñòèâ óñþ êîìïàíiþ. Ìèðîíåíêà ïîñàäèëè íàïåðåä, à äî êðàþ âèìó÷åíó Îëåíêó ïîñàäèëè ìiæ ñîáîþ Ãàùàê i Íàãiðíèé. Çäèâîâàíèé ïîäiáíèì ðîçêëàäîì òàêñèñò ïîðîæíié ïîãíàâ óïåðåä. Ó ìàøèíi çàïàëà òèøà, òiëüêè ì'ÿêå ãóäiííÿ ìîòîðà, àäæå òèñíóòè íà ãàç âæå íå áóëî ñåíñó.

- À òåïåð âè, äÿäüêó Òàðàñå, - ïiäøòîâõíóâ Ñòàñ. - Ñïîäiâàþñü, äîðîãè äî äîìó âèñòà÷èòü.

- ×îãî òîái ùå, íåáîæå? - áàéäóæå çàïèòàâ Ìèðîíåíêî.

- Õî÷ó çíàòè, ÷åðåç ùî âñå öå. Íàñàìïåðåä, ùî çáåðiãàëè âè ó ôóòëÿði âiä áàÿíà i êóäè âîíî ïîäiëîñÿ? Çâiäêè âîíî âçÿëîñÿ ó áóäèíêó i ÿê ïîòðàïèëî äî âàñ? ×îìó ïðî éîãî iñíóâàííÿ çäîãàäóþòüñÿ ïðîêóðîð Ìàì÷óð, òåëåìàéñòåð Áåðêîâè÷ i óãîðñüêèé ºâðåé Åéçåíòðàõò? ×îìó îäèí ïîïåðåä îäíîãî ïõàþòü ìåíi ñêàæåíi ãðîøi, ÿêèõ âàø áóäèíîê ñàì ïî ñîái íå êîøòóº? ×îìó ùå é îêðiì íèõ º äîñèòü ëþäåé, çàöèêëåíèõ íà êóïiâëi âàøîãî äîìó?

- I âñå? - çäèâóâàâñÿ äÿäüêî.

- Íi, íå âñå, - ç âèêëèêîì çàïåðå÷èâ Ñòàñ. - Ùå õîòiëîñÿ á çíàòè, íàâiùî âè ïåðåä âäàâàíîþ ñìåðòþ ïiâäíÿ ãðàëè ç Ðàòóøíÿêîì ó øàõè, ÿê çóìiëè îáäóðèòè ïiâìiñòà i ùî âèêîëóïàëè çi ñòiíè ó ïiäâàëi, àäæå òå, ùî áóëî ó ôóòëÿði, íàâðÿä ÷è ìîãëî á òàì âìiñòèòèñÿ. Ùå áàãàòî ÷îãî. Àëå îòå ïåðøå íàñàìïåðåä.

- Íó, âîíî é çðîçóìiëî, - iðîíi÷íî êèâíóâ Ìèðîíåíêî. - Ìîëîäü óñå áiëüøå öiêàâèòü áàãàòñòâî, ÿêå ìîæíà õàïíóòè îäíîìîìåíòíî, i ïîòiì óñå æèòòÿ…

- Òà âñå æ, ðîçêîïàâ ÿ ó ïåðøó ÷åðãó òå, ùî ìàëî çíà÷åííÿ äëÿ âàñ i íå âàðòóâàëî âçàãàëi íi÷îãî. Çàäëÿ öüîãî é çà ´ðàòàìè äîâåëîñÿ ïîñèäiòè i ñìåðòi â îáëè÷÷ÿ ïîäèâèòèñÿ. À áàãàòñòâî, ÿê âè êàæåòå, ïîêè ùî çà òàºìíè÷îþ çàâiñîþ.

- À îò ÿêáè òè ìåíøå ïðî íüîãî äóìàâ, òî é ïiäíÿâ áè öþ çàâiñó. Äàâíî âæå ïiäíÿâ áè. Àëå ìèñëèø íå òèìè êàòåãîðiÿìè. Íó òà ãàðàçä. Íå ìåíi òåáå âèõîâóâàòè. Ðîçïîâiì, íå ìó÷ñÿ. ß ñïðàâäi óæå äàâíî, âiäêîëè ìóçåºì ïî÷àâ êåðóâàòè, âiâ êðàºçíàâ÷ó ðîáîòó. I îäíîãî ðàçó íåñïîäiâàíî íàòðàïèâ íà äàíi, ÿêi áåçïîñåðåäíüî ñòîñóâàëèñÿ ìîãî áóäèíêó. Äîâåëîñÿ êîïíóòè ãëèáøå, â òîìó ÷èñëi é ó ïðÿìîìó ðîçóìiííi. àì, íàïåâíî, äîâîäèëîñÿ ÷óòè ïðî ðóõ õàñèäiâ - âiäãàëóæåííÿ ñòàðîºâðåéñüêî¿ âiðè, ÿêà îñòàííi äâiñòi ðîêiâ íàáóëà çíà÷íîãî ïîøèðåííÿ ó ñâiòi.

- Íå ÷óâ íiêîëè, ùî âîíî òàêå, - îçâàâñÿ ïîçàäó Íàãiðíèé.

- Óñi âiðóþ÷i ºâðå¿ ïîäiëÿþòüñÿ íà îðòîäîêñàëüíèõ, òîáòî ñòàðîâiðiâ, i íîâèõ - õàñèäiâ. ßê äëÿ íàñ - âàæêî ðîçðiçíèòè, ìàéæå, îäíå é òå ñàìå. Ïðîòå º îäíà îñîáëèâiñòü õàñèäèçìó: çíà÷åííÿ òàê áè ìîâèòè, ñâiæèõ öiííîñòåé. ßñêðàâèé ïðèêëàä - íàøà Óìàíü. Öå æ íåäàëåêî â³ä òåáå, äî ðå÷i, - âií êèâíóâ ãîëîâîþ óáiê ïëåìiííèêà. - Ìàºø çíàòè. Ñàìå òàì õàñèäè âëàøòóâàëè ñâîþ ñâÿòèíþ, òîìó ùî ñòî ç ëèøíiì ðîêiâ ó òié ñàìié Óìàíi ïîõîâàëè ìóäðåöÿ Íàõìàíà Áåøòà, çâiâøè éîãî äî ðàíãó ñâÿòîãî. Òåïåð ùîðîêó òàì âiäáóâàþòüñÿ áàãàòîòèñÿ÷íi ïàëîìíèöòâà. Òàê îñü, ìåíi âäàëîñÿ äîâiäàòèñÿ, ùî íà ïî÷àòêó ñòîëiòòÿ ó ìîºìó áóäèíêó æèâ ðåáå Õàìàì Áåí-Ó¿í, âiäîìèé ñåðåä õàñèäñüêèõ óãðóïîâàíü Ïðèêàðïàòòÿ i Ãóöóëüùèíè, óêðàé ïîïóëÿðíà îñîáà. Íi äëÿ êîãî íå ñåêðåò, ùî çà ðîêè íiìåöüêî¿ îêóïàöi¿ ó íàøîìó ìiñòi çíèùèëè áàãàòî ºâðå¿â. Ðåáå Õàìàì ïåðåõîâóâàâñÿ ó ïiäâàëi âëàñíîãî áóäèíêó. Òàì ðîáèâ çàïèñè, çâåðíåíi äî îäíîâiðöiâ, õîâàþ÷è ó øóðô, ÿêèé òè ðîçêîëóïàâ. Òàì i çãîðiâ, êîëè çíàéøëè. Ñàìå öi çàïèñè é ïîòðàïèëè ìåíi äî ðóê.

- À íàâiùî âè çàìàñêóâàëè ñõîâ ïiñëÿ òîãî, ÿê çàáðàëè çàïèñè? - íå çðîçóìiâ Ñòàñ.

- Íà âñå ñâié ÷àñ, ñèíêó, - ñïîêiéíî ïðîìîâèâ Ìèðîíåíêî. - Äëÿ ìåíå öå áóëà ëèøå äîñëiäíèöüêà ðîáîòà, êðàºçíàâñòâî, iñòîðiÿ. ßêáè òî çíàòè, êóäè âîíî ìåíå çàâåäå i ÷èì âèëiçå! Ïðàöþþ÷è íàä òåìîþ, ÿ âèøóêóâàâ íîâi äàíi, çíàõîäèâ æèâèõ ñâiäêiâ, i êðèâà âèâåëà ìåíå íà äèðåêòîðà ìóçåþ äðóêàðñüêî¿ ñïðàâè ó Áóäàïåøòi. Ëàñëî Åéçåíòðàõò, çãàäàíèé òîáîþ, óãîðñüêèé ºâðåé ñàì âèÿâèâñÿ ïîñëiäîâíèêîì õàñèäèçìó. Áiëüøå òîãî, çàéìàâ ÿêóñü âèñîêó ïîçèöiþ ó ðóñi. I ñïðàâà çàâåðíóëà ó íåáàæàíèé áiê. Íåâäîâçi âií çàïðîïîíóâàâ ïðîäàòè áóäèíîê çà òàêó ñóìó, ÿêî¿ ó Ãàëè÷i ùå íiõòî íiêîìó íå ïëàòèâ.

- Àëå ÷îìó? - çíîâó íå âèòðèìàâ Ñòàñ.

- ß âæå êàçàâ, ùî îñîáëèâiñòü õàñèäèçìó - ñòâîðåííÿ íîâèõ äóõîâíèõ öiííîñòåé i ïîêëîíiííÿ ¿ì. ßê òîái ïîÿñíèòè, íåáîæå… Ó íàñ, õðèñòèÿí, º Iñóñ, ÿêîìó êóïà ðîêiâ, éîìó ìè ìîëèìîñÿ i áiëüøå íiêîãî íàì íå ïîòðiáíî. Öå çðîçóìiëî? Ó íàñ íå ç'ÿâëÿþòüñÿ íîâi ñâÿòi ùîäâiñòi ðîêiâ. Ó íèõ ñòî ç ëèøíiì ðîêiâ òîìó òàêèé ç'ÿâèâñÿ â Óìàíi. Äî íüîãî âîíè ¿çäÿòü, éîìó ïîêëîíÿþòüñÿ. î÷åâèäü, çíàéäåíå ìíîþ âàæèëî äîñòàòíüî, àáè áóòè äîêàçîì, íåîáõiäíèì äëÿ çâåäåííÿ Õàìàìà Áåí-Ó¿íà òàêîæ äî ðàíãó ñâÿòèõ i âëàøòóâàííÿ òàêèì ÷èíîì ó Ãàëè÷i íîâîãî ñâÿòèëèùà äëÿ õàñèäiâ. Çâiñíî, Åéçåíòðàõò ïîñiâ áè ó öié ñòðóêòóði íå îñòàííº ìiñöå. Òè óÿâëÿºø, õëîï÷å, ÿêi ãðîøi êðóòÿòüñÿ íàâêîëî òàêèõ ðå÷åé?

Ñòàñ òiëüêè ñêðóøíî çàïóñòèâ ïàëüöi ó âîëîññÿ. Ìàøèíà äàâíî âæå ñòîÿëà íà óçái÷÷i. Ñëóõàòè i ñïðèéìàòè òàêi ðå÷i íà õîäó áóëî íåìîæëèâî. ëàñíi äóìêè ïî÷èíàëè ðóõàòèñÿ íàïåðåä äÿäüêîâèõ ðîçïîâiäåé, êâàïëÿ÷èñü ñàìîñòiéíî çëiïèòè äîêóïè íåäîñêëàäàíi ïàçëè… Îñü ùî ñòâîðþâàëî ñïðàâæíþ öiííiñòü ñòàðîãî áóäèíêó. Ñïåêóëüíóòè íà éîãî ïðîäàæó óãîðöþ, çàðîáèâøè íà öüîìó. î÷åâèäü, òàêèé íàìið ìàëè óñi ïîòåíöiéíi êóïöi, ç ÿêèìè Ñòàñó äîâåëîñÿ ïîçíàéîìèòèñÿ. Îêðiì õiáà ùî îòöÿ Íàçàðiÿ. «Êîìó æ ÿê íå ìåíi ç íå÷èñòîþ ñèëîþ áîðîòèñÿ…» Ëèøå òåïåð ñòàâàâ çðîçóìiëèì ñïðàâæíié çìiñò éîãî ñëiâ.

- Çà ÿêèìèñü íåçðîçóìiëèìè ¿õíiìè êàíîíàìè ÷è ðîçðàõóíêàìè óãîðåöü íå ìiã ïðèäáàòè áóäèíîê ñàì, òîìó ïiäñòàâíîþ îñîáîþ äëÿ êóïiâëi ìàâ ñòàòè íàø Áåðêî, íó, òè çíàºø, ïðî êîãî ÿ. Çâiñíî, âîíè îòðèìàëè â³ä ìåíå æèðíó äóëþ. Ñïîäiâàþñÿ, öå íå äèâóº íàâiòü òåáå. ß ñòàðèé i ñàìîòíié ÷îëîâiê. Íàâiùî ìåíi ãðîø³? Ùî ÿ êóïëÿòèìó? Ëiêiâ ïðîäîâæèòè æèòòÿ ùå íå âèíàéøëè, à íà çâè÷àéíi áiëüø-ìåíø âèñòà÷àëî. Òîãî, ùî ìîæíà çàáðàòè iç ñîáîþ, îäíàêîâî íå êóïèø. Íàòîìiñòü çàëèøîê æèòòÿ äèâèòèñÿ, ÿê ó ðiäíîìó ìiñòi ñòâîðèòüñÿ ìóðàøíèê. Ç'¿æäæàòèìóòüñÿ òèñÿ÷i çîâñiì ÷óæèõ ëþäåé, íàâêîëî áóäå ãëóì i áåçëàä. Íàâiùî öå ïîòðiáíî? Ñïîêiéíî äîæèòè ó âëàñíîìó áóäèíêó. ñå. Òà âîíè íå õîòiëè ìåíi öüîãî äîçâîëèòè. Åéçåíòðàõò íå ïîâåðíóâ çíàéäåíèõ ëèñòiâ. ß çàìóðóâàâ ñõîâ, çíèùèâøè iíøå, ùî ìàâ. îíè æ îïóñòèëèñÿ äî òîãî, ùî îäíîãî ðàçó âëiçëè ÿêèìîñü ÷èíîì íà ãîðèùå i ëÿêàëè ìåíå, iìiòóþ÷è äóõ çàãèáëîãî ðåáå.

- Öå áóâ äîìàøíié êiíîòåàòð, çàêîïàíèé ó øëàêîâå ïåðåêðèòòÿ, - ïðîìîâèâ Ñòàñ. - Óñüîãî ëèøå. À çàïóñêàâ éîãî Áåðêîâè÷ äèñòàíöiéíèì ïóëüòîì çi ñâîº¿ õàòè. Íàïåâíî, ñèñòåìà âæå é íå ìàëà ïðàöþâàòè, àëå ïî÷óâøè âiä ìåíå, ùî õàòà íå ïðîäàºòüñÿ âçàãàëi, âií ñïðîáóâàâ îòàêèì ÷èíîì ñòèìóëþâàòè é ó ìåíå áàæàííÿ ïðîäàòè ¿¿.

Ïîäèâ äÿäüêà Òàðàñà âèãëÿäàâ áiëüø íiæ ñòðèìàíèì.

- Ùî æ, ìîæëèâî, íåäîîöiíèâ ÿ òåáå, õëîï÷å. Íó òà òè íå â îáðàçi. À ïîòiì… ñõîæå, ñàìà äîëÿ âèðiøèëà, ùî ÿ ïîâèíåí-òàêè âòðàòèòè iì. îäíó çi ñâî¿õ ïî¿çäîê äî Êîëîìè¿ íàì ç Íiëîþ äîâåëîñÿ íàòðàïèòè íà öèõ àôåðèñòiâ. Òè ùîéíî âæå ïî÷óâ, ÿê óñå âiäáóëîñÿ. îíè ñêàçàëè ïðàâäó: ÿ íå ìàþ ùî äîäàòè àáî âèïðàâèòè. Ïåðåäi ìíîþ ïîñòàëà ïåðñïåêòèâà - ñiñòè äî â'ÿçíèöi àáî âiäêóïèòèñÿ. Çâiñíî, ùîá âiäêóïèòèñÿ, ó ìåíå íå áóëî iíàêøîãî âèõîäó ÿê ïðîäàòè áóäèíîê. Íåâiäîìî òiëüêè ÿê íà öi õàñèäñüêi ñòåæêè íàòðàïèâ íàø ïðîêóðîð, ç ÿêîãî áîêó. Ùî âií ìîæå äî öüîãî ìàòè?

- À ÿ âàì ñêàæó, - çíîâó óñòðÿã Íàãiðíèé. - Óñå òóò çðîçóìiëî. Áåðêîâè÷ íàø êðóïíî ïîãîðiâ íà íåñïëàòi ïîäàòêiâ. «Õiìi÷èâ» êîíêðåòíî, ïîäàòêîâà éîãî é ðîçêðóòèëà. À Ìàì÷óð äîáðå äî íiãòÿ ïðèòèñíóâ, çà îñîáëèâî âåëèê³ ðîçìiðè. Ó ìåíå øâàãðî ó ïîäàòêîâié. Êàçàâ, ùî ñÿäå Áåðêî ñòîïóäîâî.

- À òîé, î÷åâèäíî, ÿê õàáàð çàïðîïîíóâàâ Ìàì÷óðó iíôîðìàöiþ, - ïðîäîâæèâ Ãàùàê. - Òàê, ìîâëÿâ, i òàê. ª êîíêðåòíà ëþäèíà, Åéçåíòðàõò ç Áóäàïåøòà, ÿêèé ïëàòèòü çà áóäèíîê Ìèðîíåíêà ïðèïóñòèìî, ñòî «øòóê», à êîøòóº âií ëèøå ï'ÿòäåñÿò. Äå æ âè íà ìåíi íåùàñíîìó ñòiëüêè çàðîáèòå?

- Äâiñòi, - âèïðàâèâèâ Ñòàñ.

- Òèì áiëüøå! - âèãóêíóâ Íàãiðíèé. - Ñòî ï'ÿòäåñÿò «øòóê» ÷èñòîãî ïðèáóòêó! Ñìiºøñÿ?! À ó ïðîêóðîðà, ÿêèé ùîéíî ç Êîëîìè¿, â ðîçïîðÿäæåííi ÿêðàç áàíäà àôåðèñòiâ, äëÿ ÿêèõ òàêà ñïðàâà, ìîæíà ñêàçàòè, ôàõîâà. Åëåìåíòàðíî, àòñîíå!

- Ñõîæå íà òå, - çãîäèâñÿ Ñòàñ. - Îáðîáèâøè íåïîñòóïëèâîãî âëàñíèêà áóäèíêó, âîíè çàðîáëÿþòü ñîái ó Ìàì÷óðà «âiäïóùåííÿ ãðiõiâ», òàêå ñàìå ïðîùåííÿ îòðèìóº é Áåðêîâè÷. À ïðîêóðîðîâi çàëèøàþòüñÿ ñòî ï'ÿòäåñÿò «øòóê» Åéçåíòðàõòà. Ùîïðàâäà, Áåðêîâè÷à, ùîéíî òîé âèêðóòèâñÿ ç ãiðøîãî, i âæå ïiñëÿ ìîº¿ ïîÿâè òóò, ïî÷àëà äàâèòè æàáà çà âòðà÷åíå, i âií ñïðîáóâàâ i âàøèì, i íàøèì. è ïîãîäæóºòåñÿ, äÿäüêó Òàðàñå?

- ñå-òàêè äâiñòi, - ïîïðàâèâ Íàãiðíèé. - Äâiñòi â ðåçóëüòàòi ìàâ îòðèìàòè Ìàì÷óð, àäæå òi ï'ÿòäåñÿò, ÿêèìè òâié äÿäüêî ìàâ âiäêóïèòèñÿ âiä Êàøèðîâèõ, îäíàêîâî ïåðåéøëè á äî íüîãî. Õiáà íi?

- Ìåíi âæå îäíàêîâî, àáè âè çãîäèëèñÿ, - áåç æîäíèõ åìîöié âiäïîâiâ Ìèðîíåíêî. - À òîäi íå ïîãîäæóâàâñÿ àæ íiÿê. I íàïåðåêið äîëi âèðiøèâ íå âiääàâàòè áóäèíîê íiêîìó. Òîìó âçÿâ i ïîìåð. À ç ìåðòâîãî ÿêèé çèñê?

- ßê öå, ïîìåð? - âèãóêíóâ Ñòàñ. - ßê?! Ñîòíi ëþäåé áà÷èëè! Òà âàñ, êàæóòü, ïiâìiñòà õîâàëî!

- Ïiâìiñòà äóðíiâ, - íå ïðèõîâóþ÷è ºõèäñòâà, ïðîìîâèâ «âîñêðåñëèé», - çàêîïóâàëè íå ìåíå, à ÿêðàç òå, ùî òàê öiêàâèëî òåáå íàïî÷àòêó. Òîæ «ñêàðá», ÿêèé íå äàº âàì óñiì ñïàòè, ëåæèòü çàðàç ó ÿìi íà ãëèáèíi äâà ç ïîëîâèíîþ ìåòðè íà ìiñüêîìó öâèíòàði ïiä òàáëè÷êîþ ç íàïèñîì «Ìèðîíåíêî». Ìîæåòå óíî÷i ïiòè âèðèòè, áî ïîòiì, ÿê ìié ëþáëÿ÷èé íåáiæ äîðîãèé ïîñòàìåíò ç ãðàíiòó ïîñòàâèòü, âàæ÷å áóäå.

Öå íàâiòü íå áóâ ñìiõ, ÿêåñü ðèòìi÷íå ãèêàííÿ, âiä ÿêîãî ñòàâàëî ëÿ÷íî.

- À òèì, ùî äî õàòè ïðèõîäèëè, ó ëîáà öiëóâàëè òà âiêîì íàêðèâàëè, ¿ì ùî, ïîâèëàçèëî?!

- Ïîâèëàçèëî, - çãîäèâñÿ äÿäüêî. - Õî÷à ó ëîáà â íàñ íå öiëóþòü, íå ïðèíÿòî. Íå ìîãëî ïîâèëàçèòè ëèøå äâîì: Ìàêñèìó Þð÷ó òà Ïåòðó Õàëàíè÷ó, à ¿õ Íiëà íå ïîâiäîìèëà.

- àøèõ äðóçiâ i ñïðàâäi íå áóëî íà ïîõîâàííi, - ðîçãóáëåíî ïðîìîâèâ Ñòàñ. - À ó ÷îìó æ ôiøêà?

- À ó òîìó, õëîï÷å, ùî Ïåòðî Õàëàíè÷ ñâîãî ÷àñó áóâ çäiáíèì ñêóëüïòîðîì. I ìàâ iäåþ ôiêñ - âiäêðèòè ùå ó Ñîþçi ìóçåé âîñêîâèõ ôiãóð. ßê ó Ôðàíöi¿. ií çëiïèâ íàâiòü ïîãðóääÿ Áðåæíºâà, ðîçôàðáóâàâ ÿê æèâîãî i ÷åðåç êîãîñü òàì ïåðåäàâ äî Êðåìëÿ. Îöiíèëè. Õàëàíè÷ ñòàâ êåðiâíèêîì âiääiëó êóëüòóðè òà çàñëóæåíèì äiÿ÷åì. À îò ìóçåþ òàê i íå âiäêðèëè. Íà ï'ÿòäåñÿòèði÷÷ÿ - ìè æ óñi îäíîëiòêè, Ïåòðî ïîäàðóâàâ íàì iç Þð÷åì íàñ ñàìèõ. Öå áóëî äèâî. ßê äâi êðàïëi âîäè. Ç ìåíå îñîáëèâî ñìiÿëèñÿ, ç ìî¿õ áîãàòèðñüêèõ ãðóäåé i ìàëåíüêî¿ ãîëîâè. Îò ÿ i ñõîâàâ ó ôóòëÿði, ùîá íå ïîòîâêëîñÿ. Ãàðíà ïàì'ÿòü ïðî äðóãà.

Óñi ìîâ÷àëè, ðîççÿâèâøè ðîòè, íå âiðÿ÷è ó ìîæëèâiñòü òàêî¿ ôàíòàñòèêè.

- Ïiâìiñòà, êàæåø, çàêîïóâàëî, ïðîùàëîñÿ… Çíà÷èòü, òàêè ïîâèëàçèëî. Ùîïðàâäà, i ìåíi äîâåëîñÿ ïîòðóäèòèñÿ. Çàìàëþâàòè áëiäèì î÷i, çíÿòè âi¿ âåðõíiõ ïîâiê çâåðõó i ïðèëiïèòè ¿õ äîíèçó, àäæå ç ðîçïëþùåíèìè î÷èìà ó íàñ íå õîâàþòü. Óñå çíàëà i äîïîìàãàëà Íiëî÷êà. Ïðîòå ñàìà á âîíà íå çìîãëà…

- Ñïðàâäi. Óñiì äîñi íå äàº ñïàòè, ÿê çìîãëà âîíà ñàìîòóæêè ïîêëàñòè âàñ äî òðóíè. Äîâåëîñÿ âàì ïåðåïðîñèòè ñòàðîãî ïðèÿòåëÿ, ç ÿêèì ñâîãî ÷àñó â÷èíèëè òàê ïiäëî i íàâiòü «ïðîãðàòè» éîìó ïåðåä ñìåðòþ ó øàõè, àáè íå íà÷èíèâ âàñ ôîðìàëiíîì ïî-ñïðàâæíüîìó.

- Óñå âiðíî, ðîçóìíèé ìié íåáîæå, îêðiì îäíîãî. ß íå ïiääàâàâñÿ, à ãðàâ öüîãî ðàçó ÷åñíî. Ðàòóøíÿê ïåðåìiã ñàì. Ïðîñòî ìîÿ ãîëîâà âèÿâèëàñÿ íà òîé ìîìåíò íàäòî ïåðåâàíòàæåíîþ, ùîá çiãðàòè íà ïîâíó ñèëó. Ïðîòå ÿ ç ëåãêîþ äóøåþ ïîâåðíóâ Iâàíîâi êóáîê ñïàðòàêiàäè, ÿêèé öåé «ãðîñìåéñòåð» i âèíiñ ïiä âèãëÿäîì ïëÿøêè çà òðóäè. ií æå i çàõîâàâ ìåíå ïîòiì ó ïiäâàëi íà äà÷i, äå ÿ ñèäiâ íà÷å êðiò, íå çíàþ÷è íàâiòü, ùî Íiëà…

Ìîâ÷àíêà çàïàëà íàäîâãî.

- Îñü i âñå, íàïåâíî, - çðåøòîþ âèìîâèâ Ìèðîíåíêî. - Ãàäàþ, äëÿ òåáå íå º äèâíèì íi òå, ùî çàïîâiò îôîðìëåíèé íà òåáå, íi òå, ÿê âií ñêëàäåíèé. ß æ ïëàíóâàâ ïîâåðíóòèñÿ. Íà æiíî÷i ïëå÷i íå ìîæíà âàíòàæèòè òàêîãî. îíè é ìåíøîãî íå âèòðèìàëè.

- À ñêàæiòü, ïàíå Òàðàñå, ÷îìó Íåîí³ëà Éîñèïiâíà çàïîâiò ñêëàëà òî÷íî ÿê i âè? ß íî÷àìè ïîòiì ñïàòè íå ìîãëà, óñå ìàðèëîñÿ… Ùî âè ç òîãî ñâ³òó ñëiäêóâàòè çà âèêîíàííÿì ïðèéäåòå…

- Ñêëàëà, áî òàêîæ áiëüøå íå ìàëà êîìó, - áåç íàéìåíøîãî ïîäèâó ïîÿñíèâ òîé. - À ó Êîâåëi - òîìó ùî õîòiâ ÿ ïåðåä «ñìåðòþ» äðóçiâ âiäâiäàòè. Õòîçíà ÿê óñå ìîãëî ïîâåðíóòèñÿ, òàêó êàøó ìè çàâàðèëè. Õîòiâ ïiäñòðàõóâàòèñÿ, àáè âîíè ó íàéâiäïîâiäàëüíiøèé ìîìåíò íå íàãðÿíóëè i «ìåðöÿ» íå óïiçíàëè. Ç ðiê ìè óæå äîìîâëÿëèñÿ õòî äî êîãî ïðè¿äå, à âñå íå âèõîäèëî. Õàëàíè÷ íà òàêå ìàñòàê - áåç ïîïåðåäæåííÿ, ðàïòîâî. À ó Þð÷à ñèí â íîòàð³àëüí³é êîíòîð³ ïðàöþº. Ãðîøåé íå âçÿâ, ÷îãî æ íå ñêîðèñòàòèñÿ? Òà é äî «Ìàì÷óðiâ» òà «Øåâ÷èêiâ» òàêèì ÷èíîì íå äiéøëî. Íó à ôîðìà çàïîâ³òó… Ìié âëàñíèé áóâ ïiä ðóêîþ, à Íiëi ñõîòiëîñÿ, ùîá ÿê ó ìåíå. Ùîá îäíàêîâî. Ïðèºìíî ¿é áóëî. À ìåíi ïîòðiáíèé áóâ ïåðåïî÷èíîê. Òàéì-àóò. Íà ðiê. Çíèêíóòè, áàéäóæå êóäè. Êðàùå òóäè, äå íiõòî íå øóêàòèìå. Íà òîé ñâiò. Ïîòiì óñå á âëÿãëîñÿ, áàãàòî ùî çìiíþºòüñÿ… Òà é ïðîêóðîðè ó íàñ áiëüø íiæ ðiê íà îäíîìó ìiñöi íå ñèäÿòü. Çà ïiâðîêó âèáîðè, íîâi ïðåòåíäåíòè íà õëiáíi ìiñöÿ ïðèéäóòü. Îò íà ùî ðîçðàõîâóâàâ. Àëå òè âèÿâèâñÿ íàäòî óïåðòèì. åñü ó ñâîãî áàòüêà.

- Çàâîäü, - ñêàçàâ Íàãiðíèé. - Ðàíîê íà íîñi. Ùå øìàò äîðîãè.

- À òàì, äî ðå÷i, óñå òàê i ñòî¿òü, - íåñïîäiâàíî çãàäàâ Ãàùàê. - Ïëÿøêà íå ðîçêîðêîâàíà. À âàðåíèêè, íàïåâíî, òàê ïîçëèïàëèñÿ, ùî íå ðîçäåðåø.

- Íå õâèëþéòåñÿ, ÿ ðîçëiïëþ, - ñêàçàëà Îëåíêà. - ñå çðîáëþ. è ìåíå òàê çiãðiëè ç áîêiâ, ùî ÿ íà÷å ÿê i âèñïàëàñÿ. Àëå ÷óëà âñå. I âè ç íàìè, äÿäüêó Òàðàñå. Ìè âàñ áiëüøå íiêóäè íå âiäïóñòèìî, íàâiòü íå äóìàéòå. À âæå çðàíêó íà ñâiæó ãîëîâó áóäåìî âèðiøóâàòè, ÿê äàëi.

- èðiøóâàòè áóäåòå âè, - áàéäóæå ïðîìîâèâ Ìèðîíåíêî. - À ìåíi âæå îäíàêîâî. Íåìàº ñòèìóëó äî æèòòÿ. Ãîðiëêè á âèïèâ. I íîãè á ïðîñòÿãòè äåñü ó òåïëîìó, áî çàðàç âæå íå òðèìàòèìóòü. À ðåøòà ìåíå áiëüøå íå öiêàâèòü.

Ó òåìðÿâi çíîâó ñïàëàõíóëî ñâiòëî ôàð. Ìàøèíà ðóøèëà ó íàïðÿìêó Ãàëè÷à.



Åïiëîã



Ôiãóðè çàñòèãëè íà øàõiâíèöi ó ìîâ÷àçíié íàïðóçi. ×îðíi íàâïðîòè áiëèõ. Öå áóëè ëèøå äåðåâ'ÿíi ñèìâîëè âî¿íñòâà, ïðîòå, çäàâàëîñÿ, ùî ìiæ íèìè íå ÷îòèðè ñòðîêàòi ðÿäè êëiòèíîê, à øìàò ñòåïó, ç ÿêîãî ìiñöÿìè âæå çiéøîâ ñíiã. iòåð êóéîâäèòü ãðèâè i ïîïîíè êîíåé. î¿íè çàñòèãëè ç êîæíîãî áîêó, ñïðÿìîâóþ÷è ñïèñè óáiê âîðîãà. Î÷i â î÷i, ãðàþòü ì'ÿçè íà âèëèöÿõ, ñòèñêàþ÷è çóáè. Îñòàííi ñåêóíäè ïðîòèñòîÿííÿ ïåðåä òèì, ÿê çàãðàþòü ñóðìè i íà äîøöi ïî÷íåòüñÿ æîðñòîêà ñi÷, äå âñå âèðiøóâàòèìóòü ñèëà, øâèäêiñòü äóìêè i õîëîäíiñòü âèòðèìêè. ßê i ó ñïðàâæíüîìó æèòòi.

Õòî êîãî?

Îò i ïî÷àëîñÿ. Áiëèé ïiøàê, ùî çàéìàâ ïîçèöiþ å2 i çàòóëÿâ ñîáîþ áiëîãî êîðîëÿ, âçÿòèé ãðóáèìè âàæåëåçíèìè ïàëüöÿìè, ÿêèìè, çäàâàëîñÿ, éîãî âçàãàëi âàæêî âèøïîðòàòè ç íàòîâïó ôiãóð, ïåðåñêî÷èâøè êëiòèíêó, ñòàâ ÷åðåç îäíó íà å4. iä öüîãî òîðêàííÿ ñòðóñíóëèñÿ iíøi ôiãóðè. Òà æ ñàìà ðóêà îäðàçó, àëå íåêâàïíî ïåðåíåñëàñÿ çà ìåæi äîøêè äî êðàþ ñòîëó, íàòèñêàþ÷è êíîïêó ãîäèííèêà. Ðóõ öåé âiä÷óâ óâåñü ñòië, à ñòðiëêà îäíîãî ç äâîõ ñïàðåíèõ öèôåðáëàòiâ ïî÷àëà âiäëiê.

Éîãî ñóïåðíèê áóâ ñõîæèé íà ñóõîãî ãðèáà ç òiºþ õiáà ùî ðiçíèöåþ, ùî ãðèáè íå òðóñÿòüñÿ. Íåâåëè÷êèé ñòàðèé ç³ çìîðøêóâàòèì îáëè÷÷ÿì óâåñü ÷àñ áóâ ó ðóñi: ãîëîâà éîãî ðèòìi÷íî ïîõèòóâàëàñÿ ç áîêó ó áiê, à ðóêè òðåìòiëè, òîìó é ÷îðíèé ïiøàê òàêîæ âiäiðâàâñÿ âiä äîøêè ç äåÿêèìè òðóäíîùàìè.

- À òè, ÿ áà÷ó, çà ñiì ðîêiâ íi÷îãî íîâîãî íå íàâ÷èâñÿ, - ïðîìîâèâ çìîðøêóâàòèé ñêðèïëÿ÷èì ãîëîñîì. - ßê õîäèâ óñå æèòòÿ å2-å4, òàê i âìèðàòèìåø iç öèì õîäîì.

Íà îáëè÷÷i ìàëåíüêîãî ç'ÿâèâñÿ õèòðèé âèðàç, ïàëüöi, ùî òðèìàëè ôiãóðó, íà ìèòü ïðèïèíèëè òðåìòiòè, i ÷îðíèé ïiøàê, ùî õâèëèíó òîìó ùå çàòóëÿâ ñâîãî ôåðçÿ, òî÷íèì ðóõîì îïèíèâñÿ íà áiëié êëiòèíöi ÷åðåç êóò âiä áiëîãî - òîãî, ùî çàñòèã íà å4. I íà÷å êîðèñòóþ÷èñü äîðîãîöiííîþ ìèòòþ, òi æ ïàëüöi øâèäêî êëàöíóëè ïî âiäïîâiäíié êíîïöi ãîäèííèêà, âiä ÷îãî ñòðiëêà ïåðøîãî öèôåðáëàòó çóïèíèëàñÿ, à äðóãîãî - ðîçïî÷àëà ñâié õiä.

- À ëþäñòâî çà óâåñü ÷àñ íi÷îãî áiëüø ãåíiàëüíîãî ³ íå ïðèäóìàëî, - ñïîêiéíî ïîÿñíèâ äåáåëèé ÷îëîâ'ÿãà ïîõèëîãî âiêó, ìàëåíüêà ãîëîâà ÿêîãî íiÿê íå â'ÿçàëàñÿ ç âàéëóâàòèì òiëîì i ñõîæèìè íà êëåøíi ðóêàìè. - Òî íàâiùî âåëîñèïåä âèãàäóâàòè? Îòæå, ÿ òàê ðîçóìiþ, ôåðçåâèé ãàìáiò.

- À ñêàíäèíàâñüêèé ãðàþòü ëèøå àâàíòþðèñòè òàêi ÿê òè, - ïðîðèïiâ òðåìòÿ÷èé ãîëîñ ñóïåðíèêà.

Íà÷å ðîçiçëèâøèñü íà çàóâàæåííÿ, äåáåëèé îäðàçó æ âäàðèâ ïiäñòàâëåíîãî ïiøàêà. Öüîãî ðàçó ïîøòîâõ âiä÷óâ íå ëèøå ñòië - ïiäíiææÿ îáâèòî¿ âèíîãðàäîì àëüòàíêè. Ç ïåðøîãî ïîãëÿäó ñèëè çäàâàëèñÿ íåðiâíèìè, i ÿêùî á ¿ì çiéòèñÿ ó ñïðàâæíüîìó áîþ, äåáåëèé óâiãíàâ áè ñâîãî ñóïåðíèêà â çåìëþ ïåðøèì óäàðîì. Òà é íàâiòü çà øàõîâîþ äîøêîþ çà ãîñïîäàðÿ ÷îðíèõ ôiãóð ïåðåæèâàëîñÿ íåñàìîõiòü.

Ïðîòå îäðàçó æ éîãî ðóêè ç âïðàâíiñòþ, ÿêî¿ âàæêî î÷iêóâàòè âiä ïàðêiíññîíiêà, ñõîïèëè áiëîãî ïiøàêà i âiäïðàâèëè ãåòü iç äîøêè. Óïàëè íà çåìëþ ïåðøi ãîëîâè, ÿê i ãîäèòüñÿ äëÿ ñïðàâæíüî¿ áèòâè. Àëå ïåðøà êðîâ - ëèøå ïðèâiä äëÿ çàâçÿòòÿ òà ëþòi i àæ íiÿê íå ñòðàõó àáî íåâïåâíåíîñòi. Öå áóëà òà ñòàäiÿ çóñòði÷i, ÿêó øàõiñòè iìåíóþòü äåáþòîì i íà ÿêié ùå íå íàäòî çàìèñëþþòüñÿ íàä ïîçèöiÿìè íà äîøöi, àäæå óñå ðîáèòüñÿ ìàøèíàëüíî.

- À òè ïîñòàðiâ äîáðÿ÷å, - çàóâàæèâ äåáåëèé. - I òðåìòèø - àæ ëÿ÷íî äèâèòèñÿ. Ðîçâàëèøñÿ íå ñüîãîäíi-çàâòðà.

- Óñÿ êðà¿íà òðåìòèòü i ðîçâàëþºòüñÿ, - ïîâ÷àëüíî ïðîðèïiâ çìîðøêóâàòèé. - Äèâíî áóëî á, ÿêáè îäèí ïåíñiîíåð ó Ãàëè÷i öâiâ i ìîëîäøàâ. À òè íå õâèëþéñÿ, ÿ ùå òåáå ïåðåæèâó.

- Òà íó! - çäèâóâàâñÿ äåáåëèé, ïðîäîâæóþ÷è íåçãðàáíèìè ïàëüöÿìè âèøïîðòóâàòè ôiãóðè iç íåîôîðìëåíî¿ þðáè, íà ÿêó ïîñòóïîâî ïåðåòâîðþâàëèñÿ âèøèêóâàíi ðÿäè ÷îðíèõ i áiëèõ. - I ÷èì òè ìåíå ïåðåæèòè çáèðàºøñÿ? Ç òåáå æ íi÷îãî êðiì çìîðøîê âæå íå çàëèøèëîñü!

- Îòî é âîíî, ùî ëèøèëîñÿ íàéíåîáõiäíiøå, - ïðîäîâæóâàâ ïîâ÷àòè ñóïåðíèê. - Êiñòêà i òðîõè ì'ÿñöÿ áëiäåíüêîãî. À íà òîái äèâèñü ñêiëüêè ñàëà! Çíàºø ÿê îòî ñåðöþ ó íàøîìó âiöi ãàíÿòè êðîâ ÷åðåç óñå öå õàçÿéñòâî? Îòî æ áî. Çàìó÷èòüñÿ ãàíÿòè - i â ÿùèê.

- À ÿ i òàê äàâíî ó ÿùèêó, - íåçâîðóøíî çàóâàæèâ äåáåëèé, êëàöàþ÷è ïî ãîäèííèêó. - Äàâíî i íàäiéíî.

- Íå ñêàæè-è… - õèòðî ñêðèâèâñÿ çìîðøêóâàòèé, âèöiëþþ÷è íîâó æåðòâó íà äîøöi, - íå ñêàæè-è… Êiëüêà ðîêiâ òîìó õîòiëè âiäêîïàòè òåáå. Îò áè áóëî!

- Õòî?! Íi, òè öå ñåðéîçíî?

- Îòâº÷àþ çà áàçàð! - îïòèìiñòè÷íî ïðîñêðèïiâ ñòàðèé. - À õòî… Òàê i íå çíàéøëè.

- À ùî, øóêàëè?!

- Ùå é ÿê! Óâåñü Ãàëè÷ ãóäiâ. ßê òåïåð êàæóòü - êîíêðåòíî. Òà òî ùå äàâíî áóëî, âæå íiõòî i íå çãàäóº. Ìàëè á ñêàíäàë íà âñå ìiñòî, à ìîæå é îáëàñòü.

- Ãàäàþ, íà öiëó êðà¿íó, - áåç íàòÿêó íà æàðò óïåâíåíî ïðîìîâèâ äåáåëèé. - Òåïåð iç öèì øâèäêî. Ó áóäü-ÿêié äiði ùîñü ìàëî-ìàëüñüêè ñêàíäàëüíå òiëüêè á íî ñòàëîñÿ, òåëåâiçîð íà óñþ êðà¿íó òîãî æ äíÿ ðîçíåñå. Ìåíòàëüíiñòü ó íàñ òåïåð òàêà - ÷óæà áðóäíà áiëèçíà íàéöiêàâiøà. À òóò ðàïòîì… Íå ÷óâ, ïðèíàéìíi, ùîáè ùå äåñü çàìiñòü ëþäèíè âîñêîâèé ìóëÿæ õîâàëè.

- Ìåíòàëüíiñòü, ÿê òè êàæåø, - íå ïîãîäèâñÿ ãiñòü, - çàâæäè áóëà òàêîþ. Àëå õî÷ ñîðîìèëèñÿ. Çíàëè, ùî òàê íåãàðíî. Òåïåð íàëiïêó «íå ëè÷èòü» çíÿëè. Ïîäèâèñü, ùî ïîêàçóþòü - ÿê íå ÷óæi âiêíà, òî ÷óæi äâåði, ÷óæi áðóäíi òðóñè… Íàòå, ñìàêóéòå íà çäîðîâ'ÿ. Êóäè ìè éäåìî, Òàðàñå? ×îãî âîíè õî÷óòü? Ùîá íàøi îíóêè ãåòü óñi îïóñòèëèñÿ äî ðiâíÿ áàáè Êóðèëèõè?

- Ñàìå òîãî é õî÷óòü, - íåçâîðóøíî âiäïîâiâ äåáåëèé. - Òóïå ñòàäî ãðàáóâàòè ëåãøå. Ðîçêàæè êðàùå, ÿê öå ñòàëîñÿ.

- ßê-ÿê… Îòîäi îò çðàçó, êîëè ïî÷àëè ÷óòêè õîäèòè íiáè òè æèâèé íàñïðàâäi. Öiëå ìiñòî ãîìîíiëî. Äåñü ùîñü ïðîðâàëîñÿ. Íå çíàþ âæå, ÷åðåç êîãî. Ìîæå i ÷åðåç Êîëîìèþ, ñêiëüêè òàì äî íå¿? Çîâñiì ïîðó÷. À ìîæå é ëiêàði íàøi. Õiðóðãè âåëèêi, îïåðóþ÷i. Ñâiòèëà ðàéîííîãî ìàñøòàáó… Ñàìå òàêi ÷óòêè é ïiøëè, áóöiìòî Íàãiðíèé ç Ãàùàêîì iç òîáîþ íà ìàøèíi ¿çäèëè, óïðèòóë áà÷èëè, ðîçìîâëÿëè. Ùîïðàâäà, íiõòî íå çíàâ çâiäêè âîíî âçÿëîñÿ. Ç êèì ïåðøèì Ãàùàê àáî Íàãiðíèé ïîäiëèâñÿ.

- À ìîæå òàêñèñò îòîé ìîëîäåíüêèé, ç ÿêèì ÿ äî Êîëîìè¿ ¿çäèâ. Ùîñü ìiã äîêóìåêàòè. À ñàì òè ïiñëÿ ñêëÿíî÷êè îêîâèòî¿ ÷àñîì íiäå íå áîâêíóâ? Ùîäíÿ æ ãëóøèø. Ìîæå, êîëè äîçè íå ðîçðàõóâàâ?

- À ÿ, øàíîâíèé, - òàìóþ÷è îáðàæåíå òðåìòiííÿ ãîëîñó, âiäïîâiâ çìîðøêóâàòèé, - ñòàêàí÷èê ñâié äàâíî âæå ãëóøó ëèøå íà ñàìîòi. I, ïîâið, íå øêîäóþ.

- Íó, ãàðàçä, ÿ òàê. Òî ùî æ áóëî?

- À òå é áóëî. Ðîçêîïàëè îäíiº¿ íî÷i, àëå íå âñòèãëè äî ñâiòàíêó. ×àñó çàáðàêëî äî äîìîâèíè äiñòàòèñÿ.

- Íó, ùå á - çàäîâîëåíî ïðîìîâèâ äåáåëèé. - Ñòàíiñëàâ ïëèòó êîëè âñòàíîâëþâàâ, ìàéñòðiâ iç Ôðàíêiâñüêà çàìîâèâ. îíè óñå øâèäêî. Òîëêîì íiõòî é íå áà÷èâ, ùî i ÿê áóäóâàëè. À âií çìóñèâ ¿õ êîíêðåòíèé ôóíäàìåíò äîíèçó çàëèòè. Íå õîòiëè, êàçàëè - ïåðåñòðàõîâêà, i òàê ñòîÿòèìå. Ñòàíiñëàâ çàïëàòèâ, âîíè ìóñèëè. Îò i âèðó÷èâ. Çà îäíó íi÷ òàì íiÿê íå ïiäðèºøñÿ.

- Íó îò, à çðàíêó ëþäè ïîáà÷èëè, ùå áiëüøå ðîçìîâ ñòàëî. Ñêàðá ó ìîãèëi! Ðàçîì ç Ìèðîíåíêîì àáî âçàãàëi áåç íüîãî! Ìàì÷óð òîäi òàê òðóñîíóâ òèõ, ùî ìîãèëó äëÿ òåáå êîïàëè, ìàëî íå çäàëîñÿ. Öå æ íà íèõ ïåðøà ïiäîçðà… iäòîäi áiëüøå íiõòî íå ïðîáóâàâ. Áîÿòüñÿ.

- Íó, ùå á… - ðóêà-êëåøíÿ ïîòÿãëà ç äîøêè íîâó æåðòâó. - Ìàì÷óð ìîæå é ñàì ùî ïiäîçðþº. Àëå ïåðøèé çàöiêàâëåíèé ó òîìó, ùîá ÿ òàì âi÷íî ëåæàâ. Óÿâè ñîái: ç'ÿâëÿþñÿ ÿ, i ïðàâà íà õàòó âèñóâàþ. Æèâèé, îòæå, é çàïîâiò íå äiéñíèé. Óÿâè, ÿêà êîëîòíå÷à ïî÷íåòüñÿ.

- Íó, ïðî Ìàì÷óðà ìîâà îêðåìà. À îò ÷åñíî ñêàæè, Òàðàñå, - çìîðøêóâàòèé íà ìèòü çîâñiì âiäiðâàâñÿ âiä ãðè é çàçèðíóâ éîìó â î÷i. - Íå øêîäà? Õîðîìè ó òåáå, äèâëþñÿ, òåïåð ñïðàâäi öàðñüêi, à êèëèìîê, ÿêèé ùå ó Ãàëè÷i ìiëü äî¿äàëà, îí íà ñòiíó â÷åïèâ! Òÿãíå, íàïåâíî, ìóëÿº?

- Íi, - áåç íàéìåíøèõ åìîöié âiäïîâiâ òîé. - Íå òÿãíå, íi íà ãðàì. À êèëèìîê… Íå ÿ, Ñòàíiñëàâ ïîâiñèâ. Öå ó íüîãî ïî÷óòòÿ äî òîãî äðàíòÿ. Êíèãà ïðîðîöòâ… Òüõó…

- Òî îòî âîíî i º? - â î÷àõ ñòàðèãàíà íåñïîäiâàíî ç'ÿâèâñÿ iíòåðåñ. - Ïðî öå âií ó ìåíå íà äà÷i òîäi ðîçïîâiäàâ?

- Ó òåáå íà äà÷i, - íåçâîðóøíî ïðîäîâæóâàâ äåáåëèé, - âií çàáàãàòî âèïèâ íà ïðîùàííÿ, òîãî i âåðç âñiëÿêó ìàÿ÷íþ.

- Íåõàé, - çìîðøêóâàòèé ïiäâiâñÿ, ç iíòåðåñîì ðîçãëÿäàþ÷è êèëèì íà ñòiíi. - Îäíàêîâî ïîêàæè, äå òóò òè. Îöå?! Êóðâà ìàòü… Æàðòóºø? Ó æèòòi òè íàáàãàòî ïîòâîðíiøèé.

- Íà äîøêó êðàùå äèâèñü, - ïîðàäèâ ãîñïîäàð. - À öå ïîâíà íiñåíiòíèöÿ. Ïðîòå ìîëîäü óñå äî ìiñòèêè òÿãëî. Ìè æ çíàºìî, ùî òàêîãî íå áóâàº. À ëþäèíà, ÿêùî äóæå ñõî÷å ùîñü ó ÷îìóñü ïîáà÷èòè, îáîâ'ÿçêîâî ïîáà÷èòü, ðàíî ÷è ïiçíî. Ëþáèâ ÿ ñâié äiì, àëå ñïðîòèâèâ â³í ìåí³ ç ïåâíèõ ÷àñiâ. Öå æ âií ó ìåíå Íiëó çàáðàâ. Òîæ i º òåïåð äëÿ ìåíå ìiñöåì ç íåïðèºìíèìè ñïîãàäàìè. À ùî òàì òåïåð?

- ßê íå äèâíî - äiì ç ïðèâèäàìè! - íå ïðèõîâóþ÷è ñàðêàçìó, ïðîêðåêòàâ ñòàðèé. - Ñàìå òàê éîãî êîëèñü æàðòîìà òâié íåáiæ íàçâàâ. À òåïåð äiéñíî. Íàëåæèòü âií íà÷åáòî Áåðêîâè÷ó. Àëå òîé òàì íå æèâå. I íå áóâàº, ïðèíàéìíi íiõòî ùå íå áà÷èâ, ùîáè Áåðêî òóäè çàõîäèâ. I òåõíîöåíòðîì òàêîæ íå ïàõíå, õî÷ i êàçàëè îäèí ÷àñ. À ùå ãîâîðèëè, íiáè ºâðåé îäèí iç-çà êîðäîíó ñèíàãîãó ç íüîãî õîòiâ çðîáèòè. Íàâiòü ïðè¿çäèëè, îãëÿäàëè. Àëå íà òîìó é ñêií÷èëîñÿ. Ñòî¿òü.

- Í-äà… Ñõîæå, íå ñóäèëîñÿ Õàìàìó Áåí-Ó¿íó ñâÿòèì çðîáèòèñÿ.

- Ïðèíàéìíi, íå ó íàøié êðà¿íi, - çãîäèâñÿ ãiñòü. - Êàæóòü, âîíè âæå ãðîøâè ñòðàòèëè íåìiðÿíî. Íi, ó íàñ âñå ìîæíà ïðîêðóòèòè. Àëå ùîá òàêå, öå æ ïîòðiáíî óñþ âåðòèêàëü ÷èíîâíèêiâ êóïèòè - âiä íèçó äî âåðõó, óñiõ «íàãîäóâàòè». À âîíè ãàäàëè - íàøèì «ñåëîì» i îáiéäåòüñÿ. Äå òàì! Ïîêè äî ñòîëèöi äiéøëè - âèáîðè, âëàäà ïîìiíÿëàñÿ. Íîâi ïðèéøëè, ãîëîäíi - óñå ñïî÷àòêó. Äî òîãî æ… Áåðêîâè÷à íàíîâî «ïðèêðóòèëè». Ìàì÷óð ó íàñ i äîñi ïðîêóðîðîì. ÷åïèâñÿ ó Áåðêà ìåðòâîþ õâàòêîþ, íà÷å ç'¿ñòè çiáðàâñÿ. Íå îäèí ñóä âæå âiäáóâñÿ. Òàê i òÿãíåòüñÿ.

- îíî é íå äèâíî, çà ï'ÿòäåñÿò ï'ÿòü òèñÿ÷ ïðîôóêàíèõ êîãî õî÷åø ¿ñòèìåø. Íó, òà Ãîñïîäü iç íèìè. À òè, ñòàðèé õðií? Ïðî ñåáå ðîçêàæè. Íàïåâíî, âæå çîâñiì íå ïðàöþºø?

- ßêà ïðàöÿ… - ìàõíóâ ðóêîþ ãiñòü. - Óæå é ñàì áà÷ó, ùî ñèëè íå òi. Òà é áàæàííÿ ïðîïàëî. Íåõàé ìîëîäi. Õî÷à, ÿêi âîíè âæå ìîëîäi! Ïàâëîâñüêà âè¿õàëà. Ó Êèºâi òåïåð. Íàãiðíèé - çàâiäóþ÷èé. Ãàùàê - çàñòóïíèê ãîëîâíîãî. À ìåíi íà ïi÷ ÷àñ. Îíóêè âæå âèâ÷åíi, íå òå ùî äiòè…

- À ñþäè ÷îãî ïðèïåð?

- Íà òîé ñâiò õî÷ó ç êîìôîðòîì iòè. Íåáiæ òâié õî÷ ³ õàìóâàòèé, à òàêè ìàâ ðàöiþ, õî÷ ëåäâå íå îòðèìàâ òîäi ÷èì ïiä ðóêó ïîïàëî. ß é áåç íüîãî ðîçóìiþ, ÷îãî òè òîäi ïðîãðàâ. Ó ìåíå õàòó âiäáèðàëè á - ÿ òàêîæ íå çìiã áè ïðî ãàìáiòè äóìàòè. Íåçàñëóæåíà ïåðåìîãà íå ìàº ñìàêó. Òà ùî ÿ ïîÿñíþþ, òè êðàùå âiä ìåíå öå çíàºø. Îò çàðàç - iíøà ñïðàâà. Óñå ÷èí ïî ÷èíó. Òåïåð óæå ÿê áóäå, òàê i áóäå. Îñòàòî÷íî.

Êóáîê ñòîÿâ ïîðó÷, îäðàçó çà øàõîâèì ãîäèííèêîì, âèáëèñêóþ÷è áîêàìè. Îáîº îäíî÷àñíî ïîäèâèëèñÿ íà íüîãî.

- Íó, ùî æ, Iâàíå… - áàãàòîçíà÷íî ïðîìîâèâ äåáåëèé, - ñïðàâæíº ÷îëîâi÷å ðiøåííÿ. Ïîâàæàþ. Òîìó… ïîðà òåáå äîáèâàòè. Òà é âæå éòè ñòî ãðàì ïèòè. Ïàõíå, ÷óºø? Îëåíêà íà êóõíi - ìàéñòåð áiëüøèé àíiæ òè íà äîøöi. Ïiäåìî îñü òàê…

- Çóáiâ íà ïîëàìàé, - ïðîêðåêòàâ çìîðøêóâàòèé. - Íå ìàòèìåø ÷èì òó ñîòêó çàêóñèòè. Êðàùå ïðî ñåáå ñêàæè ùîñü. À ÿ òèì ÷àñîì «ïiäñòðèæó» òîái ëiâèé ôëàíã…

- À ùî ÿ? - çíèçàâ ïëå÷èìà òîé. - Ìåíå âçàãàëi íåìàº. Ïðî êîãî æ ðîçïîâiäàòè? Íiêîëè á íå çãîäèâñÿ íà òàêå áîæåâiëëÿ. Ñòàíiñëàâ òàê âèðiøèâ. «îñêðåñiííÿ» áóëî á íàäòî ïðîáëåìíèì. Äëÿ óñiõ. Íàäòî áàãàòüîõ âîíî íå âëàøòîâóâàëî. Ãëÿäèø, i äî ðàíãó ñâÿòèõ áè ïîòðàïèâ! Çàìiñòü ðåáå. Õî÷à ìåíi òîäi áóëî îäíàêîâî. Òàê i çàëèøèâñÿ ó íåá³æ÷èêàõ. Òåïåð îí â÷ó ïiäðîñòàþ÷å ïîêîëiííÿ ó øàõè ãðàòè. Òàê, Þðêó? À ÷îãî òàêi êàðàêóëi? Õiáà æ öå ïðîòîêîë øàõîâîãî ìàò÷ó? I êðàïî÷êó îñü òóò çàáóâ.

àæêà, äiéñíî «âåäìåæà÷à» ëàïà íiæíî ïîïåñòèëà ïî ãîëiâöi õëîï÷èêà, ÿêèé ïðèìîñòèâñÿ ïîðó÷ i óñiºþ óâàãîþ áóâ ó ãði, ïðîïóñêàþ÷è ïîâç âóõà ìîíîòîííå ñòàðå÷å ðèïiííÿ.

- Òàê ùî, ÿêèéñü çìiñò ó æèòòi òàêè çíàéøîâñÿ. Çàâäÿêè ìåíi îöåé ìàëèé Êîâà÷ ó òàêîìó áiëüø íiæ þíîìó âiöi ïðèñòîéíî ãðàº ó øàõè i íàâiòü ïåðåìàãàº íà òóðíiðàõ. À âîíî é ó æèòòi çãîäèòüñÿ. Íå âìiâ áè éîãî áàòüêî ðàõóâàòè õîäè íàïåðåä, õòîçíà, ÿê áè óñå ñêëàëîñÿ. À òàê - çàòèøíèé äiì, ãàðíà ðîáîòà, êðàñèâà äðóæèíà i îñü… Äàâàé, Þðêó, áiæè äî ìàòåði, ïîìàãàé. À ìè òóò âæå ñàìi äîïèøåìî. Òèì ïà÷å, ìàëî ùî ëèøèëîñÿ.

- ßê öå, ìàëî ùî?

- Îñü. Îòðèìàéòå, Iâàíå Ïàâëîâè÷ó…

Òðåìòiííÿ ðóê i ãîëîâè ãîñòÿ ïîìiòíî çáiëüøèëîñÿ, ãîëîñ çäðèãàâñÿ i ñëîâà ëåäü âèìîâëÿâ:

- Òè çäóðiâ? Òàðàñå, òè ùî, ñêóðâèé ñèíó, çíóùàºøñÿ?! Ãiìíà îá'¿âñÿ?!

- Íi, Iâàíå, ÷îãî æ! Çðàçó - ãiìíà… Öå ìié õiä. Òàê õîäæó. Ìàþ ïðàâî, - âèïðàâäîâóâàâñÿ Ìèðîíåíêî. - I äî ïðîòîêîëó çàíåñåìî: ñëîí ñ6 íà ä5… I çíàê îêëèêó, âñå-òàêè æåðòâà ôiãóðè…

- Òè æ áëåôóºø, ñòàðå ñòåðâî! - ìàëî íå çàäèõíóâñÿ âiä ëþòi Ðàòóøíÿê. - Òè çíîâó áëåôóºø, i çíîâó ñëîíà!

- Ùî æ, çàáèðàé, - ðîçâiâ ðóêàìè Ìèðîíåíêî. - ßêùî ñïðàâäi áëåôóþ, ïàðòiÿ çàâåðøèòüñÿ îäðàçó. Äàëi âæå ãðàòè ìåíi ïðîñòî íå çàëèøèòüñÿ ÷èì.

Íàäçâè÷àéíî ãîñòðà, íàâiòü êðèòè÷íà ïîçèöiÿ íà äîøöi îáiöÿëà øâèäêó ðîçâ'ÿçêó i âîäíî÷àñ çàãðîæóâàëà çàòÿãòèñÿ íàäîâãî, àäæå ñòîðîíè çáèðàëèñÿ ñòîÿòè äî êiíöÿ. Íà îáìåæåíîìó ïðîñòîði êëiòèíîê ó çàïåêëîìó ïðîòèñòîÿííi ìåðòâèõ äåðåâ'ÿíèõ ñèìâîëiâ íàïîâíó âèðóâàëè æèâi åìîöi¿, ïðèòàìàííi ëèøå ñâiòîâi, ó ÿêîìó íàðîäæóþòüñÿ i ãèíóòü íàäi¿, âèðiøóþòü îäâi÷íi ïèòàííÿ ìèíóëå ç ìàéáóòíiì, ñõîäÿòüñÿ ó ñìåðòåëüíié ñóòè÷öi ñèëà i âåðòêiñòü, öiëåñïðÿìîâàíiñòü i ïiäñòóïíiñòü, ñêàæåíèé çàïàë i õîëîäíèé ïðàãìàòèçì. I íå áóëî ó öüîìó íi÷îãî íàäïðèðîäíîãî, àäæå óñå öå â íèõ âäèõàëè æèâi ëþäè, êîòði çà äîâãi ðîêè æèòòÿ çóìiëè ãiäíî ïðîéòè íåïðîñòèé øëÿõ ïåðåìîã i ðîç÷àðóâàíü. I íå âàæëèâèì çäàâàëîñÿ, ÿê çàðàç çàâåðøèòüñÿ áèòâà. Òóòòºâèì áóëî ³íøå - ùîá ìiðiàäè çóñèëü äîêëàäàëèñÿ çàðàäè äîáðà i ñïðàâåäëèâîñòi.

[1] ÊÅÊ - êîíòðîëüíî-åêñïåðòíà êîì³ñ³ÿ, ÿêà ïåðåâ³ðÿº â³äïîâ³äí³ñòü ä³é ë³êàðÿ ³ñíóþ÷èì ñòàíäàðòàì ó êîíêðåòíèõ âèïàäêàõ ë³êóâàííÿ õâîðèõ.



Title Info

genre: love_history

author: Îëåêñ³é îëêîâ

title: Ìåðòâ³ êâ³òè

Annotation

Ãîñòðèé ñþæåò ³ íåïåðåäáà÷óâàí³ñòü ðîçâ'ÿçêè - îñîáëèâ³ñòü óñ³õ êíèæîê âèçíàíîãî ìàéñòðà äåòåêòèâíîãî æàíðó Îëåêñ³ÿ îëêîâà. À çâè÷êà éîãî ãåðî¿â ïîòðàïëÿòè äî áåçâèõ³äíèõ ñèòóàö³é, ÿê ³ âì³ííÿ âèïëóòóâàòèñÿ ç íèõ, âæå á³ëüøå äåñÿòè ðîê³â íà÷å ìàãí³òîì ïðèòÿãóþòü ÷èòà÷à.Ãåðîþ ðîìàíó "Ìåðòâ³ êâ³òè" âèïàäîê äàðóº êíèãó ïðîðîöòâ. Ùî öå - øàëåíà óäà÷à? Àäæå òåïåð íåïðèºìíîñò³ íå ï³äñòåðåæóòü çíåíàöüêà. ×è íàâïàêè - âàæêèé õðåñò? Àäæå íàïðèê³íö³ íèçêè ìàéáóòí³õ ïîä³é âòðàòà êîõàíî¿ æ³íêè, à ïîò³ì ³ âëàñíà çàãèáåëü…×è çìîæå òîé, õòî ìàéñòåðíî êîìá³íóº íà øàõîâ³é äîøö³, ïðîðàõóâàòè õîäè íàïåðåä ó ðåàëüíîìó æèòò³, äå ïðîòè òåáå ãðàº âñåìîãóòíÿ òà áåçæàëüíà äîëÿ, à ö³íà îäí³º¿ ïîìèëêè - ìàòîâà ñèòóàö³ÿ, ç ÿêî¿ âæå íå âèéòè…



Document Info

program used: Fiction Book Designer, FictionBook Editor Release 2.6

date: (value=2014-02-13) 13.02.2014

id: FBD-5DE896-D276-524A-17A5-8FD9-2D0D-F0547D

version: 1.0

Publish Info

book-name: Ìåðòâ³ êâ³òè

publisher: Íîðà-Äðóê

city: Êè¿â

year: 2013





This file was created with

BookDesigner program

bookdesigner@the-ebook.org

13.02.2014



* * *





Date:13.02.2014





* * *